Heä thoáng giaùm saùt daân soá dòch teã taïi Chí Linh (Chililab): Caùc keát quaû cô baûn töø soá lieäu
giai ñoaïn 7/2004 - 6/2005
ThS. Leâ Thò Vui, TS. Leâ Cöï Linh, TS. Phaïm Vieät Cöôøng
Heä thoáng giaùm saùt ñònh kyø daân soá vaø dòch teã hoïc taïi 7xaõ/thò traán cuûa huyeän Chí Linh (CHILILAB) ñaõ ñöôïc trieån khai töø thaùng 7 naêm 2004 ñeán nay. Muïc ñích cuûa heä thoáng CHILILAB laø cung caáp nhöõng boä soá lieäu cô baûn veà daân soá vaø söùc khoûe cuûa coäng ñoàng laøm neàn taûng cho cho vieäc trieån khai ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa caùc chöông trình can thieäp. Soá lieäu ñöôïc thu thaäp baèng boä caâu hoûi phoûng vaán caùc hoä gia ñình qua ñieàu tra neàn vaø ñieàu tra quyù. Baùo caùo ñöa ra caùc keát quaû ñieàu tra trong voøng moät naêm, töø 1/7/2004 ñeán 30/6/2005. Keát quaû phaân tích cho thaáy daân soá ôû CHILILAB coù caáu truùc laø daân soá treû nhöng ñang trong quaù trình giaûm sinh maïnh meõ. Nhìn chung, möùc sinh taïi CHILILAB ñang ôû möùc thaáp, ñaëc bieät laø tyû suaát sinh thoâ (CBR=13,4%0) vaø toång tyû suaát sinh (TFR=1,85 con). Möùc cheát cuûa daân cö taïi CHILILAB hieän taïi cuõng ñang ôû möùc thaáp so vôùi soá lieäu chung cuûa toaøn quoác, ñaëc tröng nhaát laø tyû suaát cheát thoâ thaáp (CDR=4,3%0), cheát treû sô sinh vaø cheát döôùi 5 tuoåi ñeàu ôû möùc thaáp.
Tuoåi thoï bình quaân cuûa ngöôøi daân cao (78 tuoåi). Bieán ñoäng daân soá ôû ñaây laø ñaùng keå, tyû suaát di daân thuaàn tuùy cho thaáy daân cö ôû CHILILAB coù xu höôùng ñi ra khoûi huyeän ñeå tìm kieám vieäc laøm vaø caùc cô hoäi khaùc nhieàu hôn, ñaây cuõng laø keát quaû cuûa quaù trình phaùt trieån kinh teá vaø ñoâ thò hoùa.
The Demographic-Epidemiologic Surveillance System in 7 communes/towns of Chi Linh district (called CHILILAB) has been implemented since July 2004. The aim of CHILILAB was to provide a baseline data set on population and community health need assessments for the evaluation of inter- ventions. Data was collected by using household questionnaire in baseline and quarterly surveys.
Results of one-year surveillance from July 1st 2004 to June 30th 2005, showed that population struc- ture in CHILILAB is young but was in a fast fertility status. In general, birth rate in CHILILAB area was at a low level, particularly crude birth rate (CBR=13, 4%0) and total fertility rate (TFR=1, 85 children). The mortality rate at CHILILAB is also low compared to national figures, particularly crude death rate (CDR = 4, 3%0), infant mortality rate and mortality rate of children under five years old. Average life expectancy is high (78 years old). The population migration is significant; the net migration rate showed that local people at CHILILAB are seeking for job and other opportunities outside of the district as the result of urbanization and economic development.
1. Ñaët vaán ñeà
Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng laø moät cô sôû ñaøo taïo y teá coâng coäng ñaàu tieân cuûa Vieät Nam ñaõ tieán haønh caùc hoaït ñoäng ñaøo taïo Y teá coâng coäng (YTCC) gaén lieàn vôùi thöïc ñòa (1997). Vôùi muïc tieâu laâu daøi, vieäc gaén lieàn giaûng daïy YTCC vôùi thöïc ñòa khoâng chæ döøng ôû vieäc moâ taû vaán ñeà söùc khoeû, cuõng nhö xaùc ñònh caùc yeáu toá lieân quan hay nguy cô cuûa nhöõng vaán ñeà söùc khoeû maø caàn phaûi coù nhöõng chöông trình can thieäp coù cô sôû khoa hoïc, chöùng minh ñöôïc tính hieäu quaû trong vieäc giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà söùc khoeû ñaõ ñöôïc xaùc ñònh.
Thaùng 6 naêm 2003, Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng Haø Noäi keát hôïp vôùi Uyû ban Nhaân daân Huyeän Chí Linh, trong ñoù ñoái taùc chính laø Trung taâm Y teá Huyeän, tieán haønh xaây döïng heä thoáng thí nghieäm thöïc ñòa ñieàu tra nhaân khaåu vaø dòch teã, goïi taét laø CHILILAB.
Veà baûn chaát ñaây laø heä thoáng giaùm saùt ñònh kyø daân soá vaø dòch teã hoïc (Demographic-Epidemiologic Surveillance System) taïi coäng ñoàng. Muïc ñích cuûa heä thoáng treân laø cung caáp nhöõng boä soá lieäu cô baûn veà daân soá hoïc, kinh teá vaên hoaù xaõ hoäi vaø beänh taät cuûa coäng ñoàng vaø theo doõi ñònh kyø caùc thoâng tin cô baûn treân trong khoaûng thôøi gian daøi. Döïa treân cô sôû cuûa moät boä soá lieäu ñöôïc thu thaäp moät caùch xaùc thöïc, doïc vaø keùo daøi theo thôøi gian, chuùng ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc caùc bieán ñoäng veà kinh teá, vaên hoaù xaõ hoäi vaø söùc khoeû cuûa coäng ñoàng moät caùch heä thoáng, caùc yeáu toá nguy cô/caên nguyeân aûnh höôûng ñeán tình traïng söùc khoeû coäng ñoàng, laøm cô sôû cho vieäc trieån khai, ñaùnh giaù caùc taùc ñoäng cuûa nhöõng chöông trình can thieäp.
Treân theá giôùi coù nhieàu cô sôû thöïc ñòa giaùm saùt daân soá hoïc töông töï ñöôïc hình thaønh vaø trieån khai treân 35 nöôùc, chuû yeáu ôû chaâu Phi vaø chaâu AÙ. Caùc cô sôû naøy ñaõ ñoùng goùp vaøo vieäc tìm ra caùc caùch thöùc ñieàu trò, can thieäp söùc khoeû coäng ñoàng vaø hình thaønh chính saùch YTCC. CHILILAB laø thaønh vieân cuûa Toå chöùc quoác teá veà caùc thöïc ñòa naøy (vieát taét laø INDEPTH).
Muïc tieâu chung cuûa CHILILAB laø giaùm saùt tình hình daân soá, söùc khoeû, tieán haønh caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu, ñaøo taïo y teá coâng coäng chuyeân saâu vaø laøm neàn taûng cho vieäc hình thaønh caùc chính saùch nhaèm taêng cöôøng söùc khoeû coäng ñoàng vaø uy tín quoác teá cuûa heä thoáng YTCC Vieät Nam. Baùo caùo naøy nhaèm muïc tieâu: 1) Moâ taû moät soá thoâng tin cô baûn veà
qui moâ, caáu truùc daân cö, ñieàu kieän hoä gia ñình taïi ñòa baøn. 2) Phaân tích moät soá chæ soá cô baûn ñeå ñaùnh giaù möùc sinh ôû ñòa baøn. 3) Phaân tích moät soá chæ soá cô baûn veà möùc cheát vaø tình hình bieán ñoäng daân cö ôû ñòa baøn.
2. Phöông phaùp nghieân cöùu
Thieát keá toång theå cuûa cô sôû thöïc ñòa laø moät heä thoáng giaùm saùt daân soá vaø dòch teã ñònh kyø, doïc theo thôøi gian (surveillance system and follow-up study). Thaùng 7 naêm 2004 heä thoáng CHILILAB ñaõ ñöôïc tieán haønh treân ñòa baøn bao goàm 7 xaõ/thò traán thuoäc huyeän Chí Linh, tænh Haûi Döông (Sao Ñoû, Phaû Laïi, Beán Taém, An Laïc, Vaên An, Leâ Lôïi, Hoaøng Tieán). Caùc soá lieäu cô baûn veà daân soá hoïc ñaõ ñöôïc thu thaäp vaøo thaùng 7 naêm 2004, vaø caùc ñieàu tra nhaéc laïi ñaõ ñöôïc tieán haønh 3 thaùng moät laàn. Ñeán thôøi ñieåm 31/12/2005, heä thoáng CHILILAB ñaõ tieán haønh ñöôïc 1 voøng ñieàu tra cô baûn vaø 5 voøng ñieàu tra quyù treân ñòa baøn caû 7 xaõ /thò traán.
Soá lieäu ñöôïc thu thaäp baèng boä caâu hoûi coù caáu truùc phoûng vaán caùc thoâng tin veà hoä gia ñình trong ñieàu tra neàn (baseline) vaø caùc bieán ñoäng veà daân cö (sinh, cheát, di cö, hoân nhaân, thai saûn, v.v...) taïi voøng ñieàu tra quí 3 thaùng 1 laàn. Toaøn boä caùc soá lieäu cuûa heä thoáng ñöôïc raø soaùt vaø laøm saïch tröôùc khi nhaäp vaøo maùy thoâng qua moät chöông trình quaûn lyù soá lieäu rieâng cuûa CHILILAB. Ñeå coù caùc tính toaùn, phieân giaûi soá lieäu theo caùc chu kyø, baùo caùo naøy ñöa ra caùc keát quaû ñieàu tra trong voøng 1 naêm, töø 1/7/2004 ñeán heát ngaøy 30/6/2005 vôùi qui moâ daân soá ñöôïc laáy taïi thôøi ñieåm giöõa chu kyø 31/12/2004.
Quaù trình phaân tích soá lieäu ñöôïc tieán haønh sau khi boä soá lieäu ñaõ ñöôïc nhaäp toaøn boä, caùc phaân tích daân soá hoïc (tính toaùn möùc sinh, möùc cheát, laäp baûng soáng), vaø caùc thoáng keâ moâ taû ñöôïc söû duïng ñeå tính toaùn caùc chæ soá cô baûn. Phöông phaùp phaân tích PCA (Principle Component Analysis) ñöôïc söû duïng ñeå ño löôøng tình traïng kinh teá hoä gia ñình thoâng qua caùc vaät duïng laâu beàn ñang ñöôïc caùc hoä gia ñình söû duïng.
3. Keát quaû nghieân cöùu
3.1 Thoâng tin chung cuûa hoä gia ñình vaø daân soá Toång soá nhaân khaåu hieän ñang cö truù trong heä thoáng giaùm saùt laø 57.161 ngöôøi thuoäc 16.689 hoä gia ñình thuoäc ñòa baøn 7 xaõ/thò traán trong ñoù nam giôùi chieám 48,8%. Soá thaønh vieân trung bình trong moãi hoä laø 3,4 ngöôøi.
Hình thaùp daân soá cho thaáy moâ hình daân cö ôû CHILILAB ñang trong thôøi kyø cuoái cuûa quaù trình quaù ñoä veà daân soá, caáu truùc daân cö vaãn laø daân soá treû nhöng ñang trong quaù trình giaûm sinh maïnh meõ.
Hình 1. Thaùp daân soá cuûa quaàn theå daân cö taïi CHILILAB
Ngöôøi daân ôû ñòa baøn trong heä thoáng CHILILAB chuû yeáu laø daân toäc Kinh (99,6%). Caùc daân toäc thieåu soá khaùc nhö ngöôøi Hoa, Taøy, Thaùi, Khô Me chieám moät tyû leä raát nhoû, döôùi 1%. Gaàn 100% soá ngöôøi trong ñòa baøn CHILILAB khoâng thuoäc moät toân giaùo naøo (99,9%).
Ngheà nghieäp cuûa quaàn theå daân soá ñöôïc phaân tích cho 37.278 ñoái töôïng trong ñoä tuoåi lao ñoäng (töø 15-60) cho keát quaû laø laøm ruoäng (noâng daân) laø loïai hình lao ñoäng chieám tyû leä cao nhaát taïi ñòa baøn (36,51), sau ñoù laø ñeán ngheà buoân baùn/kinh doanh nhoû (16,8%). Tyû leä thaát nghieäp 0.8% laø raát thaáp so vôùi tyû leä chung cuûa ñoàng baèng Soâng Hoàng (6,03%) vaø toaøn quoác (5,6%) .
Toaøn boä caùc ñoái töôïng tuoåi töø 6 (tuoåi ñi hoïc) ñöôïc phaân tích theo trình ñoä hoïc vaán cho thaáy khoaûng 94% daân soá trong ñòa baøn coù trình ñoä caáp I trôû leân, trong ñoù coù trình ñoä töø caáp III trôû leân chieám khoaûng 35% daân soá. Treân 3% daân soá coù trình ñoä ñaïi hoïc, soá ñoái töôïng coù trình ñoä sau ñaïi hoïc chieám tyû leä thaáp (0,07%).Soá ñoái töôïng muø chöõ, hoaëc chæ bieát ñoïc/vieát coøn chieám tyû leä cao treân 2-4% trong ñoù taäp trung chuû yeáu taïi caùc xaõ An Laïc, Vaên An , Leâ Lôïi.
Tình traïng kinh teá cuûa hoä gia ñình ñöôïc tính toaùn döïa treân caùc vaät duïng laâu beàn, ñieàu kieän nhaø ôû, ñieàu kieän sinh hoaït. Chæ soá kinh teá hoä ñöôïc phaân theo quintile (5 nhoùm caân baèng, 20% trong moät nhoùm) nhaèm muïc tieâu phaân chia tình traïng kinh teá thaønh 5 möùc ñoä: ngheøo, döôùi trung bình, trung bình, treân trung bình vaø giaøu. Caùc tình traïng kinh teá ñöôïc söû duïng ñeå phaân tích theo caùc tieâu chí khaùc nhau.
Theo tieâu chí tính toaùn cho toaøn boä quaàn theå CHILILAB, soá löôïng hoä ngheøo trong caùc xaõ, thò traán raát khaùc nhau. Trong khi ôû Sao Ñoû chæ coù khoaûng 5% soá hoä loïai ngheøo thì ôû An Laïc vaø Leâ Lôïi tyû leä naøy laø xaáp xæ 40%, nghóa laø gaáp khoaûng 10 laàn. Vaø söï cheânh leäch trong soá hoä giaøu coøn cao hôn, cheânh leänh khoaûng 20 laàn.
3.2 Möùc sinh
Tyû soá giôùi tính khi sinh (soá treû em trai ñöôïc sinh ra so vôùi 100 treû em nöõ) cuûa ñòa baøn nghieân cöùu ôû möùc thaáp (100.5), trong khi tyû soá naøy thoâng thöôøng laø 105. Coù söï khaùc nhau raát roõ neùt cuûa tyû soá giôùi tính khi sinh giöõa caùc xaõ/thò traán. Xaõ An Laïc vaø Vaên An coù tyû soá giôùi tính khi sinh cao (156 vaø 150), töùc laø trung bình trong 5 treû em ñöôïc sinh ra thì coù tôùi 3 treû laø beù trai. Trong khi tyû soá giôùi tính cuûa TT Phaû Laïi ôû möùc raát thaáp (85), cöù 100 beù gaùi ñöôïc sinh ra thì chæ coù 85 beù trai ñöôïc sinh ra.
Tyû suaát sinh thoâ (CBR) bieåu thò soá treû em trung bình ñöôïc sinh ra trong naêm treân 1000 ngöôøi daân.
Taïi ñòa baøn trung bình trong naêm coù 13,4 treû ñöôïc sinh ra treân 1000 daân (CBR=13,4%0), con soá naøy cuõng gaàn töông ñoàng vôùi caû nöôùc vaøo naêm 2002 (15%0). Khoâng coù söï khaùc bieät roõ raøng veà tyû suaát sinh thoâ giöõa caùc xaõ/thò traán, tyû suaát sinh thoâ dao ñoäng töø 12%0ñeán 15%0taïi caùc xaõ/thò traán.
Tyû suaát sinh chung (GFR) bieåu thò soá sinh trong naêm cuûa 1000 phuï nöõ trong ñoä tuoåi 15-49. Nhö vaäy trung bình trong naêm coù khoaûng 47 treû ñöôïc sinh ra treân 1000 phuï nöõ tuoåi 15-49 taïi ñòa baøn. Tyû suaát naøy thaáp hôn so vôùi toaøn quoác vaøo naêm 2002 (GFR=66%0).
Tyû suaát sinh ñaëc tröng theo ñoä tuoåi (Age Specific Ferterlity Rate -ASFR) cho ta bieát soá treû
Hình 2. Tyû suaát sinh ñaëc tröng theo nhoùm tuoåi cuûa CHILILAB vaø toaøn quoác
em sinh soáng trung bình ñöôïc sinh ra treân 1000 phuï nöõ ôû nhoùm tuoåi nhaát ñònh.
Tyû suaát sinh ñaëc tröng theo nhoùm tuoåi cuûa ñòa baøn naêm nghieân cöùu cao nhaát ôû nhoùm tuoåi 20-24 (140%0), tieáp ñeán laø nhoùm tuoåi baø meï 25-29 (121%0), sau ñoù laø giaûm daàn theo caùc nhoùm tuoåi.
Hình 2 cho thaáy tyû suaát sinh ñaëc tröng theo nhoùm tuoåi cuûa ñòa baøn CHILILAB cuõng gaàn töông ñoàng vôùi xu höôùng ASFR cuûa toaøn quoác vaøo naêm 2002 vaø thaáp hôn nhieàu so vôùi ASFR cuûa toaøn quoác vaøo naêm 1997.
Toång tyû suaát sinh (TFR) treân ñòa baøn naêm 2004 laø 1,85 con, nghóa laø trung bình moãi baø meï ôû ñòa baøn naøy trong suoát cuoäc ñôøi sinh saûn cuûa mình seõ coù 1,85 con neáu baø ta soáng qua ñöôïc tuoåi 50 vaø coù caùc tyû suaát sinh ñaëc tröng theo nhoùm tuoåi gioáng nhö ñaõ tính naêm 2004.
Xaõ Vaên An coù toång tyû suaát sinh cao nhaát (trung bình moãi ngöôøi phuï nöõ ôû xaõ Vaên An trong suoát cuoäc ñôøi laøm meï cuûa mình seõ coù 2 con), tieáp ñeán laø thò traán Sao Ñoû (1,97 con). Toång tyû suaát sinh thaáp nhaát laø ôû thò traán Beán Taém (1,65 con) vaø thò traán Phaû Laïi (1,70 con).
Khi phaân tích saâu toång tyû suaát sinh theo trình ñoä hoïc vaán cuûa baø meï, chuùng toâi thaáy coù söï khaùc bieät toång tyû suaát sinh theo trình ñoä hoïc vaán cuûa ngöôøi meï. Baø meï ôû ñòa baøn coù trình ñoä hoïc vaán caøng cao thì möùc sinh caøng giaûm. Baø meï vôùi trình ñoä hoïc vaán tieåu hoïc coù möùc sinh cao nhaát (1,99 con), nhöng khi baø meï coù trình ñoä hoïc vaán trung hoïc phoå thoâng thì toång tyû suaát sinh chæ coøn 1,72 con vaø ñeán trình ñoä hoïc vaán töø trung caáp trôû leân thì con soá naøy laø 1,71 con cho moät phuï nöõ.
3.3 Tình hình töû vong
Tyû suaát cheát thoâ (CDR) bieåu thò soá ngöôøi cheát trung bình trong naêm treân 1000 ngöôøi daân. Tyû suaát cheát thoâ taïi CHILILAB trong giai ñoaïn 1 naêm töø 7/2004 tôùi 6/2005 laø 4,30%0. Tyû suaát naøy thaáp hôn CDR chung cuûa Vieät Nam trong giai ñoaïn naøy (5,8 phaàn 1000). Ñoà thò moâ taû tyû suaát cheát ñaëc tröng theo nhoùm tuoåi (ASDR) cuûa daân soá taïi CHILILAB ñöôïc theå hieän trong Hình 3.
Tyû leä taêng daân soá töï nhieân taïi CHILILAB trong naêm qua, laø 0,97%, thaáp hôn so vôùi taêng chung cuûa caû nöôùc (1,17%).
Tyû suaát töû vong döôùi moät tuoåi (coøn goïi laø tyû suaát töû vong treû sô sinh (IMR) taïi CHILILAB ñöôïc tính
theo phöông phaùp tröïc tieáp. IMR tính ñöôïc taïi CHILILAB trong giai ñoaïn naøy laø 12,7%0, hay noùi khaùc, cöù 1000 treû sinh ra soáng thì coù gaàn 13 treû seõ töû vong trong naêm ñaàu tieân cuûa cuoäc ñôøi. Nhö vaäy, IMR taïi CHILILAB ôû möùc khaù thaáp so vôùi soá lieäu chung cuûa toaøn quoác (hieän ôû möùc 21 phaàn 1000 theo soá lieäu naêm 2003) vaø töông ñoái gaàn vôùi IMR cuûa vuøng ñoàng baèng Soâng Hoàng noùi chung (15 phaàn 1000). Tyû leä töû vong cuûa treû döôùi 5 tuoåi (U5MR) tính ñöôïc laø 16,5 phaàn 1000, vaø thaáp hôn so vôùi U5MR chung cuûa toaøn quoác hieän ôû möùc 32,9 phaàn 1000, cuõng nhö cuûa vuøng Ñoàng baèng Soâng Hoàng (26,2 phaàn 1000).
Theo keát quaû phaân tích baûng soáng cho thaáy tuoåi thoï bình quaân cuûa daân cö taïi CHILILAB laø khaù cao (hôn 78 tuoåi). Baûng soáng cuõng cho pheùp chuùng ta öôùc tính trieån voïng soáng theo töøng ñoä tuoåi ôû CHILILAB. Chaúng haïn, tính bình quaân, moät ngöôøi ôû CHILILAB neáu ñang ôû tuoåi 20 seõ coù theå soáng theâm ñöôïc khoaûng 60 naêm nöõa.
3.4. Tình hình bieán ñoäng daân cö
Trong toång soá 57.161 ngöôøi taïi ñòa baøn CHILILAB taïi thôøi ñieåm giöõa kyø nghieân cöùu, chæ coù 1633 tröôøng hôïp di chuyeån ra khoûi hoä vaø ñeán nôi ôû môùi taïi caên nhaø khaùc trong noäi boä ñòa baøn do keát quaû cuûa vieäc taùch hoä gia ñình (chieám tyû leä 2,9%). Tuy vaäy, soá löôït ngöôøi di chuyeån ra khoûi ñòa baøn lôùn hôn nhieàu: 3.362 tröôøng hôïp (trong ñoù coù 1.761 nam vaø 1.611 nöõ). Soá tröôøng hôïp di chuyeån ñeán CHILILAB laø 2.547 löôït ngöôøi (bao goàm 1.337 nam vaø 1.210 nöõ). Nhö vaäy nhìn chung khoâng coù söï khaùc bieät ñaùng keå giöõa hai giôùi, thoâng tin rieâng reõ cho nam vaø nöõ vì theá khoâng trình baøy vì khoâng coù nhieàu yù nghóa.
Trong soá 3.362 tröôøng hôïp chuyeån ñi, 87% laø chuyeån ñeán ñòa baøn trong nöôùc, chæ coù 13% (430 tröôøng hôïp, bao goàm 131 nam vaø 299 nöõ) laø di chuyeån ra nöôùc ngoaøi. Vôùi nhöõng ngöôøi ñi nöôùc
0.0 20.0 40.0 60.0 80.0 100.0 120.0 140.0
0 1-4 5-9 10- 14
15- 19
20- 24
25- 29
30- 34
35- 39
40- 44
45- 49
50- 54
55- 59
60- 64
65- 69
70- 74
75- 79
80- 84
85+
nam n?
chung Nam Nöõ Chung
Hình 3. Tyû suaát töû vong ñaëc tröng theo tuoåi cuûa daân cö taïi CHILILAB (phaàn 1000)
ngoaøi, coù söï khaùc bieät veà giôùi: ôû nam giôùi 34% laø ñi Nga, 24% ñi Ñaøi Loan, vaø 11% ñi Haøn Quoác, soá coøn laïi laø ñi nhieàu nöôùc khaùc vôùi tyû leä thaáp. Trong khi ñoù Ñaøi Loan laø ñích ñeán phoå bieán nhaát vôùi nöõ (70%), tieáp theo laø Nga (15%). Lyù do di cö ra nöôùc ngoaøi chuû yeáu laø vì kinh teá (92,8% caùc tröôøng hôïp chuyeån ra nöôùc ngoaøi).
Vôùi 2.932 tröôøng hôïp chuyeån khoûi CHILILAB nhöng vaãn ôû trong nöôùc: 17,8% neâu lyù do laø do hoân nhaân/gia ñình, 50,1% do lyù do kinh teá vaø 26,4% laø cho muïc ñích giaùo duïc.
4. Baøn luaän
Hai xaõ An Laïc vaø Vaên An coù tyû soá giôùi tính khi sinh trong khoaûng thôøi gian nghieân cöùu laø cao (156 vaø 150). Tuy nhieân, do soá lieäu chuùng toâi môùi chæ phaân tích trong khoaûng thôøi gian ngaén (1 naêm) vaø soá lieäu treû em sinh ra taïi caùc xaõ laø khoâng nhieàu (An Laïc: 64 treû; Vaên An: 100 treû) neân chöa khaúng ñònh ñöôïc raèng tyû soá giôùi tính treû sô sinh taïi hai xaõ laø cao vaø coù tính quy luaät. Ñeå khaúng ñònh theâm veà tyû soá giôùi tính khi sinh cao, chuùng toâi caàn phaân tích soá lieäu trong khoaûng thôøi gian daøi hôn.
TFR taïi ñòa baøn Chililab coù nghóa laø khi keát thuùc ñoä tuoåi sinh ñeû, hoaøn thaønh nhieäm vuï sinh nôû, trung bình moät ngöôøi phuï nöõ ôû ñòa baøn seõ sinh khoaûng treân döôùi 1,85 con (neáu tính theo öôùc löôïng trong naêm 2004). Nhö vaäy so saùnh TFR cuûa CHILILAB naêm 2004 (1,85) vaø toaøn quoác qua soá lieäu DHS 2002 (1,87) thì cuõng gaàn töông ñöông nhau. TFR cuûa Vieät nam theo keát quaû cuûa TÑTDS naêm 1989 laø 3,8 con;
DHS 1997 laø 2,67 con, TÑTDS naêm 1999 laø 2,3 con vaø DHS 2002 laø 1,87 con. Noäi dung cuûa coâng taùc daân soá keá hoaïch hoaù gia ñình ôû CHILILAB caàn coù söï phaân boá theo töøng xaõ/thò traán. Ví duï ôû Vaên An vôùi TFR sinh coøn cao thì noäi dung tuyeân truyeàn caàn taäp trung cho coâng taùc tieáp tuïc giaûm sinh, coøn ôû Beán Taém coù TFR thaáp thò noäi dung tuyeân truyeàn neân höôùng vaøo caùc vaán ñeà chaát löôïng daân soá.
Tuoåi thoï cuûa ngöôøi Vieät Nam trong giai ñoaïn 2003-2004 (theo baùo caùo cuûa Toång Cuïc Thoáng Keâ) ôû möùc khoaûng 72 tuoåi (70 cho nam vaø 73 cho nöõ).
Theo keát quaû phaân tích ôû ñaây tuoåi thoï cuûa nam giôùi ôû CHILILAB ôû möùc 72 vaø ôû nöõ laø 84. Nhö vaäy neáu so vôùi tuoåi thoï bình quaân cuûa nam giôùi theo soá lieäu quoác gia (70 tuoåi), tuoåi thoï cuûa nam giôùi ôû CHILILAB ôû möùc 72 tuoåi cuõng töông ñoái hôïp lyù.
Maëc daàu vaäy, cuõng töông töï vôùi möùc cheát treû sô sinh ñaõ trình baøy treân ñaây, soá lieäu veà töû vong, ñaëc bieät laø töû vong ôû caùc ñoä tuoåi nhoû vaø ngöôøi treû tuoåi (deã bò boû soùt) vaãn coù theå coøn chöa ñaày ñuû vaø ñoøi hoûi nhoùm nghieân cöùu CHILILAB phaûi naâng caáp caùc moâ ñun nghieân cöùu veà töû vong.
Ñòa baøn CHILILAB chæ ôû qui moâ nhoû, vì vaäy chuùng toâi ñaët ra caùc caâu hoûi veà di cö nhaèm ñaùnh giaù söï thay ñoåi: 1) hoä gia ñình trong noäi boä ñòa baøn CHILILAB (taùch hoä, ra nôi ôû môùi cuõng nhö taùch hoä nhöng vaãn soáng chung trong moät nôi ôû), 2) vò trí sinh soáng ra khoûi ñòa baøn CHILILAB hay khoâng. Nhöõng söï thay ñoåi thuoäc nhoùm 1 khoâng naèm trong phaïm vi ñöôïc tính ñeám laø di daân maø chæ ñôn thuaàn laø söï thay ñoåi caáu truùc moät soá hoä gia ñình, coù theå coù söï thay ñoåi caên nhaø nôi sinh soáng trong phaïm vi caùc cuïm daân cö, vaø coù theå coi laø nhöõng söï di chuyeån noäi vuøng (trong ñòa baøn). Traùi laïi, nhöõng di chuyeån cuûa ngöôøi daân ra ngoaøi ñòa baøn ñöôïc coi laø di daân. Soá lieäu di daân taïi thôøi ñieåm naøy chöa cho pheùp nhoùm nghieân cöùu taùch rieâng moät caùch chi tieát nhöõng tröôøng hôïp ñoù, vaø do vaäy chæ trình baøy nhöõng thoâng tin sô boä veà vaán ñeà di daân.
Toùm laïi, do vieäc phaân tích ñöôïc tieán haønh trong moät thôøi gian ngaén, vaø muïc tieâu cuûa baùo caùo môùi chæ döøng ôû möùc ñoä ñöa ra keát quaû neân chöa coù ñöôïc nhöõng phaân tích nhaän ñònh chi tieát hôn veà daân soá, dòch teã hoïc. Nhìn chung, caùc ñònh höôùng chieán löôïc cuûa CHILILAB veà vieäc löïa choïn chuû ñeà söùc khoûe vò thaønh nieân vaø thanh nieân ñeå nghieân cöùu chuyeân saâu laø moät höôùng ñi thích hôïp vì ñaây thöïc söï laø moät ñoái töôïng ñích quan troïng: chieám tyû troïng lôùn trong daân soá ñích, ñang coù nhieàu bieán ñoäng cô hoïc trong quaù trình phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ôû moät coäng ñoàng coù nhöõng ñaëc thuø veà daân soá hoïc ñaõ hoaøn thaønh quaù trình quaù ñoä daân soá vaø ñoâ thò hoùa nhanh choùng.
Lôøi caûm ôn
Chuùng toâi xin chaân thaønh caûm ôn uûy ban daân daân huyeän Chí Linh, Trung taâm Y teá huyeän Chí Linh, Ban ñieàu haønh CHILILAB, ñaëc bieät laø PGS.TS Leâ Vuõ Anh, TS. Traàn Höõu Bích ñaõ taïo cô hoäi cho nhoùm tieáp caän vaø söû duïng soá lieäu cho baùo caùo naøy. Xin caûm ôn KS. Phaïm Vieät Cöôøng vaø CN.
Maïc Vaên Huy ñaõ hoã trôï trong vieäc keát xuaát döõ lieäu phaân tích.
Taùc giaû
1. ThS. Leâ Thò Vui - Giaûng vieân Boä moân Daân soá, Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng. Ñòa chæ lieân laïc: 138 Giaûng Voõ, Ba Ñình, Haø Noäi. Ñieän thoaïi: 04-2662331. Email:
2. TS. Leâ Cöï Linh - Tröôûng Phoøng Ñaøo taïo sau ñaïi hoïc, Tröôûng Boä moân Daân soá, Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng.
Ñòa chæ lieân laïc: 138 Giaûng Voõ, Ba Ñình, Haø Noäi. Ñieän thoaïi: 04-2662335. Email: [email protected]
3. TS. Phaïm Vieät Cöôøng - Phoù Tröôûng Boä moân Thoâng keâ, Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng. Ñòa chæ lieân laïc: 138 Giaûng Voõ, Ba Ñình, Haø Noäi. Ñieän thoaïi: 04-2662325.
Email: [email protected]
Taøi lieäu tham khaûo
1. Ñaëng Nguyeân Anh (2005). Di daân trong nöôùc: Vaän hoäi vaø thaùch thöùc ñoái vôùi coâng cuoäc ñoåi môùi vaø phaùt trieån ôû Vieät Nam. Nhaø xuaát baûn Theá giôùi.
2. Leâ Cöï Linh, Leâ Vuõ Anh, Mike Linnan (2002). Ñaùnh giaù gaùnh naëng beänh taät taïi huyeän Chí Linh tænh Haûi Döông thoâng qua phaân tích moät soá soá lieäu töû vong 1997 - 1998. Taïp chí Y hoïc Thöïc haønh, Vieät Nam.
3. Leâ Cöï Linh; Ñaëng Nguyeân Anh; Nguyeãn Ñình Cöû; Phaïm Ñaïi Ñoàng; Phaïm Thò Thieàng; Nguyeãn Nam Phöông; Nguyeãn Kim Bình; Ñoã Xuaân Sôn; Leâ Thò Vui (2004). Giaùo trình Daân soá vaø Phaùt trieån. Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng.
4. Toång cuïc Thoáng keâ (2001). Chuyeân khaûo veà Di cö noäi ñòa vaø Ñoâ thò hoùa ôû Vieät Nam. Nhaø xuaát baûn Thoáng keâ.
5. Uyû ban Daân soá Gia ñình vaø Treû em (2005). Soá lieäu Daân soá, Gia ñình vaø Treû em. Nhaø xuaát baûn Thoáng keâ.
