Giíi thiÖu luËn ¸n tiÕn sÜ KHXh&NV
LuËn ¸n tiÕn sÜ x· héi häc NguyÔn thÞ tè quyªn. Vai trß cña gia ®×nh trong gi¸o dôc ®¹o
®øc cho trÎ em løa tuæi trung häc c¬
së ë Hµ Néi hiÖn nay
Chuyªn ngµnh: X· héi häc M· sè: 62.31.30.01
Løa tuæi trung häc c¬ së (THCS) cã nh÷ng ®Æc tr−ng riªng cña nã vÒ mÆt t©m lý häc. §©y lµ giai ®o¹n qu¸ ®é, ®Æc tr−ng víi nh÷ng dÊu hiÖu cña tuæi dËy th× ®èi víi c¶ nam vµ n÷. V× vËy ®ßi hái c¸c bËc phô huynh ph¶i n¾m râ ®Æc
®iÓm nµy ®Ó cã ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc phï hîp.
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nh÷ng vô vi ph¹m ph¸p luËt cña trÎ em ngµy cµng t¨ng, ®¸ng chó ý lµ con sè nµy tËp trung nhiÒu ë c¸c thµnh phè, thÞ x·, nhÊt lµ c¸c thµnh phè lín, trong ®ã cã Hµ Néi.
Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy, song nguyªn nh©n ®Çu tiªn vµ còng lµ nguyªn nh©n s©u xa nhÊt chÝnh lµ do sù thiÕu quan t©m hoÆc gi¸o dôc kh«ng ®óng ph−¬ng ph¸p cña gia
®×nh. V× vËy, t¸c gi¶ ®· chän ®Ò tµi "Vai trß cña gia ®×nh trong gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ em løa tuæi trung häc c¬ së ë Hµ Néi hiÖn nay" cho luËn ¸n cña m×nh.
Néi dung chÝnh cña luËn ¸n gåm 4 ch−¬ng vµ phÇn kÕt luËn, kiÕn nghÞ.
Ch−¬ng 1 vµ 2 (tr. 11-71) ®em ®Õn cho b¹n ®äc c¸i nh×n tæng quan vÒ nh÷ng nghiªn cøu cã liªn quan, ®ång thêi lµm râ c¬ së lý luËn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu.
Gi¸o dôc gia ®×nh, theo t¸c gi¶, lµ sù t¸c ®éng cã hÖ thèng, cã môc ®Ých cña nh÷ng ng−êi lín trong gia ®×nh vµ toµn bé nÕp sèng gia ®×nh ®Õn ®øa trÎ. Gi¸o dôc gia ®×nh cã tÝnh xóc c¶m, t×nh c¶m,
®a d¹ng nhiÒu chiÒu, tÝnh c¸ biÖt vµ tÝnh thùc tiÔn. Nã g¾n bã víi nh÷ng thang gi¸ trÞ ®ang tån t¹i trong gia ®×nh vµ lîi Ých thùc tÕ cña gia ®×nh. V× vËy, so víi gi¸o dôc cña nhµ tr−êng, gi¸o dôc gia
®×nh linh ho¹t h¬n, thÝch øng nhanh h¬n víi nh÷ng biÕn ®æi x· héi vµ sù ph¸t triÓn cña b¶n th©n trÎ em. MÆt kh¸c, gi¸o dôc gia ®×nh ®−îc thùc hiÖn trong chÝnh cuéc sèng gia ®×nh, th«ng qua ho¹t
®éng thùc tiÔn cña trÎ em, v× vËy ë gia
®×nh lý thuyÕt lu«n g¾n liÒn víi thùc hµnh, nh÷ng lêi d¹y b¶o lu«n ®i kÌm víi viÖc thùc hiÖn cña nh÷ng ng−êi lín vµ nh÷ng nhiÖm vô, ho¹t ®éng cô thÓ khiÕn trÎ ghi nhí nhanh h¬n vµ l©u h¬n.
Häc sinh THCS thuéc løa tuæi vÞ thµnh niªn, tuæi tõ 11 ®Õn 15. §©y lµ qu·ng ®êi diÔn ra nhiÒu biÕn cè ®Æc biÖt:
giai ®o¹n kh«ng cßn lµ trÎ con, nh−ng còng ch−a hoµn toµn lµ ng−êi lín. Sù thay ®æi vÒ thÓ chÊt vµ nhËn thøc lµm cho thiÕu niªn ë løa tuæi nµy cã nh÷ng thay ®æi m¹nh mÏ trong hµnh vi. Nhãm tuæi nµy nhiÒu khi cã nh÷ng hµnh vi khã hiÓu, khã l−êng tr−íc, dÔ bÞ kÝch
®éng vµ thiÕu c©n nh¾c, tÝnh to¸n chÝn ch¾n, nªn rÊt dÔ bÞ l«i cuèn vµo c¸c ho¹t
®éng kh«ng lµnh m¹nh, thËm chÝ lµ vi ph¹m ph¸p luËt.
Gi¸o dôc gia ®×nh chiÕm vÞ trÝ quan träng trong gi¸o dôc ®¹o ®øc (víi 4 néi dung c¬ b¶n lµ: gi¸o dôc gi¸ trÞ ®¹o ®øc, gi¸o dôc chuÈn mùc ®¹o ®øc, gi¸o dôc
Giíi thiÖu luËn ¸n… 55 hµnh vi ®¹o ®øc, gi¸o dôc lý t−ëng ®¹o
®øc) nh»m h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn phÈm chÊt ®¹o ®øc ë mçi c¸ nh©n. Bëi vËy, ®èi víi løa tuæi nµy, gi¸o dôc gia
®×nh cµng cã vai trß ®Æc biÖt quan träng.
Ch−¬ng 3 (tr. 72-163) ph©n tÝch thùc tr¹ng vai trß cña gia ®×nh trong gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ em løa tuæi trung häc c¬ së ë Hµ Néi hiÖn nay.
§Þa bµn ®−îc t¸c gi¶ lùa chän kh¶o s¸t lµ Hµ Néi. Víi kh¸ch thÓ nghiªn cøu trong vai trß gia ®×nh chiÕm tû lÖ chñ yÕu lµ c¸n bé viªn chøc nhµ n−íc 32,8%, tiÕp ®Õn lµ bu«n b¸n dÞch vô 16,3%, lao
®éng phæ th«ng 15,5%, sè cßn l¹i lµ c«ng nh©n s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp, n«ng d©n, c¸n bé h−u trÝ hoÆc kh«ng nghÒ viÖc. Víi kh¸ch thÓ nghiªn cøu lµ c¸c em løa tuæi THCS th× nam giíi chiÕm 55,2%, n÷ giíi chiÕm 44,8%. Tû lÖ häc sinh h¹nh kiÓm tèt chØ chiÕm h¬n 50%, vµ h¬n 30% h¹nh kiÓm kh¸. §Æc biÖt ®¸ng lo ng¹i lµ sè häc sinh häc tËp, rÌn luyÖn ch−a tèt chiÕm tíi trªn 14%.
KÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy, cã 89,3%
c¸c bËc phô huynh cho r»ng viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc trong gia ®×nh lµ rÊt quan träng. HÇu hÕt c¸c bËc phô huynh ®Òu cho r»ng ®Ó gi¸o dôc tèt con c¸i, nhÊt lµ løa tuæi THCS víi nh÷ng ®Æc tr−ng riªng vÒ t©m sinh lý, th× cÇn sù kÕt hîp cña c¶ gia ®×nh, nhµ tr−êng vµ x· héi, trong ®ã m«i tr−êng gia ®×nh ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng. §èi víi viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ em løa tuæi nµy, c¸c bËc phô huynh ®−îc hái lùa chän nh÷ng néi dung sau: gi¸o dôc lßng kÝnh träng, hiÕu th¶o víi «ng bµ cha mÑ (90% sè phô huynh lùa chän), gi¸o dôc th¸i ®é t«n kÝnh, yªu th−¬ng c« d× chó b¸c (55%), gi¸o dôc tÝnh trung thùc (54,3%), kÝnh träng vµ biÕt ¬n thÇy c« gi¸o (55%).
Nh− vËy, sù hiÕu th¶o lµ tiªu chÝ hµng
®Çu cña gi¸o dôc gia ®×nh ®èi víi trÎ em løa tuæi nµy. Bªn c¹nh ®ã, c¸c bËc phô huynh cßn chän gi¸o dôc cho con c¸i c¸ch øng xö, lßng yªu n−íc, lßng nh©n
¸i, ý thøc häc tËp, ý thøc lao ®éng vµ truyÒn thèng gia ®×nh.
PhÇn lín c¸c bËc phô huynh ®−îc hái ®Òu nªu ®−îc nh÷ng néi dung cô thÓ
®èi víi viÖc gi¸o dôc con c¸i løa tuæi THCS. §iÒu nµy kh¼ng ®Þnh hä rÊt quan t©m ®Õn viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc cho con. Tuy nhiªn, vÉn cßn kh«ng Ýt gia
®×nh ch−a thùc sù chó träng ®Õn tinh thÇn gia téc vµ truyÒn thèng gia ®×nh, mµ ®ã l¹i chÝnh lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng ®Ó trÎ em løa tuæi THCS h×nh thµnh nh©n c¸ch, ®¹o ®øc mét c¸ch gÇn gòi vµ thùc tÕ nhÊt.
ViÖc x¸c ®Þnh néi dung ph¶i ®i kÌm ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc phï hîp víi løa tuæi míi cã thÓ mang l¹i hiÖu qu¶ cao trong gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ em løa tuæi THCS nµy. Ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc
®¹o ®øc cho trÎ em ®−îc c¸c gia ®×nh lùa chän chñ yÕu lµ: gi¶ng gi¶i, nªu g−¬ng vµ rÌn luyÖn thãi quen. Sè liÖu kh¶o s¸t cho thÊy, ph©n tÝch gi¶ng gi¶i chiÕm 66,3%, nªu g−¬ng 47%, bªn c¹nh ®ã lµ khen th−ëng 38,8%, rÌn luyÖn thãi quen 38%
vµ chØ 25,5% tr¸ch ph¹t. §iÒu ®ã chøng tá hiÖn nay phÇn lín phô huynh ®· cã xu h−íng trß chuyÖn, t©m t×nh, gÇn gòi lµm g−¬ng cho con c¸i gióp trÎ khai s¸ng nh÷ng tri thøc ®¹o ®øc, ý thøc ®−îc sù cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn hµnh vi ®¹o ®øc trong cuéc sèng th−êng ngµy.
Trong khi ®ã, tõ phÝa c¸c em häc sinh THCS ®−îc hái, phÇn lín c¸c em
®Òu cho r»ng gia ®×nh ®ãng vai trß v«
cïng quan träng trong gi¸o dôc ®¹o ®øc cho c¸c em. Tuy nhiªn, cã tíi 42,3% c¸c
56 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2010 em cho lµ néi dung gi¸o dôc cña phô
huynh ch−a thùc sù phï hîp t©m t−
nguyÖn väng cña c¸c em còng nh− xu thÕ chung cña x· héi. §iÒu nµy còng phï hîp víi nh÷ng ý kiÕn tõ phÝa phô huynh, khi nhiÒu ng−êi trong sè hä tù
®¸nh gi¸ lµ thiÕu kiÕn thøc, kinh nghiÖm trong viÖc gi¸o dôc con løa tuæi nµy vµ trong nhiÒu tr−êng hîp cßn ch−a cã sù thèng nhÊt gi÷a cha vµ mÑ, gi÷a phô huynh vµ con c¸i. §©y thùc sù lµ khã kh¨n kh«ng nhá ®èi víi c¸c bËc phô huynh trong qu¸ tr×nh gi¸o dôc con. Sè trÎ THCS khi bÞ phô huynh ¸p ®Æt ph¶i miÔn c−ìng lµm theo lµ rÊt lín, chiÕm 44,3%, chØ 19,7% lµ vui vÎ lµm theo.
Ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc cña nhiÒu bËc phô huynh còng khiÕn trÎ kh«ng b»ng lßng. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy, 31%
sè em kh¼ng ®Þnh khi m¾c lçi bÞ phô huynh qu¸t m¾ng, 14,7% bÞ phô huynh ph¹t, 23,7% bÞ ®¸nh ®ßn. Tuy nhiªn, chØ 63,7% c¸c em ®ång t×nh víi c¸c h×nh ph¹t ®ã.
Tõ thùc tr¹ng trªn, trong ch−¬ng 4 (tr.164-202), t¸c gi¶ ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c−êng vai trß cña gia
®×nh trong gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ em løa tuæi THCS ë Hµ Néi hiÖn nay.
Cã thÓ nãi, hiÖu qu¶ gi¸o dôc trong gia ®×nh phô thuéc nhiÒu vµo c¸c bËc phô huynh víi t− c¸ch lµ chñ thÓ cña ho¹t ®éng gi¸o dôc. Song nh×n chung, c¸c bËc phô huynh cßn thiÕu sù chuÈn bÞ còng nh− nh÷ng kü n¨ng cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng gi¸o dôc trong gia ®×nh. V× vËy, ®Ó t¨ng c−êng vai trß cña gia ®×nh trong gi¸o dôc ®¹o ®øc cho trÎ em løa tuæi nµy, tr−íc m¾t cÇn cã c¸c trung t©m t− vÊn vÒ gia ®×nh, më réng c¸c h×nh thøc ®µo t¹o, c¸c buæi nãi chuyÖn cung cÊp kiÕn thøc lµm cha mÑ...
th«ng qua c¸c tæ chøc ®oµn thÓ t¹i ®Þa
ph−¬ng. Tuyªn truyÒn LuËt Phßng chèng b¹o lùc gia ®×nh, C«ng −íc quèc tÕ vÒ quyÒn trÎ em ®Õn mäi ng−êi d©n. C¸c c¬ quan th«ng tin truyÒn th«ng cÇn cã nh÷ng chuyªn môc cung cÊp c¸c kiÕn thøc, kü n¨ng cÇn thiÕt cho c¸c bËc phô huynh trong viÖc nu«i d¹y con c¸i, x©y dùng c¸c m« h×nh gia ®×nh h¹nh phóc, hßa thuËn. BiÓu d−¬ng, nh©n réng c¸c
®iÓn h×nh tiªn tiÕn, gia ®×nh v¨n hãa,
®Èy m¹nh phong trµo "«ng bµ mÉu mùc, con ch¸u th¶o hiÒn" ®Õn tõng khu d©n c−, tæ d©n phè.
Bªn c¹nh ®ã, cÇn x©y dùng nh÷ng quy chuÈn ®¹o ®øc cho häc sinh løa tuæi THCS mét c¸ch hÖ thèng. X©y dùng mèi quan hÖ hµi hßa, hîp t¸c th−êng xuyªn gi÷a c¸c thiÕt chÕ vµ tæ chøc gi¸o dôc (gia ®×nh, nhµ tr−êng, c¸c tæ chøc x· héi). T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó trÎ em cã m«i tr−êng häc tËp, ho¹t ®éng, vui ch¬i lµnh m¹nh, ®−îc nªu ý kiÕn vµ thÓ hiÖn chÝnh kiÕn cña b¶n th©n.
VÒ l©u dµi, cÇn ph¸t huy nh÷ng gi¸
trÞ, chuÈn mùc ®¹o ®øc cã sù kÕt hîp gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i ®Ó ®−a vµo néi dung gi¸o dôc cho thÕ hÖ trÎ.
Ph¸t triÓn v¨n hãa gia ®×nh trong sù hµi hßa víi x©y dùng nÒn v¨n hãa tiªn tiÕn
®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. X©y dùng hÖ thèng luËt ph¸p vÒ gia ®×nh, quyÒn trÎ em, b×nh ®¼ng giíi, phßng chèng b¹o lùc gia ®×nh mét c¸ch ®ång bé, phï hîp víi nhu cÇu cña x· héi hiÖn ®¹i...
LuËn ¸n ®−îc b¶o vÖ thµnh c«ng t¹i Héi ®ång chÊm luËn ¸n cÊp Nhµ n−íc, häp t¹i Häc viÖn ChÝnh trÞ-Hµnh chÝnh Quèc gia Hå ChÝ Minh, th¸ng 4/2010.
HuÖ Nguyªn giíi thiÖu
