Giai phap nang cao gia trj gia tang trong chuoi gia trj toan cau cua hang nong san Viet Nam
PGS.TS. PHAN HUY DirONG*
1. Ly thuyet ve chuoi gia tri nong san toan cau
Trong kinh te hgc hien dai, tat ca cac bang boa va dich vu truac khi den v6i nguoi tieu dung cu6i cimg deu phai trai qua rat nhieu cac cong doan khac nhau. Trong nghien ciiu, nguai ta thuang phan chia thanh 5 c6ng doan chinh, do la nghien ciru, thiet ke, san xuat (che tao), phan ph6i va marketing. Nhin chung, tat ca cac c6ng doan deu tao ra cac lugng gia tri n6i tiep nhau va toan bg cac gia tri do tao thanh chu6i gia tri cua cac san pham hang boa hoac dich vu.
Moi chuoi gia tri cua mgt san pham cung co the chia thanh ba c6ng doan chinh: thugng ngu6n (up-stream) gom cac c6ng doan nghien ciiu trien khai, thiet ke... day c6ng doan can thiet truac khi ra dai san pham; trung ngu6n (mid- stream) la c6ng doan san xuat, lap rap, gia cong... day la c6ng doan binh thanh san phim;
ba ngu6n (down-stream) la marketing va ban hang, phan phii, dich vu khach hang... day la khau tieu thu san pham.
•^Bai I19C Kinli ti, fiai IIQC QUOC gia H^ Ngi
Chuoi gia tri san pham thuang gan lien voi mgt hoac mgt nhom san pham nhat dinh.
Chang ban, d6i voi mgt san pham cu the ta co cbu6i gia tri mit bang ca phe, che, bat dieu, gao, may vi tinh, 6 t6, hay dich vu du lich, dich vu van tai hang b6a... d6i voi nhom san pham ta CO nhom hang n6ng san, nhom hang gia cong xuat khau, dich vu van tai, dich vu tai chinh... Viec phan loai cac nhom san pham bang boa va dich vu trong nghien ciiu chuoi gia tri thuang can cii vao tinh chit tap thanh gia tri gia tang trong cac cac cong doan hinh thanh gia tri cua san pham.
Ve pham vi boat dgng chuoi gia tri cua san phim CO thi rit ngin va trong mgt khong gian hep. Hanh trinh ciia san phim co thi chi diln ra trong mgt dia phuang, mgt quic gia hay vugt qua bien giai cua mgt quoc gia, dieu do phu thugc vao hanh trinh cua san phim tir khau dau tien den khau cuoi ciing. Neu hanh trinh ciia san phim vugt qua bien giai ciia mgt quic gia thi chuoi gia tri ciia san phim do mang tinh toan ciu va dugc ggi la chuoi gia tri toan cau (Global Value Chain GVC) cua san phim
64 -NhOng vin di KINH it VA CHINH TRj IHt G\Cfl S6 6(182) 2011
Phan Huy Dygng Giai phap nang cao gia trj gia tang..
mgt thuat ngu: dugc sii dung kha phi biln trong kinh te hgc hien nay. Han nfta, do qua trinh tu do hoa thuong mai va hgi nhap kinh tl quic tl n6n pham vi boat dgng ciia mgt san phim hang hoa hay dich vu hien nay thuang vugt qua bien giai ciia mgt quoc gia nen chuoi gia tri toan cau cua san pham da tro thanh mgt trong nhiing chu de nghien ciiu kinh te quan trgng kh6ng chi d6i vai nuac ta ma hau bet cac nuoc tren thi giai.
Chuoi gia tri toan cau c6 the dugc thuc hien boi nhieu chii the kinh te (chii yeu la doanh nghiep) cua nhieu nuac va dien ra tren pham vi toan cau. Trong b6i canh hien nay, cac tap doan da quic gia (MNC) va xuyen quic gia (TNC) thuang giii vai tr6 then chot do tinh chat hoat dgng xuyen bien giai va kha nang thu hiit hgp
tac, thuang mai va dau tu ciia cac tap doan, cac doanh nghiep nho va vira (SME) thuong co the tham gia vao mgt s6 cong doan ma hg co Igi the so sanh, phii hgp vai tiem luc, voi ky nang va kinh nghiem canh tranh ciia timg doanh nghiep.
Do ciing la mgt trong nhiing phuang thiic thich hgp de SMEs tao lap dugc chl diing tren thi truong the gioi trong dieu kien toan cau boa va sir banh truang ngay cang lan cua cac TNC va MNC. D6i vai m6i san pham, cac cong doan khac nhau ciia cbuli thuong tao ra gia tri gia tang khac nhau va doi voi cac san pham khac nhau thi gia tri gia tang ciing khac nhau. Theo nghien ciiu ciia nha khoa hgc Morris (2001) thi mli lien he giira gia tri gia tang va cac c6ng doan (khau) cua chuoi gia tri dugc bieu bi?n qua d6 thi 1:
Do thil: Mo hinh chuoi gia tri gia tang toan cau cua Morris (2001)
Giorri?iar;iii?/\ Gia rri m \ m
Ri^D Thief ke San.\ii;U Phan MarketiiK:^
phoi
NhOng vin di KINH T^ VA CHJNH TRj THi Gl6r| S6 6(182) 2011- 65
Giai phap nang cao gia trj gia tang. Phan HuyDiPOTig Trong m6 hinh tren, gia tri gia tang dugc tao
ra nhilu nhit a khau nghien cuu va trien khai (R&D) va marketing, khau thiet ke va phan ph6i CO gia tri gia tang thap ban, khau thap nhat la san xuat.
Ciing nhu hang hoa c6ng nghiep, chuoi gia tri toan cau hang n6ng san ciing c6 cac cong doan khac nhau. Tuy nhien, mgt dac diem n6i bat ciia chuoi gia tri toan cau hang n6ng san la khau thiet ke nam trong khau R&D va khau san xuat tach thanh 2 khau la tr6ng trgt (chan nu6i) va che bien, trong do gia tri gia tang dugc tao ra trong khau chl bien thuang cao hon so vai khau tr6ng trgt (chan nuoi). Trong cac c6ng doan
khac nhau cua qua trinh tir nghien ciiu giong san xuat chl biln phan phoi den phat triln thuong hieu thi gia tri gia tang thip nhit la khau san xuat nong san, gia tri gia tang trung binh la khau che bien nong san tb6 va khau xuat khau, c6n khau co gia tri gia tang cao la nghien ciiu gi6ng - rang xay, che bien tinh va phan ph6i san pham hang boa. Chinh vi vay, cac nuoc phat trien nha cac nang lire san co va tham gia vao chu6i gia tri toan cau som, nen bien dang tap trung vao cac khau c6 gia tri gia tang cao va ehuyen cac c6ng doan c6 gia tri gia tang thip sang cac nuac dang phat trien hoac cham phat trien ban.
Do tlii 2: Mo hinh chuoi gia tri gia tang doi \in hang nong san
Gia fi I *iii M lia fri m M
66 -NhOng vin di KINH it Mk CHINH TRj IHt G\tt\ S6 6(182) 2011
Phan Huy Du^ng Giai phap nang cao gia trj gia tang.
Nguoi trIng trgt, san xuit va chl biln tb6 nong san chii ylu la a cac nuac dang phat triln, day la nhung doi tugng tham gia vao cbuli gia tri a khau co gia tri gia tang thip va gia tri gia tang trung binh. Cac nha chl biln n6ng san thanh pham dap iing nhu ciu da dang ciia nguoi tieu dung chii ylu a cac nuac c6ng nghiep phat triln va cac nha phan phii chu ylu do cac tap doan TNC va MNC a cac nuac c6ng nghiep phat triln day la nhiing dli tugng tham gia vao cbuli a khau c6 gia tri gia tang cao. Ciing vai qua trinh toan cau boa kinh tl, cac tap doan TNC hang dau thi giai'.
Mac dil biet dugc sir thua thiet cua minh khi tham gia vao chu6i gia tri n6ng san toan cau nhung cac nuoc dang phat trien, trong do co Viet Nam kb6ng the dirng ngoai xu huong nay ma phai tham gia, phai lira chgn cho minh mgt each thiic tham gia dung va quan trgng hon la phai nang cap vi the trong chuoi gia tri toan cau.
Chi CO tham gia vao cbuli gia tri toan cau chung ta mai co them co hgi ma rgng thi truang, khai thac dugc lgi the so sanh, tiep thu CO hieu qua sir ehuyen giao v6n, c6ng nghe va kien thiic kinh doanh hien dai. Tham gia vao cbuli gia tri toan cau se giai quyet dugc mgt trong nhiing van de ma nhieu nha san xuat quan tam, do la chiing ta se co dugc tb6ng tin thi truang can cai gi, can vao thai diem nao, can bao nhieu va gia ca ra sao, co the thuc hien "san xuat va ban cai thi truang can chii kh6ng phai ban cai chiing ta co" Ding thai, tham gia vao chuoi gia tri toan ciu ciing chinh la chiing ta thuc hien chii truang diy manh hgi nhap kinh te quic tl, gop phin tang truang ben viing va nang cao thu nhap.
2. Thyc trang tham gia vao chuoi gia tri toan cau ciia hang nong san Viet Nam
- Sdn xuat, che bien hdng nong san
Nha cac chu truong va chinh sach diing dan trong phat trien san xuat nen gia tri cua san xuat trong ITnh vuc n6ng nghiep (bao gIm n6ng, lam, thiiy san) ciia nuoc ta kb6ng ngimg tang len qua hang nam. Nam 2009, gia tri san xuat ciia ITnh vuc dat nay dat 161.536,4 ty ding (theo gia so sanh nam 1994), tang 24.424,4 ty ding so vai nam 2005, tic do tang truang binh quan khoang 4,2%/nam trong giai do?in2005 2009.
Sir phat trien ciia san xuit n6ng nghiep da tao CO so thuan lgi cho viec xuit khiu cac mat hang n6ng san ciia nuoc ta. Nam 2009, kim ng^ch xuat khau cac mat hang thugc nhom nohg, lam, thuy san dat 15.253 ty USD tang gip 2 lan so voi nam 2005 va dat t6c do tang truang binh quan khoang 19,6%>/nam. Theo tinh toan, ty trgng hang n6ng san xuat khau ciia ta thuong chiem khoang 30% - 35% tong n6ng san dugc san xuat trong nuoc. Tuy nhien, ty le nay knac nhau d6i vai timg mat hang, trong do liia gao chiem khoang 20%, ca phe: 94%, cao su: 85%, bat dilu: 90%, che: 80%, hat tieu: 95%. Mgt sl mat hang n6ng san ciia ta chiem thii hang cao tren thj truang n6ng san xuat khau ciia the gioi nhu liia gao, hat dieu, ca phe... Ve tbi truang xuat khau, ngoai cac khu vuc truyen thong nhu Trung Quoc, ASEAN, Nga va cac nuac Dong Au, n6ng san Viet Nam ciing da buoc dau tham nhap thi truong Trung Dong, EU, My va chau Phi... Thuc trang san xuat va xuat khau n6ng san dugc the hien qua bang 1:
NhOng vin di KINH it Mk CHINH TRj IHt GIQI S6 6(182) 2011- 67
Giai phap nang cao gia trj gia tang. Phan Huy Du'O'ng
Bdng 1: Thyc trang gia tri san xuat va xuat khau nong, lam, thuy san nu'd'c ta
Nam
Gia tri san xuit (ty dong) Gia tri xuit khiu (trieu USD)
giai 2005 137.112
7.453,4
doan 2005 - 2006 142.711
8.981 2009
2007 147.846,7
11.204,6
2008 158.108,3
14.218,4
2009 161.536,4
15.253 Trong do
Hang n6ng san
Hang lam san * Hang thiiy san
4.467,4 2.52,5 2.732,5
5.352 297,6 3.358
7.032,8 408,4 3.763,4
9.239,6 468,7 4.510,1
9.950 363 4.940 Nguon: Bd Ndng nghiep vd Phdt trien Ndng thdn, Bd Cdng thuang.
Su tham nhap ciia hang n6ng san Viet Nam vao thi truang the giai, chiing t6 nuac ta da tham gia vao chu6i gia tri hang n6ng san toan cau. Tuy nhien, trong thuc te sir tham gia do c6n nhieu bat cap.
Truoc het, de dang thay rang trong cac c6ng doan ciia chu6i gia tri hang n6ng san toan ciu, chiing ta chii yeu mai tham gia dugc vao khau san xuat va che bien, tire la c6ng doan tao gia tri gia tang thip nhat trong chuoi gia tri n6ng san toan ciu. Hon nira, trong san xuit thi lugng san pham tho, so che c6n chiem mgt ty trgng kha Ion. Hau hit cac ca so chl biln n6ng san bien nay diu co quy m6 nh6, phan tan, phat triln tu phat, sir dung thilt bi c6ng nghe lac hau. Theo each phan loai danh gia cong nghe thilt bi chl bien vai 7 giai doan, cac ca sa chl biln n6ng san a nuac ta hien tai mai phi biln a miic 3/7 va 4/7. Vi du, gao la mat hang xuit khiu chii lire, diing thii hai thi giai vl san lugng xuit khiu (sau Thai Lan), song theo danh gia cua
Vien Co dien nong nghiep va c6ng nghe sau thu hoach, chiing ta c6n phai mat khoang tir 15 - 20 nam niia thi c6ng nghe che bien gao moi dat dugc trinh do ciia Thai Lan hien nay.
C6ng nghe che bien thieu "va lac hau dan den hau het hang boa n6ng san thuc pham xuat khau chu yeu mai chi a dang so che. Ngay ca thuy san la mat bang xuat khau miii nhgn thi van xuat hang d6ng lanh hoac hang tuoi, trong khi nhu cau cua tbi truong the giai Iai la san pham che bien tinh nhu: t6m luge, ca phile, ca dong hop... Ca phe Viet Nam dugc nhilu khach hang qu6c te danh gia la ngon, nhung do sir diing c6ng nghe che bien kh6 nen da Iam giam huong vi tu nhien, kh6ng thu hiit dugc khach hang, vi vay phai bail voi gia thap ban ca phe Indonesia tir 100 150 USD/tin. Nhung mat hang khac ciing nam trong tinh trang tuong tu.
C6ng nghiep che bien lac hau la nguyen nhan gay ra ty le hang n6ng san xuit khiu qua
68 -NhOng vin di KINH it Mk CHINH TRj IHt Giai So 6(182) 2011
Phan Huy Pu'6>ng Giai phap nang cao gia trj gia tang..
che bien nho, miic do thoa man nhu ciu ciia thi truang thi giai thip, gay bit lgi cho boat dgng xuit khiu. Theo sl lieu dilu tra ciia Vien Cong nghe sau thu hoach va mgt sl ca quan chiic nang, hien nay ty trgng n6ng san xuat khau che bien sau mai dat khoang 25 30% t6ng san lugng nong san (bang mgt nira cac nuac trong kh6i ASEAN), trong do nhieu san pham dat ty le rat thap, nhu: rau qua thuc pham 10%, thit Ign 10 15%, ca phe 4 6%); c6n dua, che, cao su, lac, dau... thi hau nhu chi qua so chl hoac xuit khiu th6, kh6ng dap iing dugc nhu cau tieu dung cao cua thi truong the gioi. Nhiing nam gin day, nhu cau cua thi truong the giai da thien ve che goi nhiing u6ng lien, ve ca phe boa tan va ca phe rang xay, nhung cac doanh nghiep Viet Nam van chi xuat khau che blip kb6 va ca phe nhan kb6; hay tren tbi truang cao su, thi truang thi giai da ehuyen sang tieu thu manh cac san phim cao su ky thuat, nhung Viet Nam lai xuit khiu cac san phim truyin thing la cao su mil kh6... Ty le bang n6ng san xuat khau qua chl biln thip da ban chl viec nang cao gia tri gia tang khi tham gia vao chuoi gia tri n6ng san toan cau ciia Viet Nam.
- Nghien citu triin khai (R&D)
C6ng doan nghien ciiu phuc vu san xuat nong nghiep van con nhieu ban che va bat cap.
Hieu qua thuc chit cua cac chuang trinh khoa hgc cong nghe (KH-CN) trong thai gian qua dli voi n6ng nghiep c6n rit ma nhat, ket qua tu cac chuang trinh/dl tai nghien ciru KH-CN mang lai con rit it va nh6 be, it co kha nang ap dyng va tham chi con xa mai dap iing dugc nhu ciu san xuit n6ng nghiep(2). Trong thuc te, nhilu tiln bg KH-CN dugc triln khai nhu cac gilng cay, con (liia, cay hoa, qua...), quy trinh cong ngh? chu ylu dugc nhap tir Trung Qu6c,
Thai Lan, chii khong phai do ngi lire nghien ciru tao ra. Hau het cac ket qua nghien ciiu KH-CN doi voi n6ng nghiep chi a miic giai phap co tinh khuyen n6ng, chua co giai phap c6ng nghe Ion dil siic tao sir phat trien dot pha cho nong nghiep. Bang chung la rat it dang ky bang sang che, giai phap dugc dang ky, rat it c6ng trinh nghien ciiu dugc c6ng b6. Thuc te, s6 giai phap KH-CN la ket qua tir cac chuang trinh/de tai nghien cuu c6 dugc c6n thua xa s6 sang kien/giai phap ciia "cac nha khoa hgc chan dat - n6ng dan" tao ra(3).
Phin Ion cac loai giong cay con hien dang dugc n6ng dan sir dung co nang suat va chat lugng thip hon so voi cac nuac tren the giai va cac dli thii canh tranh trong khii ASEAN. Tren dia ban ca nuac chua binh thanh dugc mgt he thing cung iing gilng cay con t6t cho nguoi san xuat, tir gilng tac gia, giong nguyen chiing cho din gilng thuang phim. Hiu hit nguoi n6ng dan da tu san xuit gi6ng cay con cho minh tir vu thu hoach truoc hoac mua giong tren thi truang tr6i nli ma kh6ng co sir dam bao ve chat lugng, dac biet la gilng cac loai cay an qua, cay luong thuc, cay rau... Nang suit liia ciia Viet Nam chi bing 61%) nang suit liia cua Tmng Quic va thip hon nhilu so voi liia ciia Nhat Ban, Y, My. Nang suat ca chua ciia ta chi bang 65% nang suit ca chua thi gioi, cao su Vi?t Nam mai dat nang suat 1,1 tan/ha, so voi nang suit thi giai la 1,5 - 1,8 tin/ha - thip ban toi 30 - 40%.
Trinh do canh tac lac hau, nang suat Iao dgng n6ng nghiep va nang suit cay trIng vat nuoi tuy CO tang nhung chua deu va chua ben viing.
Phuong thirc san xuat lay muc tieu tang san lugng, chua quan tam nhieu den chat lugng n6ng san vin c6n ph6 bien. C6ng nghe sau thu
NhOng vin di KINH i t Mk CHJNH TRj IHt GIQI S6 6(182) 2011- 69
Giai phap nang cao gia trj gia tang. Phan Huy Du^ng hoach, bao quan va sa che n6ng san van con lac
hau nhung cham cai tien. Thu hoach, bao quan n6ng san la mgt trong nhirng khau hinh thanh trong chu6i san xuat nong nghiep. Tuy nhien trong thuc te, cac boat dgng nay nhirng nam qua it dugc nha nuac, doanh nghiep va hg n6ng dan quan tam dau tu. Xu huong dge canh liia a nhieu viing va dia phuong c6n nang ne, ehuyen dich CO cau san xuat c6n tu phat, manh miin, hieu qua thap. Co cau san xuat n6ng nghiep chua theo kip yeu cau ciia tbi truang tieu dung trong nuac va kh6ng viing chac. Thuc te dien ra trong nhiing nam d6i mai vira qua, tuy c6 tien bg song chua dap iing dugc yeu cau, kh6ng 6n dinh tren pham vi ca nuac ciing nhu timg viing, tirng dia phuong. San xuit hang boa quy m6 Ion tuy da binh thanh theo cac m6 hinh trang trai a mgt s6' dia phuang nhung c6n it va chua diu. Chit lugng va chiing loai san phim bien nay chua tiep can dugc yeu cau ciia nguai tieu dung va xuit khiu.
- Phdn phoi vd marketing
Mac dau co trong tay mgt nguon hang vai sl lugng Ion co kha nang chi phii tbi truang thi giai nhung do ban chl ve nang luc (trinh do, v6n...), tham gia vao thi truang tbi gioi mugn nen den nay khau phan pb6i va marketing chiing ta vin c6n nhilu ban chl.
Theo miic do tiep can tbi truang hay miic do tham gia c6ng doan phan ph6i va marketing cua chuoi tir thap den cao nhu: i) Ban hang cho nguai mua ngiu nhien; ii) Ban hang cho nguai mua c6 quan he hgp tac; iii) Tham gia la mgt mit xich trong chuoi lien kit; iv) Tham gia vai tu each la nha lanh dao chuoi, thi co thi thiy hien nay cac doanh nghiep Viet Nam moi chi tham gia vao chuoi a miic t h i p nhit, tiic la chiing ta ban hang cho nguoi mua ngiu nhien
do la cac trung gian thuong mai. Cac trung gian thuang mai nay tiep tuc ban hang cho cac nha che bien hay nha nhap khau cua nuac thii ba. Vai each thiic ban nong san tho, khong theo tieu chuan, ban cho trung gian thuong mai ngiu nhien, bang cac hgp dong theo cac 16 bang, chot gia truac va trir lui chi phi dl tinh gia rnua r6i mai di mua gom hang trong nuoc la nguyen nhan chii yeu dan, den thuc trang nhieu mat hang n6ng san chiing ta chiem thi phan Ion thir nhat, tbii nhi nhung kh6ng c6 vai tr6 trong viec hinh thanh gia ca tren thi truang the gioi. Tham chi, chiing ta c6n bi le thugc hoan toan vao gia ca thi truong the giai do cac trung gian thuong mai qu6c te dua ra, xuat khau tang nhung gia tri gia tang thu dugc rat thap va kh6ng 6n dinh.
Hien nay, mgt s6 mat hang n6ng san xuit khiu ciia Viet Nam c6 thi phin Ion nhu gao (18,12%), ca phe (8,23%), bat tieu (25,18%), nhan dieu (38,25%)... nhung dugc din dit boi nhieu chu6i gia tri doanh nghiep nho va vira khac nhau. Tuy da co mgt sl doanh nghiep co quy ,m6 "tuong dli Ion" nhu Vinafood, Vinacaphe... song dau vao ciia cac doanh.
nghiep nay la cac thuong Iai va diu ra cua doanh nghiep la cac nha diu ca tren thi truong the giai, khong ket nli dugcvoi cac nha san xuit va nguoi tieu dung culi cimg. nen dat gia tri gia tang thip.
3. Giai phap nham nang cao gia tri gia tang khi tham gia vao chuoi gia trj nong san toan cau
Thu nhdt, phdt triin cdng nghiip chi biin nhdm hgn che xudt khdu ndng sdn thd vd sa che, ndng cao gid tri gia tdng ddi vdi ndng sdn xudt khdu.
70 -NhOng vin di KINH T^ VA CHINH TRj IHt G\0\ S l 6(182) 2011
Phan Huy Du^ng Giai phap nang cao gia trj gia tang..
Tang cuong diu tu phat triln vai c6ng nghe che bien hien dai; xay dimg cac nha may, ca so che bien c6 quy m6 phu hgp vai vimg nguyen lieu; da dang hoa san phim; diu tu phat triln cac c6ng trinh phu trg, bao gIm be thong kho bao quan, van chuyin, kilm tra chat lugng san pham...
Quy hoach xay dung cac vimg nguyen lieu tap trung, quy m6 Ion, tir do tap trung diu tu tham canh va iing dung c6ng nghe mai dl dap ling t6t yeu cau che bien. Thuc bien ding bg cac giai phap vl gilng, ky thuat canh tac, diu tu tham canh, xay dung co sa ha tang va co gioi boa de nang cao nang suat, chat lugng n6ng san phuc vu CO so chl biln. Cac co so chl biln phai CO ke hoach phat trien viing nguyen lieu phii hgp voi quy hoach da dugc cap co tham quyen phe duyet. Co chinh sach, giai phap cu the bS trg nguoi san xuit nguyen lieu phat trien san xuat, nang cao nang suat, chit lugng n6ng san va ky ket hgp dong tieu thu san pham voi nguai san xuat.
Xay dyng nhiing chinh sach uu dai kich thich su tham gia ciia tat ca cac thanh phan kinh tl dau tu phat trien c6ng nghiep che bien.
Khuyen khich va tao dieu kien cho cac hg gia dinh, cac doanh nghiep vira va nho dau tu co so che bien, bao quan san pham sau thu hoach voi quy m6 nb6, tai cho dl lam ve tinh cung ling nguyen lieu, ban thanh pham cho cac nha may c6ng nghiep. Nang cao hieu qua cac nha may chl biln c6ng nghiep th6ng qua viec da dang hoa san phim phii hgp voi miia vu va viing sinh thai dl keo dai thai gian boat dgng cua day chuyin thilt bi trong nam, giam khau hao t6i da cua day ehuyen che bien. D6i voi cac nha may dang boat dgng, cin diu tu chieu sau, nang cip thilt bi c6ng nghe, tan dung mat
bang, CO sa ha ting, ngu6n nhan luc... nhim ha gia thanh san pham.
Tien banh danh gia mgt each chinh xac quy mo va trinh do c6ng nghe chl biln ciia cac co so hien co, xur ly cac co so kh6ng thich hgp tren CO so hieu qua kinh te. Khuyin khich va ho trg cac doanh nghiep xay dung nha may moi di thing vao sir dung c6ng nghe hien dai nhim tao sail pham chat lugng cao, dap ung nhu cau cao cua thi truang the giai. Tang them c6ng suit che bien va tang ty trgng san pham che bien sau. Nai 16ng co che cho boat dgng ehuyen giao c6ng nghe, trong do can quan tam den viec tao sir binh dang cho cac doanh nghiep tu nhan trong boat dgng che bien nong san xuit khau.
Can xoa bo gioi ban ve phi chuyin giao c6ng nghe d6i voi cac c6ng ty tu nhan. Ap dung che • do khau trir thue thu nhap doanh nghiep d6i voi chi phi ehuyen giao c6ng nghe trong mgt khoang thai gian nhat dinh de khuyin khich cac doanh nghiep iing dung c6ng nghe moi.
Thay the chinh sach dau tu theo hu6ng cbyyln tu Nha nuac dau tu /hoac bao lanh dau tu cho cac doanh nghiep nha nuoc trong phat trifn c6ng nghiep che bien, bang chinh sach khuyen khich, ho trg cho cac loai binh doanh nghiep, nhat la cac doanh nghiep tu nhan, cac doanh nghiep c6 phan. Phat trien mgt s6 tap doan kinh te tu cac c6ng ty c6 phan do tu nhan sang lap, dang boat dgng trong ITnh vuc c6ng nghiep che bien hien nay tro thanh cac dau tau, CO thuang hieu manh tren thi truang va la trung tam trong lien ket chuoi. Khuyen khich cao d6i voi cac doanh nghiep FDI dau tu vao c6ng nghiep che bien de giai quyet van de von va c6ng nghe, ciing nhu van de thi truang tieu thu san pham. Nha nuac can sam b6 sung khung phap ly cho viec phat trien tap doan kinh te tu
NhOng vin di KINH T^ VA CHJNH TRj IHt Gidl S6 6(182) 2011- 71
Giai phap nang cao gia trj gia tang... Phan Huy Du'dng nhan, d6ng thai cin siia d6i va b6 sung chinh
sach cho phep cac doanh nghiep c6 vin FDI dugc mua cl phan tai doanh nghiep nha nuac sau c6 phin ciing nhu de cho bg n6ng dan dugc gop v6n c6 phan cho doanh nghiep che bien bang quyen sir dung dat n6ng nghiep.
Thii: hai, tdng cudng cdng tdc nghien cieu trien khai nhdm ndng cao gid tri gia tdng cua cdng dogn ndy trong chuoi gid tri ndng sdn todn cdu.
Dau i\x manh cho nghien ciiu khoa hgc vl gi6ng cay tr6ng va vat nuoi, ke ca nhiing giong CO gen ehuyen d6i thich nghi dilu kien canh tac khac nghiet cua n6ng dan vung sgu, viing xa. Phat trien va nang cao chit lugng, bieu qua chan nu6i gia sue, gia cam, ma rgng phuang phap nu6i c6ng nghiep gan vai che bien san pham; tang ty trgng nganh chan nu6i trong n6ng righiep.
Tang cuong tiem lire khoa hgc va c6ng nghe trong n6ng nghiep, nhat la cong nghe sinh hgc ket hgp vai c6ng nghe th6ng tin. Chii trgng tao va sir dimg gilng cay con co nang suit, chit lugng va gia tri cao. Dua nhanh c6ng nghe moi vao san xuat, thu hoach, bao quan, chl biln, van chuyin va tieu thu san pham n6ng nghiep. Han che viec sii dung hoa chit dge hai trong n6ng nghiep. Xay dung mgt sl khu n6ng nghiep c6ng nghe cao. Tang cuong dgi ngu, nang cao nang lire va phat huy tac dung ciia cac can bg khuyin n6ng, khuyen lam, khuyin ngu.
Ciing c6 va tang cuong diu tu cho mgt sl trung tam nghien cuu khoa hgc co ban hien dai, nhit la vl cong nghe sinh hgc, tao buac dot pha mai vl gilng, quy trinh san xuit, bao quan, chl.
biln n6ng lam hai san dl truac mit khie phuc nhiing ylu kem vl nang suit, chit lugng
va kha nang canh tranh cua hang nong san Viet Nam, tien toi co the xam nhap sau rgng a thi truang nuac ngoai. Hang nam, cac nganh, cac cap phai danh mgt ty le ngan sach th6a dang cho viec nghien ciiu, iing dung c6ng nghe sinh hgc, c6ng nghe chl biln, c6ng nghe sau thu hoach; dao tao va b6i duong luc lugng lao dgng tai ch6; xay dung tbi diem cac khu n6ng nghiep sir dung c6ng nghe cao, tao ra san pham n6ng nghiep c6 sire canh tranh cao, tien toi nhan rgng cho cac dia phuong.
Tang cu6ng ma rgng quan be hgp tac quic te, dac biet la vai cac nuac co nen n6ng nghiep phat trien ve nghien ciiu, iing dung khoa hgc va cong nghe, dao tao can bg khoa bgc ky thuat CO trinh do cao de phuc vu true tiep cho cac muc tieu c6ng nghiep boa, bifn dai hoa nong nghiep va n6rig thon.
Day nhanh c6ng nghiep boa, hien dai hoa n6ng nghiep va n6ng th6n theo huong hinh thanh nIn n6ng nghiep bang boa Ion phii hgp vai nhu ciu thi truong va dilu kien sinh thai cua tirng vimg. Dua nhanh tiln bg khoa hgc va c6ng nghe vao san xuit n6ng nghiep, dat mirc tien tien trong khu vuc vl trinh do c6ng nghe va vl thu nhap tren mgt don vi dien tich; tang nang suat lao dgng, nang cao chat lugng va siic canh tranh cua san phim.
Chii trgng dien khi boa, ca giai boa 6 n6ng nghiep. Phat triln manh c6ng nghiep chl biln gan vai viing nguyen lieu, phat triln ca khi phuc vu n6ng nghiep. Cho n6ng dan vay tien mua may moc ca khi n6ng nghiep va dugc doi luu bing san phim vai gia tri thu mua thich hgp va lai suat uu dai nhat (hoac kh6ng co lai suit). Mgt so viec sau day cin dugc tap trung giai quyet:
72 -NhOng vin di KINH T^ vA CHINH TRj IHt Giai So 6(182) 2011
Phan Huy Bu'O'ng Giai phap nang cao gia trj gia tang^
Ap dung mirc thue nhap khiu phu hgp (trong khu6n khi 16 trinh hgi nhap cho phep) d6i vai cac san pham may n6n^ nghiep trong nuac da san xuat dugc va nang lire san xuat dii dap ling nhu cau thi truong; miln, giam thue thu nhap doanh nghiep co thai ban cho thu nhap tir cac san pham nay.
Ap dung chinh sach thue khoan theo ky ban nhim khuyen khich cac doanh nghiep ma rgng san xuat may n6ng nghiep.
- Gianh mgt phan tir ngu6n ngan sach ciia Nha nuoc de dau tu, khuyen khich che tao sir dung may moc co khi n6ng nghiep. U'u tien dau tu phat triln, thuc hien "kich cau" trong viec trang bi va sir dung may moc ca khi n6ng nghiep.
Chinh sach thu but v6n cua doanh nghiep vira, nh6 diu tu chl tao may n6ng nghiep, chl tao va cung cip phu timg (ca vl c6ng nghe che tao ciing nhu vin) phii hgp yeu ciu nguai sir dimg.
Chinh sach trg gia va khuyen khich sir dung dien cho hg n6ng dan: Ma rgng danh muc dli tugng dugc huang cac co che uu dai dau tu theo Nghi dinh 108/2006/ND-CP ngay 22/9/2006 ciia Chinh phu cho mgt sl loai san phim may nong nghiep (truac hit dli vai nhom thilt bi canh tac, thuy lgi, may che biln n6ng lam - thuy san).
Thii ba, ndng cao ndng luc trong khdu phdn phdi vd marketing hdng ndng sdn.
Tang cuang nang lire tham gia vao chu6i gia tri toan ciu theo huang tu thip den cao, tir thu dgng sang chii dgng, tir viec tham gia th6ng qua trung gian din tham gia true tiep la mgt mit xich trong chuoi gia tri toan ciu, phin diu vuon len cac nic thang cao trong chuoi gia tri toan ciu hoac tao lap chuoi moi.
Nhanh chong chuyin miic do tham gia vao
chu6i tir miic thii nhat va thir hai hien nay sang mirc do thii ba, tiic la tham gia la mgt mat xich trong chu6i lien ket, chu6i c6 san.
D6ng thai, phai nang cao nang luc tham gia vao cac khau co gia tri gia tang cao trong chu6i gia tri toan cau.
Lira chgn va tap trung tang cuong nang lire tham gia cua cac mat bang n6ng san co thi phan Ion va CO Igi the canh tranh de phat trien theo m6 hinh cbuli lien ket dge. Phat trien nhanh ha ting thuong mai de tang cuong nang lire tham gia ciia hang n6ng san Viet Nam trong khau phan phii va marketing. Ben canh phat trien ha ting n6ng nghiep can phat trien ha tang giao th6ng, diy nhanh qua trinh phat trien ha tang thuang mai nhu chg, kho hang ngoai quan, phat triln cac trung tam logistics. D6ng thai, can phat triln nhanh he thing nhugng quyln. thuong mai, cac san giao dich va phat trien manh thuong mai dien tir.
Chii dgng dam phan ky kit Hiep dinh Thuong mai tu do vai cac dli tac thuang mai lan nhu My, EU, Nga... dl mo cira thi truang cho hang n6ng san. Ding thai, de tang cuong nang lire tham gia ciia hang n6ng san vao chuoi gia tri toan ciu, cin ra soat va sua dli bl sung cac chinh sach ho trg cho phii hgp. Can tang cuong ho trg cac tac nhan tham gia vao chuoi trong khuyin n6ng, trong thuc hien cac quy dinh vl ve sinh an toan thuc pham, trong kiem tra va chiing nhan chat lugng, xay dvmg va phat tri.ln thuang hieu. Gia tang sir hS trg cua Nha nuac trong viec thuc hien cac quy dinh ve ve sinh an toan thuc phim, chiing nhan chat lugng san phim va phat triln thuong hieu.
Tang cuong vai tr6 cua cac hiep hgi va cac t6 chiic phi chinh phii khac. Kinh nghiem quoc te
NhOng vin di KINH it VA CHINH TRj TH^ G\0\ S6 6(182) 2011- 73
Giai phap nang-cao gia trj gia tang... Phan Huy Du^ng va thuc tiln ciia mgt sl m6 hinh lien kit hiep
hgi va hgp tac xa a nuac ta da khang dinh dugc vai tro ciia cac t l chuc nay trong tham gia vao chuSi gia tri toan ciu dli vai hang n6ng san.
Viec tang cuang vai tr6 ciia cac hiep hgi nganh hang, ciia cac hgp tac xa va cac t l chiic tu van CO y nghTa lan va vai tr6 quan trgng trong lien kit va dilu phii lgi ich ciia cac tac nhan de tham gia chuoi va tang cuang nang luc ciia cbuli. Hien nay, da s6 cac nganh hang deu c6 hiep hgi va mgt sl hiep hgi da phat buy tac dung tit trong viec de xuat voi Chinh phu ve chinh sach phat trien cua nganh hang. Tuy nhien, cac hiep hgi cin tap trung nang cao nang lire nhan thiic cho cac thanh vien tham gia vl lgi ich tham gia lien ket chu6i, tang cuang cung cip th6ng tin thi truang va bi quylt kinh doanh. Can tap trung vao nang cao siic manh dam phan de tham gia vao chu6i mgt each thuan lgi va ngay cang co vi the cao, b6 trg cho cac thanh vien trong dau tranh va d6i pho voi cac rao can thuang mai qu6c te. Chu dgng va nang cao vi the tham gia vao cac hiep hgi va t6 chiic qu6c te theo cac nganh hang n6ng san. D6ng thai, can tranh thu sir giiip do ky thuat ciia cac t6 chiic quic te trong xay dung va phat trien chu6i.
Nha nuac cin tang cucmg ho trg cho cac hiep hgi thong qua cac quy dinh vl quyln ban ciia hiep hgi. Giao quyln cho hiep hgi trong hinh thanh Quy bao hilm dli vai mgt sl hang n6ng san va Nha nuac bo trg von ban dau dk van hanh boat dgng cua Quy. D I ban chl tinh trang co nhilu dau m6i giao dich vai d6i tac nuac ngoai din din tinh trang canh tranh kh6ng lanh manh trong ban hang, can giao cho hiep hgi xay dung quy chl quy dinh tieu chuin diu mli xuit khiu dli vai mgt sl loai n6ng san chu lire. D I ban chl tinh trang ban hang x6, theo tieu chuin chit lugng do tu doanh nghiep dat ra nhu loai 1, loai 2... Chinh phu co tbi giao viec xay dung quy dinh tieu chuin chit lugng bit buoc dli vai hang n6ng san xuat khau cho hiep hgi.
Tang cuong nang lire va trinh do ehuyen m6n cho cac nha quan Iy, phat trien nguIn nhan lire chit lugng cao. Dao tao ky nang ehuyen m6n va van boa kinh doanh a cac cap do va trinh do, nhit la dao tao cac nha kinh doanh co trinh do cao. Tang cuang nang lire quan tri chuoi vai viec ung dung c6ng nghe thong tin va phan mem quan ly hien dai de quari tri va ket n6i chu6i gia tri cua cac doanh nghiep trong nuac vai cbuli gia tri toan cau*
Tai lieu tham khao:
1. Dinh H6ng Long (2008): Ve tham gia chuoi gid tri todn cdu cua ngdnh hdng xe may Viet Nam, Tap chi Thuong mai, s6 16.
2. Dinh Van Thanh: Tdng cudng ndng luc tham gia cua hdng ndng sdn vdo chuoi gid tri todn cdu trong dieu kien hien nay d Viet Nam. De tai nghien ciiu khoa hgc cap Nha nuac, ma s6: KX.01.16/06-10.
3. http://www.agroviet.gov.vn: Bg N6ng nghiep va Phat triln n6ng th6n.
74 -NhOng vin di KINH it VA CHINH TRj IHt GIOI So 6(182) 2011
Phan Huy Dippng Giai phap nang cao gia trj gia tang...
4. http://www.mot.gov.vn: Bg Cong thuang.
5. Kim Giang (2009): Chuoi gid tri todn cdu: Con duang ngdn nhdt tdi tuang lai, Bao Thi gioi va Viet Nam; 15/5.
6. Kim Nga (2007): Kinh doanh theo ehudi gid tri, Bao N6ng th6n dien tir, ngay 16/01.
7. Nguyin Anh Phong (2007): Vai trd cua doanh nghiep che bien trong chuoi gid tri dieu Viet Nam, Bao cao khoa hgc.
8. Nguyen Dinh Long - Doan Quang Thifu (2008): Thuc trgng ngdnh dieu trong ehudi gid tri ngdnh dieu the gidi, Ky yeu hgi thao khoa hgc.
9. Nguyen Dinh Long (2007): Hiep hoi ngdnh hdng xudt khdu ndng sdn Viet Nam, NXB. N6ng nghiep.
10. Nguyin Hiru Khai (2008): Mdt sd gidi phdp vuot rdo cdn ky thudt thuong mgi trong xu thi hdi nhap kinh ti qude ti: Ap dung cho thdnh phd Hd Ndi, De tai trgng diem
cip bg, Bg Giao due va Dao tao.
11. Nguyen Quic Thinh (2007): Xiic tiin qudng bd hinh dnh thuang hieu ndng sdn thdng qua bao bl Tap chi Khoa bgc Thuong mai, sl 15.
12. Nguyen Sinh Ciic (2008): Thuc trgng sdn xudt chi biin ndng sdn xudt khdu cua Viet Nam dudi gidc do tham gia vdo chuoi gid tri todn cdu, Ky ylu hgi thao khoa hgc.
13. Vien Quy hoach va Thilt kl N6ng nghiep (2006): Bdo cdo rd sodt diiu chinh quy hogch ngdnh diiu den ndm 2010 vd 2020.
14. VINACAS (2007): Thuc trgng vd dinh hudng hogt ddng cua Hiep hdi edy diiu Viet Nam, Bao cao ting kit
NhOng vin di K\HH it Mk CHJNH TRj IHt Gidl S6 6(182) 2011^ 75
