DAI HQI HOI NGOAI KHOA VN L A N THiT Xli V A HOL NGHj KHOA HQC NGOAI KHOA TOAN QUOC U N XIV
DANH GIA KET QUA DIEU TRI TRAT KHCTP VAI TAI D I I N RA TRUAC BANG P H A U THUAT LATARJET- B R I S T O W
Do Van Minh*, Ngo Van Toan*
T O M TAT
Muc tieu: Oanh gia ket qua dieu trj trat khdp vai tai dien (TKVTD) ra trUdc bang phau thuat Latarjet- Bristow.
06? t&dng va ph&dng phap nghien c&u:
Nghien cu'u md ta viTa hoi cu'u, vira tien citu 42 tru'dng hdp.
Ket qua: Tat ca cac BN TKVTD ra trUdc deu cd nguyen nhan chan thUdng. Danh gia chung chu'c nang khdp vai sau md la tot vdi diem Walch - Duplay trung binh la 84 diem, trong dd 13 BN dat ket qua rat tot, 17 BN dat ket qua tot, 11 BN dat ket qua trung binh va 1 BN dat ket qua kem.
Cd 1 BN bj tai trat sau phau thuat.
Ket luan: Phau thuat Lataijet- Bristow dem lai ket qua tdt cho BN TKVTD ra tnidc do chan thugng.
SUMMARY
Objective: To analyse the functional outcome of the Bristow- Latarjet proceduce in patient with recurrent anterior glenhohumaral dislocation.
Material and method: Records of 42 patients (42 glenohumeral joints) were reviewed retrospectively and prDspectively. Date of first diskxatron, mechanism injury, and number of recuuent dislocatton before and alter surgery were recortied. The overall fijnctron and instebility of the glenohumeral joint were evaluated.
Result: All of the glenohumeral joint dislocations were caused by trauma. The overall functional outcome was good, vyith the mean Walch- Duplay scores of 84 points. Scores of 13 of the patients were excellent, 17 were good, 11 were fair and 1 was poor.
* Benh vien H&u nghi Viet - D&c 276
Conciusion: The Bristow- Latarjet proceduce is a good surgical treatment for recurrent anterior dislocation of the glenohumeral joint.
I. DAT V A N O E
Trat khdp vai tai diln (TKVTD) la benh ly chi tren kha phd bien d nude ta va tren th^
gidi. TKVTD la tinh trang trat tai di tai lai cua mdt phan hoac toan bg chdm xuong canh tay ra khdi d chao xuong vai. TKVTD cd the xay ra d phia trudc, phia sau, phia dudi hay nhieu hudng nhtmg chu yeu la TKVTD ra trudc, chiem khoang 97% cac trudng hgp.
Cd hon 150 phuong phap mo md khac nhau dieu tri TKVTD ra trudc da dugc gidi thieu va ap dung tren lam sang. Tuy nhien, do ton thuang giai phlu benh cua TKVTD rit phirc tap nen khdng mot phuong phap phau thuat nao dugc coi la toan dien cho dieu tri mpi benh nhan TKVTD. Phau thuat Latarjet- Bristow la mot phau thuat kinh dien dugc coi la mot phuong phap cd hieu qua dieu tri TKVTD ra trudc vdi ty le tai trat thkp. Phau thuat nay hien van dang dugc dp dung tai nhieu trung tam chan thuong chinh hinh tren the gidi. Tai Benh vien Viet DtJrc, nod da ap dung kha phd bien phau thuat Latarjet- Bristow trong diiu tri TKVTD ra trudc nhtmg chua cd mot danh gia tdng ket nao.
Chung tdi tien hanh nghien cuu dk t^i " Ket qua dieu tri TKVTD ra trudc biing ph§u thuat Latarjet- Bristow" nham muc tieu: Ddnh gid kit qua dieu tn BN TKVTD ra trudc bdng phdu thuat Latarjet- Bristow.
NGOAI KHOA SO DAC BIET 1,2,3/2012 II. OOI TUONG VA PHUONG PHAP NGHIEN CCfU
Doi tu-ung nghien cihi: Gdm 42 BN (42 khdp vai) dugc chin doan TKVTD ra trudc, dugc tien hanh phau thuat Latarjet- Bristow de dieu tri, tai Benh vien Viet Dire trong thdi gian tir thang 7 nam 2006 d6n hdt thang 6 nam 2011.
Tieu chuan lira chpn:
- Khdng phan biet tudi, gidi, dja du.
- Chan doan xac djnh TKVTD ra trudc dua tren benh sir, kham lam sang, tdn thuong X quang va tdn thuong trong md.
- Dugc tien hanh phlu thuat Latarjet- Bristow de dieu tri.
- Dugc kham lai, chup X quang khdp vai kiem tra sau phau thuat it nhit 3 thang.
Tieu chuan loai trii-:
Benh nhan cd tien siir da phlu thuat khdp vai.
- BN cd benh ly man tinh ciia khdp vai:
viem quanh khdp vai, thoai hda khdp, viem khdp vai man...
- BN trat khdp vai ra sau, trat da hudng.
BN cd hd SCT benh an khdng day dii thdng tin theo yeu cau nghien cun.
Phiroiig p h a p nghien cii'u: Nghien cim mo ta, khdng nhdm chirng, hdi ciiu va tien cuu.
III. KET QUA
- 42 BN (42 khdp vai) gdm cd 38 nam, 4 nir, d dp tudi trung binh-25,7 ± 5,3 mdi, BN tre nhit 16 tudi, BN ldn nhit 39 tudi.
- Tat ca cac BN trong nhdm nghien cim deu cd nguyen nhan chin thuong gay trat khdp vai cip tinh lan dlu trong dd chin thucmg do chai thd thao chidm ty le 73,8%, tai nan giao thdng chiSm ty le 14,3%, tai nan sinh ho^t va tai nan hgc dudng cimg chidm ty le 4,8%, tai nan lao ddng chidm ty le 2,4%.
- Cd 19 BN sau trat khdp vai d p tinh dugc nan trat va bat ddng khdp vai dudi 3 tuan, 23 BN sau trat khdp vai d p tinh khong dugc bat ddng.
- Thdi gian tir khi bi chin thuong den khi phau thuat trung binh 32,8 ± 25,0 thang, benh nhan md sdm nhat sau lan trat khdp vai d p tinh 1 thang va BN md mudn nhit sau lin trat khdp vai c ^ tinh 7 nam.
- C d 2 9 B N c d s d l l n T K V T D > 1 0 l l n , 1 2 BN tir 5-10 lin va 1 BN dudi 5 lin. Ty le TKVTD ben trai va benh phai la nhu nhau vdi 21 BN mdi ben trong dd cd 22 BN la TKVTD ben tay thuan va 20 BN TKVTD ben tay khdng thuan.
- Thdi gian theo doi trung binh tit khi phau thuat cho den khi BN dugc tham kham va danh gia lan cudi la 30,5 ± 16,3 thang, it nhit la sau md 3 thang, nhieu nhat la sau md 62 thang.
Danh gia ket qua dieu tri TKVTD theo thang diem Walch- Duplay:
Rat tot(91-100) Tot (76- 90) Trunq binh (50- 75)
Kem (< 50)
13 17 11 1
30,9%
40,5%
26,2%
2,4%
Diem Walch- Duplay trung binh sau phau thuat la 83,7 ± 16,3 diem.
DA! HOI HOI NGOAI KHOA VN LAN THUXII VA HQI NGHj KHOA HOC NGOAI KHOA TOAN QUOC LAN XIV
~ D a n h pia mirc dp v t i n g cua k h a p
Nghiem phap e sd
Nghiem phap tao ranh
Am Tinh Du'dng tinh
Am Tinh Du'dng tinh SoBN
(%)
Khong e sa 30 (71,4%)
0 (0%)
30 (71,4%)
0 (0%)
30 (71,4%)
^ai.
E s a dai dang
8 (19,0%)
3 (7,1%)
10 (23,8%)
1 (2,4%)
11 (26,2%)
Cam thay m a t vffng
0 ( 0 % )
0 (0%)
0 (0%)
0 ( 0 % )
0 (0%)
T r a t tai d i l n
0 (0%)
1 (2,4%)
0 •
(0%) 1 (2,4%)
1 (2,4%)
SoBN
(%)
38 _ ( ? Q j 5 J 4 ) _
4 (9,5%)
40 (95,2%)
2 (4,8%)
Nghiem phap e sg duang tinh d 9,5%, nghiem phap tao ranh duong tinh d 4,8%
nhdm nghien cim.
- Cd 32 BN, chidm ty le 76,2% khdng cd phan nan ve dau khi van ddng khdp vai.
Cd 10 BN. chiem ty le 23,8% cd bidu hien dau khdp vai khi thuc hien cac ddng tac gang sue nhung khdng lien tuc va benh nhan khdng phai diing bat ky loai thudc giam dau nao.
- Bien do xoay ngoai trung binh cua khdp vai ben phlu thuat giam 15*^ so vdi ben khdng phau thuat. Cac dgng tac khac cua khdp vai hlu nhu khdng bi trd ngai.
- 36/42 BN (khdp vai) cd chai the thao trudc md trong dd 12,5% BN trd lai boat ddng the thao nhu trudc, 25% van chai dugc nhung mon the Ihao trudc do nhung khdng cdn duy tri dugc phong do nhu trudc, 21,9%
benh nhan phai chuyen sang mdn the thao khac it nguy ca ban va 40,6% benh nhan khdng cdn tham gia chai the thao sau md.
Khdng ghi nhan mot trudng hgp nao bj bien chimg trong md. Mot trudng hgp tai trat sau phlu thuat 15 thang.
278
IV. BAN LUAN
Phau thuat dieu tri TKVTD dugc hik den tir thdi Hypocrats. Cho den nay, cd hon 150 phuang phap md md khac nhau dupe gidi thieu va ap dung tren lam sang, trong do cd nhiing phlu thuat dugc coi la tieu chuan vang cho dieu trj TKVTD vdi ty le tai trat thIp. Tuy nhien, do tdn thuang giai phlu benh ly cua TKVTD rit phiic tap nen khdng mdt phuong phap phau thuat nao dugc coi la toan dien cho dieu tri mgi benh nhan TKVTD. Mot phuong phap di8u tri ly tudng cho digu tri TKVTD khi nd cd dugc cac tieu chuan sau: ty le trat tai hdi thap, ty le bien chung thap, ty le md lai thap, khdng gay hai (viem khdp), duy tri van ddng khdp vai, co the ap dung cho hau het cac trudng hgp, de danh gia sau md, sira chira cac thuang ton giai phlu benh va khdng qua khd thuc hien.
Phau thuat Latarjet- Bristow la mot phau thuat kinh dien, dugc coi la cd hieu qua trong d\hu tri TKVTD.
Cd nhieu thang diem khac nhau dk danh gia ket qua dieu tri TKVTD nhu thang diem ciia Rowe va cdng su, thang didm Walch-
NGOAI KHOA SO OAC BIET 1,2,3/2012
Duplay cua hdi khdp vai va khdp khuyu chau Au, thang diem Constant- Murley, thang diem ASES cua hdi phau thuat vien va khdp khuyu Hoa Ky...
Danh gia chiic nang khdp vai sau phau thuat theo thang diem Walch- Duplay chiing toi ghi nhan ty le BN sau PT Latarjet-
Bristow dat ket qua tdt va rit tdt dat 71.4%, ty le BN dat ket qua trung binh la 26,4% va cd 1 BN (chiem 2,4%) dat kdt qua kem sau PT. Danh gia chung ket qua digu tri TKVTD ra trudc do chan thuang bing PT Latarjet- Bristow la tdt vdi diem Walch- Duplay trung binh sau theo doi it nhat 3 thang la 83 diem.
Tac gia
Carol et al (31 Banas et al (21 Allain et al (01 Hovelius et al (51 Hatthes et al (81 Dossim et al (41 Kashani et al (61 Chung toi
So B N / So khdp
vai
4 4 / 4 7 79/79 56/58 113/118
29/29 84/93 35/35 42/42
Theo doi sau
mo ( t h a n g )
43 103 171 182 38 98 25 30,5
T y l e tai t r a t
(»/o)
0 4 0 4 0 5,4
0 2,4
T y l e ban t r a t
(o/o)
0
2 9 3 2,7
0 0
Thang diem R o w e / Walch- Duplay Rat t o t C/o)
62 74 64 71 59 30 31 30,9
Toft (»/o) 25 11 24 15 24 43 69 40,5
TB
(%)
11 9 9 11 10 16 0 26,2
Kem C»/o) 2 6 6 4 7 10 0 2,4
Da cd nhieu nghien ciru khac nhau danh gia kit qua didu tri TKVTD ra trudc bang PT Latarjet- Bristow. Mdi tac gia cd lai sir dung each danh gia rieng nhung nhin chung cac tac gia dlu ghi nhan PT Latarjet- Bristow dem lai kk qua tdt cho BN mit vihig khdp vai tai dien ra trudc. Ty le BN dugc danh gia tdt va rit tdt sau phlu thuat Latarjet- Bristovi' theo thang dilm Rowe hoac Walch- Duplay giao dgng khoang tir 69% din 100%. Nghien cim cua Hovelius va cong su theo ddi 118 khdp vai sau md trung binh 15 nam cho thay ty le BN dat kit qua tdt va rit tdt la 86%.
Nghien cuu cua Allain va cdng sir theo doi 58 khdp vai sau md Latarjet- Bristow trung binh la 14 nSm cho thiy ty le tdt va rit tdt la 88% [0].
Danh gia miic do viing cua khdp vai sau phlu thuat, chimg tdi sir dung 2 nghiem phap lam sang thudng dung la nghiem phap e sg va nghiem phap tao ranh. Ket qua nghien cim cua chimg tdi ghi nhan, nghiem phap e sg duang tinh d 4 BN (9,5%) va nghiem phap tao ranh ducmg tinh d 2 BN (4,8%) trong dd cd 2 BN duong tinh vdi ca hai nghiem phap.
Trong 2 BN nay cd 1 BN cd bieu hien tai trat that sir va 1 BN cam thay e sg dai dang nhung chua lan nao trat lai thuc su. Allain va cdng su theo ddi 58 khdp vai sau md tning binh 14,3 nam ghi nhan, khdng cd mdt BN nao tai trat, cd 1 BN cam thay mat viJng dai ding va ban trat. Tuy nhien tham kham lam sang khdng xac dinh dugc tinh fang mat virng khdp vai bdi nghiem phap e sg am tinh
279
BAI HOI HOI NGOAI KHOA VN LAN T H O XII VA HOI NGH| KHOA HOC NGOAI KHOA TOAN QUOC LAN XIV
va khdng tim thay dau hieu ldng bao khdp phia trudc. 6 khdp vai (10%)) cd cam giac e sg nhung chi cd 1 BN duong tinh vdi nghiem phap e sg va khdng cd BN nao cd bieu hien Idng bao khdp phia trudc tren lam sang. 51 BN (88%) cam thay khdp vai viing, tham kham lam sang khdng cd BN nao cd dau hieu mat vimg khdp vai [0].
Danh gia miic do dau khi boat dgng khdp vai sau phau thuat, chung tdi ghi nhan cd 10 BN, chilm 23,8%, cd bieu hien dau mdi khdp vai khi boat ddng gang sue. Tat ca nhiing BN nay deu cd thdi gian sau phau thuat it nhat 30 thang. Tuy nhien trieu chung xuat hien khdng thudng xuyen va BN khdng phai dieu tri bang bat cii loai thudc giam dau nao. Danh gia chiic nang khdp vai cua nhdm BN nay chung tdi nhan thay cd 7 BN d nhdm tdt va 3 BN d nhdm trung binh. Allain va cdng su, theo doi 58 khdp vai dugc phau thuat Latarjet- Bristow trong thdi gian trung binh 14,3 nam nhan thay, cd 38 BN (chiem 66%o) khdng cd bieu hien dau khdp vai, 15 BN (chiem 26%) cd bieu hien dau khdp vai khi van dgng the luc va 5 khdp vai (chiem 9%) dau khdp vai hang ngay va phai dieu tri bang thudc giam dau [0].
Danh gia den bien do van dgng ciia khdp vai sau phau thuat chung tdi ghi nhan khdng cd sir thay ddi dang ke trong bien do boat dgng cua khdp vai ben phau thuat trong cac dgng tac dang, khep, nang canh tay ra trudc, dua canh tay ra sau, xoay trong so vdi ben ddi dien. Ddng tac xoay ngoai khdp vai sau phau thuat cd bien dp van ddng han che han so vdi ben khdp vai khong phau thuat. Dieu nay cung dugc ghi nhan bdi nhieu tac gia.
Danh gia dgng tac xoay ngoai cua khdp vai qua 2 tu thi la canh tay khep vao than minh 280
va canh tay dang 90°, chiing tdi nhan thiy, bien do xoay ngoai cua khdp vai ben phlu thuat bi ban chi hon so vdi ben lanh khoang 15 . Hau het cac tac gia ghi nhan ban chi bien do xoay ngoai trung binh cua khdp vai sau phau thuat Latarjet- Bristow so vdi ben khdng phau thuat la 6°- 12 va cung cd mpt sd thdng bao rang con sd nay cd the Ien din 20'^. Carol va cdng su theo doi 44 BN trung binh 3,7 nam sau PT Latarjet- Bristow nhan thay ban che bien do xoay ngoai trong tu thi canh tay dang 90'^ la 12 [3]. Allain va cong su theo ddi 58 khdp vai dugc PT Latarjet- Bristow sau thdi gian trung binh 14,3 nam nhan thay, bien dp xoay ngoai cua khdp vai sau phau thuat la 42 ±17 so vdi khdp vai khdng phau thuat la 63*^ ± 14°. Tac gia cGng ghi nhan bien do xoay ngoai cua nhdm BN dugc phau thuat cd khau chdng mep gan ca dudi vai kieu khau ta ao la 35 ± 12 , so vdi ben khau gan co dudi vai kieu ndi tan- tan la 48 ± 1 8 . Nhu vay, khdp vai ben phau thuat cd bien do xoay ngoai giam khoang 21 so vdi ben khdng phau thuat. 18 khdp vai sau phlu thuat dugc khau chdng mep gan co dudi vai kieu ta ao bi giam bien dp xoay ngoai trung binh khoang 29°, 36 khdp vai sau phau thuat dugc khau gan ca dudi vai kieu ndi tan- tan bi giam bien do xoay ngoai khoang 15°. Han che van dpng xoay trong gap d 19 khdp vai, chiem 33% va each khau ndi gan co dudi vai khdng anh hudng den bien dp xoay trong [0]. Matthes va cong sir theo ddi 29 khdp vai dugc PT Latarjet- Bristow nhan thay, bien do xoay ngoai trung binh cua khdp vai sau phlu thuat la 32" so vdi ben khdng phau thuat la 43°, tuy nhien, su khac biet nay la khdng cd y nghia thdng ke [8].
NGOAI KHOA SO DAC B I | T 1,2,3/2012
Danh gia mtic do trd lai boat ddng the thao cua BN sau phlu thuat Latarjet- Bristow dugc ghi nhan khac nhau tiiy tung tac gia.
Trong nghien ciiu cua chiing tdi chi cd 36/ 42 BN trudc phau thuat cd tham gia chai the thao khi ranh rdi, chiem 78,6%) cac trudng hgp. Trong sd BN nay chiing tdi ghi nhan cd 12,5% BN sau phau thuat trd lai hoat ddng thi thao nhu khi trudc khi phau thuat, 25%
BN sau phau thuat cd tham gia the thao trd lai nhung phong do khdng cdn dugc nhu trudc, 21,9% BN sau phlu thuat phai chuyen sang chai mdn the thao khac thudc nhdm it cd nguy ca hon va cd 40,6% BN sau phau thuat khdng chai the thao trd lai. Theo Allain va cdng sir, cd 49/ 56 BN (vai 51/ 58 khdp vai) cd tham gia the thao trudc khi phau thuat, 40 BN (vdi 41 khdp vai, 80%) trd lai boat dgng thi thao nhu trudc va 5 BN (vdi 6 khdp vai, 12%) chai lai dugc the thao nhung is muc do thIp ban; cd 1 BN md ca hai khdp vai (2%) khdng thd tro lai chai the thao va 3 BN (6%) phai chuyen sang mdn the thao khac it nguy ca ban. Cac BN trd lai hoat dpng thi thao sau phlu thuat 4 thang [0],
Chiing tdi ghi nhan 1 BN bi trat khdp vai tai dien sau phau thuat. Dd la hnjdng hgp BN nam, bi trat khdp vai tai dien ra trudc sau tai nan da bdng nga. BN bi trat tai diln rat nhilu lin trong 2 nam. BN dugc dilu tri TKVTD ra trudc bing PT Latarjet- Bristow nam 19 tudi.
Sau phlu thuat 11 thang BN bi tai trat lln dau tien khi dang nlm ngii. Theo ddi BN den nay dugc 25 thang sau md, BN cd tat ca 3 lan tai trat. Tham kham Iam sang d benh nhan nay chiing tdi nhan thay BN cd bieu hien mat vimg khdp vai d ca vai ben phau thuat va vai ben khdng phau thuat. Ngoai ra BN cd bilu hien long leo khdp toan than. Danh gia X
quang d lan tham kham cudi ciing cho thiy vi tri mdm qua tdt va da cd su lien xuong giiia mdm qua va d chao xuong vai. Danh gia ty le tai trat sau md thuang dugc ghi nhan la cd gia tri sau thdi gian theo ddi it nhit la 2 nam.
Ty le tai trat sau phau thuat Latarjet- Bristow dugc ghi nhan khac nhau tiiy timg tac gia. Ty le tai trat sau phau thuat dugc thdng bao giao ddng tir 0% den 6%. Cd nhieu yeu td dugc chi ra rang cd lien quan mot each cd y nghia den ket qua kem sau md, bao gdm: BN mit viing khdp vai tu y, BN da phlu thuat lam viing khdp vai trudc do nhung that bai, tudi cua BN va thdi gian bat dgng khdp vai sau md qua ngan.
V. KET LUAN
Phau thuat Latarjet- Bristow dem lai ket qua tdt cho BN trat khdp vai tai dien do nguyen nhan chan thuang. Day la mdt phau thuat khdng qua phiic tap, khdng ddi hdi nhieu phuang tien, dung cu va khdng cd nhieu bien chimg.
TAI LIEU THAM K H A O
1. Allain J, Goutallier D, Glorion C (1998):
Long- term resuU of the Latarjet proceduce for the treatment of anterior instability of the shoulder J Bone Joint Surg Am, 80: 841- 852.
2. Bannas M.P, Dalldorf P.G, Sebastianelli W. J et al (1993): Long- term follow up of the modified Bristow proceduce. Am J. Sport Med, 37 (9): \792-]791.
3. Carol E.J, Faike L.M, Kortmann J.H.J.P.M et al (1985): Bristow- Latarjet repair for recurrent anterior shoulder instability. An eight- year study. Netherlands.
J Surg, 37: 109-113.
281
DAI HOI HOI NGOAI KHOA VN LAN T H Q XII VA HOI NGHj KHOA HOC NGOAI KHOA TOAN QU6c LAN XIV Dossim A, Abalo A, Dosseh E, Songne B,
Ayite A, Gnandi- Flo F (2008): Bristow- Latarjet repair for anterior instability of the shoulder: clinical and radiographic result at mean 8.2 years follow- up. Chir. Main, 27 (!):26-30.
Hovelius L, Sandstrom B, Sundgren K, Saebo M (2004): One hundred eighteen Bristow- Latarjet repairs for recurent anterior dislocation of the shoulder prospectively followed for fifteen years: Study I- clinical Tt%w\t%. J Shoulder Elbow Surg, 13: 509-516.
Kashani F.O, Eghbal S, Seyed, Hadi M (2008): Is the Bristow- Latarjet operation effective for every recurrent anterior shoulder dislocation.' Iranian Med, 11 (3): 270- 273.
7. Latarjet M (1954): Treatment of recurrent dislocation of the shoulder. Lyon Chir, 4:
994- 997.
8. Matthes G et al (2007): Oldie but goldie:
Bristow- Latarjet proceduce for anterior shoulder instability. JOrt/i^H^g, 15 (I): 4-8.
9. Walch G (1987): Direction for the use of quotation of anterior instabilities of the shoulder. Abstract of the first open congress of the European society of the shoulder and elbow. Paris, 51-55.
10. Young D.C, Rockwood CA (1991):
Complications of a failed Bristow proceduce and their management. J Bone Joint Surg
^m, 73: 969-981.
282
