CHUYEN MUC
KINH T £ H O C - X A H Q I HOC
PHAN TiCH CHUPl GIA TRj DifeU aTlNHBlNH PHU'O'C
HOANG TH! THU HUY^N"
LEVANGIANH6"
Nghien ciru nay dwac thirc hien tai tinh Binh Phirac trong nam 2017 bang phwang phap tiep can lien i<et chudi gia tri (VaiueLinlts) ciJa GTZ Ket qua nghien ctiu cho thay co 5 Ifenh thi trudng trong nganh hang diiu tinh Binh Phu&c, trong do, 48% san Iwang dieu dugc phan phoi thong qua cac t^enh thi trudng su dung nguon nguyen tieu npi dia va phan con lai f52%) qua cac kenh sii dung nguyen lieu nhap khau; kenh thi truong qua cac trung gian (thuang lai, dai ly) chiem 98%
san Iwong dieu trong nuoc. Ngudi trong diSu se hudng loi (thu nhap cao) neu d trong kenh qua it trung gian hon. Phan tich hieu qua tai chinh chuoi cho thay chuoi st> dung nguyen lieu nhap khau co gia tri gia tang rang thap hon nhieu so vdi chuoi nguyen lieu trong nwdc. De hoan thien nang cap chuoi, can lien ket cac tac nhan trong chuoi gia tri mot each chat che hon, giam bdt cac tac nhan trung gian tham gia, tang nguon cung cap nguyen lieu trong nude, dieu chinh chien luoc xuat khau va che bien san pham.
Tif khoa: chu6i gia trj, (5i§u, tinh Binh PhLPac
Nhan bai ngay: 29/6/2018; dua vao bien tap: 2/7/2018; phan bien: 5/7/2018; duyet dang: 4/9/2018
1. OAT VAN Bt lu'c cua Viet Nam. Tinh Binh Phu'ac la Oieu la mot trong nhO-ng cay trBng chO mot trong nhCrng tinh trSng fliAu lan luc a cac tinh Dong Nam Bp va la mot n h i t nuac vai dien tich 143.200ha trong nh&ng nong san xu§t khau chii (nam 2016) (Cue Thong ke tinh Binh Phuoc, 2017), so vai dien tich digu ca nu-ac la 293.000ha (nam 2016) (Tong 'Vi^n Khoa hoc xatiSi vung Nam Bg cue ThSng ke, 2017), chiem 45,8%
"Vijn Ky thuat Nong nghiSp mien Nam. dien tich diSu ca nu'ac. Chinh vi vay
HOANG THI THU HUY6N - Lg VAN GIA NHO - PHAN TiCH CHUOl GIATRI..
tinh Binh Phuac du-ac menh danh la
"thu phu" cua nganh san xullt di§u Viet Nam. Nganh di§u trong thai gian qua CO nhi§u bu-ac phat trien dang k l , dac biet vcri viec ap dung cac tien bp ky thuat vao san xuit, gop phan du'a Viet Nam thanh quoc gia san xuSt va xuat khau dieu hang d§u thg giai; nam 2016 nganh dieu Viet Nam chilm 58,5% gia trj va 57,5% san lu-gng thu-ang mai dieu tren th§ giai (tinh toan theo w/ww.trademap.org). Trong b6i canh Viet Nam ngay cang tham nhap sau rong han vao nen kinh t l t h i giai, tinh canh tranh va cac yeu ciiu ve an toan ve sinh thu'C pham, truy x u i t nguin goc ngay cang doi hoi gay gat han, dat ra yeu c i u manh me «e viec kinh doanh nong san theo chuSi gia trj san pham. Vi vay, viec phan tich chuoi gia trj san p h i m dieu la mot viec c i n
thilt d l lam ca sd d l x u i t cac giai phap phat trien nganh hang dieu tinh Binh Phuac noi rieng va Viet Nam noi chung.
1. G i a i THIEU v e NGHIEN CLTU 1.1. PhipOTig phap tiep can Cac phu'ang phap t i l p c§n trong chu6i gia tri: 1) T i l p can Filiere (kenh, chu5i); 2) Khung phan tich cQa Porter;
3) Tiep can chuoi gia trj toan cau; 4) T i l p can lien k i t chuoi gia trj cOa GTZ.
Vai each t i l p can lien k i t chuoi gia trj (ValueLinks) cua GTZ (GTZ, 2007) thi chufii gia trj la mpt loat cac hoat dpng kinh doanh (hay chirc nang) co quan he vai nhau, tCr viec cung d p cac gia tri d i u vao cu the cho mot san pham nao do, d i n sa c h i , chuyen doi, marketing, c u l i cung la ban san pham Hinh 1. So do chuoi gia tn
So'(16 chudi gia tri thfo ciich ti6p cSn ciia G T Z
Phan doan chuBi gia tri (Cic chirc nang)
cuth^ ' \ \ s a n >iu»N\eiiw,^"\\m'i?o.'!,* /y^o
- Thiet bj -Dha vlio
Tr5ng, chan nudi Thu ho^ch S ^ y k h d . . .
I'hiln lo^i Ch£ bi^n D6ng g6i
V^n chuyC PhSn phfii BAn hang
Cac danh myc cOa c^c nh^ v$n hiinti trong cac chudi gia trj vd quan h f ciia hg-
Cdc nhil cung cip
Sau viio ciilhi
Ngu6n: GTZ, Eschbom, 2007.
TAP CHl KHOA HOC XA HOI so 6 (238) 2016 do cho ngu'O'i tieu dung. Hay noi each khac, chudi gia trj la mpt loat qua trinh ma cac doanh nghiep thyc hien cac chirc nang chu y i u cua minh d l san xuit. c h i b i l n va phan p h l i mot san pham cu the. Theo thir t y cae chirc nang va cae nha van hanh, chuoi gia trj se bao g I m mpt loat cac duang d i n trong chuoi (hay con gpi la khau) (xem Hinh 1).
Dac diem cua each t i l p can nay la: (1) Tap trung vao cac quan he ky thuat, djnh lugng va vat chit; (2) Sa dS hoa cac dong chay hang hoa vat chit; (3) Xac dinh cac tac nhan va hoat dong cua hp; (4) Phan tich cac quan he quan trj va d i l u p h l i chuli; (5) Ap dung cho ehuSi gia trj co quy md nho (dja phuang, tinh, vung).
Ttr day cho t h i y t i l p can theo lien k i t chuoi gia trj cua GTZ la tuang doi phu hgp cho phan tich chuoi gia tri d i l u cua tinh Binh Phu-ac.
1.2. Phipcng phap nghien cu-u Chpn mau khao sat
Chon m i u khao sat theo phuang phap n g l u nhien co phan lap (cluster ramdomized sampling). Vai hoat dpng kinh doanh nong san theo chu5i thi d i u m l i ban d i u c i n xuat phat tir nguai san x u i t , do do de tai chpn doi tU'O'ng khao sat la cac hp gia dinh trIng dieu tai huyen Bii Gia Map, huyen co dien tich trIng d i l u lan nhit tinh Binh Phvidc. B l tai khong chon mau phan t i n g d i n d p xa vi dien tich trong d i l u cua mot s i hp gia dinh kha lan, khong nam tren dia ban 1 xa. OSi tygng khao sat gom ngwoi cung d p
nguyen lieu d i u vao, ngu-ai thu mua, ca sa c h i biln, doanh nghiep xuit khau (tap trung tai thj xa Phu'O'c Long).
T i n g s6 m i u khao sat la 113 truang hap, bao g I m 62 hp trIng dieu, 9 hp thuang lai thu gom, 8 dai ly thu mua, 18 doanh nghiep c h i b i l n va 6 ca sa kinh doanh giong d i l u va vat t y nong nghiep (phan bon, thulc bao vp thuc vat).
Phyang phap phan tich
Phan tich hieu qua tai chinh cho tirng tac nhan tham gia va toan bp chudi gia trj d i l u tinh Binh Phyac.
1.3. Giai han nghien cu'U
Giai han v l khong gian: Cac tac nhan san x u i t (nong dan trIng dilu) va thuang lai, dai ly thu mua duac khao sat a huyen Bii Gia Map; doanh nghiep che biln x u i t khau duac khao sat chu y i u a thj t r i n Phuac Long, nai tap trung nha may c h i biln kinh doanh dilu x u i t khIu nhilu nhat tinh Binh Phuac.
Giai han v l san pham: Nghien ciru chi tap trung vao san p h i m d i l u la hat d i l u tho va nhan d i l u trang xuat khau, chua phan tich kinh t l chudi doi vdi cac san pham c h i biln sau (nhu d i l u rang m u l l , d i l u rang cui, cac san pham banh keo nhan dilu...).
2. K^T QUA NGHIEN ClJU VA THAO LUAN
2.1. Sa 6d chudi gia trj d i l u tinh Binh Phu'd'c
Kit qua khao sat va tinh toan da cho ra sa dd chudi gia tri dilu tinh Binh Phu'd'c nhu Hinh 2.
H O A N G THI T H U H U Y 6 N - l e VAN GIA NhO - PHAN T I C H C H U O I GIA TRI...
Hinh 2. Cac tcic nhan trong chuSi gia tn dieu tinh Binh Phu'dc Dku vao >San xuat T h u gom . p h i b i l n va
'thu'ang ma ,Tieu dDng
Bai ly cung d p giong
Dai ly cung cap phan bon, thu6c bao ve thu'C
vat
Dieu cua ho
san xuat (48%)
HCTP t^c
ThLTCTng lai
12%
Di^u nhap k h i u (52%)
Dai li (35%)
35%.
52%
Doanh nghiep che bien
va xuat khSu (DNCBXK
100%
5%
95%
Ngu&i tlSu dung trong nuoc
Xuat khSu
Sd' Ndng nghiep va Phat then NT I Hdi Ndng dan
Sd Cdng Thuong Ngan hang
Vien, trudng Hiep hdi Dieu Vipt Nam
Cac kenh chinh bao gdm:
Kenh 1: Ngu'di trdng d i l u => Thuang lai => Oai ly =>Doanh nghiep c h i biln xuit khau => Tieu diing
Kenh 2: Ngu'di trpng d i l u => Thu'ang lai => Doanh nghiep c h i b i l n xuat khau => Tieu dirng
Kenh 3: Ngydi trdng d i l u => Dai 1^ =>
Doanh nghiep c h i b i l n x u i t khIu =>
Tieu diing
Kenh 4: Ngudi trong d i l u => Hgp tac xa => Doanh nghiep c h i b i l n x u i t khIu => Tieu dting
Kenh 5: D i l u nhap khau => Doanh nghiep c h i b i l n x u i t khau => Tieu dting
Trong 5 kenh nay, 11%> san luang d i l u c h i b i l n (tuang irng 23% san luang d i l u trong tinh) dugc phan phdi qua kenh 1; 12% (tu'ang irng 25%) phan phoi qua kenh 2; 24% (tuong irng 50%) phan phdi qua kenh 3; va g i n 1%) (tyang irng 2%i) phan phoi qua kenh 4. Kenh 4 la kenh mdi xuat hien trong thdi gian g i n day (khi tinh Binh Phudc cd cac d u an hd tra chirng nhan d i i u dat tieu chuan GlobalGAP va chirng nhan san xuat kinh doanh theo tieu chuIn thuang mai cdng bang (Fair Trade) thdng qua cac hop tac xa trong Lien hiep Hap tac xa d i l u tinh Binh Phudc), nen san lugng kenh 4 cdn han c h i . Rieng
TAP CHl KHOA HQC XA HOl so 6 (238) 2018 kenh 5, la kenh nhap khau dieu \iy nu'O'c ngoai vd 6e ch§ bi§n xu§t khau, c h i l m to-i 52% san lu-gng di§u che bidn.
Nhu" vay, 661 vai cac kenh s u dung nguyen lieu di§u trong tinh Binh PhuCTc thi dai da s6 hat di§u {47%/48%) ti> khau san xuat den nha may ch§ bi§n d§u qua thu'ang lai, dai ly, chi CO 1 % la qua cac hap tac xa.
Qua khao sat thi thu'ang lai thu gom didu la trung gian giu-a ngu-ai nong dan va doanh nghiep nhung khong co van ban hay thoa thuan co d§y du gia tn phap ly. Oai ly thu mua thi da ph^n cung thyc hien viec thu mua tu' do {gpi la "dai iy" nhu'ng thirc t§ chi co mpt s6 r§t it la dai ly cua nha may ch§
bidn). San lu-gng dieu tu-ai cua cac hp nong dan thupc cac hap tac xa chiem ty trpng qua nho. Ti> day co the thay mpt m6i lien k i t long leo giiJa cac tac nhan tham gia chu6i va hu'O'ng san xu§t theo chuoi qua kenh hpp tac xa a tmh Binh Phu-ac con chu'a phat trien.
Ben canh do, kenh su" dung nguyen lieu di§u nhap khau chi§m d§n 52%
san lu'gng di§u che bien, cho th§y san lu-ang dieu trong tinh chu'a dap LPng du'p'c cong su§t che bien cua cac nha may che bien. Oi§u nay tu'ang d6i phu hp-p vai thong tin tu' cac ca quan quan ly cua tinh, tham chi theo Trung tam Khuyin cong va Tu- v§n phat then cong nghiep Binh Phu-ac (2017), vai cong su§t hien nay, nguyen lieu tai tinh Binh Phu'O'c chi dap Crng du'oc khoang 25% cong su§t
che b i l n cua cac nha may. Ti> do dat ra mpt cau hoi v l s y rui ro khi diiu tu- qua mirc vao c h i b i l n nhan d i l u x u i t khau, trong khi nguyen lieu lai phu thupc vao nhap khau. Thyc te thai gian gan day, gia dieu tho nhap khau khong ngirng tang, nguon cung ngay mpt kho khan han, cang gay them quan ngai cho tu'ang lai cua nganh d i l u tinh Binh Phu-ac.
2.2. Phan tich hieu qua tai chinh chu6i gia trj dilu tinh Binh PhiFac Trong chu6i gia trj d i l u tinh Binh Phu'O'c, san pham du-ac tinh a d§u cua chudi xuat phat (ho trong dieu) la san pham d i l u tu'ai, va tinh theo gia ban tai d i i m nha hp nong dan; san pham c u l i chu5i la d i l u nhan xu§t khau. Cac san pham che b i l n sau nhu' d i l u nhan rang mu6i, hay banh keo CO nhan d i l u . . . khong du'oc d l cap trong nghien cCru nay. Trong 5 kenh thj tru-ang thi chi co 4 kenh 1, 2, 3 va 5 du'oc chpn de phan tich (vi kenh 4 chi chilm 1 % lu'gng d i l u c h i biln).
Nguyen tac tinh toan la tong gia trj san pham dau ra cua tac nhan tru'ac la chi phi trung gian cua tac nhan liin k l trong chuoi gia trj, cac gia tri du'oc tinh toan tix 1 dan vj san pham (tan) a khau san xuSt.
Tong gia trj san pham = Chi phi trung gtan + Gia tn gia tang
Chi phi trung gian = Nguyen lieu d§u vao + Nhien lieu
Gia tn gia tang = Chi phi tang them + Gia trj gia tang rong (lai nhuan rong)
HOANG THI THU HUY^N - L 6 VAN GIA N H O - PHAN T I C H CHUOI GIA TR| ..
Bang 1. Hieu qua tai chinh cua cac tac nhan kenh xuit khIu, 2016
Don vi tinh: 1.000 (36ng Khoan muc Ngu'O'i trdng
diSu Thu'O'ng lai D a l l y
Doanh nghi§p Che bien xuat khau
T6ng Kenh 1 : Ngu'O'i trSng digu - T h u ' c n g lai - Oai ly - Cong ty che bien x u i t khau Gia ban (1.000 a/tan)
Chi phi trung gian (1.000 fl/tSn) Gia tri gia tang (1.000 d/tan) Ty ie giS tri gia t3ng Chi phi tang them (1.000 a/tiin) Gi^ tn gia tang rdng (1.000 d/tan) Ty le gicl tri gia tSng rong
28.667 3.982 24686 58,9%
7.230 17.455 59,4%
29.424 28.667 757 1,8%
455 302 1,0%
34.829 29 424 6406 12,9%
673 4 732 16,1%
45 921 34.829 11.092 26,4%
4.218 6.874 23,4%
41.939 100%
29.363 100,0%
Kenh 2: Ngu'O'i t r 6 n g didu - Thu'cng lai - Cong ty Ch4 b i l n x u i t k h I u Gia b^n (1.000 d/tSn)
Chi phi trung gian (1.000 d/tan) Gi^ tri gia tang (1.000 d/tin) Ty le giS tn gia tSng Chi phi tang them (1.000 d/tan) Gi^ tri gia tang rong (1,000 d/tan) Ty le gi^ tri gia tang rong
28.667 3 982 24.685 58,9%
7.230 17.455 58,1%
29.610 28.667 943 2,2%
455 488 1,6%
45.921 29.610 16.311 38,9%
4.218 12.093 40,3%
41.939 100,0%
30036 100%
Kenh 3: Ngu'O'i t r d n g di4u - Dai ly - Cong ty Ch6 bidn x u i t khau Gi4 b i n (1.000 d/tin)
Chi phi trung gian (1.000 d/t§n) Gi^ trj gia tang (1.000 d/tSn) Ty ie gis tri gia tang Chi phi tang them (1.000 d/t4n) Gia tn gia tang rong (1.000 d/tSn) Ty le gi^ tn gia tang rong
30,455 3.982 26.473 63,1%
7 230 19,243 64,5%
34.329 30465 4,374 10,4%
673 3.701 12,4%
45.921 34.829 11.092 26,4%
4.218 6.874 23,1%
41.939 100,0%
29.817 100,0%
Kenh 5: N h j p khau - Cong ty chS bi#n x u i t k h i u Gia ban (1.000 d/tan)
Chi phi trung gian (1.000 d/tan) Gia tri gia tang (1.000 d/tSn) Ty le gia tri gia tang Chi phi tang thgm (1.000 dVtan) Gia tri gia tang rong (1.000 d/tan) Ty le gia tri gia tang rong
42.677 34.139 8.538 100.0%
4218 4.320 100.0%
8.638 100,0%
4.320 100,0%
Ghi chCi: Tinh hi6u qua tai chinh cho 1 tan nguyen li§u dieu hat tuoi.
Ngudn, Tdng hop khao sat 2017.
TAP CHi KHOA HOC XA HOI s6 6 (238) 2018 Chi phi tang them = Chi lao ddng + Bao bi + Lai vay + T h u l (le phi) + KhIu hao + Chi phi khac (niu cd) Xem Bang 1.
Boi vdi kenh 1: Day la kenh ma san p h i m (dilu hat tu'ai) di qua 4 tac nhan la ngydi trdng d i l u , thuang lai, dai ly va doanh nghiep c h i biln x u i t khau.
Kenh nay tao ra 29.363 trieu ddng gia tri gia tang rdng. Trong dd, tac nhan ngydi trdng d i l u ddng gdp 58,9%) gia tri gia tang cua kenh, va nhan duac 54,9%) gia trj gia tang rdng (lai nhuan rdng), tac nhan thtrang lai ddng gdp 1,8%) gia trj gia tang va nhan 1% gia trj gia tang rdng, tac nhan dai ly ddng gdp 12,9%) gia trj gia tang, va nhan 16,1%) gia tri gia tang rdng, doanh nghiep che b i l n x u i t khau ddng gdp 26,4%) gia trj gia tang va nhan 23,4%) gia trj gia tang rdng.
Doi vdi kenh 2. Day la kenh ma san p h i m (dilu hat tuai) di qua 3 tac nhan: ngudi trdng d i l u , thuang lai va doanh nghiep c h i b i l n x u i t khau.
Kenh nay tao ra 30.036 trieu d i n g gia tri gia tang rdng. Trong dd, tac nhan ngudi trdng d i l u ddng gdp 58,9%) gia trj gia tang cua kenh, va nhan duac 58,1%o gia trj gia tang rdng (lai nhuan rdng), tac nhan thuang lai ddng gdp 2,2%o gia trj gia tang va nhan 1,6%) gia trj gia tang rdng, doanh nghiep c h i b i l n x u i t khau ddng gdp 38,9%) gia trj gia tang rdng va nhan 40,3%) gia tri gia tang rdng.
Doi vdi kenh 3: Day la kenh ma san pham (dilu hat tuai) di qua 3 tac
nhan: ngydi trdng d i l u , dai ly va doanh nghiep c h i biln xuit khau.
Kenh nay tao ra gia tri gia tang rdng la 29.817 trieu ddng. Trong dd, tac nhan ngudi trdng d i l u ddng gdp 63,1%o gia trj gia tang cua kenh, va nhan dugc 64,5%) gia trj gia tang rdng (lai nhuan rdng), tac nhan dai ly ddng gdp 10,4%) gia trj gia tang va nhan 12,4%) gia trj gia tang rdng, doanh nghiep c h i biln x u i t khau ddng gdp 24,6%) gia trj gia tang va nhan 23,1%) gia tri gia tang rdng.
BOI vdi kenh 5: Kenh nay la kenh ma doanh nghiep nhap k h I u d i l u nguyen lieu v l c h i b i l n xuat khau, tao ra gia trj gia tang la 8.538 trieu dong, va gia trj gia tang rdng la 4.320 trieu ddng.
Phan tich hieu qua tai chinh chuoi ciia 3 kenh sir dung nguyen iieu trong nude cho thay gia tri gia tang rdng (hay tong lai nhuan rdng cua cac tac nhan) do 3 kenh tao ra la tuang duang nhau (kenh 1 la 29.363 trieu ddng, kenh 2 la 30.036 trieu dong, kenh 3 la 29.817 trieu ddng). Su phan bo lai nhuan giu'a cac tac nhan trong chudi gia tri tuang doi hgp ly. Cac tac nhan cd ddng gdp nhieu trong viec tao ra gia tri gia tang cua chudi thi cung nhan duac su phan bo lai nhuan (gia trj gia tang rdng) cao. Tuy nhien, viec phan tich hieu qua tai chinh chudi cho thiy cac chuoi (hay kenh thj trydng) ngln (qua it tac nhan trung gian) thi ngudi san xuit se cd thu nhap cao han. Kenh 3 cd gia trj gia tang rdng 64,5%) trong khi kenh 1 gia tri gia tang
HOANG THI THU HUYEN - LE VAN GIA NHO - PHAN T I C H CHUOI GIA TRj..
rdng thIp han, cdn 59,4%). Han nu'a, kenh thj trudng qua nhilu trung gian hay qua it trung gian lai hau nhu khdng anh hudng d i n Igi nhuan cua doanh nghiep c h i biln xuit khau (kenh 1 cd gia trj gia tang rdng la 23,4%) so vai kenh 3 gia trj gia tang rdng la 23,1%o). Day cd t h i la ca sd cho vide hgp tac lien k i t ngydi san xuit thanh nhCrng d i u mdi cung d p nguyen lieu Idn d i n true tilp cac dai ly hay nha may c h i biln. hoac lien k i t gii>a ngudi san xuat va doanh nghiep c h i biln xuit khIu d l tang thu nhap cho hd trong d i l u .
N I U SO vdi san xuit tir nguyen lieu trong nude, thi nhap khau d i l u c h i biln xuit khIu chi mang lai gia trj gia tang rdng cho nganh hang dilu tinh Binh Phydc khoang 14-15%) so vdi dilu ndi dja (kenh 5 gia tri gia tang rdng la 4.320 trieu ddng so vdi kenh 1 la 29,363 trieu ddng, kenh 2 la 30,036 trieu dong, kenh 3 la 29.817 trieu ddng). Trong boi canh san lugng dilu tinh Binh Phudc khdng dap irng nhu cau c h i biln va xuit khau, thi viec nhap khIu d i l u thd de phuc vu c h i biln x u i t khIu la c i n thilt. Tuy nhien, xa han c i n tap trung vao nhii'ng san pham c h i biln sau (cac san pham dilu an true tiep) tir nguyen lieu trong nii'dc va nguyen lieu dilu nhan nhap khau, d l tao ra gia tri gia tang cao han va tranh nhu'ng rui ro vi phu thudc vao ngudn nguyen lieu dilu thd nhap khIu.
Dd la chya k l d i n viec nhap khau dieu thd v l che biln cdn phai giai quyet v i n de d nhilm mdi trudng.
2.3. Plian tich thuan Igi, khd khan cua chudi gia trj d i l u tinh Binh Phu'd'c
2.3.1 Thuan lai + D i i m manh
- D i t dai, khi hau phii hgp cho phat triin d i l u , n h i t la tinh Binh Phudc dugc xem la thu phii ciia d i l u d Viet Nam, va nang s u i t d i l u dugc xem la cao d nhtrng tinh cd trdng dilu.
- Sau nhilu nam p h i n d i u , hat dilu tinh Binh Phudc da cd chirng nhan chi d i n dja ly. D i l u nay se giiip nganh d i l u Binh Phudc cd nhilu ca hdi phat trien san pham hang hda cd truy xuit nguon gdc d l cd the dua san pham d i l u vao nhu'ng thi trydng cd yeu c i u cao.
- Da to chirc san x u i t theo hudng san x u i t sach han, cd chirng nhan cua cac to chirc q u i c t l v l san phim, nhu chirng nhan theo tieu chuan thuang mai cdng b i n g .
- Da xay dung cac hap tac xa va Lien hiep Hap tac xa trong san x u i t va lien ket tieu thu san pham d i l u hat (thanh lap thang 8/2016), quy md dien tich 2.905ha vdi 679 thanh vien (Lien minh Hgp tac xa Binh Phudc, 2017) va da lien k i t vdi 3 doanh nghiep c h i bien xuit khau d l thu mua san p h i m dugc d p chirng nhan tieu chuan thygng mai cdng b i n g va tieu chuan hii'u ca (organic).
- Cdng nghe c h i b i l n dygc danh gia la tien t i l n nhit d cac quoc gia cd xuit khau hat d i l u
+ Ca hdi
TAP CHl KHOA HOC XA HOl so 6 (238) 2018
- Viet Nam thupc nhom qu6c gia xuat khau d i l u nhan hang d i u t h i giai, nen du-ac nhilu nha nhap khau bilt d i n . - Nha nuac co nhOng quan tam v l xuc t i l n thuang mai, d i u tir ve giong, ky thuat canh tac de cai thien nang s u i t d i l u vai cac chu-ang trinh v l g i l n g va ap dung cac quy trinh tham canh d l 6n djnh tang nang s u i t theo hu-ang san x u i t an toan ve sinh thu'C pham.
- Co cac h i trp' v l thong tin thj tru-ang, xuc t i l n thu'ang mai cua Hiep hpi D i l u Viet Nam.
- D i l u du-ac xac djnh la san pham qu6c gia nen co chu'ang trinh h i trp phat triin nganh hang d i l u .
Thj traang x u i t khau d i l u cua Viet Nam CO mifc tang tru'ang tot trong thai gian qua.
- Hiep hpi d i l u cap quIc gia va cap tinh (Hiep hpi d i l u tinh Binh Phu-ac) bu'ac d i u da quan tam chia se thong tin, khuyin nghj thanh vien c h i p hanh t i t chu truang, chinh sach cua nha nu'ac va cac cam ket qu6c t l . 2.3.2. Kho khan
+ Diem y i u
- San pham x u i t khau chu y i u la d i l u nhan, chu'a co san pham c h i bien sau. Cac san pham c h i b i l n sau chu y i u la tieu dung trong nu'ac.
- Nhap khau hat dilu con nhilu b i t cap, nhit la chit tU'O'ng dilu nhap khau. Mat khac, cac doanh nghiep Viet Nam chu'a CO nhilu kinh nghiem trong viec nhap khau (hap dong, thanh toan quIc t l ,
tranh c h i p q u I c t l ) , n h i t la nhap khau d i l u ti> cac quIc gia Chau Phi.
+ San pham c h i biln sau cho tieu dung chu'a nhilu. Theo nhan djnh cua Sa Cong Thu'ang tinh Binh Phu-ac (2017) thi san pham c h i b i l n ti> hat d i l u Binh Phu'O'c chu'a da dang va ty le san pham nhan hat d i l u con chilm ty trpng cao. Trong khi do, cac san pham d i l u c h i b i l n cho tieu dung trong nu-ac du-ac tieu thu it va c h i b i l n cho xuat khau g i n nhu" b i n g khong.
+ Thach thu'C
- Biln doi khi hau (mu-a, nang t h i t thu'ang, nang nong) anh hu-ang d i n nang suit, san lu'p'ng dieu.
- SLK canh tranh ngay cang manh tu' cac quIc gia nhu' An Dp, Trung Quoc va cac nu'ac Chau Phi v l nguyen lidu d i l u cho c h i biln x u i t khau.
3. KET LUAN VA KI^N NGH]
Nghien CLFU v l chuli san pham dilu Binh Phu'ac cho t h i y hien co 5 kenh thi tru'ang trong nganh hang dilu Binh Phu'ac bao g I m : (1) Ngu-ai trIng dilu
=> Thu'ang lai => Dai ly => Doanh nghiep c h i b i l n x u i t khau => Tieu dung; (2) Ngu'O'i trIng d i l u => Thyang lai => Doanh nghiep c h i biln xuit khau => Tieu dung; (3) Ngu'O'i trIng d i l u => Dai ly => Doanh nghiep c h i b i l n x u i t khau => Tieu dung; (4) Ngu'O'i trong d i l u => Hp-p tac xa =>
Doanh nghiep c h i b i l n x u i t khau =>
Tieu dung; (5) D i l u nhap khau =>
Doanh nghiep c h i b i l n x u i t khau =>
Tieu dung. Trong do, kenh 5 SCK dung
HOANG THI THU HUYEN - LE VAN GIA NHO - P H A N T I C H CHUOI GIA TR|,.,
d i l u nhap khIu c h i l m tdi 52% san lugng nganh hang d i l u Binh Phudc.
D l i vdi cac kenh thj trudng nguyen lieu trong nude thi 3 kenh 1, 2, 3 chilm 98% san lugng, kenh 4 vdi tac nhan Hgp tac xa mdi chi chilm 2%o san luang. Moi lien k i t giiJa cac tac nhan trong chudi cdn tuang ddi long leo. Kenh thi trudng qua hgp tac xa, mdt hudng phat triin dugc cho la phii hgp vdi xu hudng kinh doanh theo chuoi gia trj hien nay cdn qua khiem tdn.
Viec phan tich kinh t l chudi cho thay sy phan bo Igi nhuan glD'a cac tac nhan trong chudi tugng ddi hgp ly.
Cac tac nhan cd ddng gdp nhilu trong viec tao ra gia tri gia tang ciia chudi thi nhan dugc s u phan bo lai nhuan (gia trj gia tang rdng) cao. Cac kenh phan phdi qua it tac nhan trung gian thi tac nhan san xuit (ngudi trdng dilu) se cd thu nhap cao han so vdi cac kenh phan phdi qua nhieu tac nhan trung gian, trong khi khdng anh hudng d i n Igi nhuan cua tac nhan c h i biln xuit khau. Ben canh dd, cac kenh sir dung nguyen lieu d i l u trong nude cd tong gia tri gia tang rdng (Igi nhuan) cao han nhilu so vdi kenh sir dung dilu nguyen lieu nhap khIu d l c h i biln xuit khIu.
Budc d i u da hinh thanh lien k i t san xuit theo chudi gia tri vdi cac san pham dat tieu chuan qudc t l nhu tieu chuIn thuang mai cdng bing, tieu chuIn d i l u hiru ca, tuy nhien quy md cdn han c h i (1% san lygng dilu cua tinh).
Tir viec phan tich hieu qua tai chinh chudi va phan tich nhiing thuan Igi, khd khan ciia chuoi, de hoan thien nang d p chudi, d n s y lien k i t cac tac nhan trong chuoi gia trj mdt each chat che han, giam bdt cac tac nhan trung gian tham gia, tang ngudn cung d p nguyen lieu trong nude, dilu chinh chien luge x u i t khau va c h i biln san p h i m . Mdt so giai phap cu t h i nhu sau:
- On dinh va tang nang suit dilu hat Viec m g rpng dien tich d i l u hien nay la khdng kha thi bdi s y canh tranh cja cac cay trdng khac nhu hd tieu, c4 phe, cao su va cay an trai. Do dd d l tang san lugng thi chi cd t h i tang nang suit d i l u thdng qua ap dung khoa hgc ky thuat, nhu: tuyin chpn cac giong cay d i u ddng nang suat cao hoac nhap khau giong; chuyin giao cac t i l n bp ky thuat trong tham canh, tang nang suat d i l u ; hd trg ndng dan phdng tranh sau benh tren dilu d l dam bao nang s u i t hang nam.
- C h i bien sau san phim dilu K i t qua khap sat va phan tich chudi gia trj d i l u Binh Phudc cho thiy san p h i m c h i b i l n sau chilm ty le thap, do dd d l nang cao gia tri gia tang cho chudi gia trj d i l u Binh Phudc thi c i n d i u t u c h i b i l n sau nhilu ddng san pham cd c h i t luang cao, dam bao ngudn g l c xuat xir va tieu chuIn an toan ve sinh thyc pham cua cac thi trudng nhap khau qudc t l nhu cac tieu chuan cua Fair Trade, FSMA...).
Nhap khau d i l u cho che biln trong nyd'c
TAP CHl KHOA HOC XA HQI s6 6 (238) 2018 11 K i t qua phan tich cho thiy kenh phan
phoi la d i l u nguyen lieu nhap khau curig dem lai Igi nhuan cho doanh nghiep x u i t k h I u , giai quylt dugc su thilu hut d i l u nguyen lieu trong nude, giai q u y l t d y g c viec lam g cac doanh nghiep. Tuy nhien, v l lau dai nen thay doi chiln Itrgc nhap khIu, giam nhap k h I u d i l u thd. tang nhap khIu d i l u nhan d l c h i b i l n cac san pham gia trj gia tang ( c h i b i l n sau), giai phap nay d n k i t hgp vdi giai phap ve che biln sau san p h i m d i l u (giai phap 2) va giai phap on dinh va tang nang suit d i l u trong nLTdc (giai phap 1).
- iVId' rdng lien k i t san xuit theo chuoi
K i t qua phan tich chudi cho thiy chudi gia trj nganh d i l u qua it trung gian thi ngu'di trong d i l u se nhan dugc phan bo Igi nhuan cao han, do dd md rdng lien k i t san xuat va tieu thu thdng qua hgp tac xa hoac lien hiep hgp tac xa d i l u se cd Igi cho ngudi trdng dilu, la tac nhan d i u tien cua chudi gia trj san pham d i l u . Do vay, md rdng quy md san x u i t va tieu thu cua Lien hiep Hgp tac xa d i l u tinh Binh Phudc se gdp p h i n nang cao gia trj gia tang cho nganh dieu, cung nhu gia tang thu nhap cho hd trong d i l u . Viec md rdng quy md lien k i t nay tren ca sd quy hoach Chung cua nganh dieu va tren ca sd thanh lap them cac to hgp tac hoac hgp tac xa san xuit dilu theo tieu chuIn thuang mai cdng bang, huu ca lien k i t tieu thu vdi doanh nghiep c h i biln xuit khIu thdng qua Lien hiep Hgp tac xa d i l u tinh Binh Phudc.
- Hd trg nganh dieu
D l thyc hien dugc cac giai phap neu tren thi can cd cac giai phap hd trg sau day:
T i l p tuc cac chygng trinh v l gidng va ap dung cac quy trinh tham canh d l dn dinh tang nang s u i t theo hudng san x u i t an toan ve sinh thyc pham.
. Xay dung quy trinh san xuit dattieu chuan an toan ve sinh thyc pham tir khau san x u i t d i n c h i biln san pham d i l u .
T i l p tuc hd trg va ciing co Lien hiep Hgp tac xa D i l u Binh Phudc d l duy tri va m g rpng lien k i t san xuit va tieu thu hat dilu dat chuan an toan ve sinh thyc p h i m .
. Hd trg von d i u t u cho cac doanh nghiep trong viec d i u tu, nang d p trang thilt bj va cdng nghe c h i biln sau cac san pham d i l u .
. Hd tra cac doanh nghiep xuit khau v l thdng tin thi trudng, thdng tin khach hang va t u v i n phap ly trong qua trinh xuat khau cung nhu viec nhap khIu hat d i l u thd. To chirc cac Idp tap huln v l phap iy trong kinh doanh xuat nhap khIu cho cac doanh nghiep cd nhu c i u .
Han c h i cua nghien cu'u va kien nghj Mac dil nghien ciru da phan tich dugc chuoi gia trj d i l u d tinh Binh Phudc - mdt chuoi kha quan trpng trong n i n ndng nghiep Viet Nam. Tuy nhien, do han c h i v l mat thdi gian cung nhu ngudn luc. nghien ciru chua xem xet dugc h i t cac kenh trong chudi gia trj d i l u , nhit la cac kenh c h i biln sau
HOANG T H I T H U HUYfeN - LE VAN GIA NHO - PHAN T I C H C H U O I GIA TR|..
san p h i m d i l u tieu thu trong nude va xuat khIu. Han nlJa, cac san p h i m c h i biln tif phu pham dilu nhy vd hat, vd lua, qua d i l u . . . cung chua dugc dua vao phan tich trong chudi gia tri.
Vi t h i cac k i t luan ciia nghien ciru chu y i u dya vao phan tich chudi gia trj dilu xuit khIu nhan trIng nguyen lieu, va do dd ggi y giai phap chua that su toan dien.
Be cd cac k i t luan day du, bao quat,
toan dien hgn, trong cac nghien cm tilp theo d n khao sat toan dien cac kenh va cac tac nhan tham gia trong chudi d i l u d Binh Phudc. Ngcai ra, ddi vdi kenh treng nude, nen khao sal them he thing phan phdi-tieu thu d TPHCM va cac dja phugng tieu thu nhilu san pham c h i b i l n tir hat dilu;
ddi vdi kenh x u i t k h I u cung nen khao sat them he thong tieu thu d nude ngoai.•
TAI LIEU TRICH DAN
1. Cue Thdng ke tinh Binh Phudc. 2017. Nien giam thdng ke tinh Binh Phu&c nam 2016.
2. GTZ. 2007. C§m nang ValueLinks - Phuong phap luan thuc day lien kSt chudi gia tri.
3. Lien minh Hgp tac xa tinh Binh Phudc. 2017. Lien ket trong san xuat va che bien de nang cao gia tri hat di4u. Bai tham luan tai Hpi ngh[ khach hang Qudc t l nganh dilu Binh Phudc nam 2017.
4. Sd Cong Thuong tinh Binh Phudc. 2017. Sao cao chuyen de: Quy hoach phat trien vung nguyen lieu, chat lu^ng cay giong va quy trinh canh tac tren cay di6u cua tinh. Bao cao tai HOI nghi khach hang QudctI nganh dilu Binh Phudc nam 2017.
5. Tdng cue Thing ke. 2017. Nien giam thong ke 2016. Ha Noi' Nxb. Thdng ke.
6. Trung tam Khuyin cong va Tu vin phat triin cong nghiep Binh Phudc. 2017. Sao cio hoat dong doanh nghiep dieu Binh Phu&c.
7. www.trademap org
