| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
Taïp chí Y teá Coâng coäng, 5.2006, Soá 5 (5) 19 1. Ñaët vaán ñeà
Tai naïn thöông tích (TNTT) laø vaán ñeà y teá quan troïng hieän nay, chieám 16% gaùnh naëng beänh taät treân toaøn theá giôùi. TNTT laø nguyeân nhaân haøng ñaàu gaây töû vong vaø taøn taät ôû nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån, chieám 98% toång soá TNTT thöông tích toaøn caàu.
Nhöõng naêm gaàn ñaây ôû nöôùc ta, cuøng vôùi söï taêng nhanh veà kinh teá, xaõ hoäi trong caû nöôùc noùi chung, toác ñoä ñoâ thò hoùa nhanh ôû caùc vuøng noùi rieâng, laø söï gia taêng caùc loaïi hình TNTT. Hieän nay, TNTT gia taêng treân taát caû caùc lónh vöïc cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi, ñaëc bieät laø tai naïn giao thoâng (TNGT). Nhieàu nghieân
cöùu cho thaáy töû vong do TNGT chieám töø 11 - 13%
toång soá caùc tröôøng hôïp töû vong vaø laø nguyeân nhaân töû vong haøng ñaàu ôû nhoùm tuoåi 3 - 40 tuoåi. Trong caùc loaïi TNTT, TNGT chieám tæ leä cao nhaát. Caùc nguyeân nhaân daãn ñeán ñieàu naøy moät phaàn do söï gia taêng nhanh choùng cuûa caùc loaïi xe coù ñoäng cô, yù thöùc chaáp haønh luaät leä giao thoâng cuûa ngöôøi daân chöa cao, heä thoáng ñöôøng giao thoâng coøn nhieàu baát caäp nhö thieát keá ñöôøng saù keùm, tình traïng giao thoâng phöùc hôïp, heä thoáng bieån baùo vaø chieáu saùng keùm, taàm nhìn haïn cheá… Beân caïnh ñoù, tình traïng uoáng röôïu bia gia taêng ñaõ aûnh höôûng raát lôùn ñeán söùc khoûe con ngöôøi, laø nguyeân nhaân quan troïng gaây ra caùc loaïi TNTT.
Tình hình tai naïn thöông tích taïi Beänh vieän Ña khoa trung taâm Tieàn Giang
TS. BS. Taï Vaên Traàm
Tai naïn thöông tích (TNTT) laø moät vaán ñeà böùc xuùc ñoái vôùi söùc khoûe coäng ñoàng vaø söï phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc. Vieäc nghieân cöùu thöïc traïng TNTT laø 1 vieäc laøm caàn thieát nhaèm goùp phaàn phoøng choáng tai naïn naøy. Muïc tieâu nghieân cöùu laø Ñaùnh giaù thöïc traïngTNTT taïi Beänh vieän Ña khoa Trung taâm Tieàn Giang trong naêm 2004 vaø 6 thaùng ñaàu naêm 2005, xaùc ñònh caùc yeáu toá lieân quan TNTT vaø deà xuaát caùc giaûi phaùp phoøng choáng. Nghieân cöùu cho thaáy toång soá TNTT laø 7551 tröôøng hôïp, trong ñoù nam laø 5644 tröôøng hôïp, chieám tyû leä 71,2%, nöõ laø 2076 tröôøng hôïp, chieám tyû leä 28,8%. Tai naïn giao thoâng (TNGT) chieám tyû leä cao nhaát 75,3%, tieáp ñeán laø tai naïn sinh hoaït (TNSH) (24,5%) vaø tai naïn lao ñoäng (TNLÑ) (0,3%). Phöông tieän gaây TNGT chuû yeáu laø xe maùy (72%), TNSH chuû yeáu laø ñaùnh nhau, TNLÑ chuû yeáu laø do coâng vieäc xaây döïng. Caùc yeáu toá lieân quan ñeán TNGT laø tuoåi 18 -49 tuoåi (67%), giôùi nam (71,2%), thôøi ñieåm xaûy ra TNGT cao nhaát 18 - 21 giôø (37,6%); noàng ñoä coàn trong maùu vöôït möùc cho pheùp laø 70%, tæ leä coù ñoäi muõ baûo hieåm laø 10% vaø coù giaáy pheùp laùi xe laø 82%. Qua nghieân cöùu naøy, taùc giaû ñaõ ñeà xuaát caùc giaûi phaùp thích hôïp ñeå phoøng choáng TNTT.
Injuries, especially traffic injuries, are considered as a burning problem for community health and national development. It is necessary to conduct studies on injury status for the purpose of injury pre- vention and control. This study aims at evaluating the injury situation among patients admitted to Tien Giang General Central Hospital during 2004 and the first 6 months of 2005, identifying injury determinants, and recommending solutions for prevention and control of injury. The study findings show that there is a total number of 7,551 injury cases, of whom 5,644 cases are males (71.2%) and 2,076 cases are females (28.8%). Traffic injuries have the highest incidence rate (75.3%), followed by injuries associated with daily life activities and occupations (24.5% and 0.3%, respectively).
Traffic injuries are predominantly caused by motorbike (72%) while daily life activity injuries are caused by violent activities such as fighting (78.8%) and occupational injuries are most frequently caused by construction work (68%). Injury determinants are age between 18-49 years (67%), sex - male (71.2%), time of traffic injury occurrence - between 18h-21h (37.6%), drink driving (77%), over limit of alcohol concentration (70%), driving with safety helmet (10%), possessing driving license (82%). Appropriate measures are recommended by the authors in this study for injury prevention.
TS. BS. Tҥ Văn Trҫm
20 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 5.2006, Soá 5 (5)
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
Ñeå phaûn aùnh tình hình TNTT taïi Beänh vieän Ña khoa Trung taâm Tieàn Giang, cô sôû y teá ñieàu trò lôùn nhaát cuûa tænh Tieàn Giang, nhaèm goùp phaàn phoøng choáng TNTT, chuùng toâi tieán haønh ñeà taøi naøy nhaèm muïc tieâu: Ñaùnh giaù thöïc traïng TNTT taïi Beänh vieän Ña khoa Trung taâm Tieàn Giang, xaùc ñònh moät soá yeáu toá coù lieân quan ñeán TNTT vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp phoøng choáng.
2.. Phöông phaùp nghieân cöùu
TNTT ñöôïc ñònh nghóa bao goàm TNGT, tai naïn lao ñoäng (TNLÑ), tai naïn sinh hoaït (TNSH), caùc loaïi ngoä ñoäc, boûng, dò vaät caùc loaïi, ñieän giaät, raén caén, coân truøng ñoát… Trong phaïm vi nghieân cöùu naøy, chuùng toâi nghieân cöùu taát caû caùc tröôøng hôïp TNGT, TNSH vaø TNLÑ nhaäp vieän taïi Beänh vieän Ña khoa Trung taâm Tieàn Giang trong naêm 2004 vaø 06 thaùng ñaàu naêm 2005.
Phöông phaùp nghieân cöùu laø moâ taû caét ngang:
Côõ maãu nghieân cöùu laø toaøn boä 7.551 ca. Xöû lyù soá lieäu theo phöông phaùp thoáng keâ y hoïc.
3. Keát quaû
3.1 Tình hình TNTT
Trong thôøi gian naêm 2004 vaø 06 thaùng ñaàu naêm 2005, toång soá TNTT laø 8.711 tröôøng hôïp.
Trong toång soá 7.551 tröôøng hôïp TNTT ñöôïc nghieân cöùu, coù 5.675 tröôøng hôïp thuoäc veà TNGT (75.3%), 1.854 tröôøng hôïp thuoäc TNSH (24.5%) vaø 22 TNLÑ (0.3%). Trong soá 7.551 ca, nam laø 5.644 tröôøng hôïp, chieám tæ leä 71,2% vaø nöõ laø 2.076 tröôøng hôïp, chieám tæ leä 28,8%. Nam chieám tæ leä cao trong caû TNGT (71.2%), TNSH (70.8%) vaø TNLÑ (86.3%). Ñoä tuoåi taäp trung cao nhaát laø 18 - 49 tuoåi, chieám tæ leä 69,7%. Tuoåi trung bình laø 23,36.
Thôøi ñieåm xaûy ra TNGT nhieàu nhaát laø töø 18 ñeán 21 giôø (37%), 12 ñeán 14 giôø (20%) vaø 5 ñeán 8 giôø saùng (15%).
Noàng ñoä röôïu trong maùu vöôït quaù qui ñònh > 80 mg% coù 3640/5200 ca, chieám 70%, noàng ñoä röôïu trung bình trong 5.200 maãu xeùt nghieäm laø: 106,53 25,99 mg%.
Tæ leä ñoäi muõ baûo hieåm vaø baèng laùi xe: Khaûo saùt caét ngang 300 tröôøng hôïp TNGT thaáy 10% coù ñoäi muõ baûo hieåm vaø 82% coù giaáy pheùp laùi xe.
Töû vong chuû yeáu do chaán thöông soï naõo:
116/137 ca TNGT (81.7%), 9/10 ca TNSH vaø 1/3
ca TNLÑ. Nguyeân nhaân chuû yeáu cuûa TNSH laø do caùc hoaït ñoäng toäi phaïm ñaùnh nhau, chieám tæ leä 78,78%, toån thöông chuû yeáu trong TNSH laø chaán thöông phaàn meàm, caùc thöông toån ngöïc buïng do TNSH gaây ra thöôøng laø toån thöông tim, gan, laùch, toån thöông cô hoaønh, toån thöông ñoäng maïch, traøn maùu maøng phoåi. Trong nghieân cöùu naøy coù 03 tröôøng hôïp toån thöông tim, coù traøn maùu maøng ngoaøi tim ñöôïc caùc baùc só beänh vieän cöùu soáng. Phöông tieän gaây ra TNSH thöôøng laø caùc vaät saéc, nhoïn nhö: dao Thaùi Lan, löôõi leâ…
Tai naïn lao ñoäng chuû yeáu xaûy ra trong luùc ñang xaây döïng chieám 72%, tieáp ñeán laø tai naïn cuûa moät soá loaïi hình khaùc nhö bò tai naïn treân ñöôøng ñeán cô quan laøm vieäc. TNLÑ thöôøng gaëp chuû yeáu ôû nam (70,7%), cô quan bò toån thöông thöôøng laø gaõy xöông caùc loaïi.
4. Baøn luaän
4.1. Thöïc traïng TNTT taïi Beänh vieän Ña khoa trung taâm Tieàn Giang:
Löùa tuoåi 18 ñeán 49 laø löùa tuoåi tham gia giao thoâng nhieàu nhaát ñoàng thôøi cuõng laø löùa tuoåi coù ñieàu kieän uoáng nhieàu röôïu bia, deã khoâng laøm chuû ñöôïc mình, gaây xung ñoät vôùi ngöôøi khaùc. Vôùi 7.551 tröôøng hôïp, TNTT ñöùng haøng ñaàu so vôùi caùc beänh vaøo vieän ñieàu trò, keá ñeán laø beänh lyù vieâm phoåi, hoäi chöùng daï daøy, cao huyeát aùp, vieâm ruoät thöøa, soát xuaát huyeát…
Tình hình TNTT vaø töû vong do TNTT, ñaëc bieät laø TNGT vaãn coøn laø gaùnh naëng " ñeø vai" ngaønh y teá.
Theo Toå chöùc Y teá theá giôùi ( TCYTTG ), naêm 2002, caùc vuï TNGT ñöôøng boä ñaõ cöôùp ñi 1,18 trieäu ngöôøi vaø gaây thöông tích cho 50 trieäu ngöôøi treân toaøn theá giôùi, trong ñoù coù khoaûng 5 trieäu ngöôøi bò taøn taät suoát ñôøi. Tæ leä TNGT ôû caùc nöôùc phaùt trieån chæ chieám 12,6/ 100.000 daân. Trong khi ñoù ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån leân tôùi 28,2/100.000 daân. Cuõng nhö döï baùo ñeán naêm 2020, neáu xu höôùng naøy coøn gia taêng thì soá ngöôøi cheát vaø taøn taät cho TNGT seõ taêng leân 60% vaø trôû thaønh nguyeân nhaân thöù 3 trong 10 nguyeân nhaân beänh taät vaø thöông taät toaøn caàu. Thieät haïi do TNGT haøng naêm leân ñeán 520 tyû USD. Haøng ngaøy, treân theá giôùi, TNGT ñaõ cöôùp ñi sinh maïng cuûa 3.000 ngöôøi, khieán hôn 400.000 ngöôøi bò thöông tích vaø 15.000 ngöôøi taøn taät suoát ñôøi(1,2,3).
ÔÛ nöôùc ta, TNGT ñang laø vaán ñeà böùc xuùc ñoái vôùi söùc khoûe coäng ñoàng vaø söï phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc.
Tæ leä töû vong do TNGT laø 27/100.000 daân so vôùi
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
Taïp chí Y teá Coâng coäng, 5.2006, Soá 5 (5) 21 toaøn caàu laø 19/100.000 daân. So vôùi 10 naêm tröôùc, soá
töû vong TNGT taêng gaáp 5 laàn. Trong 10 naêm trôû laïi ñaây, ôû nöôùc ta, TNGT ngaøy caøng gia taêng vaø mang tính khoác lieät hôn vaø laø nguyeân nhaân gaây töû vong nhieàu nhaát vaø thöông taâm nhaát. Theo öôùc tính, haøng ngaøy coù 30 ngöôøi cheát vaø 70 ngöôøi bò thöông gaây taøn taät suoát ñôøi do TNGT(2). Trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi, soá töû vong do TNGT laø 137 tröôøng hôïp, chieám tæ leä 46,7% caùc tröôøng hôïp töû vong trong naêm 2004 vaø 06 thaùng ñaàu naêm 2005, ñöùng haøng ñaàu so vôùi caùc tröôøng hôïp töû vong khaùc. Veà cô caáu TNTT, TNGT chieám tæ leä cao nhaát 75,3% vôùi 5.675 ngöôøi.
Ñieàu naøy phuø hôïp vôùi caùc nghieân cöùu cuûa caùc taùc giaû Traàn Minh Ñaïo3, Beänh vieän 198 - Boä Coâng An, cuûa taùc giaû Hoaøng Thò Phöôïng4, Vieän chieán löôïc vaø chính saùch Y teá, Boä Y teá. Caùc tröôøng hôïp TNSH chieám 24,5%, TNLÑ chieám 0,3%.
4.2. Caùc yeáu toá lieân quan ñeán TNTT.
Nguyeân nhaân do ngöôøi ñieàu khieån xe maùy gaây tai naïn chieám tyû leä cao 70%. Lyù do laø do soá löôïng xe maùy tham gia giao thoâng taêng nhanh trong nhöõng naêm gaàn ñaây, do yù thöùc chaáp haønh luaät leä giao thoâng cuûa ngöôøi daân chöa cao, laùi xe trong tình traïng say röôïu, laùi xe toác ñoä cao, heä thoáng bieån baùo vaø ñeøn chieáu saùng keùm, taàm nhìn haïn cheá, cô sôû haï taàng giao thoâng keùm, khoâng theo kòp toác ñoä phaùt trieån cuûa xaõ hoäi.
Theo TCYTTG, treân toaøn caàu, nam giôùi chieám 70% caùc tröôøng hôïp töû vong do TNGT vôùi tyû leä 24,6/100.000 daân so vôùi 30% töû vong vaø tyû leä töû vong 10,5/1000.000daân ñoái vôùi nöõ. Taïi Vieät Nam, soá lieäu töø caùc cuoäc ñieàu tra ña trung taâm veà TNTT cho thaáy xe maùy chieám 68% toång soá caùc tröôøng hôïp thöông tích do TNGT ñöôøng boä, nhöõng laùi xe treû tuoåi vaø kyõ naêng laùi xe keùm cuõng coù nguy cô bò TNGT cao hôn (1,2,3).
Vieäc söû duïng röôïu, bia tröôùc khi ñieàu khieån xe cuõng laø 1 yeáu toá nguy cô bò TNGT. Taùc ñoäng cuûa röôïu leân töû vong vaø soá maéc TNGT laø khoâng coøn tranh caõi nöõa. ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt trieån nhö Australia 28% laùi xe moâ toâ töû vong coù noàng ñoä coàn trong maùu vöôït ngöôõng quy ñònh. Röôïu laø caên nguyeân chuû yeáu cuûa töû vong do TNGT ôû Australia.
Taïi Vieät Nam, moät ñieàu tra ôû 2 tænh Haûi Döông vaø Höng Yeân naêm 2002, cho thaáy gaàn 50% ngöôøi laùi xe maùy khoâng coù baèng laùi vaø 28% laùi xe uoáng röôïu bia tröôùc khi laùi xe (2). Trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi, tyû leä ngöôøi bò TNGT coù noàng ñoä coàn trong maùu
vöôït quaù ngöôõng quy ñònh chieám tyû leä 70%, cao hôn caùc nghieân cöùu ôû caùc tænh Haûi Döông, Höng Yeân (P<0,05). Ñaây laø ñieàu raát ñaùng baùo ñoäng cho toaøn xaõ hoäi. Tyû leä ngöôøi bò TNGT khoâng coù giaáy pheùp laùi xe ôû nghieân cöùu cuûa chuùng toâi laø 18%, coù thaáp hôn caùc nghieân cöùu ôû Haûi Döông vaø Höng Yeân nhöng cuõng laø 1 ñieàu löu yù trong vieäc vi phaïm luaät leä giao thoâng ôû ngöôøi laùi xe phaân khoái lôùn khoâng coù baèng laùi xe. Taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh, moät ñieàu tra naêm 2002 - 2003, cho thaáy tyû leä say röôïu chieám 24% soá vuï tai naïn giao thoâng vaøo vieän. Uoáng röôïu bia laø moät taäp quaùn töø laâu ñôøi trong sinh hoaït cuûa nhaân daân vaø trôû thaønh moät thoùi quen khoâng theå thieáu trong nhöõng ngaøy leã Teát, ñaùm cöôùi hoûi, ngaøy gioã, tieäc möøng, ngaøy vui cuoái tuaàn… Tuy nhieân, uoáng nhieàu röôïu, bia coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán söùc khoûe con ngöôøi vaø nguyeân nhaân quan troïng nhaát gaây TNGT (2).
Toác ñoä chaïy xe cuõng coù moái töông quan chaët cheõ vôùi khaû naêng xaûy ra tai naïn. Trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi khoâng ghi nhaän ñöôïc toác ñoä xe luùc xaûy ra TNGT. Theo UÛy ban an toaøn giao thoâng chaâu AÂu, gia taêng toác ñoä xe töông quan vôùi gia taêng nguy cô töû vong do TNGT. Toác ñoä cao laøm taêng xaùc suaát ñaâm vaøo caùc xe khaùc vaø taêng söï traàm troïng thöông tích trong TNGT. Nhieàu ghi nhaän treân baùo chí, treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng veà vieäc chaïy xe quaù giôùi haïn toác ñoä ôû nöôùc ta laø raát phoå bieán vaø vieäc ñua xe traùi pheùp ôû ngöôøi treû tuoåi…
ñaõ laøm taêng theâm möùc ñoä nghieâm troïng cuûa vaán ñeà TNGT ôû nöôùc ta (3).
Söû duïng muõ baûo hieåm khi laùi xe vaø ngoài treân xe maùy: ngöôøi ñi xe maùy bò TNGT vaø chieám tæ leä töû vong cao hôn caùc phöông tieän khaùc. Chaán thöông soï naõo laø nguyeân nhaân phoå bieán cuûa töû vong vaø caùc tröôøng hôïp naëng (5). 53 nghieân cöùu veà hieäu quaû cuûa muõ baûo hieåm xe maùy do Lui B. thöïc hieän cho thaáy muõ baûo hieåm giaûm nguy cô toån thöông soï naõo vaø toån thöông ñaàu. ÔÛ nöôùc ta, tæ leä ngöôøi ñoäi muõ baûo hieåm khi ñi xe maùy ñeán cuoái naêm 2004 ñöôïc coi laø thaáp (2% naêm 1997, 6% naêm 1999, 8% naêm 2001, 10%
naêm 2003)3. Trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi, taïi thôøi ñieåm 06 thaùng ñaàu naêm 2005 tæ leä naøy laø 10%.
Hy voïng trong thôøi gian tôùi, vôùi nhöõng coá gaéng xaây döïng vaø thöïc hieän baét buoäc ñoäi muõ baûo hieåm thoâng qua caùc nghò quyeát cuûa Chính phuû, thoâng tö cuûa Boä giao thoâng vaän taûi… seõ laøm taêng ñöôïc tæ leä ngöôøi tham gia giao thoâng ñoäi muõ baûo hieåm. Cuõng coù moät vaøi yù kieán cho raèng muõ baûo hieåm coù hieäu quaû laøm
22 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 5.2006, Soá 5 (5)
| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |
giaûm töû vong cho ngöôøi ngoài treân xe maùy nhöng coù theå laøm taêng tæ leä taøn taät do gaây ra chaán thöông coät soáng coå khi bò TNGT. Vaán ñeà naøy caàn ñöôïc nghieân cöùu saâu hôn vaø laâu daøi hôn môùi coù theå ñöa ra keát luaän ñöôïc. Tuy nhieân, trong nghieân cöùu cuûa chuùng toâi, 5.675 tröôøng hôïp TNGT, chæ coù cuûa 12 tröôøng hôïp ghi nhaän bò chaán thöông coät soáng coå, chieám tæ leä laø 0,21%, khoâng cao hôn so vôùi caùc nghieân cöùu trong vaø ngoaøi nöôùc tröôùc ñaây veà chaán thöông coät soáng coå trong TNGT (3,6).
Caùc yeáu toá nguy cô khaùc nhö: ngöôøi treû tuoåi laùi xe, tình traïng meät moûi cuûa ngöôøi laùi xe, söû duïng ñieän thoaïi caàm tay khi laùi xe, taàm nhìn haïn cheá, caùc yeáu toá lieân quan ñeán chaát löôïng xe coä, lieân quan ñeán ñöôøng boä (3)… chuùng toâi chöa coù ñieàu kieän ñeå thöïc hieän trong nghieân cöùu naøy.
Keát luaän
Chuùng toâi ñeà xuaát caùc giaûi phaùp ñeå phoøng choáng TNTT nhö sau:
- Tuyeân truyeàn giaùo duïc cho toaøn daân veà luaät giao thoâng ñöôøng boä treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng, xöû lyù nghieâm minh nhöõng tröôøng hôïp vi phaïm, nhaát laø uoáng röôïu, bia vaø khoâng coù giaáy pheùp laùi xe khi tham gia giao thoâng.
- Thöïc hieän cheá ñoä baûo hoä lao ñoäng nghieâm ngaët, thöôøng xuyeân kieåm tra vaø taêng cöôøng giaùm saùt veà coâng taùc baûo hoä lao ñoäng.
- Kieân quyeát tröøng trò thích ñaùng caùc hoaït ñoäng toäi phaïm vaø söû duïng caùc bieän phaùp hoøa giaûi caùc maâu thuaãn phaùt sinh trong ñôøi soáng, kòp thôøi ngaên chaën caùc hoaït ñoäng toäi phaïm.
Taùc giaû:
TS. BS. Taï Vaên Traàm, Tröôûng phoøng keá hoaïch toång hôïp - Beänh vieän Ña Khoa Tieàn Giang.
Ñòa chæ: Soá 2 Huøng Vöông - thaønh phoá Myõ Tho - tænh Tieàn Giang. Email: [email protected]
Taøi lieäu tham khaûo
1. Nguyeãn Ñình Coâng, Ñaëng Vieät Huøng. TNTT lieân quan ñeán xe maùy taïi Vieät Nam. Y Hoïc thöïc haønh soá 4/2005: 11 - 4.
2. Hoaøng Thò Phöôïng. Röôïu bia vaø tai naïn thöông tích. Y hoïc thöïc haønh (512) soá 5/2005: 64 - 5.
3. Hoaøng Thò Phöôïng, Phaïm Duy Töôøng, Leâ Thò Hoaøn. Dòch teã hoïc TNTT ôû khu vöïc Ñoàng Baèng Soâng Hoàng - Vieät Nam.
Y hoïc thöïc haønh (510) soá 04/2005: 3 -4.
4. Traàn Minh Ñaïo. Moät soá nhaän xeùt qua 1200 tröôøng hôïp ñöôïc xöû trí caáp cöùu ngoaïi khoa do tai naïn naêm 2003. Y hoïc thöïc haønh soá 5/2004: 35 - 8.
5. Traàn Chieán, Döông Chaïm Uyeân. Chaûy maùu naõo thaát do chaán thöông soï naõo. Y hoïc thöïc haønh soá 4/2005: 7 - 9.
6. Leâ Ñình Khaùnh, Voõ Thanh Taân. Tình hình beänh nhaân vaøo ñieàu trò taïi Trung Taâm Y Teá huyeän Ñöùc Phoå - Quaûng Ngaõi do TNGT töø naêm 1996 - 2.000. Y hoïc thöïc haønh soá 7/2004:
56 - 9.
