V QUAN HÖ KINH TÕ VIÖT NAM - HOA Kú QUA GÇN hai THËP niªn

(1)

QUAN HÖ KINH TÕ VIÖT NAM - HOA Kú QUA GÇN hai THËP niªn

Ng« Ph−¬ng Anh^(*)

iÖt Nam vµ Hoa Kú - mét quèc gia

®ang ph¸t triÓn vµ mét trong nh÷ng quèc gia cã nÒn kinh tÕ hïng m¹nh nhÊt thÕ giíi - chÝnh thøc thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao tõ n¨m 1995. Tr¶i qua gÇn hai thËp niªn, hîp t¸c song ph−¬ng ViÖt Nam-Hoa Kú ®· ph¸t triÓn nhanh chãng trªn nhiÒu lÜnh vùc, trong ®ã cã hîp t¸c kinh tÕ - th−¬ng m¹i - ®Çu t−.

Víi viÖc kim ng¹ch th−¬ng m¹i song ph−¬ng t¨ng gÊp 54 lÇn trong gÇn hai thËp niªn qua, Hoa Kú ®· trë thµnh ®èi t¸c th−¬ng m¹i hµng ®Çu vµ lµ nhµ ®Çu t− lín thø 7 t¹i ViÖt Nam (http://vietnamembassy.usa... (b)).

Nh÷ng thµnh tùu nµy ®· t¹o c¬ së ph¸p lý v÷ng ch¾c cho quan hÖ hai n−íc ph¸t triÓn æn ®Þnh trong khu«n khæ “§èi t¸c x©y dùng, h÷u nghÞ, hîp t¸c nhiÒu mÆt trªn c¬ së b×nh ®¼ng, cïng t«n träng lÉn nhau” v× lîi Ých cña nh©n d©n hai n−íc,

®ãng gãp cho nÒn hoµ b×nh vµ hîp t¸c quèc tÕ.

1. VÒ hîp t¸c th−¬ng m¹i

Quan hÖ hîp t¸c th−¬ng m¹i ViÖt Nam-Hoa Kú tõ khi b×nh th−êng hãa (n¨m 1995) ®Õn nay ®· ®¹t ®−îc rÊt nhiÒu thµnh tùu, cô thÓ hãa b»ng nh÷ng hiÖp ®Þnh, tháa thuËn vÒ kinh tÕ

mµ hai bªn ký kÕt nh−: HiÖp ®Þnh vÒ thiÕt lËp quyÒn t¸c gi¶, HiÖp ®Þnh dÖt may, HiÖp ®Þnh hµng kh«ng, HiÖp ®Þnh khung hîp t¸c vÒ kinh tÕ vµ kü thuËt, B¶n ghi nhí hîp t¸c vÒ n«ng nghiÖp...

Trong ®ã ®¸ng chó ý nhÊt lµ HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ViÖt Nam-Hoa Kú (BTA, cã hiÖu lùc th¸ng 12/2001), Quy chÕ th−¬ng m¹i b×nh th−êng vÜnh viÔn (PNTR) ®èi víi ViÖt Nam (n¨m 2006) vµ HiÖp ®Þnh khung vÒ th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− (TIFA, n¨m 2007). ⁽

Theo c¸c ®iÒu kho¶n cña BTA, hµng hãa ViÖt Nam nhËp khÈu vµo Hoa Kú sÏ

®−îc h−ëng quy chÕ th−¬ng m¹i b×nh th−êng, cã c¬ héi c¹nh tranh b×nh ®¼ng h¬n víi hµng hãa cña c¸c n−íc kh¸c vµo thÞ tr−êng Hoa Kú. ViÖc më cöa thÞ tr−êng cho hµng hãa vµ dÞch vô c¸c bªn, cïng nhau gi¶m thuÕ quan, h−ëng chÕ

®é ®·i ngé, sù trî gióp cña ChÝnh phñ mçi n−íc ®èi víi ho¹t ®éng th−¬ng m¹i, quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, ®iÒu kho¶n vÒ h¹n chÕ sè l−îng,v.v... ®· gióp c¸c doanh nghiÖp mçi bªn kh«ng chÞu rµo c¶n vÒ thuÕ vµ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i trong xuÊt khÈu. BTA ®· gióp c¸c nhµ xuÊt

(*) ThS., ViÖn Quan hÖ quèc tÕ, Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh.

V

(2)

khÈu ViÖt Nam tiÕp cËn ®−îc víi thÞ tr−êng tiªu dïng lín nhÊt thÕ giíi, mÆt kh¸c nã gióp ViÖt Nam trë thµnh thÞ tr−êng hÊp dÉn thu hót ®Çu t− cña c¸c c«ng ty n−íc ngoµi.

Nhê BTA, xuÊt khÈu ViÖt Nam vµo thÞ tr−êng Hoa Kú t¨ng nhanh víi khèi l−îng lín ch−a tõng cã so víi bÊt cø thÞ tr−êng nµo trong lÞch sö ngo¹i th−¬ng ViÖt Nam. Trong quan hÖ xuÊt nhËp khÈu, Hoa Kú h−íng tíi ViÖt Nam nh−

mét thÞ tr−êng ®«ng d©n ®Çy tiÒm n¨ng ë ch©u ¸; cßn víi ViÖt Nam, Hoa Kú lµ thÞ tr−êng cã nÒn c«ng nghÖ-kü thuËt hiÖn ®¹i vµ nguån vèn dåi dµo bËc nhÊt trªn thÕ giíi. Kim ng¹ch th−¬ng m¹i hai n−íc t¨ng lªn nhanh chãng. NÕu nh−

n¨m 1995, kim ng¹ch th−¬ng m¹i hai chiÒu chØ ®¹t 169,7 triÖu USD th× nh÷ng n¨m sau nµy, con sè ®· t¨ng lªn theo cÊp sè céng (Xem b¶ng, Tæng côc H¶i quan, 2013).

Theo thèng kª, n¨m 2001 Hoa Kú lµ thÞ tr−êng xuÊt khÈu lín thø ba cña ViÖt Nam, víi kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t h¬n 1 triÖu USD (chØ sau NhËt B¶n:

2,509 triÖu USD vµ Trung Quèc: 1,417 triÖu USD). Kim ng¹ch nhËp khÈu hµng hãa tõ Hoa Kú cña ViÖt Nam ®¹t 410,8 triÖu USD. N¨m 2002 ®¸nh dÊu viÖc Hoa Kú trë thµnh thÞ tr−êng xuÊt khÈu lín nhÊt cña ViÖt Nam, chiÕm xÊp xØ 20% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, t¨ng 130% so víi kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2001. Kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t 458 triÖu USD. N¨m 2003, ViÖt Nam trë thµnh b¹n hµng th−¬ng m¹i lín thø 40 cña Hoa Kú vµ lµ n−íc xuÊt khÈu thø 35 vµo thÞ tr−êng khã tÝnh nµy. Riªng kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t h¬n 1 tû USD.

Nh÷ng n¨m 2004 vµ 2005, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú cã ch÷ng l¹i so víi c¸c n¨m tr−íc: 5 tû USD (2004) vµ 5,924 tû USD (2005)^(*). Còng trong n¨m 2004, Hoa Kú

®· trë thµnh thÞ tr−êng nhËp khÈu thø 7 cña ViÖt Nam, víi kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t 1,133 tû USD (2004) vµ 862,9 triÖu USD (2005). N¨m 2006, tèc ®é t¨ng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hai n−íc vÉn ë møc cao, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 7,829 tû USD, nhËp khÈu ®¹t 928 triÖu USD.

Tõ n¨m 2007, viÖc ViÖt Nam chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn thø 150 cña WTO ®· ®¸nh dÊu mét b−íc nh¶y vät trong quan hÖ th−¬ng m¹i ViÖt Nam- Hoa Kú. Tæng gi¸ trÞ hµng hãa ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Hoa Kú ®¹t trªn 10

(*)Nguyªn nh©n chÝnh lµ do nh÷ng m©u thuÉn th−¬ng m¹i gi÷a hai n−íc trong thêi gian n¨m 2003-2004 nh−: Vô Hoa Kú kiÖn ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ t«m, c¸ basa; VÊn ®Ò h¹n ng¹ch dÖt may mµ Hoa Kú ¸p ®Æt ®èi víi hµng hãa xuÊt khÈu cña ViÖt Nam.

N¨m Tæng kim ng¹ch th−¬ng m¹i hai chiÒu ViÖt Nam- Hoa Kú (®¬n vÞ: tû USD)

2000 1,116

2001 1,476

2002 2,911

2003 5,081

2004 6,158

2005 6,786

2006 8,811

2007 11,789

2008 14,504

2009 14,365

2010 18

2011 22

2012 24,4

(3)

tû USD (t¨ng gÇn 29% so víi n¨m 2006), kim ng¹ch nhËp khÈu còng ®¹t tíi 1,7 tû USD. N¨m 2008, tuy chÞu ¶nh h−ëng nÆng nÒ tõ cuéc suy tho¸i kinh tÕ toµn cÇu, song quan hÖ th−¬ng m¹i hai n−íc vÉn ®¹t ®−îc kÕt qu¶ kh¶ quan víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 11,869 tû USD.

Theo Tæng côc Thèng kª ViÖt Nam, tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú n¨m 2009 ®¹t 14,365 tû USD (b»ng 94,6% n¨m 2008), trong ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 11,2 tû USD. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu sang Hoa Kú chñ yÕu lµ thñy s¶n, giµy dÐp, may mÆc, ®å gç, thùc phÈm chÕ biÕn, hµng thñ c«ng mü nghÖ, chÌ, cµ phª, h¹t tiªu... Còng trong n¨m 2009, Hoa Kú v−¬n lªn thµnh thÞ tr−êng xuÊt khÈu lín nhÊt cña ViÖt Nam, chiÕm h¬n 20,8% tæng gi¸ trÞ hµng xuÊt khÈu. Cßn kim ng¹ch nhËp khÈu tõ Hoa Kú ®¹t 2,8 tû USD, t¨ng 7,6% víi c¸c mÆt hµng chñ yÕu lµ trang thiÕt bÞ, m¸y mãc, vËt t−

chÊt l−îng cao, chÊt dÎo, nguyªn phô liÖu dÖt may, giµy dÐp, hµng tiªu dïng, bét mú, s÷a bét... Trong bèi c¶nh suy tho¸i kinh tÕ toµn cÇu giai ®o¹n nµy, quan hÖ th−¬ng m¹i gi÷a hai n−íc vÉn duy tr× ®−îc møc ®é t−¬ng ®èi. Theo

®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ, nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc trong quan hÖ th−¬ng m¹i gi÷a hai n−íc n¨m 2009 lµ møc cao thø nh× trong 15 n¨m hai n−íc b×nh th−êng hãa quan hÖ ngo¹i giao vµ sau 5 n¨m ký BTA.

N¨m 2010, tæng kim ng¹ch th−¬ng m¹i song ph−¬ng gi÷a hai n−íc ®¹t møc kû lôc 18 tû USD. XuÊt khÈu n«ng s¶n cña Hoa Kú sang ViÖt Nam ®¹t 630 triÖu USD, t¨ng 200% so víi n¨m tr−íc, trong khi hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú ®¹t 1,6 tû USD.

TÝnh ®Õn n¨m 2010, Hoa Kú vÉn lµ thÞ tr−êng xuÊt khÈu lín nhÊt cña ViÖt Nam. Theo ñy ban Th−¬ng m¹i quèc tÕ Hoa Kú, ViÖt Nam gi÷ vÞ trÝ 27/221 n−íc vµ vïng l·nh thæ xuÊt khÈu hµng hãa sang Hoa Kú.

Theo b¸o ço cña Bé Th−¬ng m¹i Hoa Kú, n¨m 2011, tæng kim ng¹ch th−¬ng m¹i gi÷a hai n−íc Hoa Kú vµ ViÖt Nam çn mèc 22 tû USD (http://vietnamese.vietnam.usembassy.g ov...). Çc nhãm hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú chñ yÕu lµ hµng dÖt may, giÇy dÐp, thñy h¶i s¶n, ®å gç.

Trong n¨m 2011, xuÊt khÈu çc mÆt hµng c¬ khÝ, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, ®å ch¬i, n«ng s¶n, giÊy vµ çc s¶n phÈm tõ giÊy... ®Òu t¨ng. Trong khi ®ã, çc mÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu tõ Hoa Kú vÉn lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn liÖu, thùc phÈm tiªu dïng. Nhãm hµng xuÊt khÈu cña Hoa Kú sang ViÖt Nam t¨ng nhanh nhÊt lµ b«ng (gåm sîi b«ng vµ v¶i sîi b«ng), t¨ng h¬n 100%; m¸y mãc thiÕt bÞ

®iÖn vµ phô tïng thay thÕ t¨ng 80%, nhùa vµ c¸c s¶n phÈm tõ nhùa t¨ng 49%. C¸c mÆt hµng s÷a vµ s¶n phÈm tõ s÷a, trøng chim vµ trøng gia cÇm, mËt ong tù nhiªn, xe vµ phô tïng thay thÕ t¨ng h¬n 30%.

Víi tæng kim ng¹ch th−¬ng m¹i hai chiÒu ®¹t 24,4 tû USD trong n¨m 2012, ViÖt Nam lµ ®èi t¸c th−¬ng m¹i ®øng thø 29 cña Hoa Kú. So víi n¨m 2011, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Hoa Kú vµo ViÖt Nam t¨ng 7,3%, nhËp khÈu tõ ViÖt Nam t¨ng 15,9%, th©m hôt th−¬ng m¹i víi ViÖt Nam t¨ng 18,7%. Trong n¨m 2012, ViÖt Nam ®øng thø 46 trong sè c¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu cña Hoa Kú vµ

®øng thø 23 trong sè c¸c n−íc xuÊt khÈu vµo Hoa Kú (http://vietnamembassy-

(4)

usa... (a)). Dï kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu Hoa Kú-ViÖt Nam n¨m 2012 t¨ng chËm h¬n so víi çc n¨m tr−íc, nh−ng Hoa Kú vÉn lµ thÞ tr−êng xuÊt khÈu sè mét cña ViÖt Nam. PhÇn lín çc mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng Hoa Kú thuéc nh÷ng ngµnh nghÒ cÇn nhiÒu lao ®éng nh− dÖt may, giµy dÐp vµ h¶i s¶n. Còng trong n¨m 2012, ViÖt Nam, Hoa Kú vµ çc quèc gia kh¸c ®· hoµn tÊt vßng ®µm ph¸n thø 15 vÒ HiÖp ®Þnh §èi t¸c xuyªn Th¸i B×nh D−¬ng (TPP).

Th−¬ng m¹i hai chiÒu ViÖt - Mü n¨m 2013 võa qua lÇn ®Çu tiªn çn mèc 30 tû USD. Trong ®ã nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam bao gåm: dÖt may, giµy dÐp, gç vµ s¶n phÈm gç, g¹o, dÇu th«... Hoa Kú còng lµ thÞ tr−êng nhËp khÈu nhiÒu mÆt hµng n«ng s¶n cña ViÖt Nam nh− thanh long, vó s÷a, b−ëi... PhÇn lín kim ng¹ch xuÊt khÈu çc mÆt hµng sang thÞ tr−êng Hoa Kú trong thêi gian nµy ®Òu t¨ng, chØ cã hai mÆt hµng gi¶m kim ng¹ch lµ cµ phª (gi¶m 13,34%) vµ d©y ®iÖn, d©y çp ®iÖn (gi¶m 74,07%).

N¨m 2013 còng khÐp l¹i víi nh÷ng thµnh tÝch næi bËt vÒ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu gi÷a hai n−íc, t¨ng 16,5% so víi n¨m 2012, trong ®ã ViÖt Nam xuÊt siªu 20 tû USD vµ nhËp siªu −íc tÝnh 500 triÖu USD. Trong nh÷ng n¨m gÇn

®©y, thÆng d− th−¬ng m¹i cña ViÖt Nam víi Hoa Kú liªn tôc t¨ng. N¨m 2010, møc xuÊt siªu cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng nµy v−ît mèc 10 tû USD, ®Õn n¨m 2012 lµ 14,8 tû USD.

Theo dù b¸o cña Phßng th−¬ng m¹i Hoa Kú t¹i ViÖt Nam, tÝnh ®Õn n¨m 2015, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hai bªn cã thÓ lªn ®Õn h¬n 33 tû USD, trong

®ã, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam

®¹t møc h¬n 27 tû USD vµ kim ng¹ch nhËp khÈu lµ trªn 6 tû USD. Víi môc tiªu më réng quan hÖ th−¬ng m¹i ®Çu t− ViÖt Nam-Hoa Kú, ChÝnh phñ ViÖt Nam coi TPP lµ mét tháa thuËn th−¬ng m¹i tiªu chuÈn cao cña thÕ hÖ míi trong thÕ kû XXI. §©y sÏ lµ ®éng lùc quan träng trong viÖc thóc ®Èy ®Çu t− th−¬ng m¹i gi÷a hai n−íc.

Cã thÓ thÊy, kÓ tõ n¨m 2000, Hoa Kú liªn tôc gi÷ vÞ trÝ lµ quèc gia xuÊt khÈu lín nhÊt cña ViÖt Nam víi l−îng hµng hãa t¨ng h¬n 100 lÇn trong gÇn hai thËp niªn; kim ng¹ch th−¬ng m¹i hai chiÒu t¨ng trung b×nh 20%/n¨m. Hoa Kú cßn lµ mét trong nh÷ng nguån thÆng d− th−¬ng m¹i chÝnh cña ViÖt Nam.

2. VÒ quan hÖ ®Çu t−

Ngay tõ khi Hoa Kú tuyªn bè b·i bá lÖnh cÊm vËn víi ViÖt Nam, ®Çu t− trùc tiÕp FDI cña c¸c c«ng ty Hoa Kú vµo ViÖt Nam ®· t¨ng lªn nhanh chãng. Con sè dù ¸n ®Çu t− t¨ng vät tõ 7 lªn 33 víi tæng sè vèn lªn tíi 321,9 triÖu USD,

®øng vÞ trÝ thø 14 trong danh s¸ch çc n−íc ®Çu t− lín vµo ViÖt Nam. N¨m 1996, Hoa Kú ®· ®øng thø 6 trong danh s¸ch çc quèc gia vµ vïng l·nh thæ ®Çu t− vµo ViÖt Nam (sau §µi Loan, NhËt B¶n, Hong Kong, Singapore vµ Hµn Quèc). §Õn n¨m 1999, víi h¬n 30 giÊy phÐp ®Çu t− tæng gi¸ trÞ h¬n 1 tû USD, Hoa Kú v−¬n lªn vÞ trÝ thø 9 trong sè çc nhµ ®Çu t− lín vµo ViÖt Nam trªn çc lÜnh vùc c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, x©y dùng, ng©n hµng, y tÕ,

®iÖn lùc. C¸c ®Þa ph−¬ng cã nhiÒu dù ¸n

®Çu t− lµ Tp. Hå ChÝ Minh, Hµ Néi,

§ång Nai... (NguyÔn Minh TuÊn, 2010).

FDI cña Hoa Kú vµo ViÖt Nam tõ n¨m 2000 cho ®Õn th¸ng 12/2008 (tÝnh

(5)

nh÷ng dù ¸n cßn hiÖu lùc) ®¹t 4,25 tû USD, ®øng thø 12 trong sè c¸c n−íc ®Çu t− vµo ViÖt Nam. Trong giai ®o¹n suy tho¸i kinh tÕ toµn cÇu, FDI cña Hoa Kú vµo ViÖt Nam cã nhiÒu sôt gi¶m.

Sang n¨m 2009, Theo b¸o c¸o cña Côc §Çu t− n−íc ngoµi (Bé KÕ ho¹ch vµ

§Çu t− ViÖt Nam), Hoa Kú cã 43 dù ¸n

®Çu t− ®¨ng ký vµo ViÖt Nam víi 5.948,2 triÖu USD, b»ng 36,4% tæng sè vèn FDI ®¨ng ký míi vµo ViÖt Nam vµ t¨ng 291% so víi n¨m 2008. Theo ®ã, riªng trong n¨m 2009, Hoa Kú v−¬n lªn

®øng ®Çu danh s¸ch ®Çu t− FDI vµo ViÖt Nam víi tæng vèn ®Çu t− ®¨ng ký 9,8 tû USD (http://vietnamembassy- usa... (b)). Çc lÜnh vùc ®Çu t− míi tËp trung vµo çc ngµnh dÞch vô kh¸ch s¹n nhµ hµng, ¨n uèng, c«ng nghiÖp chÕ biÕn, chÕ t¹o. Bªn c¹nh çc dù ¸n ®¨ng ký míi, Hoa Kú còng lµ n−íc ®øng ®Çu vÒ sè vèn ®Çu t− thªm víi 3,4 tû USD, chiÕm 75% tæng sè vèn FDI t¨ng thªm cña ViÖt Nam trong n¨m 2009.

Theo Côc §Çu t− n−íc ngoµi, ®Çu t−

trùc tiÕp FDI cña Hoa Kú t¹i ViÖt Nam

®¹t 747 triÖu USD trong n¨m 2011, t¨ng 19,9% so víi n¨m 2010. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2012, Hoa Kú cã h¬n 600 dù

¸n ®Çu t− t¹i ViÖt Nam víi tæng sè vèn

®¨ng ký h¬n 10 tû USD, xÕp thø 8 trong sè c¸c quèc gia vµ vïng l·nh thæ hiÖn

®ang ®Çu t− vµo ViÖt Nam (http://vietnamembassy-usa... (b)). ViÖt Nam còng lµ ®Þa ®iÓm phæ biÕn nhÊt cho viÖc më réng kinh doanh cña c¸c c«ng ty Hoa Kú t¹i §«ng Nam ¸.

Theo c¸c nhµ nghiªn cøu kinh tÕ, quan hÖ hîp t¸c ®Çu t− gi÷a hai n−íc ViÖt Nam-Hoa Kú ®−îc ®¸nh dÊu b»ng cuéc ®æ bé ngo¹n môc cña c¸c th−¬ng

hiÖu doanh nghiÖp næi tiÕng Hoa Kú,

®−îc mÖnh danh lµ c¸c “lµn sãng ®Çu t−”.

Lµn sãng ®Çu tiªn lµ giai ®o¹n 1994-2001, tr−íc khi BTA ®−îc ký kÕt.

Khi ®ã, mét lo¹t c¸c c«ng ty ®a quèc gia

®· ®Õn ViÖt Nam ®Ó ®Æt nÒn t¶ng cho mét c¬ héi ph¸t triÓn dµi h¹n nh−

Pepsi-Cola, Coca-Cola, Cargill, 3M, Procter & Gamble (P&G), Kimberly- Clark... C¸c c«ng ty nµy thµnh lËp c¬ së ban ®Çu ®Æt nhµ m¸y s¶n xuÊt vµ b¸n s¶n phÈm t¹i ViÖt Nam th«ng qua n−íc thø ba.

Lµn sãng thø hai lµ giai ®o¹n 2001- 2007, khi ViÖt Nam vµ Hoa Kú ph¸t triÓn çc mèi quan hÖ th−¬ng m¹i song ph−¬ng, thuÕ ®· ®−îc gi¶m tõ møc trung b×nh 45% xuèng cßn 3%. Dßng vèn FDI t¨ng tr−ëng m¹nh mÏ trong çc lÜnh vùc mµ ViÖt Nam cã hµng xuÊt khÈu sang Hoa Kú. Çc c«ng ty Hoa Kú

®· tham gia trùc tiÕp vµo chuçi cung øng víi viÖc mua vµ ph©n phèi s¶n phÈm vµo thÞ tr−êng Hoa Kú, gãp phÇn

®−a th−¬ng m¹i hai chiÒu tõ 1,5 tû USD trong n¨m 2001 lªn 24,4 tû USD n¨m 2012. Sè liÖu thèng kª cho thÊy, ®Çu t−

Hoa Kú vµo ViÖt Nam giai ®o¹n nµy th«ng qua n−íc thø ba víi 74 dù ¸n cã tæng sè vèn ®Çu t− kho¶ng 2,4 tû USD.

Nh− vËy, nÕu tÝnh c¶ ®Çu t− qua n−íc thø ba th× Hoa Kú ®· ®Çu t− vµo ViÖt Nam 396 dù ¸n víi tæng sè vèn ®Çu t−

trªn 4,7 tû USD, ®øng thø 6/77 quèc gia vµ vïng l·nh thæ cã ®Çu t− trùc

tiÕp vµo ViÖt Nam

(http://vietnamembassy-usa.. (b)).

Lµn sãng thø ba lµ tõ th¸ng 1/2007, khi ViÖt Nam chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn cña WTO. DÉn ®Çu lµ viÖc TËp ®oµn c«ng nghÖ Intel ®Çu t− 1 tû USD vµo nhµ m¸y ®Æt t¹i Khu c«ng

(6)

nghÖ cao Tp. Hå ChÝ Minh ®Ó s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm con chÝp ®iÖn tö mang nh·n hiÖu Intel. Sù kiÖn nµy còng ®¸nh dÊu b−íc chuyÓn biÕn trong dßng vèn

®Çu t− tõ Hoa Kú ®æ vµo c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt øng dông khoa häc - c«ng nghÖ hiÖn ®¹i.

Vµ b©y giê lµ thêi ®iÓm cña Lµn sãng thø t−, khi c¸c c«ng ty nh−îng quyÒn th−¬ng m¹i cña Hoa Kú ®· b¾t

®Çu hiÖn diÖn t¹i ViÖt Nam nh− KFC, Subway, Burger King, Coffee Bean & Tea Leaf, Lotteria, Pizza Hut, Baskin-Robbins, Haagen-Dazs, vµ gÇn ®©y lµ Starbucks Coffee vµ McDonald's.

3. Mét sè nhËn ®Þnh

Cã thÓ thÊy, quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ, th−¬ng m¹i, ®Çu t− gi÷a ViÖt Nam vµ Hoa Kú tõ khi hai n−íc b×nh th−êng hãa quan hÖ vµ nhÊt lµ sau khi ký kÕt BTA ®· ph¸t triÓn rÊt nhanh c¶ vÒ quy m« lÉn tèc ®é. Hoa Kú ®· trë thµnh thÞ tr−êng hµng ®Çu vÒ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Nh÷ng thµnh qu¶ trªn xuÊt ph¸t tõ nhiÒu nç lùc vµ cè g¾ng chung cña ChÝnh phñ vµ nh©n d©n hai n−íc.

VÒ phÝa ViÖt Nam, trong suy tho¸i kinh tÕ toµn cÇu, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vÉn ph¸t triÓn kh¸ toµn diÖn, t¨ng tr−ëng æn ®Þnh, nguån lao ®éng dåi dµo, tµi nguyªn phong phó, chÝnh trÞ, x· héi æn ®Þnh, ®−êng lèi ®æi míi, héi nhËp

®óng ®¾n ®· t¹o søc hót ®èi víi c¸c nhµ

®Çu t− Hoa Kú. D©n sè ViÖt Nam ®−îc dù ®o¸n sÏ ®¹t 100 triÖu ng−êi trong thËp kû nµy, ®iÒu ®ã cã nghÜa ViÖt Nam sÏ trë thµnh thÞ tr−êng tiªu thô ®Çy tiÒm n¨ng. ViÖt Nam còng ®· ban hµnh nhiÒu c¬ chÕ chÝnh s¸ch −u ®·i c¸c nhµ

®Çu t− n−íc ngoµi nãi chung, Hoa Kú nãi riªng phï hîp víi c¸c lÜnh vùc Hoa Kú cã

thÕ m¹nh. ViÖt Nam còng cã nh÷ng b−íc tiÕn ®¸ng kÓ trong viÖc c¶i thiÖn tÝnh minh b¹ch vÒ th«ng tin, luËt ph¸p vµ vÊn ®Ò khuyÕn khÝch ®Çu t− n−íc ngoµi.

Trong khi c¸c doanh nghiÖp Hoa Kú nh×n ViÖt Nam nh− mét thÞ tr−êng sinh lîi, th× ng−îc l¹i thÞ tr−êng Hoa Kú vÉn lµ mét trong nh÷ng thÞ tr−êng quan träng nhÊt ®èi víi ViÖt Nam.

MÆc dï vËy, trªn thùc tÕ, quan hÖ kinh tÕ gi÷a Hoa Kú vµ ViÖt Nam vÉn tån t¹i nh÷ng khã kh¨n kh«ng nhá.

Thø nhÊt, rµo c¶n lín nhÊt mµ Hoa Kú th−êng ¸p ®Æt ®èi víi ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua lµ “chèng b¸n ph¸ gi¸”, nh−ng l¹i xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu chÝnh trÞ vµ do çc c¬ quan hµnh ph¸p cña Hoa Kú quyÕt ®Þnh chø kh«ng xuÊt ph¸t tõ c¹nh tranh b×nh ®¼ng trªn th−¬ng tr−êng. Rµo c¶n vÒ mÆt kü thuËt tõ Hoa Kú ®èi víi çc mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vÉn cßn nhiÒu, ®iÓn h×nh lµ ç

tra vµ c¸ ba sa cña ViÖt Nam bÞ Bé N«ng nghiÖp Hoa Kú xÕp l¹i vµo danh s¸ch ca da tr¬n vµ ph¶i chÞu kiÓm tra ngÆt nghÌo h¬n. Liªn quan ®Õn Quy chÕ thuÕ quan phæ cËp, phÝa Hoa Kú vÉn ch−a thÓ trao cho ViÖt Nam quy chÕ nµy, do Hoa Kú muèn ViÖt Nam cã nh÷ng c¶i thiÖn, nhÊt lµ vÒ quyÒn cña ng−êi lao ®éng theo tiªu chuÈn quèc tÕ vµ b¶n quyÒn. Hµng rµo kü thuËt vÉn lµ mét c«ng cô phßng vÖ th−¬ng m¹i ®−îc Hoa Kú sö dông kh¸ phæ biÕn ®Ó h¹n chÕ hµng nhËp khÈu víi môc ®Ých tuyªn bè lµ b¶o vÖ ng−êi tiªu dïng nh−ng còng nh»m b¶o hé c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n−íc ®ang bÞ mÊt dÇn lîi thÕ so s¸nh so víi hµng nhËp khÈu.

Thø hai, cho ®Õn nay, Hoa Kú vÉn ch−a c«ng nhËn ViÖt Nam cã nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Çy ®ñ. Theo ®ã, khi tÝnh

(7)

gi¸ thµnh, c¸c c¬ quan th−¬ng m¹i Hoa Kú kh«ng c¨n cø vµo thÞ tr−êng t¹i ViÖt Nam, mµ l¹i c¨n cø vµo chi phÝ s¶n xuÊt cña mét n−íc kh¸c cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kh«ng t−¬ng ®ång, khiÕn cho gi¸ thµnh, gi¸ c¶ vµ c¬ chÕ thÞ tr−êng bÞ mÐo mã.

Thø ba, vÒ phÝa ViÖt Nam, vÉn cßn thiÕu sù hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a ChÝnh phñ víi c¸c doanh nghiÖp trong nç lùc t¸i c¬ cÊu nÒn kinh tÕ nh»m t¨ng kh¶

Thø t−, ngµnh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam còng béc lé nh÷ng h¹n chÕ nhÊt

®Þnh, trong ®ã cã nguyªn nh©n do c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ch−a tiÕp cËn toµn diÖn, ch−a hiÓu biÕt cÆn kÏ nh÷ng quy ®Þnh an toµn thùc phÈm, d−îc phÈm khi nhËp khÈu, còng nh− c¸c thñ tôc xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng Hoa Kú.

Thø n¨m, mét trë ng¹i n÷a h¹n chÕ

®Çu t− cña Hoa Kú vµo ViÖt Nam lµ sù r−êm rµ cña hÖ thèng luËt ph¸p, nhÊt lµ thñ tôc ®Çu t−, ch−a t¹o ®−îc hµnh lang ph¸p lý ®ång bé vµ an toµn trong lÜnh vùc th−¬ng m¹i, ®Çu t−.

Thø s¸u, sù yÕu kÐm vÒ c¬ së h¹ tÇng trong lÜnh vùc n¨ng l−îng vµ giao th«ng ®· khiÕn cho c¸c nhµ ®Çu t− FDI Hoa Kú n¶n lßng.

Vµ cuèi cïng, sù thiÕu hôt lao ®éng cã tay nghÒ cao ®· lµm cho c¸c nhµ ®Çu t− gÆp khã kh¨n trong viÖc gia t¨ng chuçi gi¸ trÞ, ngay c¶ khi hä ph¶i t¨ng thªm chi phÝ cho lao ®éng.

Nh÷ng vÊn ®Ò trªn nÕu ®−îc gi¶i quyÕt kÞp thêi sÏ t¹o ®µ thóc ®Èy mèi quan hÖ kinh tÕ - th−¬ng m¹i - ®Çu t−

ViÖt Nam-Hoa Kú. Khã kh¨n kinh tÕ

vÉn tån t¹i trong n¨m 2014, nh−ng mèi quan hÖ hîp t¸c gi÷a hai n−íc sÏ tiÕp tôc ph¸t triÓn. ViÖt Nam mong muèn phÝa Hoa Kú, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp,

®Èy m¹nh hîp t¸c chÆt chÏ, ®ång thêi xãa bá nh÷ng rµo c¶n th−¬ng m¹i ®èi víi nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú nh− c¸ tra, c¸ ba sa, t«m, èng thÐp cuén cacbon, trô ®iÖn giã... §ång thêi, còng ®Ò nghÞ Hoa Kú c«ng nhËn ViÖt Nam cã nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Çy ®ñ vµ dµnh cho ViÖt Nam quy chÕ −u ®·i thuÕ quan phæ cËp nh»m khai th¸c h¬n n÷a tiÒm n¨ng, lîi thÕ cña mçi bªn

TµI LIÖU THAM KH¶O

1. NguyÔn V¨n B×nh (2004), “XuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng Hoa Kú”, T¹p chÝ Th«ng tin ®èi ngo¹i, sè th¸ng 11/2004.

2. NguyÔn §oan Hïng (2010), “Gi¶i ph¸p ®èi phã víi rµo c¶n th−¬ng m¹i khi ViÖt Nam xuÊt khÈu hµng hãa sang thÞ tr−êng Hoa Kú”, T¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o, sè th¸ng 9/2010.

3. NguyÔn Minh TuÊn (2010), “Th−¬ng m¹i ViÖt Nam-Hoa Kú: Thùc tr¹ng vµ c¬ héi ph¸t triÓn”, T¹p chÝ Ch©u Mü ngµy nay, sè 10.

4. §Ò nghÞ Hoa kú c«ng nhËn ViÖt Nam lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, http://www.mofahcm.gov.vn/vi/mofa/

nr040807104143/nr040807105001/ns 130927110322/view

5. Quan hÖ th−¬ng m¹i Mü - ViÖt, http://vietnamese.vietnam.usembass y.gov/trade_relations.html

6. http://vietnamembassy-

usa.org/vi/quan-he-viet-my/viet-

(8)

nam-my-cam-ket-thuc-day-hop-tac- thuong-mai (a)

7. http://vietnamembassy-

usa.org/vi/quan-he-viet-my/gioi- thieu-chinh-sach-thu-hut-dau-tu- vao-vn-o-my (b)

8. Gi¶m nhËp siªu nhê thÆng d− th−¬ng

m¹i víi Hoa kú,

http://www.mpi.gov.vn/portal/page/po rtal/bkhdt/16424/1363232?p_page_id

=1363232&pers_id=353637&folder_i d=&item_id=33717098&p_details=1 9. http://www.vnembassyaustralia.gov.

vn/vi/nr070521165843/nr070521170

351/news_object_view?newsPath=/v nemb.vn/tin_hddn/ns130729205454 10. http://www.customs.gov.vn/Lists/Tho

ngKeHaiQuan/ViewDetails.aspx?ID

=516&Category=Ph%C3%A2n%20t

%C3%ADch%20chuy%C3%AAn%20

%C4%91%E1%BB%81&Group=Ph%

C3%A2n%20t%C3%ADch

11.http://www.vietrade.gov.vn/thong-ke- xuat-nhap-khau/3928-thc-trng-va- tim-nng-trong-xut-khu-hang-hoa- ca-vit-nam-sang-th-trng-n-.html

(TiÕp theo trang 15)

23. Immanuel Wallerstein (2011), The Modern World-System IV: Centrist Liberalism Triumphant, 1789-1914, University of California Press, Berkeley.

24. Wallerstein, World-Systems Analysis: An Introduction,

http://www.iwallerstein.com/alternat ives-the-united-states-confronts- the-world/

25. Maurice Yeates (1998): The Industrial heartland: Its Changing Role and Internal Structure, In:

MCCAnn, Larry and Angus GUnn (eds.): Heartland and Hinterland. A Regional Geography of Canada, Scarborough, 116.

26. Черепков А., Теория “Длинных волн” Н.Д. Кондратьева, http://www.marketing.spb.ru/read/a rticle/a45.htm

27.Циклы Кондратьева, http://avmol51.narod.ru/172.html 28. http://people.hofstra.edu/geotrans/en

g/ch2en/conc2en/coreperiphery.html