f)llU CHÍNH CHÍNH SáCH Vlf N TRO PKáT T A I I N CHINH THÚrC (ODfl) j CÚfl LICN M I N H CHflU Au
V7 Hô Thi Thu Huyên'
Nguyin Thi Phu(rag Dung*Tôm tãt: Trong nhiêu nãm qua, Liên minh Châu Âu (EU) îuôn lâ môt trong nh ng nha cung câp viên tra ODÂ lán nhat trên thê gi&i vá bao trîim nhieu Itnh vuc. Tuy nhiên, truác các nhân tô cûa boi cånh mái, EU buôc phái âiêu chinh Iqi chinh sách viên tra dé phîi hap han vái tinh hinh hién tqi. Chinh sách ODÂ cúa EU hiên nay tqp trung váo các quôc gia cân hô tra tir bên ngoåi nhát vå tqi nh ng nai cô thê thuc su tqo ra su khác biét, tâp trung våo cåc î nh vuc cô tác dôngcao ãôi v&iphát trién EUdo vây se tái tru tiên viéc cungcâp viên traâê dåm båo tác ãông tôi ãa dôi vái giám nghéo bãng viêc tâp trung hoqt dông tai môi nu&c våo tôi da lã ba l nh vuc. Dôi v&i môt sô quôc gia. diêu nåy co nglí a lå viên tra ODA tir EUsÍ ít di hoãc chãm dirt vå quan hé phát trién sê dua trên các khoán cho vay, hap tác ky thuât hoãc hô tra hop tác ba bên. Diêu nây sê buôc các nu&c duac nhân viên tra phái diêu chinh Iqi chinh sách cho phîi hap dê không côn quá phu fhuôc våo nguôn vôn ODA vå tim ra các giåi pháp khác dê thay thê nô
T khôa: Liên minh Cháu Au, viên tra phál triên chinh thirc, ODA, diéu chinh, chinh sách
1. Khái niêm ve viên t r g phát trien chính thúc (ODA)
Khái niêm vê viên trg phát triên chinh thirc (ODA) dã dugc rât nhiêu co quan, tô chiTC dua ra. Theo Ngân hãng Thê giái (WB): "Ho trg phát trién chính thúc (ODA) lá môt phân ciia Tãi chínli phát trién chinh thiic (ODF), trong do yêu tô viên trg kliông hoãn lai công vái cho vay uu dai phái chiêm ii nhât 25% tront: tôni ho tra".
' Ths, Viên Nghiên cúu Châu Âu
Khái niêm ODA dã dugc Ûy ban Hô trg phát triên (DAC) thuôc Tô chúc Hgp tác vã phát triên kinh tê (OECD) chính thúc sir dung tir nhimg nãm 1960 dê chi các khoãn vay song phuong (giira các chính ph ) hoãc da phiromg (t r các tô chúc cho chinh phti).
Theo tô chúc nãy: ODA lã "dông tåi chính chinh thúc duac qiián ly nhãm muc liêu thúc dây phál triên kinh fê vå phúc lai o các nu&c dang phát triên, rong âå cú môi phán viên tra không hoãn lai chiém tôi ihiêu 25%
Thông qua tháa thiián, dông vôn ODA bao gôm các khoan dáng gôp ciia các ca quan
CBiêjBL ehJuth ^únh Í Æ £ ^ . .
77
chính phií các nuác tåi tra, tqi tât cá câc cåp, cho các nuác ãang phát Iriên vã cho các thê ché da phuong. Su tiêp nhân ODA bao gôm viec giåi ngân cúa các nhå tåi tra songphuang vå các thê chê daphuang. Các khoán cho vay cúa các ca quan tín dung xuãt khâu - vái muc dich duy nhât lå thúc âây xuát khâu - không ãuac xem lå ODA "'
Các hinh thúc cúa ODA dugc chia lâm 3 loai chính, trong môi loai lai dugc chia thånh nhiêu loai nh6: 1) Phân loai theo phuang thúc hoån trá bao gôm: viên trg không hoân lai, viên trg cô hoãn lai vã ODA cho vay hôn hgp; 2) Phân loqi theo nguôn cung cåp bao gôm- ODA song phuong vâ ODA da phuong; 3) Phân loqi theo muc tiêu sir dung bao gôm: hô trg cán cân thanh toán, tín dung thucmg nghiêp, viên trg chuong tr nh vâ viên trg dy án.
Nhu vây, ODA lå tât cá các khoán hô trp không hoán lai vâ các khoán tin dung im dãi (cho vay dái han vâ lãi suât thâp ctia các chính phú, các tô chiic thuôc hê thông Liêp hpp quôc, các tô chirc phi chính ph (NGO), các tô chirc tâi chinh quôc tê (IMF, ADB, WB...) dánh cho các nuác dang vã châm phát triên, voi muc tiêu thiic dâ\ su phát triên kinh tê - xã hpi ô các nuác ná;'.
Kê tir khi ra dãi dên nay. EU hên tuc mo rông môi quan hê giao luu voi các nuãc trên thê giái thông qua môt loat các chính sách chung vê hô rg phát triên chinh thúc, các hiêp dinh thucmg mai. vã hop tác vtji
tijmg quôc gia hoãc khu vuc. Hiên nay, EXJ lâ môt trong nhímg nhâ cung câp ODA hang dâu thê giôi. Theo Báo cáo thuông niên nãm 2015 c a Liên minb Châu Au vê chinh sách viên trg nuôc ngoâi vá phát triên (The report on European Union's development and exteraal assistance policies and their implementation), mãc dii vân côn nhi ng khô khãn vê tåi chính do cuôc khûng hoãng ng công gây ra, viên trg ODA ciia EU dã tãng tii 56,894 tí EUR trong nám 2013 lên 58,2 ti EUR nãm 2014, tuong duong vái 0,42%
tông thu nhâp quôc dân (GNI).
Trong nhí ng nãra 1990, chinh sách ODA ctia EU huong tái các muc tiêu chông d6i nghêo, thiic dâu binh dãng giôi, phô cãp giáo duc phô thông, câi thiên stíc kbôe. cimg câp các dich vu thiêt yêu vâ cá vân dê phá triên bên viîng. Tir nám 2000, chính sách cûa EU tâp trung vão viêc hô trg thyc hiên muc tiêu thiên niên kî, dãc biêî Íã xôa d6i giåm nghéo. Sau khi EU m o rông, chính sách ODA cûa EU cá nhiêu thay dôi. Các nuác thånh viên mái gia nhâp EU dã chuyên tir nhijng nuác nhân viên \xa sang các nuác dong gôp viên trg. co quyên vã ngh a %"u tham gia vão hoach dinh ciing nhu thyc hiên chinh sách \ ê ODA c ia EU^.
EU dang cung cåp viên trg ODA cho 145 quôc gia vá v'iing lãnh thô trên thê giái.
Truác dây. cháu Phi luôn lã khu \ y c nhån dugc \'iên tra nhiêu nhå: c a Liên minh
http siats oeed org glossary/detail asp?ID=6û43
Dô Tá KhánJi. "Viên tra phát tnén chinh ikúc cua Liên minh cháu .-íu cho Viéi .\an.' Dé lai :âp Bô V ê n N g h i é n c u u C h á u -Vj. 2008
23. NGHIÊN CCfU CHÃU ÃU • EUROPEAN STUDÍES REVieW ^"211971.2017
Châu Âu. Nãm 2005, khu vyc châu Phi dã tiép nhân 52% tong vén ODA, trong dá môt tí trpng lorn (42%) dugc dânh dé h§ trg cho khu vuc cân Sahara. Tuy nhiên, chính sách viên trg cho các khu vyc dang phát triên cûa châu Âu dã co su thay dôi r5 rêt khi Chuong trinh nghi su cho su thay dôi ra dôi nãm 2011. Theo dá, thay vi chî tâp trung phân bé viên trg o châu Phi, vén viên trg ODA cûa EU dã dugc råi dêu, tâp tnmg vâo nhíhig quôc gía cân hô tíg tír bên ngoâi nhát vâ tai nhímg ncri c6 thê thuc su tao ra sy khác biêt.
Châu Á trô thánh khu vuc nhân dugc nhiêu viên îrg nhât, chiêm 27% tông viên tíg cíia EU. Tiêp theo lâ khu vyc châu Phi, chiém 23% tông viên trg, vâ các nuôc châu Âu, chiêm 22% tông viên trp. Nguôn vôn ODA cûa EU cho khu vyc ehâu My Latinh chi chiêm 4%, trong khi d6 khu vuc châu Dai Duong không côn nhân dugc viên trg c a EU.
2. Chién lirffc cûa EU trong hoait dông viên trff pfaát triên
2,1. Bông thuân châu Âu vå phát triên (European Consensus on Development)
Tâm nhin chtmg vê phát trién cûa Liên minh Châu Âu dugc xác dinh chính thúc tíong "Dông thuân Châu Âu vê Phát trién", dugc thông qua vâo tháng 12 nãm 2005.
Bãng viêc thông nhât môt tâm nhin chung vê cách thúc chi tiêu tiên viên tíg ciia châu Âu, EU dã phác thâo nh ng nét chính vê dy dinh cimg câp nhiêu hcm viên tro dâi han c6 thê
dy doán Vaiôc cho các nudrc, qua do giúp các nuoc nây lên ké hoach cho tucmg lai tét hon.
Dång tíiuln vé phát trién ciia EU bu^c các quéc gia thânh viên cam két dâm báo rãng:
Tat cå các hã trg nâng cao nãng lyc cân dugc thuc hi$n thông qua các chuong trinh dugc diêu pháí vá tham gia nhiêu hon ciia các nhá tâi trg; 50% su hS trg cúa các nhâ tâi trg sê dugc thyc hiên thông qua các hê thong ctia chính ph ; Không lâp thêm các ban quån ly du án mdi; So nhi^m vy không dugc diêu phôi giãm 50%^
MiÁC tiêu chinh trong Dong thu|in vê phát trién cûa Liên minh Châu Âu lâ dâm bâo xoa doi giám nghéo, cimg câp viên trg nhieu hcm vâ hi|u quá hgn trong viêc thúc dåy chính sách gãn két phát trién, xây dyng mgt thé giôi hôa binh vâ công bãng. Tuyên bo Dông thuân Châu Âu vê phát tíién bao gôm hai nôi dung chính:
- NQÍ dung thú nhât: tâp trung våo tâm nhîn phát triên cûa EU. V6i myc tíêu chính lâ giám nghéo trên toân thé gioi trong bôi cånh phát trién bén vi ng, EU nã lyc dåm båo các Muc tiêu Phát trién Thiên niên ky mâ tát cå các quôc gia thânh viên Liên hgp quôc ky két dugc thyc hiên mpt cách dây dii. EU c ng dua ra quan diem rãng các muc tíêu co bãn cûa giãm nghêo co liên quan chãt chê vôi myc tiêu bô sung cúa thíic dây quãn tri tét vâ tôn trpng nhân quyên, nhímg giá tri dugc co sô cho EU chia sé. Cuôc chién
Dô Tá Khánh, "Vi4n írgr phát írîên chinh thúc cúa Liên minh châu Ãu cho Vi^l Nam", Dê tâi cáp Bô Viên Nehiên ciiu Châu Âu, 2008.
^iiiL ehinh ehúth êáeh... 79
chông doi nghêo ci ng bao hâm viêc dat dugc môt sy cân bãng giija các ho it dông nhãm phát triên con nguôi, báo vê tâi nguyên thiên nhiên vâ tãng tnráng kinh té vâ t ^ ra cúa cái cô Igi cho nguoi nghêo.
- Ngi dung thú hai: tgp trung vâo viêc thuc hiên chînh såch phát triên công ãông.
Hiêp uôc thánh lÉ^ Công dông dã chi ra chính sách công dông phái bô sung cho các chính sách cûa các nuác thânh viên trong viên trg phát triên. Giá tri gia tãng cúa các chính sách cúa công dông dén tir su hiên díên vâ chuyên môn toân cåu, vai trô cúa nô trong viêc thúc dây su tíiông nhát gii a chính sách vå thông lê tôt, trong viêc tao diêu kiên cho diêu phoi vâ hâi hôa, hô trg cho dân ehû, nhân quyên, quán tri tôt vâ tôn trpng pháp luât quôc tê, ciîng nhu viêc thúc dây sy tham gia ciia xã hôi dân sy vâ doân kêt Bãc - Nam (qtian hê giíra các nuôc ô Bãc bán câu vâ Nam bán câu).
Các loai hînh viên trg sê dugc thiêt kê theo theo yêu câu vâ hoân cánh cúa moi nuác. Khi diêu kiên cho phép, sê lya chpn cách hô trg ngân sách. Cách tiep eân cúa Cpng dông sê dugc dya tíên các chi sô vâ công nãng. Hâu hêt viên trg ctia Công dông sê tiêp tuc dugc cimg cáp duoi hînh thúc tãi trg không hoân lai, mpt cách tiêp cân dãc biêt thích hgp vôi các nuoc nghêo ciing cyc vâ cho nhimg nuôc ít c6 khå nãng hoân trâ.
2.2. Gân kêt chính sách cho phåt trién (Policy Conherencefor Development)
Gãn kêt chính sách dê hô tíg các muc tiêu phát triên lân dâu tiên dugc dua vâo luât
co bân ciia EU vâo nãm 1992 vâ tíêp tyc dugc bô simg trong H ^p UDC Lîsbon (diêu 208, TFEU). Các cam kêt chính tri voi Chmh sách Gãn két phát tríén (PCD) dugc dua váo Dâng tíiuân Châu Âu vê Phát tíién (2(K)6) vâ dã dugc tái khãng dinh trong Chuong trinh nghi sy cho su thay doi (2011).
Gãn ket chúih sách cho phát trien tâp trung trong muôi hai l nh vuc chinh sách, cu thê lá thuong mai, môi tniông, biên dôi khí hâu, an ninh, nông nghiêp, thúy sãn, khía canh xã hôi ciia toân câu hôa, vi$c lám vá thât nghiêp, di cu, nghiên cúu vâ dôi mori công nghê, xa hôi thông tin, giao thông vâ nâng lugng. Trong l nh vuc thucmg mqi, EU cam kêt dåm båo phát triên hâi hôa vâ tác dông bên vímg. EU tiép tuc cåi thiên Hê thông uu dãi thuê quan phô câp (GSP) nhãm thúc dây hâng h6a các nuôc dang phát trién xuât khåu vâo EU. EU tiép tuc gãn két thuong mai v6i các chién lugc phát trién vâ ho trg các nuôc dang phát triên thyc hiên cåi cách trong nuoc.
Trong l nh vuc môi truâng, EU hô trg các nuoc dang phát triên thyc thi Hiêp dinh Môi trucmg da phuong (MEAs). EU ciing tiêp tyc tãng cuômg các sáng kiên vâ chính sách liên quan dên môi truong vi nguôi nghêo. Vê vân dê thay dôi khí hâu, EU tiép tuc khãng dinh các cam két dôi vôi Hiêp dinh Tokyo vâ quyêt tâm phát trién chién lugc tnmg han vâ dâi han nhãm dôi ph6 vái nhimg thay dôi khí hâu. Vê nông nghiép. EU tíêp tuc no luc lâm giám tiéu múc dô chêch
80 NGHIÊN CÛU CHÂU ÂU - EUROPEAN STUDIES REVIEW N ° 2 ( l W 2 0 1 7 _
huông thuong mai liên quan dén phuong tíiúc hô trg cûa EU dôi v6i l nh vyc nông nghiêp, tao diêu kiên cho nông nghiêp các nuôc phát triên. Vi thúy sån, EU tiêp tyc chú y dên phát triên các muc tiêu cûa các nuoc ky kêt Hiêp dinh song phuong vé thûy sãn v6i cpng dông.
Vê an ninh, EU coi an ninh vâ phát tíién lâ các l nh vyc bô sung cho nhau, vôi muc dich chung lâ tao ra môi truong an toân vâ phá vô vông luân quân dôi nghêo, chien tranh, môi truông suy thoái vâ thât bai cûa co chê chính tri, xã hôi vâ kinh tê. EU thiic dây chính sách ho trg quån ly hiêu quå, ngãn ng a ximg dôt vâ tãng cuômg kiêm soát xuát khâu vii khí. Trong vân dê nãng htang, EU cam kêt manh mê dáp úng nhu câu cúa các nuác dang phát triên bang cách tãng cudng khå nãng íiêp cân các nguôn nãng lupng bên vi ng, hô trp kêt nôi các mang luái vã co sô ha tâng nãng lugng.
Vê khîa cqnh xã hôi cúa toân cáu hôa, viêc îám vá thát nghiêp, EU tich cyc dây manh khía canh xã hôi cúa toán câu háa, giãm thiêu thât nghiêp nhãm dãm bão Igi ích lon nhât cho tât cá mpi nguôi. cá nam giái vâ n gioi. Vê nghiên ciru vã dôi m&i công nghê, EU tãng cuông liên kêt các muc tiêu phát tricn vái các chinh sách dôi mái công nghê vâ tiêp tuc hô tra các nuác dang phát tricn nâng cao nãng luc trong l nh \ u c nã\'.
EU hô trg các nô luc toãn câu, khu \arc vâ quôc gia trong nh vuc nghiên cúu phát tnên. dáp úng nhu câu cúa nguãi nghéo
trong l nh vyc chãm s6c súrc khôe, bao gôm phông ngira vâ chíia tíi HIV/AIDS; ttong lînh vyc nông nghiêp; quán I^ môi trucmg, tâi nguyên thiên nhiên; nãng lugng.
3. S y diéu chînh trong chính sách ODA cúa EU
3.1. Nguyên nhân dãn tâi sir áíêH chinh
3.1.1. Sie noi lên cúa môt sô cuâng quôc vå trât tu thê giái da cuc
Viên trg phát triên vôn sinh ra trong môt thê giái luãng cyc, mang dãc trtmg bôi su hiên diên cúa hai khôi mâu thuan Bãc Nam - mpt su dâu tranh trong quan hê quôc té.
Ngáy nay, thyc tê nây dã biên mât. Thay vâo âô lâ môt thê giái da cyc vâ phtrc tap hcm.
Các cuômg quôc moi dang nôi lên, lãm thay dôi cuc diên thê giái vâ táng cuông su ánh huông toi các nuác. Sy thay dôi nây co y ngh a tích cyc vái hê thông viên trp khi nhtrng nuác mái nôi dang tích cyc tham gia vâo viêc duy tri các chuong trinh viên trg phát triên nhu mpt phân ciia kê hoach tãng truông. Hgp tác phát triên, dac biêt lâ nhíing cam kêt v6i châu Phi, tra thánh môt cupc dp súc gi a nhimg siíc manh mái nôi vá sirc manh truyên thông.
Truác sy nôi lcn cúa các cuong quôc mái, Liên minh Châu Au vá các nuác thánh
\'iên dang ngây cáng gãp nhiêu thách thúc vê tính hgp pháp. súc marih vâ tính tiêu chuân c a các nuoc náy. Các giá trj vâ cách tiép cân íiêu chuân dang dãn dân dung dô vái l nh vuc hgp tác phát yiên, nh ng thay dôi
^iiu ehûth ehlith láeh.. 81
vê câu trúc quyên lyc vâ câu tnic chính tri lâm thay dôi quan hê dôi tác, vâ các nuoc dang phát Iriên dang tím ra nh ng giåi pháp thay thê cho các chuong trinh hgp tác ciia châu Au. Các chuong trinh nghi sy cúa các nuác moi nôi vâ viêc áp dung môt loat các công cu chính sách thay thê c ng gây ra nhiêu thách thiic tôi các chiên lugc vâ cách tiêp cân c a châu Au vcri hoat dgng viên trg phát triên. Diêu nây buôc châu Âu phái xem xét lai môi quan hê dôi tác toân diên vá quan hê dya trên Igi ích cá nhân vâ tao ra sy liên kêt chãt chê hcm ntîa gií a viên trg, dâu tu, thuong mai, dôi thoai chính tri vâ các l nh vuc khác.
Nhu vây, các nuoc mái nôi v a dai diên cho môt môi de dpa vira d6ng g6p cho hoat dông viên trg phát triên cúa châu Âu boi các nuoc nåy khiên cho các nhâ tåi trg truyên thông phãi xem xét lai nh rng dông co, uu tiên, chiên lugc vá mô hinh hgp îác phát triên vâ tao ra áp lyc lên EU khién EU phãi dánh giá, so sánh lai nhirng Igi thê c a minh trong hgp tác phát triên.
2 1.1. Su thay dôi vê bôi cánh nghéo dåi Irên toán câu
Các khu ^ijc nghêo dôi dã thay dôi dáng kê trong nhijng nãm qua vå sê c6n tiêp íuc thay dôi trong tircmg lai khi má môt sô nuác
dã thoát nghêo vâ trô thânh môt nuác co thu nhâp trung binh, trong dô nhiêu nuoc co sô lugng dân cu lôn (nhu Trung Quôc, hidonesia, Án Dô, Nigeria vâ Pakistan).
Trong khi d6, môt sô nuôc cô múc thu nhâp tnmg binh lai co xu huôfng quay trô lai â nuôc cô thu nhâp thâp do su bât ôn vê tâi chính vá trô thânh các nucrc dê bi tôn thuong. Viên tíg phát triên ctia châu Âu vôn dugc xây dyng dê ho tíg các nuôc nghêo. Sy thay dôi vê phân bô nguôi nghêo toân câu dã tao ra môt sô thách thiíc co bån dôi v6i hgp tác phát triên cûa châu Âu.
Tir nãm 1990 tái 2005, sô nguôi nghéo doi sông duái múc 1,25 dôla/ngây giåm tir 400 triêu xuông côn 1,38 ti nguôi, vá tai Trung Quôc (chiêm khoãng 40% sô nguôi nghéo d6i Irên thê gi6i nãm 1990) dã chúng kiên sy tãng truong kinh tê manh me. Cán cân dôi nghéo toán câu hiên na}' cô su chuyên dich sang khu vuc Án Dô \ ã chåu Phi ha Sahara. Môt diêm dáng chú y lã phân lán sô nguôi nghéo trên thê giôi lai dang sông 6 nhiJng nuác chuyên dôi tir nuác cô múc thu nhâp thâp sang nuác c6 thu nhåp irung binh, Khoáng 72% sô nguái nghéo trên thé giái hiên dang sông ã nh ng nuoc co múc hu nhãp trung binh. Diêu náy cho thây táng truông kinh té không di kêm \cri \iéc giãm dái nahéo
1 2 NGHieN CÚU CHÂU ÃU - EUROPtAN STUOIES REVIEW N°2(1»7)jg Z_
Bång: Phfm vi nghéo doi Irên thégiåi (1,25 âô la/ngåy) Iheo nhôm nitác
Các nuác cô múc thu nhâp thâp Các nuôc cô múc
thu nhâp tning binh Tong cpns Trung Quéc vâ
AnDø Các nuác co thu nh^p trung binh, trCr Trung Quoc vâ Ân Dô Các nuác co thu
nhâp thâp trír Trung Quôc vå
AnDp
1990 Tn?u 1.596,10
93,2 1.689,30 1.137,90
458,20
%
94,5
5,5 100 67,4
27,1
2007 Tri?u 305,3
960,4 1.265,70
673
287,4
%
24,1
75,9 100 53,2
22,7
Sé liêu dã 4ien c\mA 1990
Tri?u 1.632,50
121,4 1.753,90 1.123,60
509,00
%
93,1
6,9 100 64,1
29
2007 Triêu 342,7
836 1.187,70
561,3
274,6
%
29,1
70,9 100 47,6
23,3
Nguôn: Adam Moe Fejerskov, "European Union deveîopment cooperation in a changing global context ",20\3.
Sy thay dôi vê bôi cånh nghéo d6Í c6 tác dông rât lán dên chính sách hgp tác phát tíiên ciia EU. N6 thách thúc EU phái nhin nhân xa hon vê các diêu kiên kinh té v mô cûa timg quôc gia cu thê, thay vi tíép cân nguôi nghéo theo cách nhân thtic rãng bât binh dãng vã thay dôi xã hôi lâ trpng tâm cúa viêc giåi quyêt d6i nghéo toân câu^.
Ciing vái d6, viêc môt s6 nuác moi tro Adam Moe Fejerskov, "European Union development cooperalion in a changing global context", 2013
Adam Moe Fejerskov, "European Union developmení cooperation in a changing global conlexl", lOl'i.
thãnh nuoc co múrc thu nhâp trung binh cá xu huong quay tto lai lâ nuác mirc tíiu nhâp thâp (nhu Án Dô hay môt sô nuác châu Phi) do sy thiêu ôn dinh vê tâi chinh ciing lâ môt vân dê. Rô ráng lâ EU không thê bô roi môi quan hê hgp tác truyên thông voi các nuoc nåy khi hg quay tro lai tinh trang nghéo dái.
Loai hînh hgp tác hay dôi tác nâo hiêu quå trong bôi cånh các nuác cá dii nãng lyc tâi chính dê giái quyêt tính trang d6i nghéo trong nuoc nhimg lai không muôn lâm diêu d6 vâ khi nguyên nhân ciia sy dái nghéo chính lâ sy phân bô không dông dêu cûa sy giâu c6?
^iêu ehûth ehúth ááeh... 83
Bât ké lâ nhu thé nâo, bât ké lâ sô nguôi nghêo dang sông tai nhimg quôc gia cá múc thu nhâp trung binh cô ôn dinh hay không, hay sy phân bô sô ngucri nghêo hiên nay ii$u cô phái chi lâ tinh ttang nhât thôi hay không thi nhímg hiêu biêt thông thuông vê viên ttg phát ttiên dang bi thách thúc, EU buôc phâi xem xét lai các phuong thúc, công cu vâ cách tiêp cân ttong chính sách ODA cúa minh.
2.Î.3. Tác dông ciia cuôc khúng hoáng tåi chinh
Nãm 2008, nên kinh té ciia Liên minh châu Âu lâm váo suy thoái trâm trpng do nhimg tác dông cúa cuôc khúng hoãng kinh tê - tâi chính toán câu. Trong bôi cånh nãy, ngân sách dãnh cho viên trg ciia Liên minh châu Âu dã bi sut giãm. Nãm 2011, EU dã cãt giâm 500 triêu EUR trong tông ngân sách viên trg; nãm 2012, Tây Ban Nha vá Italia trã thânh hai nu6c cãt giâm viên trg lán nhât, lân lugt lã 53% vã 38% trong tông ngân sách viên trg.
Hê quå lon nhât cúa cupc khûng hoâng tâi chính không chi lå sy cãt giåm ngân sách dánh cho viên trg cûa châu Au. Cuôc khiing hoáng dã khiên EU trã nên kém hâp dân voi các nu6c dôi tác. Kêt quå lã Trung Quôc da vugt EU trô thãnh dôi tác thuong mai lán nhât châu Phi. Nãm 2011 thucmg mai song phuong Trung Quôc - châu Phi dã tãng tir 10.6 ti USD lên 160 Xi USD. Các nuác dang phát triên dang ngây cãng chuyên huáng
sang các nuôc mái nôi vâ dang c6 y dinh thay the các mô hinh tãng truông kinh te vâ phát trién truyên thông mâ Liên minh châu Au dã thúc day. Diêu nây tao ra áp lyc lôn khién châu Âu buøc phái xem xét l ii các phuong thúc hgp tác c vâ dua ra nhímg thay dôi ttong mô hinh viên ttg.
3.2. Mpt so âiåu chinh
3.2.1. Các mô hînh vå công cu tåi chinh mái
Trong vái nãm qua, EU vã các nuôc thánh viên dã cung câp hcm môt ntra (56%) viên trg toãn câu cho các nuoc dang phát ttiên thông qua Quy Phát trién Châu Âu vã Công cu Hgp tác phát triên (DCI), tao ra tác dpng dáng kê tái khu vyc châu Phi, châu My Latinh vå châu Á - các khu vyc co dén 70%
dân sô thê giái sông duái múc 1,25 USD/ngåy.
Nãm 2012, Úy ban Chãu Âu (EC) dê xuât các công cu tâi chinh dôi ngoai mái (Extemal financing instruments) cho giai doan 2014-2020 nhãm tãng hiêu quã vá su linb hoat trong các hoat dông viên trp c a EU vå sau dô dugc Nghi viên Châu Au (EP) thông qua vâo nãm 2014, Theo duôi các muc tiêu chiên lugc dôi ngoai ciia Chiên lugc Châu Au 2020. các công cu moi trã thãnh các nguyên tãc cô lôi c a Chucmg trinh nghi su cho sy thay dôi vâ Chính sách Láng giêng mái. Bôn mi tiên chiên lugc bao gôm: mã rông. láng giêng, hap tác vái các dôi tác chiên lugc \ â hgp tác phát triên. Cimg voi
84
NGHIÊN CÛÍU CHÃU ÂU - EUROPEAN STUDIES REVIEW N°2(197)^20l7_dô, các uu tíên tong thê van dugc duy trí lâ h5 ttg nguôi nghêo ciing cyc ttên thé giâd, d it dugc các Muc tíêu Phát tíiên Thiên niên ky (MDGs) vâ d6ng gôp cho chuong trinh nghi sy íoân cåu vê phát trién bén v ng sau nãm 2015. Trong giai doan 2014-2020, tông sô tíen dugc phân bô cho sáu công cu tái chính dôi ngoai moi lâ 51,4 tí EUR. Trong d6: (1) Công cu hgp tác phát triên (Development Cooperatíon histrument): 19,6 tí EUR; (2) Công cu Láng giêng Châu Âu (European Neighboiuhood kistrument): 15,4 ti EUR; (3) Công cu Ho ttg tiên gia nh|p (Instrument for Pre-Accession Assistance):
11,7 tí EUR; (4) Công cu Ôn dinh vâ H6a binh (Instnmient conttibutmg to Stability and Peace); 2,3 ti EUR; (5) Công cu Dân chû vâ Nhân quyên Cbâu Âu (European Inshnment for Democracy and Human Rights): 1,3 tí EUR; (6) Công cy Dôi tác (Partnership Instíiunent): 0,9 ti EUR.
Ngoâi ra, các công cu vê hgp tác an toân hat nhân vâ công cu cho khu vyc Greenland dã dugc Hôi dông Châu Âu thông qua, tir d6 sê phân bô cho hai l nh vyc nây sô tiên lân lugt lá 0,22 tí EUR vá 0,19 tí EUR til ngân sách châu Âu.
Viên trg phát triên cúa EU hiên nay huông tôi nhíhig nuoc cân ho trp tir bên ngoâi nhât vâ tai nh ng noi c6 thé thyc sy tao ra sy khác biêt. Ngân sáeh viên trg sê dugc phân bô dya ttên co so nhu câu ciia t mg nuoc, nãng iyc, cam két vâ tính hiêu quã. Vái viêc áp dung Công cy Hgp tác phát
tíién mái, các nuôc dôi tác cân tái vi?n h-g nhát, dãc biêt lâ các nuác kém phát ttiên nhât ttô tíiânh uu tiên ttong các chuong ttinh viên ttg cûa châu Âu, dác biêt lâ 6 giai dogn cuôi nãm 2014.
Công cu Láng giêng Châu Âu lâ m$t trong nh ng khía c ^ quan ttgng ttong Chính sách Láng giêug Châu Âu. Voi viêc áp dvmg Công cu Láng giêng Châu Au moi, EU sê ho ttg các nucrc dôi tác dang thyc sy thyc hiên dân chû sâu sãc vâ ben v ng, ttong dô cá tôn ttpng nhân quyen vá thong nhât cãi cách.
Trong quan hê hgp tác phát trién v6i các nuoc moi nôi, EU sê tâp trung váo các l nh vyc mâ câ hai bên cúng quan tâm vâ tmi cách thúc dây hiêu quå hon Igi ích chiên lugc cúa riêng minh.
Viêc thyc hiên các công cy tãi chính moi cíing sê giúp EU don giân hôa các quy tãc vâ quá ttinh cimg câp viên trg cúa minh, tao ra sy linh hoat hon ttong các công cu tai chính, tir dá dem lai iiiêu quá hon ttong các chuong ttinh hô ttg.
3.2.2. Chuang trînh nghi su cho su thay âôi
Nãm 2011, EU dã thông qua môt chính sách phát triên moi c6 tiêu dê "Nghi su cho thay dôi". Chính sách nây dua ra môt cách tíêp cân chién lugc hon ciia EU dôi vái hgp tác phát trién. Myc tiêu ciia sy thay dôi lâ dé dám báo moi dông EUR tåi ttg dêu tao ra tác dông manh nhât cá thê dôi vôi nghéo doi tai
'^iÍåL ehâÊth dtúth lAeh... 85
các nuôc dang phát triên nhãm tôi da héa d6ng g6p ciia EU dôi vái phát triên vâ myc tiêu xôa nghéo dâi han hon.
Nhi ng nguyên tãc cúa Nghi sy cho thay dôi c6 sy kê thira tix Øông thuân Châu Âu vê phát triên, îhê hiên sy liên tuc ttong chníh sách phát triên c a châu Âu. Tuy nhiên, chính sách mái nây ciing thê hiên rât nhiêu sy thay dôi quan ttpng. Diêu nây dugc thê hiên rô thông qua các nguyên tãc c a nô.
Theo d6, môt sô nguyên tãc chính cûa "Nghi sy cho sy thay dôi" dá lå:
Su khác biêt: viên trg phát triên trong tuong lai ciia EU tâp trung våo nhtmg nuác cân hô ttp tir bên ngoái nhât vâ tai nhí ng nai c6 thé thuc su tao ra su khác biêt, Hinh thúc hgp tác sê khác di dôi vái nhirng nuác dang c6 dugc tãng tnrãng bên ^iing hoãc c6 dii nguôn uc. Sô lugng vã dông gop cúa viên trg EU dôi vái nhímg nuác cån kip nhât vå noi mã EU cô thê tao dugc tác dông thuc su cån phái dugc táng lên. Dôi voi môt sô nuác, diêu nây co ngli a lã viên trg phát riên không hoán lai ciia EU sê it hon hoãc châm dút \ á quan hê phát triên sê dya trén các khoan cho \ a \ . hgp tác k\ thuãt hoãc hô trg hgp tác ba bên.
Piwi hap các công cu dê uánh phân tán
\iên tro \^â tiêp tuc gia tãng ánh huãng. EU vâ các nuác thánh viên sê tãng cuáng các chucmg trinh hô trg chung. dcm giãn hoa \ ã thiic dây nhanh chông tiên trinh huc hiên.
dôns ihái dua ra mô: ngu\ên tãc chuna dê
nâng cao trách nhiêm vã tính minh bac frong hoat dgng viên ttg. Viên ttg không hoân lai không dugc dê cao ttong hgp tác v6i các nuôc 6 trinh dô phát triên cao, cô tãng truÔT g bên vímg vâ hoãc lâ cô thê ty tao ra dii nguôn lyc mã dugc chú ttgng ô nhímg nuoc vân côn phu thuôc nhiêu vão hô ttg tir bên ngoãi dê cimg câp dich vu co bãn cho nguoi dân. O gitra hai thái cyc d6 lã nhiêu tinh huông cân c6 các tâp hgp các chính sách vâ phuong thirc hgp tác khác nhau. Do vây, môt cách tiêp cân cô su khác biêt cúa EU dôi v6i viéc phân bô viên trg vâ quan hê dôi tác å chia kh6a dê dat dupc tác dông ôi da vá hiêu quã viên rg cao nhât. Môt nhám công cu sê dugc sir dung tiiy theo tinh hinh cúa môi nuác vá mp phân lán hcm c a vién trg EU sê dugc giãi ngân thông qua các công cu tái chinh sáng tao, bao gôm cá các phuong thtrc mái kêt hgp gi a viên trg không hoán lai vá các khoán vay.
Nguyên tãc liên kêf- EU tôi da hôa sy gãn kêt chinh sách dé dåm bâo các khía canh phát trién dugc dua vâo trong tát câ các l nh
\arc hoat dpng cúa minh.
Phôi hap hånh dông trong EU: Manh miin vå dån trãi viên trg vân côn phô biên vâ thåm chí táng bât cháp nh ng nô lyc gân dây dê phôi hgp vå hái hôa các hoat dông tãi trg.
Lâp chucmg trinh chung viên trg cúa EU vá các nuác thânh viên se låm giám su phân tán vâ iãm ãng tác dông cúa no ti lê thuân vái mirc do cam kêt. Vê mãt hoat dôntz. Û\ ban
NGHllN CÛU CHÃU ÂU - EUROPEAN STUOIES REVIEW N°2(197);20W_
Châu Âu vâ các nuôc thânh viên nên s dung các phuong thúc ho ttg tao diêu kiên cho hânh dông chung nhu hô ttg ngân sách (theo môt "hgp dông EU don nhât"), quy tín thác cûa EU vå hgp tác giao quyên. Noi chung, dây lâ viêc cåi thiên hon ni a hiêu quá viên ttg ctia EU bãng cách dåm báo rãng các nuoc thânh viên vâ EU cûng nhau xây dung các chiên lugc vá chuong ttînh ciia hp vá phân chia nguôn lyc tôt hon v6i nhau.
Các uu tiên chính sách ttong chuong ttinh nghi sy cho sy thay dôi:
Nhân quyên, dân chû vå quån tri tôt:
EU nhin nhân quån tti tôt vê mãt chinh tri, kinh tê, môi truông lá rât quan trpng dôi vái sy phát ttiên toãn diên vå bên v ng. Do d6 các hoat dpng cúa EU tâp trung vâo hô trg, phát huy dân chú, nhân quyên vá các nguyên tác ciia pháp luât, binh dãng gi6i, quán ly khu vyc công, chông tham nh ng, chinh sách thuê...
Tãng trxráng bên v ng cho phát friên con ngu&i EU cam kêt sê tãng ctrômg các hoat dông vê báo trg xã hôi, y té, giáo duc dê tao nên tãng cho sy tãng truang vã dâm båo tinh toán diên cûa no Theo dô. hoa nhâp xâ hôi vá phát tnên con nguãi sê chiém éi thiéu lã 20% tông viên rg cúa EU. Bai vi phát triên sê không bcn vfrng néu no h y hoai inôi truáng vâ tãng tính de tôn Ihuong truác các thiên lai. chinh sách cúa EU c ng se thúc dây môt •'nên kinh tc xanh" mâ nô cô thê tao ra
tãng tí^omg, viêc lâm vâ giúp giãm righêo bao gôm ho ttg các co hôi dê tiêp tíii các công nghê, nãng lugng sach hon cí ig nhu tiét kiêm nguôn lyc vâ giâm siir dung không bên vímg các nguôn tåi nguyên thiên nhiên.
Chính sách c ng nhãm dong g6p cho viêc cái thiên khå nãng ty phuc hôi ciia các nuoc dôi tác dôi v6i hâu quâ ciia biên dôi khí hâu. EU sê giúp các nuôc dôi tác ttánh các cú sôc tir bên ngoãi (khan hiêm nguôn luc, giá câ thay dôi) íhông qua ho ttg l nh vyc nông nghiêp vâ nãng lugng dê ao co so cho tãng truông bên vimg. Ho trg cûa EU sê nhãm vão giãi quyêt vân dê bât binh dãng dãc biêt lâ bãng cách cho nguoi nghéo tiêp cân tôt hon voi dât dai, thuc phâm, nuác vâ nãng lugng mâ không phuong hai dên môi truong. EU sê hô trg viêc phát triên l nh vyc tu nhân dja phuong cá khá náng canh tranh bãng cách xây dyng nãng lyc thê ché vã kinh doanh dja phuomg, thiic dây các doanh nghiêp nhô vå vtra vã các hgp tác xã, ho trp khung pháp ly, hô trg tiêp cân kinh doanh vã các dich vu tâi chính dê cho phép các nuác dôi tác htrong ipi tir các ca hôi tir các thi trirong toân câu.
Viêc náy sê dirgc ho trg thông qua viên îrp c6 muc tiéu han cho các hoat dông íhuong mai vã hiêp dinli thuong mai ty do^,
Tâp irung vão quôc gia vã l nh vuc Môt danh muc các quôc gia vå chuong trinh tâp trung hon sê dugc xây dung vã tãp trung
"EV^BIueBook^on
^iêåi ehiath eháth åÃeh...
87
chû yêu vâo 3 yéu tô: thii nhâí lå mang lai các cãi cách kinh tê vâ chính tri thuc sy vâ quán tri tôt; thú hai lâ tao ra tãng trucmg kinh tê vã viêc lâm thyc sy mang lai Igi ích cho xã hôi; vâ tiuj ba lâ tâp tnong vâo các lînh vyc cô tác dông cao dôi vôi phát triên. EU do vây sê tái tm tiên viêc ctmg câp viên ttg dé dåm báo tác dông tôi da dôi vôi giåm nghéo bãng viêc tâp tnmg hoat dông tai moi nuoc våo tôi da lâ ba l nh vyc. Mpt quy ttinh ra quyét dinh dua ttên tiing nuoc se mang lai cho EU tính linh hoat ttong viêc dáp úmg các su kién không luong truác dãc biêt lå thiên tai hoãc nhântai,
Tái liêu tham khão l . D ô Tá Khánh, '"Viên tra phát frién chinh thúc cúa Liên minh Châu Âu cho Viêt Xam", Viên Nghiên cúu Châu Au, Dê tái câpBô, 2008.
2. Trân Thi Thanh Huyên, "Hô fraphát triên chính fhirc (ODA) ciia Liên minh Chãu Au (EU) dôi v&i phát triên kinh lê Viêt Nam ", Viên NghÍên cúu Châu Âu, 2009.
3. Trán Thi Thanh Huyên, ''Nhimg im tiên trong chính sách cung câp ODA c a EU vå môt sô nuác hãnh viên", Tgp chî Xghién cihi ChâuÂii, sô 7(106)/2009
4 Adam Moe Fejerskov. "European L'nion developmenl cooperalion in a changing global conlext", 2013
5. Bertil Odén and Lennart Wohlgemuth, 'European aid and
deveîopment poUcies in a changing world", 6/2015.
6. Florian Kitt, "EU aid Architecture:^
Recent trends and policy directions", 1/2010.
7. Jan Vanheukelom, Stefano Migliorisi, Alisa Herrero Cangas, Niels Keijzer, Eimike Spierings, "Reporting on Deveiopmenl: ODA and Financing for Development", The Netherlands Ministry of Foreign Affairs and the German Federal Ministry for Economic Cooperaíion and Development, 4/2012.
8. José Antonio Alonso, "From aid to global developmentpolicy". 9/2012.
9. Stépánka ZEMANOVÁ, "The Europeanization of offtcial development assistance' EU governance by cooperation - communicafion and domestic change".
EASTERN JOURNAL OF EUROPEAN STUDIES Volume 3, Issue 1, 6/2012.
10. Sven Grimm. "Reforms in fhe EU's aid archuectiire and management", German Development Institute, 11/2008.
11. Siân Herbert, "What future for EU development cooperalion in middle - income countrÍL's?" 4 2013
12, Wil Hout. "Governance and Developmenf Changmg EU Policies".
Erasmus Universi \ .
