C«ng nghiÖp hç trî – VÊn ®Ò c¬ b¶n cña néi ®Þa hãa
Lª Thµnh ý(*)
Trong ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, néi ®Þa ho¸ lµ nh©n tè mang l¹i lîi Ých cho c¶ nhµ s¶n xuÊt lÉn ng−êi cung cÊp phô tïng, phô kiÖn. Víi linh kiÖn trong n−íc lµm ra, nhµ l¾p r¸p gi¶m ®−îc chi phÝ s¶n xuÊt, cßn nhµ cung øng l¹i cã c¬ héi më réng kinh doanh, tiÕp thu c«ng nghÖ míi. T¹i nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn, néi ®Þa ho¸ ®−îc coi lµ ch×a kho¸ t¨ng tr−ëng ®Çu t−
n−íc ngoµi (FDI). Tuy nhiªn, ë ViÖt Nam, nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi l¹i vÊp ph¶i nhiÒu khã kh¨n do tû lÖ néi ®Þa ho¸ thÊp vµ ngµnh c«ng nghiÖp hç trî ch−a ®−îc më mang. Tõ thùc tr¹ng
®ã, bµi viÕt ®Ò cËp ®Õn mét sè khÝa c¹nh cña c«ng nghiÖp hç trî ®Ó cïng trao ®æi..
Kh¸i niÖm vÒ c«ng nghiÖp hç trî
C«ng nghiÖp hç trî cßn gäi lµ c«ng nghiÖp phô trî (Supporting Industry)
®−îc x¸c ®Þnh lµ hÖ thèng c«ng nghiÖp vµ c¬ së chuyªn ®¶m nhËn viÖc cung cÊp
®Çu vµo cho s¶n xuÊt bao gåm thiÕt kÕ, nguyªn nhiªn vËt liÖu, n¨ng l−îng, linh kiÖn, phô tïng... phôc vô viÖc chÕ t¹o, l¾p r¸p ®ång bé s¶n phÈm. C«ng nghiÖp hç trî g¾n kÕt víi s¶n phÈm hay nhãm s¶n phÈm cô thÓ vµ phô thuéc vµo ®Æc tÝnh c«ng nghÖ cña s¶n xuÊt. Gi÷a c«ng nghiÖp l¾p r¸p vµ hç trî, cung cÊp ®Çu vµo cña s¶n xuÊt th−êng h×nh thµnh nªn nh÷ng liªn kÕt kinh doanh (2, 3).
T¹i nhiÒu n−íc ®ang ph¸t triÓn, qu¸
tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp hç trî cã thÓ tr¶i qua 5 giai
®o¹n. Ban ®Çu, viÖc l¾p r¸p s¶n phÈm c«ng nghiÖp thùc hiÖn trªn c¬ së nhËp khÈu nguyªn chiÕc c¸c côm linh kiÖn. ë
giai ®o¹n sau, nhµ l¾p r¸p chuyÓn sang sö dông phô kiÖn trong n−íc, th−êng lµ nh÷ng linh kiÖn th«ng dông, cã thÓ l¾p lÉn. Giai ®o¹n thø III lµ thêi kú xuÊt hiÖn nhµ cung øng s¶n phÈm hç trî chñ chèt, gia c«ng t¹i chç nh÷ng chi tiÕt cã
®é phøc t¹p cao vµ tû lÖ linh phô kiÖn nhËp khÈu gi¶m dÇn.(∗)TiÕp theo giai
®o¹n nµy, hÇu nh− toµn bé chi tiÕt, phô tïng, phô kiÖn ®Òu ®−îc s¶n xuÊt trong n−íc, bao gåm c¶ nguyªn liÖu s¶n xuÊt, linh kiÖn vµ phô kiÖn. ë ®©y, mét chñng lo¹i s¶n phÈm cã thÓ do nhiÒu nhµ s¶n xuÊt, c¹nh tranh n¶y sinh ®· thóc ®Èy nghiªn cøu-ph¸t triÓn (R&D) vµ gia t¨ng s¶n phÈm xuÊt khÈu. Giai ®o¹n cuèi cïng cña néi ®Þa ho¸, víi viÖc chuyÓn dÞch thµnh tùu R&D cña nhµ
®Çu t− n−íc ngoµi ®Õn n−íc së t¹i, c«ng
(∗)TS. KHKT, Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ.
nghiÖp hç trî sÏ dÇn hoµn thiÖn vµ ®ång bé ho¸. Theo ®¸nh gi¸ cña nhiÒu chuyªn gia, t¹i ViÖt Nam, c«ng nghiÖp hç trî
®−îc h×nh thµnh sau c«ng nghiÖp l¾p r¸p, theo tiÕn tr×nh néi ®Þa ho¸ s¶n phÈm vµ th−êng do c¸c tËp ®oµn, c«ng ty cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi thùc hiÖn (1, 2, 3).
HiÖn tr¹ng c«ng nghiÖp hç trî ViÖt Nam C«ng nghiÖp hç trî ë n−íc ta b−íc
®Çu h×nh thµnh víi c¸c qu¸ tr×nh cung øng nguyªn liÖu th« ®Ó s¶n xuÊt vËt liÖu vµ th«ng qua c«ng nghÖ, thiÕt bÞ ®Ó thùc hiÖn nh÷ng c«ng ®o¹n gia c«ng (c¸n, Ðp, rÌn,dËp, hµn, nhiÖt luyÖn...) t¹o ph«i, s¶n xuÊt linh phô kiÖn, l¾p r¸p tæ hîp linh kiÖn, b¸n thµnh phÈm... cung øng cho nhµ s¶n xuÊt. Víi cÊu tróc nµy, c«ng nghiÖp hç trî g¾n liÒn víi viÖc l¾p r¸p, chÕ t¹o tõng mÆt hµng cô thÓ; hç trî cho ph¸t triÓn s¶n phÈm chÝnh b»ng cung cÊp ®Çu vµo, thùc hiÖn vai trß thÇu phô, lµm vÖ tinh trong s¶n xuÊt víi yªu cÇu hîp t¸c cao. Trong s¶n xuÊt, c«ng nghiÖp hç trî ®−îc thùc hiÖn trong nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá, g¾n víi qu¸ tr×nh néi ®Þa ho¸ s¶n phÈm.
Do h×nh thµnh víi c¬ së vËt chÊt cßn nhiÒu h¹n chÕ, c«ng nghiÖp hç trî ë ViÖt Nam ch−a ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ®ßi hái vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®ang cßn rÊt thÊp. Cho ®Õn nay, hÖ thèng c«ng nghiÖp hç trî míi bao gåm c¸c nhãm phôc vô s¶n xuÊt thiÕt bÞ ®iÖn tö tin häc; dÖt may, da giÇy; s¶n xuÊt, l¾p r¸p
« t«, xe m¸y; gia c«ng kim lo¹i phôc vô c¸c ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp... (2, 3).
§èi víi thiÕt bÞ ®iÖn tö-tin häc, c«ng nghiÖp hç trî míi tËp trung ë nh÷ng doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi (FDI) víi 90% tæng vèn ®Çu t−. Doanh nghiÖp trong n−íc chiÕm 2/3 sè c¬ së s¶n xuÊt, sö dông 60% lùc l−îng lao ®éng song chØ chiÕm ch−a ®Çy 10% sè vèn ®Çu t−. Trong ngµnh, tû träng s¶n phÈm
®iÖn tö d©n dông tíi 90% gi¸ trÞ, nh−ng do nguyªn vËt liÖu phô thuéc vµo nhµ cung cÊp ngoµi n−íc (nhËp khÈu linh kiÖn hµng n¨m trªn 0,7 tû USD), c«ng nghÖ nÒn l¹c hËu, R&D chËm nªn n¨ng lùc c¹nh tranh thÊp vµ gi¸ trÞ gia t¨ng cña s¶n phÈm chØ chiÕm kho¶ng 10%.
§¸ng l−u ý trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lµ ch−a c¬ së nµo trong n−íc tham gia s¶n xuÊt vËt liÖu ®iÖn tö. §èi víi nh÷ng linh kiÖn do nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi s¶n xuÊt, do thÞ tr−êng nhá bÐ, s¶n phÈm khã tiªu thô nªn mét sè c¬ së ph¶i ngõng ho¹t ®éng hoÆc s¶n xuÊt cÇm chõng (3, 4).
Trong ngµnh dÖt may-da giÇy, tuy lµ ngµnh cã kim ng¹ch xuÊt khÈu lín, nh−ng tû lÖ néi ®Þa ho¸ ®ang cßn rÊt thÊp. Trªn 80% v¶i, da, v¶i gi¶ da vµ c¸c phô liÖu nh− chØ kh©u, nót ¸o, kho¸ kim lo¹i, vËt liÖu dùng, lãt... vÉn ph¶i nhËp khÈu. Nh÷ng phô liÖu trong n−íc lµm ra nh− mét sè lo¹i v¶i, kho¸ kÐo... do chÊt l−îng h¹n chÕ Ýt ®−îc sö dông vµo lµm s¶n phÈm xuÊt khÈu... (3).
LÜnh vùc c¬ khÝ, gia c«ng kim lo¹i,
®Õn nay, kho¶ng 50% c¬ së s¶n xuÊt lµ nh÷ng ®¬n vÞ chÕ t¹o, l¾p r¸p cßn l¹i lµ c¬ khÝ söa ch÷a. Trong c¬ cÊu c«ng nghÖ, t¹o ph«i ®óc lµ kh©u ®Æc biÖt quan träng, nh−ng ®ang cßn rÊt yÕu.
Ngµnh ch−a ®ñ n¨ng lùc s¶n xuÊt thÐp chÊt l−îng cao, ph«i ®óc lµm ra cã ®é chÝnh x¸c thÊp, phÕ phÈm nhiÒu, l−îng d− gia c«ng lín. C«ng nghÖ biÕn d¹ng dÎo (c¸n, rÌn, dËp...) vµ luyÖn bét kim lo¹i cã chÊt l−îng b¸n thµnh phÈm thÊp. C«ng nghÖ gia c«ng c¾t gät l¹c hËu, tr×nh ®é tù ®éng ho¸ thÊp; phÇn ®«ng nhµ m¸y c¬ khÝ s¶n xuÊt theo lèi khÐp kÝn, thiÕu nh÷ng c«ng nghÖ chñ lùc cã vai trß trung t©m ®Ó chuyªn m«n ho¸-hîp t¸c ho¸. Cïng víi h¹n chÕ nµy, nhiÖt luyÖn vµ xö lý bÒ mÆt cßn nhiÒu tån t¹i ®· ¶nh h−ëng bÊt lîi ®Õn gi¸ trÞ sö
dông thµnh phÈm. Ngoµi ra, s¶n phÈm quy chuÈn nh− bu-l«ng, èc-vis... võa thiÕu vÒ sè l−îng, chñng lo¹i l¹i kh«ng
®¶m b¶o chÊt l−îng, ph¶i nhËp khÈu víi tû lÖ cao. Nh÷ng yÕu kÐm vÒ c«ng nghÖ vµ chÊt l−îng s¶n phÈm khiÕn c«ng nghiÖp hç trî n−íc ta ch−a thÓ ®¸p øng
®−îc yªu cÇu ®ßi hái ngµy mét gia t¨ng cña thÞ tr−êng (2, 3, 4).
Trong s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p c¬ khÝ, nh÷ng n¨m tr−íc 1990, c«ng nghiÖp hç trî míi chÕ t¹o ®−îc mét sè phô tïng nhá lÎ phôc vô söa ch÷a. Tõ n¨m 1990
®Õn nay, ®· h×nh thµnh mét sè c¬ së s¶n xuÊt, l¾p r¸p « t«, xe m¸y b»ng linh kiÖn nhËp ngo¹i. Kh¶ n¨ng chÕ t¹o linh kiÖn phô tïng « t« cßn nhiÒu h¹n chÕ.
Theo h−íng ®Èy nhanh tû lÖ néi ®Þa ho¸, s¶n xuÊt xe m¸y ®· cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc. §Õn nay, ngoµi phÇn ®éng c¬, c«ng nghiÖp hç trî trong n−íc ®· ®¸p øng ®−îc kho¶ng 80% phô kiÖn c¬ b¶n, bao gåm toµn bé chi tiÕt nhùa, khung, chi tiÕt kim lo¹i, x¨m, lèp, b×nh ®iÖn.
§èi víi c«ng nghiÖp « t«, n¨ng lùc c«ng nghiÖp hç trî cßn nhiÒu h¹n chÕ, tû lÖ néi ®Þa ho¸ ®¸p øng d−íi 10%. Trong chÕ t¹o linh kiÖn, phô tïng ®a phÇn s¶n phÈm lµ nh÷ng chi tiÕt cã gi¸ trÞ thÊp víi ®é chÝnh x¸c kh«ng cao. C«ng nghiÖp hç trî chØ cung øng ®−îc mét sè s¶n phÈm gi¶n ®¬n nh− d©y ®iÖn, ghÕ ngåi vµ nh÷ng chi tiÕt nhùa... (3, 4).
Nh×n chung, c«ng nghiÖp hç trî n−íc ta ®· phôc vô tÝch cùc cho s¶n xuÊt s¶n phÈm tiªu dïng néi ®Þa; chÊt l−îng linh phô kiÖn chÕ t¹o ®−îc n©ng cao dÇn theo h−íng chuyªn m«n ho¸, mét sè doanh nghiÖp ®· cã ®Þnh h−íng tham gia vµo d©y chuyÒn s¶n xuÊt mang tÝnh toµn cÇu cña tËp ®oµn n−íc ngoµi. GÇn
®©y, xu thÕ chuyÓn dÞch s¶n xuÊt h−íng vµo xuÊt khÈu ®· kÝch thÝch c«ng nghiÖp hç trî më ra kh¶ n¨ng xuÊt khÈu s¶n phÈm th«ng qua s¶n phÈm l¾p r¸p sau cïng. MÆc dï cã nhiÒu triÓn
väng, song do ph¸t triÓn trªn nÒn s¶n xuÊt khÐp kÝn, tû träng doanh nghiÖp nhµ n−íc cao, c«ng nghÖ nÒn l¹c hËu vµ
®éi ngò doanh nh©n ch−a n¨ng ®éng;
víi dung l−îng thÞ tr−êng nhá, ch−a ®ñ quy m« s¶n xuÊt kinh tÕ, gi¸ thµnh s¶n xuÊt cao, søc c¹nh tranh thÊp nªn th−¬ng hiÖu vµ thÞ phÇn cña c«ng nghiÖp hç trî ViÖt Nam cßn nhiÒu giíi h¹n (5).
Môc tiªu ph¸t triÓn c«ng nghiÖp hç trî ®Õn n¨m 2010 vµ vÊn ®Ò ®Æt ra
XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n−íc vµ héi nhËp kinh tÕ toµn cÇu, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cÇn ph¸t triÓn ®ång bé, t¹o ®ét biÕn ®Ó trë thµnh n−íc c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i vµo n¨m 2020. Theo h−íng v¹ch ra, c«ng nghiÖp hç trî lµ kh©u ®ét ph¸ ®Ó ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chñ lùc. Dùa vµo tiÒm n¨ng vµ lîi thÕ so s¸nh, ®Ó n©ng cao gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi s¶n phÈm xuÊt khÈu, c«ng nghiÖp hç trî trong n−íc ®Õn n¨m 2010 ph¶i ®¸p øng ®−îc trªn 30% nhu cÇu vÒ v¶i dÖt thoi, tõ 10 ®Õn 70% (theo chñng lo¹i) phô tïng c¬ khÝ dÖt may vµ n©ng tû lÖ phô liÖu trong n−íc lªn 40% ®èi víi s¶n xuÊt da-giÇy. Trong ngµnh ®iÖn tö tin häc, tû träng chi phÝ nguyªn vËt liÖu trong gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i ®¹t tõ 22 ®Õn 25%. §èi víi s¶n xuÊt l¾p r¸p « t«, tû lÖ linh phô kiÖn trong n−íc cÇn
®¹t tõ 65% ®èi víi xe t¶i, xe kh¸ch vµ trªn 15% ®èi víi xe con. Víi môc tiªu nµy, ngµnh chÕ t¹o c¬ khÝ ph¶i ®¸p øng 50% nhu cÇu néi ®Þa vÒ c¸c lo¹i ph«i ®óc (dù b¸o 35 v¹n tÊn), ph«i rÌn (25 v¹n tÊn) vµ chi tiÕt quy chuÈn (bu l«ng, ®ai èc 3,5 v¹n tÊn) víi chÊt l−îng t−¬ng
®−¬ng khu vùc (6).
Trong bèi c¶nh héi nhËp toµn cÇu vµ lµn sãng ®Çu t− n−íc ngoµi ®ang ®æ m¹nh vµo ViÖt Nam, c«ng nghiÖp hç trî n−íc ta cã nh÷ng c¬ héi thuËn lîi ®Ó më mang ph¸t triÓn, tõng b−íc ®¸p øng
nhu cÇu s¶n xuÊt, l¾p r¸p s¶n phÈm c«ng nghiÖp theo h−íng chuyªn m«n ho¸ vµ chuyÓn dÞch dÇn sang xuÊt khÈu.
Tuy nhiªn, tõ nh÷ng h¹n chÕ hiÖn nay,
®Ó cã luËn cø ph¸t triÓn, còng cÇn lµm râ vÞ thÕ n−íc ta vµ tham kh¶o kinh nghiÖm rót ra tõ sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp hç trî cña c¸c n−íc trong khu vùc.
Theo tµi liÖu cña Bé C«ng Th−¬ng, c¸c n−íc Thailand, Malaysia, Philippines, Indonesia... ®· h−íng vµo ph¸t triÓn doanh nghiÖp s¶n xuÊt linh kiÖn, phô tïng nhê vµo nh÷ng ch−¬ng tr×nh liªn kÕt doanh nghiÖp trong n−íc víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi trong khi cßn thiÕu c«ng nghÖ c¬
b¶n vÒ rÌn, ®óc, dËp, chÕ t¹o khu«n mÉu, c¸n, m¹... vµ s¶n xuÊt nguyªn vËt liÖu. C«ng nghiÖp hç trî cña c¸c quèc gia trong khu vùc ®· ph¸t triÓn ®ång hµnh víi doanh nghiÖp võa vµ nhá, cã sù b¶o trî trùc tiÕp cña c¸c tËp ®oµn, c«ng ty ®a quèc gia vµ gi¸n tiÕp tõ ChÝnh phñ. C«ng nghiÖp hç trî chØ ph¸t triÓn thuËn lîi khi ChÝnh phñ cã nh÷ng tæ chøc ®Çu ngµnh ho¹t ®éng chuyªn nghiÖp ®ãng vai trß phèi hîp doanh nghiÖp trong n−íc víi doanh nghiÖp n−íc ngoµi (7).
Nghiªn cøu c¸c n−íc trong khu vùc cho thÊy, Trung Quèc hiÖn ®ang næi lªn trë thµnh ®Þa ®iÓm thu hót vèn ®Çu t−
n−íc ngoµi lín nhÊt, hä ®· cã nÒn c«ng nghiÖp hç trî ph¸t triÓn m¹nh víi nhiÒu s¶n phÈm ®a d¹ng, nhiÒu cÊp, chÊt l−îng, cã chi phÝ thÊp ®ang t¸c ®éng m¹nh ®Õn ViÖt Nam, ASEAN vµ c¶ khu vùc. Theo nh÷ng t− liÖu nghiªn cøu gÇn
®©y, Nhµ n−íc Trung Hoa ®· bá ra gÇn 52 tû USD ®Ó hç trî cho c«ng nghiÖp thÐp vµ ®· v−¬n lªn trë thµnh n−íc xuÊt khÈu thÐp lín víi khèi l−îng s¶n xuÊt hµng n¨m trªn 600 triÖu tÊn. Tr−íc ¸p lùc c¹nh tranh toµn cÇu, ngµnh thÐp ViÖt Nam ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu
th¸ch thøc tõ Trung Quèc, n−íc s¶n xuÊt víi gi¸ thÊp, cung v−ît cÇu, ®ang t×m c¸ch n©ng gi¸ ®Çu vµo ®èi víi nh÷ng nhµ s¶n xuÊt thÐp ë c¸c n−íc trong khu vùc (7, 8).
§Þnh h−íng quy ho¹ch c¸c nhãm ngµnh chñ yÕu
Lµ kh©u t¹o ®ét ph¸ ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp trong giai ®o¹n tíi, trong quy ho¹ch ngµnh, Bé C«ng Th−¬ng chñ tr−¬ng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp hç trî theo h−íng ph¸t huy tèi ®a n¨ng lùc
®Çu t− cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ c¸c ®èi t¸c chiÕn l−îc, c¸c c«ng ty, tËp ®oµn ®a quèc gia vµ tËp trung vµo tõng nhãm ngµnh nh»m ph¸t huy tèi ®a hiÖu qu¶ c¹nh tranh; t¨ng c−êng gia c«ng t¹o hiÖu qu¶ kinh doanh cho nh÷ng doanh nghiÖp võa vµ nhá. Bé còng nhÊn m¹nh ®Õn thu hót ®Çu t− tõ c¸c ®èi t¸c chiÕn l−îc n−íc ngoµi ®Ó më mang, ph¸t triÓn hÖ thèng c«ng nghiÖp hç trî. Víi quan ®iÓm nµy, trong quy ho¹ch ph¸t triÓn ®Õn n¨m 2010 vµ tÇm nh×n 2020, c«ng nghiÖp hç trî sÏ ®−îc
®Èy m¹nh trong c¸c nhãm ngµnh phôc vô s¶n xuÊt dÖt may, da giµy; ®iÖn tö tin häc; s¶n xuÊt, l¾p r¸p « t« vµ c¬ khÝ chÕ t¹o (5, 6, 7).
Ngµnh dÖt may-da giÇy sÏ h×nh thµnh nh÷ng trung t©m phô liÖu ë c¶ ba miÒn ®Êt n−íc ®ång thêi víi ph¸t triÓn, më réng c¸c c¬ së s¶n xuÊt linh kiÖn, phô tïng, khu«n mÉu; hiÖn ®¹i ho¸
thiÕt bÞ chuyªn ngµnh vµ øng dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn trong s¶n xuÊt nguyªn liÖu sîi, nhuém, thuéc da (6).
§èi víi ngµnh ®iÖn tö-tin häc, viÖc x©y dùng c«ng nghiÖp hç trî sÏ h−íng vµo chuçi s¶n xuÊt vµ cung øng linh kiÖn cho thÕ giíi vµ khu vùc; tËp trung
®Çu t− vµo mét sè dù ¸n s¶n xuÊt linh kiÖn ®iÖn tö, vi ®iÖn tö, vËt liÖu nh»m ph¸t triÓn thiÕt bÞ ngo¹i vi vµ m¸y tÝnh c¸ nh©n, ®iÖn tö gia dông, thiÕt bÞ nghe nh×n; chuÈn bÞ ®Ó sau n¨m 2010 sÏ ph¸t
triÓn linh kiÖn l¾p r¸p ®ång bé, linh kiÖn d¹ng vËt liÖu, s¶n xuÊt thiÕt bÞ
®iÖn tö y tÕ kü thuËt cao, thiÕt bÞ c¶nh b¸o ®iÖn tö... (6, 7).
Trong lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p,
®Çu t− chiÒu s©u cho c¸c nhµ m¸y c¬ khÝ
« t« hiÖn cã, tËp trung vµo c¸c c«ng nghÖ truyÒn lùc, chassis... h−íng tíi s¶n xuÊt phô tïng vµ l¾p r¸p tæng thµnh ®éng c¬
diesel c«ng suÊt tõ 80 ®Õn 240 kW.
Nh÷ng phô tïng hç trî nh− ¾c quy, s¨m, lèp, kÝnh ch¾n giã... ®−îc s¶n xuÊt t¹i c¸c nhµ m¸y thuéc nh÷ng chuyªn ngµnh ®· ®−îc quy ho¹ch (6, 7).
VÒ c¬ khÝ chÕ t¹o, t¨ng c−êng ®Çu t−
®Ó h×nh thµnh mét sè nhµ m¸y chuyªn s¶n xuÊt chi tiÕt tiªu chuÈn, khu«n mÉu chÝnh x¸c, vËt liÖu c¾t gät vµ gia c«ng ¸p lùc... trang bÞ nh÷ng m¸y mãc cã ®é chÝnh x¸c cao, ®iÒu khiÓn tù ®éng. Víi quy ho¹ch nµy, c¸c côm c«ng nghiÖp hç trî sÏ ®−îc më mang t¹i Hµ Néi, VÜnh Phóc, B¾c Ninh, H−ng Yªn, H¶i Phßng,
§µ N½ng, §ång Nai, Bµ RÞa Vòng Tµu, B×nh D−¬ng vµ ë T©y Ninh (6, 7).
Gi¶i ph¸p vµ b−íc khëi ®Çu
§Ó thùc hiÖn ®Þnh h−íng quy ho¹ch nªu ra, Bé C«ng Th−¬ng ®· ®−a ra chÝnh s¸ch vµ nhiÒu gi¶i ph¸p ®ång bé, tËp trung vµo 6 nhãm vÊn ®Ò ®ã lµ: T¹o dùng m«i tr−êng ®Çu t−, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh; C¸c gi¶i ph¸p vÒ khoa häc-c«ng nghÖ, h¹ tÇng c¬ së, ®µo t¹o nguån nh©n lùc, liªn kÕt liªn doanh vµ vÒ tµi chÝnh.
§iÓm næi bËt trong t¹o dùng m«i tr−êng khuyÕn khÝch lµ x©y dùng nh÷ng ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn tõng nhãm s¶n phÈm ®Ó thu hót sù tham gia cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ; tËp trung vµo ph¸t triÓn c¸c ngµnh, s¶n phÈm −u tiªn, t¹o nÒn t¶ng cho c«ng nghiÖp hç trî víi sù tham gia cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá; thµnh lËp c¸c trung t©m tiÕp thÞ
t×m kiÕm thÞ tr−êng, t¹o cÇu nèi gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhÊt lµ gi÷a c¸c doanh nghiÖp FDI víi doanh nghiÖp trong n−íc.
VÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ, gi¶i ph¸p quan träng lµ x©y dùng hÖ thèng tiªu chuÈn chÊt l−îng lµm c¨n cø ®Ó ®Þnh h−íng ph¸t triÓn; dµnh ®ñ kinh phÝ cho triÓn khai x©y dùng tiªu chuÈn ngµnh vµ c¬ së liªn quan ®Õn s¶n phÈm hç trî.
Sö dông nguån vèn ODA ®Çu t− cho c¸c chuyªn ngµnh ®Ó hoµn thiÖn c«ng nghÖ c¬ b¶n; g¾n c¸c c¬ së nghiªn cøu, ®µo t¹o víi c¸c ho¹t ®éng doanh nghiÖp;
khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc R&D thùc hiÖn c¸c ®Ò tµi dù ¸n phï hîp víi nhu cÇu ph¸t triÓn s¶n xuÊt vËt liÖu, chi tiÕt, linh phô kiÖn, phô tïng. T¹o thuËn lîi cho doanh nghiÖp FDI chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ khuyÕn khÝch viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam.
Trong x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, quy ho¹ch h−íng vµo hoµn thiÖn h¹ tÇng giao th«ng, h×nh thµnh c¸c kho tµng,
®iÓm tËp trung hµng ho¸ ®Ó gia t¨ng
®iÒu kiÖn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp; t¹o lËp nh÷ng côm c«ng nghiÖp hç trî cã trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ tiªn tiÕn, g¾n víi nh÷ng vïng cã c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ph¸t triÓn.
§µo t¹o, x©y dùng nguån nh©n lùc lµ gi¶i ph¸p quan träng. Quy ho¹ch h−íng vµo t¨ng c−êng ®µo t¹o c¸n bé kü thuËt c¸c ngµnh thiÕt kÕ, chÕ t¹o m¸y, luyÖn kim, ®iÒu khiÓn tù ®éng, ®iÖn tö tin häc ®Ó lµm chñ ®−îc c«ng nghÖ chuyÓn giao, tiÕn tíi nghiªn cøu, thiÕt kÕ t¹o c«ng nghÖ nguån vµ kiÓu d¸ng s¶n phÈm riªng cña ViÖt Nam. §Ó lµm viÖc nµy, ngoµi kh¶ n¨ng trong n−íc, Bé C«ng Th−¬ng quan t©m ®Õn gi¶i ph¸p thu hót sù hç trî cña chÝnh phñ c¸c n−íc ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh
nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi trong
®µo t¹o nh©n lùc cho c«ng nghiÖp hç trî.
VÒ liªn kÕt liªn doanh, gi¶i ph¸p tiÕn hµnh nhÊn m¹nh ®Õn liªn kÕt doanh nghiÖp FDI víi doanh nghiÖp néi
®Þa th«ng qua c¸c ch−¬ng tr×nh kÕt nèi nhu cÇu, sö dông s¶n phÈm hç trî. Víi tÇm nh×n dµi h¹n, viÖc x©y dùng ch−¬ng tr×nh hîp t¸c gi÷a c¸c ®èi t¸c chiÕn l−îc, c«ng ty vµ tËp ®oµn ®a quèc gia còng lµ gi¶i ph¸p ®−îc ®Æc biÖt quan t©m. ViÖc cñng cè, n©ng cao vai trß cña c¸c HiÖp héi ngµnh nghÒ, tæ chøc ChÝnh phñ vµ phi ChÝnh phñ ®−îc coi nh− nh÷ng ®Çu mèi xóc tiÕn ®Çu t−, ph¸t triÓn thÞ tr−êng, ®Ò xuÊt c¬ chÕ chÝnh s¸ch còng lµ nh÷ng gi¶i ph¸p t¹o cÇu nèi quan träng ®Ó tæ chøc liªn kÕt c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp hç trî.
Sau cïng, gi¶i ph¸p tµi chÝnh ®·
h−íng vµo t¹o thuËn lîi cho doanh nghiÖp, nhÊt lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá (DNVVN) trong ho¹t ®éng. Th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng phôc vô vµ c¬
chÕ b¶o l·nh tÝn dông cã thÓ gióp DNVVN tiÕp cËn dÔ dµng víi nguån vèn vay dµi h¹n cho ®Çu t− ph¸t triÓn, vèn cho ho¹t ®éng khuyÕn c«ng, vèn hç trî ph¸t triÓn KH&CN vµ vèn ®Çu t−
nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm c«ng nghiÖp hç trî. NÐt míi trong c¸c gi¶i ph¸p ®−a ra lµ ph¸t triÓn m¹nh thuª tµi chÝnh trong lÜnh vùc m¸y mãc, thiÕt bÞ, c«ng nghÖ. §©y còng lµ gi¶i ph¸p thiÕt thùc ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng ph¸t triÓn vµ søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trong lÜnh vùc nµy (5, 6, 7).
Thùc hiÖn quy ho¹ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp hç trî, tõ s¸ng kiÕn chung
®−îc Thñ t−íng ViÖt Nam vµ NhËt B¶n th«ng qua nh»m c¶i thiÖn m«i tr−êng kinh doanh t¹i ViÖt Nam. Trong khu«n khæ c«ng nghiÖp hç trî vµ c«ng nghÖ th«ng tin, Côc Xóc tiÕn th−¬ng m¹i ViÖt Nam vµ Tæ chøc Xóc tiÕn th−¬ng m¹i NhËt B¶n (JETRO) ®· tæ chøc nhiÒu
ho¹t ®éng h−íng tíi qu¶n lý chÊt l−îng, t−¬ng lai cña ngµnh c«ng nghiÖp hç trî;
®èi tho¹i chÝnh s¸ch c«ng nghÖ, tæ chøc cÇu nèi doanh nghiÖp vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc trong hîp t¸c gi÷a ViÖt Nam vµ NhËt B¶n.
Tham gia vµo ho¹t ®éng nµy cã ®¹i diÖn cña l·nh ®¹o nhiÒu bé, ngµnh; c¸c c¬ quan nghiªn cøu, tr−êng ®¹i häc, hiÖp héi ngµnh nghÒ; c¸c nhµ khoa häc, qu¶n lý vµ hµng tr¨m c«ng ty, ®¹i diÖn cho nhµ s¶n xuÊt vµ tæ chøc cung cÊp vËt liÖu, linh kiÖn, phô tïng... ®ang ho¹t ®éng ë ViÖt Nam vµ nhiÒu n−íc trong khu vùc. Nhµ s¶n xuÊt ®· giíi thiÖu nh÷ng linh kiÖn, phô tïng, vËt liÖu... cÇn mua. §Õn l−ît m×nh, c¸c nhµ cung øng còng ®−a ra nh÷ng linh kiÖn, phô tïng, vËt liÖu... muèn b¸n. §oµn
®¹i diÖn §Çu t− vµ Doanh nghiÖp NhËt B¶n, gåm ®¹i biÓu cña trªn 80 tæ chøc vµ doanh nghiÖp, do Phã Chñ tÞch JETRO Tokyo dÉn ®Çu, ®· ®Õn nghiªn cøu vµ lµm viÖc víi nhiÒu ®èi t¸c ViÖt Nam trong th¸ng 11 võa qua víi hy väng, ®Çu t− cña NhËt B¶n vµo ngµnh c«ng nghiÖp hç trî sÏ cã b−íc ph¸t triÓn míi ®Ó gãp phÇn lµm cho ®Çu t− cña NhËt vµo ViÖt Nam sÏ t¨ng tr−ëng æn
®Þnh vµ v÷ng ch¾c h¬n.
Trong ®èi tho¹i chÝnh s¸ch c«ng nghÖ, hîp t¸c kinh doanh ViÖt-NhËt vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trong lÜnh vùc C«ng nghiÖp hç trî, c¸c nhµ qu¶n lý, giíi doanh nghiÖp, tæ chøc nghiªn cøu ®µo t¹o vµ c¸c hiÖp héi ngµnh nghÒ
®Òu phÊn khÝch víi nhÞp ®é t¨ng tr−ëng rÊt cao cña c«ng nghiÖp hç trî c«ng nghÖ th«ng tin (IT) liªn tôc 5 n¨m qua.
Tr−íc c¬ héi cña trµo l−u thuª gia c«ng phÇn mÒm vµ dÞch vô IT toµn cÇu, sù hÊp dÉn lín vÒ outsourcing cã thÓ gióp ViÖt Nam v−¬n lªn m¹nh mÏ ®Ó trë thµnh c−êng quèc c«ng nghiÖp phÇn mÒm. Tuy nhiªn, th¸ch thøc lín mµ ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt ®ã lµ, nh©n lùc
cã kü n¨ng, tr×nh ®é ngo¹i ng÷, lµm viÖc theo nhãm (Team works) vµ nhÊt lµ kh¶
n¨ng qu¶n lý trong bèi c¶nh héi nhËp qu¸ thiÕu.
Tõ thùc tr¹ng hiÖn nay, víi quy ho¹ch c«ng nghiÖp hç trî ®−îc phª duyÖt vµ viÖc lµm thiÕt thùc cña c¸c c¬
quan qu¶n lý, hiÖp héi ngµnh nghÒ, vµ
®Æc biÖt lµ quyÕt t©m v−¬n lªn cña nhiÒu doanh nghiÖp, hy väng c«ng nghiÖp hç trî cña n−íc ta sÏ t¹o ®−îc ®µ ph¸t triÓn ®Ó v−¬n lªn lµm trßn sø m¹ng ®ét ph¸ trong c«ng nghiÖp ho¸
n−íc nhµ.
Tµi liÖu tham kh¶o
1. Junichi Mori. ThiÕt kÕ vµ Qu¶n lý c¬ së d÷ liÖu vÒ c«ng nghiÖp hç trî.
Tµi liÖu Héi th¶o khoa häc “T−¬ng lai cña c«ng nghiÖp hç trî t¹i ViÖt Nam”, Hµ Néi 13-14/11/2007.
2. D−¬ng Hång Qu©n. Ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp hç trî ViÖt Nam giai ®o¹n ®Õn 2010 vµ tÇm nh×n 2020. Tµi liÖu Héi th¶o khoa häc “T−¬ng lai cña c«ng nghiÖp hç trî t¹i ViÖt Nam”, Hµ Néi 13- 14/11/2007.
3. TrÇn Quang Hïng. HiÖn tr¹ng vµ t−¬ng lai c«ng nghiÖp phô trî ®èi
víi doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tµi liÖu Héi th¶o khoa häc “T−¬ng lai cña c«ng nghiÖp hç trî t¹i ViÖt Nam”, Hµ Néi 13-14/11/2007.
4. Côc Xóc tiÕn Th−¬ng m¹i ViÖt Nam. T−¬ng lai cña c«ng nghiÖp phô trî ViÖt Nam. Tµi liÖu l−u hµnh t¹i Héi th¶o khoa häc “T−¬ng lai cña c«ng nghiÖp hç trî t¹i ViÖt Nam”, Hµ Néi 13-14/11/2007.
5. Bé C«ng Th−¬ng. Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp hç trî ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 vµ tÇm nh×n ®Õn 2020. Tµi liÖu Héi th¶o khoa häc “T−¬ng lai cña c«ng nghiÖp hç trî t¹i ViÖt Nam”, Hµ Néi 13-14/11/2007.
6. Bé C«ng nghiÖp. QuyÕt ®Þnh 34/2007 phª duyÖt Quy ho¹ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp hç trî ®Õn n¨m 2010, tÇm nh×n ®Õn n¨m 2020.
7. Bé C«ng Th−¬ng. Trao ®æi vÒ ph¸t triÓn C«ng nghiÖp hç trî ViÖt Nam.
Tµi liÖu Héi th¶o khoa häc “T−¬ng lai cña c«ng nghiÖp hç trî t¹i ViÖt Nam”, Hµ Néi 13-14/11/2007.
8. Lª Thµnh ý. Th¸ch thøc vµ triÓn väng cña ngµnh thÐp ViÖt Nam trong c¹nh tranh héi nhËp. T¹p chÝ Th«ng tin vµ Dù b¸o kinh tÕ - x·
héi, sè 11/2007.
