VµI NÐT VÒ V¡N HãA D¢N GIAN HµN QUèC QUA TRUYÖN Cæ TÝCH

(1)

vµi nÐt vÒ v¨n hãa d©n gian hµn quèc qua truyÖn cæ tÝch

 nghiªn cøu quèc tÕ 

VµI NÐT VÒ V¡N HãA D¢N GIAN HµN QUèC QUA TRUYÖN Cæ TÝCH

lu hång viÖt ^*

Tãm t¾t: Bµi viÕt nghiªn cøu çc ®Æc trng v¨n hãa d©n gian Hµn Quèc ®îc ph¶n ¸nh qua truyÖn cæ tÝch, tËp trung vµo 3 ®Æc trng chÝnh: tÝn ngìng, phong tôc vµ lÔ héi. Qua ph¬ng ph¸p nghiªn cøu liªn v¨n b¶n, b»ng çc luËn gi¶i khoa häc, t¸c gi¶ ®· x©u chuçi, liªn hÖ lµm næi bËt ®îc mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a yÕu tè v¨n hãa truyÒn thèng Hµn Quèc víi çc phong tôc, tËp qu¸n, tÝn ngìng... ®îc ph¶n ¸nh trong hÖ thèng çc truyÖn cæ tÝch Hµn.

Tõ khãa: V¨n hãa d©n gian, Hµn Quèc, tÝn ngìng d©n gian, tÝn ngìng b¶n ®Þa, cæ tÝch, phong tôc, lÔ héi.

Hµn Quèc lµ ®Êt níc cã lÞch sö v¨n ho¸

l©u ®êi, n»m trong khu vùc ¶nh hëng cña nÒn v¨n ho¸ Trung Hoa. Qua nhiÒu thÕ kû giao lu, Hµn Quèc ®· tiÕp nhËn cã chän läc v¨n ho¸ Trung Hoa vµ x©y dùng nÒn v¨n ho¸ d©n téc mang ®Æc trng riªng víi mét céi nguån v¨n ho¸ b¶n ®Þa bÒn v÷ng.

Hµn Quèc cã mét nÒn v¨n häc phong phó,

®a d¹ng vµ giµu b¶n s¾c. V¨n häc d©n gian lµ nguån gèc, c¬ së cña v¨n häc Hµn Quèc.

V¨n hãa d©n gian Hµn Quèc thÓ hiÖn kh¸

râ nÐt qua nh÷ng truyÖn cæ tÝch nh phong tôc, tËp qu¸n, tÝn ngìng vµ lÔ héi...

1. §Æt vÊn ®Ò

Hµn Quèc n»m trªn b¸n ®¶o TriÒu Tiªn, mét b¸n ®¶o tr¶i dµi 1.000 km tõ b¾c tíi nam, ë phÇn ®«ng b¾c cña lôc ®Þa ch©u

¸, n¬i h¶i phËn cña b¸n ®¶o tiÕp gi¸p víi phÇn cùc t©y cña Th¸i B×nh D¬ng. PhÝa b¾c b¸n ®¶o tiÕp gi¸p víi Trung Quèc vµ Nga. PhÝa ®«ng cña b¸n ®¶o lµ biÓn §«ng, xa h¬n n÷a lµ níc l¸ng giÒng NhËt B¶n.

Ngoµi b¸n ®¶o chÝnh cßn cã h¬n 3.200 ®¶o nhá. B¸n ®¶o næi bËt víi nhiÒu ngän nói vµ dßng s«ng kú vü, v× vËy ngêi Hµn Quèc thêng vÝ ®Êt níc m×nh nh mét tÊm gÊm thªu ®Ñp ®Ï. Sù hiÓm trë cña nói

®åi vµ bê biÓn g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho sù sinh tån cña con ngêi. Song còng

chÝnh nhê ®iÒu kiÖn khã kh¨n ®ã ®· t¹o nªn mét b¶n lÜnh sèng, mét b¶n s¾c v¨n hãa kh«ng thÓ hßa trén cña con ngêi n¬i

®©y. Tríc søc tµn ph¸ cña thiªn nhiªn, Hµn Quèc còng nh bÊt kú d©n téc nµo xa kia ®Òu tin r»ng cã mét thÕ lùc c¸c thÇn linh ®Çy huyÒn bÝ víi quyÒn lùc v«

song, con ngêi chØ biÕt phã mÆc cho sè phËn, cÇu phóc tõ c¸c ®Êng thÇn linh v«

h×nh ®ã, víi mong muèn ®îc sù che chë vµ c¸c thÇn Ýt næi giËn, tr¸nh ®îc nhiÒu tai häa. Tõ ®ã ®· xuÊt hiÖn nhiÒu tÝn ngìng, phong tôc g¾n liÒn víi ®êi sèng tinh thÇn ngêi d©n. Hµn Quèc còng lµ

®Êt níc cña lÔ héi: trong ®ã cã c¸c lÔ héi t¸i hiÖn cuéc sèng n«ng nghiÖp, lÔ héi t¸i hiÖn lÞch sö x©y dùng vµ ®Êu tranh gi÷

v÷ng chñ quyÒn ®Êt níc, b¶n s¾c d©n téc vµ c¸c lÔ héi t¸i hiÖn phong tôc tÝn ngìng.

2. TÝn ngìng^(*)

Tríc hÕt, tÝn ngìng d©n gian cña ngêi Hµn Quèc bao gåm quan niÖm v¹n vËt h÷u linh, v¹n vËt t¬ng giao bëi cuéc sèng lu«n g¾n bã víi thiªn nhiªn, víi mu«n loµi. Nh÷ng rõng nói mªnh m«ng, s«ng suèi dµy ®Æc vµ biÓn c¶ réng lín ®·

t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho con ngêi tån

(*) ThS. Trêng §¹i häc §µ L¹t.

(2)

lu hång viÖt

t¹i, ph¸t triÓn, ®ång thêi çc tÝn ngìng d©n gian còng tõ ®ã mµ ra ®êi. Ngêi Hµn Quèc tin r»ng linh hån kh«ng chØ cã trong con ngêi mµ cßn tån t¹i trong çc thÕ lùc thiªn nhiªn vµ loµi vËt, ®å vËt. V× thÕ, trong truyÖn cæ tÝch Hµn Quèc cã nh÷ng cuéc ®èi tho¹i rÊt sinh ®éng gi÷a ngêi víi çc loµi vËt thÓ hiÖn sù hiÓu biÕt, c¶m th«ng, chia sÎ gi÷a mu«n loµi víi nhau.

Trong truyÖn Lêi ph¸n xö cña thá, ngêi Hµn Quèc kÓ r»ng: “Ngµy xa, ®· l©u l¾m råi, tõ khi loµi vËt cßn biÕt nãi nh

ngêi”⁽¹⁾, con ngêi cã thÓ nãi chuyÖn ®îc víi c¸c loµi vËt. Ngoµi ra cßn cã nh÷ng truyÖn d©n gian cho r»ng ®éng vËt cã thÓ hiÓu ®îc tÊt c¶ t×nh c¶m vµ nh÷ng g× con ngêi nãi vÒ chóng, ®iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn trong truyÖn Bß v¸, bß vµng, Lêi gi¸o huÊn cña chim. Trong nh÷ng truyÖn kÓ trªn, ®Òu ph¶n ¸nh nguyªn t¾c con ngêi øng xö víi thiªn nhiªn, mu«ng thó, cá c©y nh thÕ nµo th× sÏ nhËn l¹i sù ®¸p tr¶ tõ thiªn nhiªn nh thÕ Êy.

Thêi xa xa, con ngêi sèng chñ yÕu b»ng nghÒ s¨n b¾t, h¸i lîm; khi t duy ph¸t triÓn, con ngêi biÕt thuÇn dìng c¸c loµi vËt vµ cuéc sèng trë nªn æn ®Þnh h¬n.

XuÊt ph¸t tõ nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp, c¸c c d©n ngêi Hµn Quèc lÊy ruéng ®Êt vµ nghÒ n«ng lµm chÝnh. C«ng viÖc lao

®éng, s¶n xuÊt cña c¸c c d©n tõ ®ã l¹i cµng g¾n bã mËt thiÕt víi c¸c hiÖn tîng tù nhiªn. N¾ng, ma, giã, b·o... ®Òu ®em l¹i cho ngêi d©n nh÷ng kÕt qu¶ vÒ kinh tÕ. Nh÷ng ngêi sèng chñ yÕu b»ng nghÒ trång trät vµ ch¨n nu«i th× lu«n tr«ng mong nh÷ng vô mïa béi thu, cßn nh÷ng ng d©n tr«ng chê vµo sù u ¸i cña biÓn c¶

th× mong cho con thuyÒn ra kh¬i lu«n ®Çy

¾p t«m, c¸. Tõ ®ã nh÷ng tÝn ngìng thê c©y, thê ®¸, thê thÇn s«ng, thÇn nói, thê

®éng vËt... ®· ®ãng vai trß quan träng vµ chi phèi ®Õn ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ngêi d©n xø Hµn. Ngêi Hµn

Quèc thê thÇn b¶o hé nhµ, thê thÇn lµng vµ c¸c thÇn tù nhiªn b¶o vÖ phô n÷, d©n lµng. TÝn ngìng d©n gian b¾t nguån tõ nh÷ng t¸c ®éng siªu nhiªn hoÆc nh÷ng

®iÒu kh«ng lý gi¶i ®îc, còng nh tõ thÕ giíi tù nhiªn ¶nh hëng ®Õn ®êi sèng cña ngêi Hµn Quèc. Tæ thÇn lµ vÞ thÇn l©u

®êi nhÊt ®îc ngêi Hµn Quèc thê phông.

Tªn cña tæ thÇn nµy ®îc gäi kh¸c nhau tuú theo ®Þa ph¬ng nhng tªn ®îc biÕt

®Õn nhiÒu nhÊt lµ B×nh thê tæ, thÇn cã phÐp lµm cho ®Êt ®ai mµu mì, ®îc mïa vµ gióp ®ì nh÷ng ngêi hiÕm muén. Cßn Hé thÇn ®îc tîng trng b»ng mét b×nh

®ùng g¹o hoÆc lóa m¹ch ®Æt trªn mét chiÕc kÖ nhá ë gãc nhµ. Ngêi Hµn Quèc tin r»ng Hé thÇn sÏ b¶o vÖ cho gia ®×nh chñ khái nh÷ng bÊt h¹nh. Ngoµi ra, ngêi Hµn Quèc cßn thê thÇn s«ng, thÇn löa, thÇn m¸i hiªn, thÇn g¸c cöa... TÝn ngìng d©n gian nµy ta cã thÓ thÊy ®îc trong kho tµng truyÖn cæ tÝch nhng th«ng qua nh÷ng truyÖn ®îc giíi thiÖu trong TruyÖn cæ Hµn Quèc⁽²⁾ th× tÝn ngìng thê thÇn nói, thê Hanunim ®îc nãi tíi rÊt nhiÒu.

Hµn Quèc lµ n¬i cã ®Þa h×nh næi bËt víi nhiÒu ngän nói vµ dßng s«ng kú vÜ, ë nh÷ng ngän nói Êy cã nhiÒu loµi c©y thuèc v« cïng quý mµ thiªn nhiªn ban tÆng cho

®Êt níc nµy, trong ®ã cã loµi gäi lµ nh©n s©m. TruyÖn Mãn quµ cña thÇn nói võa cho ta thÊy ®îc vÎ ®Ñp thiªn nhiªn l¹i võa thÓ hiÖn niÒm tin lín vµo thÇn nói cña nh÷ng ngêi d©n l¬ng thiÖn. Mçi khi gÆp khã kh¨n, m¾c ph¶i c¨n bÖnh hiÓm nghÌo, d©n chóng l¹i cÇu xin thÇn nói gióp ®ì.

ThÇn nói thÊu hiÓu tÊm lßng hiÕu th¶o cña hai vî chång trÎ nªn ®· ban tÆng hä cñ nh©n s©m quý b¸u ®Ó ch÷a bÖnh cho cha: “ThÇn nói ®· ban cho hä mãn quµ ®ã

(1) §Æng V¨n Lung, TruyÖn cæ Hµn Quèc, Nxb. V¨n ho¸ D©n téc, Hµ Néi, 1998, tr.115.

(2) §Æng V¨n Lung, TruyÖn cæ Hµn Quèc, S®d, Hµ Néi, 1998.

(3)

bëi v× hä ®· rÊt quan t©m ch¨m sãc cha giµ vµ s½n sµng hy sinh c¶ ®øa con yªu quý ®Ó cøu cha khái bÖnh.”⁽³⁾. Nh÷ng truyÖn kÓ ra ®êi tríc thÓ lo¹i truyÖn cæ tÝch nh thÇn tho¹i, truyÒn thuyÕt còng chØ râ nh©n d©n Hµn Quèc lu«n t«n sïng thÇn nói (Tan Gun). Nói rõng cã vai trß kh«ng nhá trong ®êi sèng thêng nhËt cña nh©n d©n Hµn Quèc. §ã lµ nguån cung cÊp thøc ¨n, hoa qu¶, rau, cñ, thó rõng còng nh nhiÒu thø cÇn thiÕt th«ng thêng kh¸c. Tuy nhiªn, nói rõng còng lµ n¬i chøa ®ùng bao hiÓm häa, v× vËy ngêi d©n lu«n mong mái cÇu nguyÖn thÇn nói phï trî, che chë.

§äc truyÖn cæ tÝch Hµn Quèc, chóng ta thÊy ë mét sè truyÖn ®Ò cËp tíi tÝn ngìng thê ®éng vËt. Ngêi Hµn Quèc xa cã tôc thê h¬u vµ g¹c h¬u, nã thÓ hiÖn sù sinh s«i hay sù håi sinh. Còng gièng nh c©y cèi, hµng n¨m cø mïa thu lµ rông ®i, mïa xu©n l¹i ®©m chåi n¶y léc, g¹c h¬u biÓu trng cho sù giµu cã vµ ph× nhiªu cña tr¸i

®Êt. H¬u cßn ®îc coi lµ con vËt trung gian gi÷a thîng giíi vµ h¹ giíi, ®îc coi lµ “h¬u thÇn”. TruyÖn Ngêi ®îc khai vÞ b÷a ¨n cã chi tiÕt: “H¬u kiªu h·nh vÉy

®«i g¹c dµi cña m×nh”⁽⁴⁾, cßn ë truyÖn Chµng ®èn cñi vµ nµng tiªn, h¬u biÕt nãi tiÕng ngêi, lµ “hÇu cËn cña Sanshin-thÇn nói rõng”⁽⁵⁾.

Trong v¨n ho¸ Hµn Quèc, tÝn ngìng b¶n ®Þa Shaman ®îc thÓ hiÖn ®Ëm nÐt.

Ngêi d©n thê c¸c thÇn linh mµ trªn tÊt c¶

lµ “Hanunim”, mäi ngêi tin r»ng nh÷ng ngêi tèt sau khi qua ®êi sÏ ®îc lªn thîng giíi, kÎ xÊu th× bÞ ®µy xuèng ®Þa ngôc. Do ®ã, b¶y ngêi con hiÕu th¶o trong ChuyÖn b¶y anh em chßm sao B¾c §Èu khi qua ®êi ®· biÕn thµnh chßm sao B¾c §Èu

®óng nh lêi cÇu xin Hanunim cña ngêi mÑ. Ngoµi ra, nh÷ng ngêi con d©u hiÕu th¶o hÕt lßng ch¨m sãc mÑ chång ë truyÖn Ch¸o giun ®Êt, Lóa cña trêi kh«ng nh÷ng

lµm mÑ chång c¶m ®éng mµ ngay c¶

Hanunim còng thÊu hiÓu tÊm lßng cao quý ®ã vµ ban cho hä cuéc sèng vui vÎ, no Êm. D©n gian tin r»ng tÊt c¶ h¹nh phóc, sung síng vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn mµ con ngêi cã ®îc ®Òu do Hanunim ban tÆng, Hanunim lu«n theo dâi tõng hµnh vi cña con ngêi vµ che chë nh÷ng ngêi d©n hiÒn lµnh, ch©n thËt, híng thiÖn. Trong TruyÖn cæ Hµn Quèc cã 8 truyÖn nãi tíi tÝn ngìng thê Hanunim nh: ChuyÖn bÈy anh em chßm sao B¾c §Èu, MÆt tr¨ng vµ mÆt trêi, C¸ chÐp mïa ®«ng, Lóa cña trêi, Ch¸o giun ®Êt, Sù ng¹c nhiªn cña nhµ s, Con rïa biÕt nãi, T¹i sao lîn cã mòi ng¾n.

Trong tÝn ngìng Shaman gi¸o ë Hµn Quèc, cã nhiÒu lo¹i thÇy bãi, thÇy xem tíng sè. Chomjaengi lµ ngêi chuyªn ph¸n ®o¸n vËn rñi, may. Chigwan lµ thÇy xem ®Êt c¸t hay thÇy ®Þa lý. Ilgwan lµ thÇy chän ngµy tèt xÊu. Kwansang lµ ngêi chuyªn xem tíng mÆt, Susang lµ ngêi chuyªn xem tiÒn vËn, hËu vËn cña mét ngêi... Vµo thêi Shilla, cã mét vÞ trÝ dµnh cho mét ngêi tªn lµ Ilgwan hay nhµ tiªn tri mµ nghÒ nghiÖp cña ngêi ®ã lµ chuyªn dù ®o¸n vµ b¸o c¸o víi nhµ vua vÒ nh÷ng hiÖn tîng, nh÷ng sù kiÖn kh¸c thêng sÏ x¶y ra trong t¬ng lai. Trong suèt thêi kú tån t¹i cña triÒu ®¹i Koryo, ngêi lµm c«ng viÖc nh vËy ®îc gäi lµ ngêi dù ®o¸n hay thÇy bãi. Vµ truyÖn vÒ nµng Xu©n H¬ng (Choon Hyang - H¬ng mïa xu©n) ®· ®Ò cËp ®Õn niÒm tin cña ngêi Hµn vµo kh¶ n¨ng tiªn ®o¸n cña nhµ tiªn tri: khi bÞ giam cÇm n¬i tï ngôc t¨m tèi, Xu©n H¬ng n»m m¬ thÊy c«

®øng ë trong nhµ m×nh nh×n c©y hoa c«

trång trong vên ®· hÐo l¹i, ®ang rò xuèng.⁽⁴⁾Trong tay, c« vÉn cÇm chiÕc g¬ng

(3) §Æng V¨n Lung, TruyÖn cæ Hµn Quèc, S®d, 1998, tr.211

(4) §Æng V¨n Lung, TruyÖn cæ Hµn Quèc, S®d, 1998, tr.106.

(5) §Æng V¨n Lung, TruyÖn cæ Hµn Quèc, S®d, 1998. tr.189.

(4)

lu hång viÖt

mµ Yi Doryung tÆng, nhng khi nh×n l¹i th× chiÕc g¬ng ®· vì. C« cßn thÊy ë trªn cöa cã treo ®«i giÇy cña c«. Lóc tØnh dËy, nh×n thÊy mét nhµ tiªn tri mï ®i qua cöa nhµ tï, c« ®· hái vÒ giÊc m¬ cña m×nh dù b¸o ®iÒu g× sÏ x¶y ®Õn. Nhµ tiªn tri ®· gi¶i m· giÊc m¬ cña Xu©n H¬ng, tõ ®ã, nµng cã thªm nghÞ lùc ®Ó chê ®îi, hy väng ®iÒu tèt ®Ñp sÏ ®Õn: “Hoa hÐo sÏ sinh ra qu¶.

¢m thanh cña g¬ng vì sÏ ®îc kh¾p thÕ giíi nghe thÊy, vµ nh÷ng chiÕc giÇy trªn cöa tîng trng cho nh÷ng lêi chóc tèt

®Ñp”⁽⁶⁾. TruyÖn Bãi to¸n cña thÇy Hång Kiª Quan còng thÓ hiÖn niÒm tin cña ngêi Hµn vµo thuËt bãi to¸n. Víi truyÖn Nhµ chiªm tinh vµ con quû, t¸c gi¶ d©n gian ®·

x©y dùng nh©n vËt mét nhµ chiªm tinh mï cã kh¶ n¨ng nh×n thÊy c¸c linh hån quû d÷ vµ cã c¸ch trõng trÞ chóng. ë truyÖn Khi tîng PhËt khãc ra m¸u, nh©n vËt thÇy bãi còng ®o¸n biÕt ®îc nh÷ng g×

sÏ x¶y ra víi con ngêi vµ m¸ch b¶o bµ chñ qu¸n tèt bông c¸ch tho¸t khái tai ho¹.

Mét trong nh÷ng tÝn ngìng cña d©n téc Hµn Quèc vÉn cßn ®îc lu gi÷ vµ cã vÞ trÝ, vai trß quan träng ®Õn ngµy nay lµ tÝn ngìng thê cóng tæ tiªn. TÝn ngìng nµy b¾t nguån tõ niÒm tin r»ng sau khi chÕt ®i, linh hån con ngêi vÉn cßn tån t¹i trong thÕ giíi chóng ta vµ ¶nh hëng tíi cuéc sèng cña con ch¸u. Gia ®×nh nµo còng mêi mäi ngêi th©n thuéc, anh em, c« b¸c, xãm lµng ®Õn dù ngµy cha mÑ m×nh mÊt, nh÷ng ngêi ë xa khi biÕt tin còng cè g¾ng thu xÕp c«ng viÖc ®Ó vÒ chia sÎ nçi mÊt m¸t vµ ®a tiÔn ngêi ®· khuÊt. TÝn ngìng thê tæ tiªn lu«n ®îc ngêi Hµn Quèc ®Æt lªn vÞ trÝ hµng ®Çu tríc hÕt lµ

®Ó tá lßng hiÕu th¶o, thµnh kÝnh cña con c¸i ®èi víi cha mÑ, réng h¬n lµ ®Ó biÕt ¬n nh÷ng ngêi cña mét dßng hä hay nh÷ng ngêi cã c«ng lao to lín ®èi víi ®Êt níc.

NiÒm tin ®ã lµ ®éng lùc ®Ó thÕ hÖ con ch¸u sèng vµ hµnh ®éng sao cho xøng víi ®¹o

lµm con. Tµi s¶n thõa kÕ cña ba anh em trai lµ truyÖn ca ngîi nh÷ng ngêi con biÕt ®oµn kÕt, yªu th¬ng nhau, thêng gióp ®ì ngêi kh¸c, ®ång thêi truyÖn còng nãi vÒ tÝn ngìng ®· tån t¹i tõ rÊt l©u trong ®êi sèng t©m linh cña ngêi Hµn Quèc th«ng qua ®o¹n kÓ vÒ ba anh em:

“Anh nghÜ r»ng b©y giê mçi chóng ta ph¶i ra ®i t×m con ®êng lµm ¨n cho riªng m×nh. Cã lÏ mçi ngêi sÏ chän mét con

®êng kh¸c nhau. Nhng chóng ta ph¶i tô häp l¹i ®©y khi tíi ngµy giç cha v× chóng ta ph¶i chuÈn bÞ mét m©m cç ®Ó cóng cho cha”⁽⁷⁾. Cuéc sèng víi nhiÒu lo toan, vÊt v¶

nhng dï ë bÊt cø ®©u, dï lµm bÊt cø nghÒ g× vµ cho dï cã ®i xa quª h¬ng nhng con c¸i vÉn lu«n nhí vÒ cha mÑ, ghi nhí nh÷ng lêi khuyªn d¹y cña cha mÑ ®Ó rÌn luyÖn m×nh sèng tèt h¬n, ý nghÜa h¬n.

ChØ qua mét hµnh ®éng chuÈn bÞ m©m cç

®Ó cóng ngêi cha ®· khuÊt nhng ®· thÓ hiÖn rÊt râ lßng hiÕu th¶o, t×nh anh em cao quý. Nh vËy, niÒm tin cña con ngêi vµo c¸c thÕ lùc siªu nhiªn, vµo linh hån ngêi ®· khuÊt thêng gióp cho mçi ngêi cã chç dùa tinh thÇn, tõ ®ã híng tíi nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp vµ cè g¾ng biÕn nh÷ng kh¸t khao, m¬ íc thµnh hiÖn thùc.

C¸c yÕu tè Nho gi¸o, PhËt gi¸o, §¹o gi¸o ®· chi phèi sù s¸ng t¹o vµ trë thµnh mét néi dung kh«ng thÓ thiÕu trong c¸c truyÖn cæ tÝch cña ngêi Hµn Quèc xa.

§¹o PhËt du nhËp vµo Hµn Quèc tõ n¨m 372, qua c¸c truyÖn cæ tÝch, chóng ta thªm hiÓu vÒ niÒm tin cña ngêi Hµn Quèc vµo PhËt gi¸o. TruyÖn §i cÇu phóc ë T©y Tróc ph¶n ¸nh niÒm tin vµo ®øc PhËt cña chµng trai hä TrÞnh. Anh sèng cïng mÑ giµ, mÆc dï rÊt ch¨m chØ nhng cuéc sèng cña hai mÑ con anh vÉn rÊt nghÌo khæ, anh quyÕt ®Þnh ®i sang T©y Tróc cÇu

(6) §Æng V¨n Lung, TruyÖn cæ Hµn Quèc, S®d, 1998, tr.374.

(5)

phóc, trªn ®êng ®i anh gÆp nhiÒu ngêi vµ anh ®· høa sÏ gióp hä nh÷ng viÖc hä nhê. Khi gÆp ®îc ®øc PhËt, anh kh«ng hÒ b¨n kho¨n, ®¾n ®o, ®· hái ®øc PhËt nh÷ng

®iÒu cña ngêi kh¸c nhê cËy ®Õn m×nh.

Lßng tèt cña anh ®· ®îc ®Òn ®¸p xøng

®¸ng: “Cuèi cïng, anh ta lµ ngêi ®· cÇu

®îc phóc vµ sèng h¹nh phóc”⁽⁸⁾. D©n gian tin vµo PhËt gi¸o, tin r»ng PhËt sÏ gióp hä gi¶i quyÕt mäi khã kh¨n, ho¹n n¹n, trõng ph¹t kÎ gian ¸c, ban thëng ngêi hiÒn lµnh, l¬ng thiÖn, ngêi lµm viÖc nghÜa,

®em l¹i cuéc sèng yªn b×nh cho d©n chóng.

Nh÷ng lêi cÇu xin cña con ngêi ®Òu ®îc PhËt gióp ®ì, ngay c¶ h¹nh phóc cña nh÷ng ®«i løa. C« g¸i (Sù ng¹c nhiªn cña nhµ s) ®· cÇu PhËt cho c« lÊy ®îc mét quan ch©u, sù ch©n thµnh vµ lßng tin cña c« ®· biÕn íc m¬ cña c« thµnh hiÖn thùc.

Ngêi Hµn Quèc göi g¾m niÒm tin vµo PhËt gi¸o nhng khi tin tëng vµo PhËt còng kh«ng ®îc th× hä t×m ®Õn §¹o gi¸o.

§iÒu ®ã cho thÊy trong mçi giai ®o¹n lÞch sö kh¸c nhau, niÒm tin t«n gi¸o cña ngêi Hµn Quèc còng cã sù thay ®æi. Ngêi Hµn Quèc mong íc ®îc trÎ m·i kh«ng giµ qua truyÖn Vòng níc thÇn. Nh©n vËt trong truyÖn lµ vî chång «ng l·o tèt bông víi cuéc sèng h¹nh phóc, lu«n gióp ®ì ngêi kh¸c, sù kú diÖu cña vòng níc l¹

®· gióp hai vî chång trÎ vµ ®Ñp h¬n. Môc

®Ých cña §¹o gi¸o kh¸c h¼n víi ®¹o PhËt lµ kh«ng ph¶i cÇu mong sau khi chÕt linh hån ®îc lªn NiÕt bµn mµ mong con ngêi trë thµnh bÊt tö vµ biÕn thµnh tiªn ë câi trÇn. Tuy c¸c truyÖn cæ tÝch Hµn Quèc kh«ng nãi tíi viÖc uèng ®an sa ®Ó trë thµnh bÊt tö vµ Ýt nãi tíi c¸c ®¹o sÜ, nhng phÇn nµo truyÖn còng nãi tíi sù ¶nh hëng cña §¹o gi¸o ®èi víi Hµn Quèc. T

tëng tin vµo thÇn tiªn cïng víi kh¸t khao cuéc sèng h¹nh phóc cßn ®îc thÓ hiÖn râ ë truyÖn Nµng tiªn èc, Chµng ®èn cñi vµ nµng tiªn; Kyon-u, ngêi ch¨n gia

sóc vµ Chik-Nyo, ngêi thî dÖt...⁽⁸⁾

Nãi tíi sù ¶nh hëng cña tam gi¸o: Nho - PhËt - §¹o ®Õn Hµn Quèc, chóng ta thÊy râ sù ¶nh hëng cña Nho gi¸o lµ s©u s¾c h¬n. Khi nãi tíi quan hÖ cha con, chång vî, mÑ chång nµng d©u, ngêi Hµn Quèc

®· x©y dùng nh©n vËt víi sù phôc tïng tuyÖt ®èi cña con c¸i ®èi víi cha mÑ, sù chung thuû cña vî ®èi víi chång. Trong gia ®×nh, ®¹o lµm con lµ ph¶i toµn t©m hiÕu kÝnh ®èi víi cha mÑ, cã bæn phËn biÕt

¬n nh÷ng ngêi ®· sinh thµnh ra m×nh, mang l¹i sù sèng cho m×nh trªn thÕ gian nµy. T×nh c¶m ®ã m¹nh mÏ nhÊt trong mèi quan hÖ gi÷a cha mÑ vµ con c¸i. Sù tu©n phôc s©u s¾c nµy ®îc xem nh lµ yÕu tè quan träng nhÊt ®Ó béc lé nh©n c¸ch cña mét ngêi. Nã lµ cèt lâi cña t

tëng: gia ®×nh míi lµ ®¬n vÞ cÊu thµnh quan träng trong bé khung c¸c quan hÖ x·

héi chø kh«ng ph¶i lµ tõng c¸ nh©n riªng lÎ. V× vËy, nh©n vËt hai vî chång trong truyÖn Mãn quµ cña thÇn nói ®· g¹t bá nçi ®au mÊt m¸t, ®· hy sinh ®øa con duy nhÊt ®Ó cøu ngêi cha giµ tho¸t khái bÖnh hiÓm nghÌo. Hµnh ®éng vµ suy nghÜ cña nh©n vËt ®· chøng tá sù ¶nh hëng rÊt lín cña Nho gi¸o ®èi víi ngêi Hµn Quèc, v× ch÷ “hiÕu”, con c¸i cã thÓ hy sinh tÊt c¶

®Ó ®Òn ®¸p c«ng lao sinh thµnh, dìng dôc cña cha mÑ.

V× ngêi Hµn Quèc lu«n tu©n theo nh÷ng quy t¾c cña Nho gi¸o ®Æt ra, cho nªn truyÖn cæ tÝch cña d©n téc nµy thêng tËp trung vÒ néi dung chñ yÕu cña ®¹o ®øc Nho gi¸o lµ tam c¬ng, ngò thêng, bªn c¹nh ®ã cßn nãi tíi h×nh thøc gi¸o dôc vµ thi cö mµ Nho gi¸o quy ®Þnh. TruyÖn Choon Hyang - H¬ng mïa xu©n cã nh©n vËt Yi Doryung lµ con cña mét vÞ quan,

(8) Jeon Hye Kyung, Nghiªn cøu so s¸nh truyÖn cæ Hµn Quèc vµ ViÖt Nam th«ng qua t×m hiÓu sù tÝch ®éng vËt, Nxb. §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, 2005, tr. 155.

(6)

lu hång viÖt

chµng th«ng minh, cã tµi v¨n ch¬ng, v×

thÕ chµng ®· häc thuéc toµn bé Tø Th, Ngò Kinh vµ ®ç ®Çu c¸c kú thi, ®îc nhµ vua träng dông. Nho gi¸o khuyªn d¹y con ngêi nç lùc rÌn luyÖn vµ phÊn ®Êu ®Ó ®¹t

®îc phÈm gi¸ bªn trong cña mét nhµ hiÒn triÕt vµ kh¶ n¨ng b×nh thiªn h¹ cña mét vÞ qu©n v¬ng. Çc nho sinh khëi ®Çu b»ng qu¸ tr×nh häc hái vµ tu th©n vµ kÕt thóc b»ng kh¶ n¨ng trÞ quèc mét çch cã hiÖu qu¶ v× hoµ b×nh cña ®Êt níc. Sau khi tu ®îc th©n, ngêi ®ã sÏ ph¶i tÒ gia vµ cã kh¶ n¨ng l·nh ®¹o mét çch th«ng tuÖ, khoan dung. TruyÖn cæ tÝch Hµn Quèc

®· x©y dùng thµnh c«ng h×nh ¶nh nho sinh mÉu mùc, ®em hÕt tµi n¨ng phôc vô triÒu ®×nh, gióp ®ì mu«n d©n. KÕt thóc cã hËu cña truyÖn Choon Hyang - H¬ng mïa xu©n lµ Yi Doryung ®· trõng ph¹t thÝch

®¸ng nh÷ng viªn quan gian ¸c, ®em l¹i cuéc sèng yªn b×nh cho ngêi d©n ®· thÓ hiÖn niÒm tù hµo cña ngêi d©n Hµn Quèc vÒ nh÷ng ngêi hiÒn tµi, hÕt lßng v× d©n chóng. Qua ®©y ta thÊy, cuéc sèng cña ngêi d©n Hµn tuy cã nhiÒu lo toan, vÊt v¶, khã kh¨n, nhng víi c¸c tÝn ngìng d©n gian vµ niÒm tin t«n gi¸o ®· gióp con ngêi cã chç dùa tinh thÇn ®Ó vît qua tÊt c¶ vµ x©y dùng cuéc sèng Êm no, h¹nh phóc, lu«n híng vµo nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp. Trong v¨n hãa Hµn Quèc, tÝn ngìng ®· gãp phÇn t¹o nªn sù phong phó, ®a d¹ng vµ còng chi phèi ®Õn c¸c phong tôc tËp qu¸n.

3. Phong tôc

Trong cuéc sèng, phong tôc cña ngêi Hµn Quèc ®îc ph¶n ¸nh râ nÐt qua trang phôc, nhµ cöa, ®å ¨n thøc uèng, cóng giç, h«n nh©n... B÷a ¨n chÝnh cña ngêi Hµn Quèc quan träng nhÊt lµ c¬m, ngoµi ra cßn cã ch¸o, ®i kÌm trong b÷a ¨n lµ rau, c¸. Tõ xa ngêi Hµn Quèc ®· biÕt lµm rîu ®Ó uèng: “Viªn quan sai ngêi ®a cho hai g·

¨n mµy rîu vµ thøc ¨n.”⁽⁹⁾ (Choon Hyang - H¬ng mïa xu©n). Ngêi Hµn Quèc

thêng uèng rîu g¹o ®ùng trong bÇu tríc b÷a ¨n cho ®ì kh¸t hay sau b÷a ¨n cho s¹ch d vÞ. Ngoµi rîu, ngêi Hµn Quèc cßn uèng trµ v× tin r»ng trµ xoa dÞu tinh thÇn, lµm s¶ng kho¸i t©m hån. ViÖc uèng trµ lµ c¬ héi ®Ó nãi chuyÖn víi kh¸ch.

Uèng trµ lµm kÝch thÝch thÞ hiÕu nghÖ thuËt, t¨ng cêng ho¹t ®éng s¸ng t¹o. Trµ gãp phÇn gióp mäi ngêi lo¹i trõ ý nghÜ sai lÇm vµ khiÕn ngêi uèng trµ trë nªn th«ng th¸i. §å uèng cã vai trß quan träng trong cuéc sèng hµng ngµy vµ vÞ trÝ cña nã l¹i cµng ®îc kh¼ng ®Þnh, n©ng cao trong c¸c ngµy lÔ, tÕt. Vµo ngµy mïng mét tÕt Nguyªn ®¸n, ngoµi viÖc chuÈn bÞ ®å uèng chu ®¸o, ngêi Hµn Quèc cßn d©ng cóng tæ tiªn mãn ttok-kuk vµ cho r»ng ¨n ttok- kuk cã nghÜa “¨n” mét n¨m kh¸c, phong tôc nµy ®îc nãi tíi trong truyÖn cæ tÝch TiÕng kªu cña chim g¸y. Hµn Quèc cã nhiÒu mãn ¨n ®Æc biÖt, tiªu biÓu lµ b¸nh bét g¹o. C©u tôc ng÷ “b¸nh bét g¹o cao h¬n g¹o” cho thÊy b¸nh bét g¹o ®îc ngêi Hµn Quèc a thÝch h¬n g¹o thêng. Theo truyÒn thèng, b¸nh bét g¹o ®îc dïng chñ yÕu trong mïa thu vµ mïa ®«ng. Khi mïa gÆt ®· qua vµ mïa ma tíi, mäi ngêi kh«ng thÓ ®i lµm ®ång ®îc n÷a. Vµ khi

®ã mäi nhµ ®ang cã nhiÒu g¹o, viÖc lµm vµ

¨n b¸nh bét g¹o trë nªn mét thó gi¶i trÝ.

Khi lµm xong b¸nh bét g¹o, kh«ng chØ nh÷ng ngêi trong gia ®×nh ¨n mµ hä cßn chia cho c¸c nhµ hµng xãm. TruyÖn BÝ mËt vÒ vÎ ngoµi cña loµi cãc ®· kÓ vÒ phong tôc lµm b¸nh bét g¹o nµy g¾n víi c©u chuyÖn thó vÞ vÒ hai con vËt cãc vµ hæ: “Hæ vµ Cãc b¾t ®Çu lµm b¸nh g¹o víi ®Ëu ®á, h¹t dÎ, võng vµ t¸o. Chóng h¸o høc cho b¸nh vµo nåi hÊp vµ ®Æt lªn bÕp.”⁽¹⁰⁾. ViÖc chia b¸nh g¹o víi mäi ngêi lµm cho niÒm vui vµ nçi

(10) §Æng V¨n Lung, TruyÖn cæ Hµn Quèc, S®d, 1998, tr.110.

(7)

buån cña tõng gia ®×nh cã thÓ chia sÎ ®îc víi nh÷ng gia ®×nh kh¸c, lµ hµnh ®éng thiÕt thùc gióp ®ì lÉn nhau, ph¶n ¸nh tinh thÇn céng ®ång m¹nh mÏ. Sù ph¸t triÓn c¸c phong tôc Èm thùc Hµn Quèc chÞu ¶nh hëng cña khÝ hËu, ®Æc ®iÓm ®Þa lÝ, c¬ cÊu x· héi, tËp tôc d©n gian vµ c¸c lÔ nghi gia

®×nh ®îc ph¸t triÓn qua thêi gian.

Trong x· héi Hµn Quèc xa, t×nh yªu vµ t×nh c¶m riªng t kh«ng cã vai trß g× ®èi víi viÖc chän mét ngêi b¹n ®êi bëi con ngêi lu«n ph¶i sèng theo lÔ gi¸o phong kiÕn, v× thÕ vÉn tån t¹i quan niÖm: “cha mÑ ®Æt ®©u con ngåi ®Êy”. H«n nh©n cña con c¸i do cha mÑ s¾p xÕp qua mét ngêi trung gian, thêng lµ mét phô n÷ biÕt rÊt râ vÒ c¶ hai gia ®×nh gäi lµ bµ mèi vµ c¶ sù gióp ®ì cña thÇy bãi. Chµng trai vµ c« g¸i ë truyÖn Ngêi vî th«ng minh v× kh«ng cã bµ mai mèi nªn cha thÓ lËp gia ®×nh, tõ

®ã cho thÊy bµ mèi cã vai trß rÊt quan träng trong ®êi sèng h«n nh©n cña ngêi Hµn: “Ngµy xöa ngµy xa, s©u trong vïng nói cã mét chµng trai ®· qu¸ ba m¬i tuæi lóc nµo còng th¾t ®u«i sam c¶ (...) còng cã mét c« g¸i ®Õn tuæi lÊy chång rÊt xinh ®Ñp, nÕt na nhng v× ë s©u trong thung lòng ch¼ng cã ngêi mai mèi nªn cha tÝnh

®îc chuyÖn h«n nh©n.”⁽¹¹⁾. Nh÷ng ®«i trai g¸i ®Õn víi nhau ph¶i ®îc hai bªn gia

®×nh chÊp thuËn vµ trong lÔ cíi c« d©u

®îc trang ®iÓm nh÷ng chÊm ®á trªn m¸

vµ tr¸n ®Ó xua ®uæi nh÷ng tµ ma, mÆc trang phôc d©n téc, cßn chó rÓ mÆc mét ¸o d©n téc víi th¾t lng thªu vµ ®éi mò bêm ngùa: “V× lµ chó rÓ nªn tr¨n còng ®éi mò cét kh¨n ë ®u«i thay v× mang hia, quú l¹y vµ uèng rîu ë n¬i hµnh lÔ”⁽¹²⁾(Con tr¨n thÇn). C¸c truyÖn Chó rÓ cãc, V× sao lng kiÕn l¹i rÊt nhá còng ®Ò cËp ®Õn c¸c tËp tôc h«n nh©n nh: thñ tôc d¹m hái, ®Þnh ngµy cíi vµ tæ chøc lÔ cíi...

Sau khi cíi, mong íc lín nhÊt cña nh÷ng cÆp vî chång lµ cã ®îc ®øa con. Tõ

xa, nh÷ng ngêi phô n÷ Hµn Quèc ®·

®îc khuyÕn khÝch sinh con trai v× sù thÞnh vîng, phóc vËn cña mét gia ®×nh

®îc ®¸nh gi¸ b»ng sè con trai. NÕu gia

®×nh nµo kh«ng cã con trai th× gia ®×nh ®ã rÊt dÔ bÞ x¸o trén vµ tan vì. Ngoµi ra, ngêi Hµn Quèc cßn quan niÖm r»ng, viÖc sinh ®îc con trai lµ do thÇn linh phï hé nªn mäi ngêi ngµy ®ªm cÇu nguyÖn vµ cóng lÔ: “VËy mai c¸c con h·y lªn nói phÝa sau t¾m röa vµ khÊn trêi th× sÏ sinh ®îc con trai vµ hëng vinh hoa phó quý...”⁽¹³⁾ (ChuyÖn Nho sinh nghÌo). Hä cóng lÔ tríc bµn thê Bµ tæ, cóng thÇn nói hay nh÷ng loµi c©y, mám ®¸ mµ hä cho lµ linh thiªng: “Vî chång nhµ phÝa tríc ®· giµ råi mµ còng kh«ng cã con c¸i g× c¶, bÌn ®i vµo nói cÇu nguyÖn suèt mét tr¨m ngµy th× sinh ®îc mét ®øa con trai...”⁽¹⁴⁾(§øa con trai nöa ngêi nöa ngîm). Nh÷ng gia

®×nh ®i cÇu nguyÖn c¸c thÇn thêng cã

®îc ngêi con trai tµi giái h¬n ngêi hay søc kháe phi thêng, lµ niÒm tù hµo cña gia ®×nh vµ ®Êt níc (Bèn dòng sÜ). VÞ trÝ cña nh÷ng ngêi con trai trong gia ®×nh còng ®îc ph©n biÖt râ nÐt. Ngêi con trai c¶ ph¶i g¸nh v¸c nhiÒu viÖc nªn cha mÑ thêng cho con trai c¶ thõa kÕ nhiÒu tµi s¶n cßn con trai thø th× ®îc thõa kÕ Ýt tµi s¶n h¬n (KhØ tr¶ ¬n).

C¸c phong tôc kh¸c còng ®îc t¸c gi¶

d©n gian Hµn Quèc ph¶n ¸nh qua truyÖn cæ tÝch víi niÒm tù hµo s©u s¾c: phong tôc tæ chøc sinh nhËt (H¹t kª n¸t cíi ®îc vî), tôc kÕt nghÜa huynh ®Ö (Ngêi t¸m lÇn bÊt h¹nh, Bèn dòng sÜ), tËp tôc lËp

(11) Cho Myeong Sook, V¬ng ThÞ Hoa Hång, Nh÷ng truyÖn cæ hay Hµn Quèc, Nxb.ViÖn nghiªn cøu ng«n ng÷ vµ v¨n ho¸ Hµn - ViÖt, 2007, tr.75.

(12) Cho Myeong Sook, V¬ng ThÞ Hoa Hång, Nh÷ng truyÖn cæ hay Hµn Quèc, S®d, tr.129.

(13) Cho Myeong Sook, V¬ng ThÞ Hoa Hång, Nh÷ng truyÖn cæ hay Hµn Quèc, S®d, tr.68-69.

(8)

lu hång viÖt

®µn cóng tÕ (C¸i chÕt cña mét «ng vua);

phong tôc tang ma: “Ba m¬i ba ®¹o tú n©ng quan tµi lªn vai võa cÇu nguyÖn võa tiÕn ®Õn, s¸u ngêi chÞ cïng s¸u anh rÓ

®Òu mÆc tang phôc theo sau quan tµi khãc th¶m thiÕt”⁽¹⁵⁾ (ChuyÖn nµng Bá R¬i).

Ngêi Hµn Quèc cßn cã phong tôc chän

®Êt tèt lµm huyÖt mé v× tin r»ng ®Þa thÕ må m¶ tæ tiªn cã ¶nh hëng quan träng

®Õn cuéc sèng cña con ngêi, cã thÓ lµm ngêi th©n liªn quan trë nªn sung sóc, còng cã thÓ lµm cho hä hµng tiªu tan tµi s¶n hay lao ®ao v× bÖnh tËt (ChuyÖn lò Õch xanh, Chµng trai cøu bèn m¹ng ngêi).

Cßn truyÖn Tµi s¶n kÕ thõa cña ba anh em trai lµ truyÖn nãi vÒ phong tôc cóng giç:

sau khi ngêi cha qua ®êi, ba anh em chia tay nhau, mçi ngêi mét n¬i tù lËp cuéc sèng riªng nhng dï cã vÊt v¶, gian nan hay khã kh¨n ®Õn mÊy hä còng vît qua tÊt c¶ vµ mçi ngêi ®· t×m ®îc h¹nh phóc riªng cho m×nh. Qua nh÷ng hµnh ®éng thùc tÕ cña nh÷ng ngêi con, chóng ta thÊy hä lµ nh÷ng ngêi con hiÕu th¶o, sèng ®oµn kÕt vµ yªu th¬ng nhau hÕt mùc: “®Õn ngµy giç cha, ba anh em quay trë vÒ nhµ nh ®· høa hÑn (...) Hä ra viÕng mé cha, dùng mét c¸i bia tríc mé

«ng vµ cïng nhau v¸i hai v¸i”⁽¹⁶⁾. 4. LÔ héi

®«ng, mïa nµo còng cã nh÷ng lÔ héi quan träng cña ngêi Hµn Quèc g¾n víi nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, g¾n víi lÞch sö vµ cã c¶

lÔ héi phong tôc tÝn ngìng. Vµo c¸c ngµy héi xu©n ®îc më ra tõ ®Çu n¨m b»ng TÕt n¨m míi, nh©n d©n Hµn Quèc bao giê còng cã nh÷ng lÔ nghi thiªng liªng, ®ång thêi còng thËt vui vÎ, ý nghÜa nh: tÕ lÔ

®Êt trêi, lµm çc mãn ¨n, çc lo¹i b¸nh truyÒn thèng, tæ chøc çc trß ch¬i d©n gian... “vµo mïa xu©n con ngêi thêng lµm b¸nh vµ ®i leo nói, hä ¨n b¸nh vµ ng¾m phong c¶nh”⁽¹⁷⁾ (BÝ mËt vÒ vÎ ngoµi

cña cãc). ë Hµn Quèc cßn cã lÔ héi Hoa anh ®µo ®îc tæ chøc ë thµnh phè c¶ng Chinhae vµo mïa xu©n, khi hoa anh ®µo në ré nh»m tëng nhí ®« ®èc h¶i qu©n Yi Sun-shin, ngêi l·nh ®¹o qu©n ®éi Hµn Quèc ®Èy lïi cuéc x©m lîc cña NhËt vµo n¨m 1592-1598. LÔ héi tiÕn hµnh trong 12 ngµy gåm nhiÒu tiÕt môc hay nh: ng¾m hoa anh ®µo në, lÔ tÕ §« ®èc Yi, c¸c trß ch¬i cæ truyÒn. Trong TruyÖn cæ Hµn Quèc, tuy t¸c gi¶ d©n gian kh«ng kÓ tíi lÔ héi Hoa anh ®µo nhng ë TruyÖn cæ tÝch Hµn Quèc th× t¸c gi¶ cã kÓ tíi lÔ héi nµy:

®Êt héi häp cña lµng m×nh.

Ji Hoon mõng rì ch¹y ngay ®Õn ®ã. ë

®ã cã nhiÒu ngêi ®ang ngåi ng¾m hoa

®µo.”⁽¹⁸⁾(Con ®êng cã mïa xu©n tíi). Mïa xu©n lµ mïa c©y cèi ®©m chåi n¶y léc, khÝ hËu Êm ¸p, quang ®·ng vµ rÊt phï hîp ®Ó tæ chøc lÔ héi, mäi ngêi di chuyÓn ®Õn lÔ héi ®îc dÔ dµng, thuËn tiÖn h¬n, tõ ®ã t¹o nªn sù tho¶i m¸i, vui vÎ cho ngêi ®i dù héi. Kh«ng gian lÔ héi kh«ng thÓ thiÕu nh÷ng loµi hoa ®Ñp. S¾c mµu vµ vÎ t¬i t¾n cña c¸c loµi hoa lµm cho lßng ngêi thªm r¹o rùc, trµn ®Çy søc sèng.

®îc tæ chøc ë Chiangnyong-gum thuéc Kyongsangnam-do, ngoµi phÇn lÔ nghi, nh÷ng trß ch¬i ®îc tæ chøc t¹i lÔ héi næi bËt nhÊt lµ ®Êu bß vµ kÐo co. Th¸ng n¨m t¹i thµnh phè Namwon thuéc tØnh B¾c Chun (Chung Yang) cã lÔ héi mïa xu©n.

(16) §Æng V¨n Lung, TruyÖn cæ Hµn Quèc, S®d, tr.304.

(17) §Æng V¨n Lung, TruyÖn cæ Hµn Quèc, S®d, tr. 110.

(18) Kang Jeong Hoon, TruyÖn cæ tÝch Hµn Quèc - Con

(9)

téc, biÓu diÔn tiÕt môc ca móa ®Ó tá lßng kÝnh träng vµ ngìng mé ngêi phô n÷

chung thñy tªn lµ Choon Hyang. Nµng lµ mét ngêi phô n÷ xinh ®Ñp, thñy chung

®îc t¸c gi¶ d©n gian kÓ rÊt chi tiÕt trong truyÖn cæ tÝch Choon Hyang - H¬ng mïa xu©n. TruyÖn ca ngîi t×nh yªu cao ®Ñp, lßng chung thuû cña n÷ nh©n vËt chÝnh.

N÷ nh©n vËt chÝnh ®îc ®Æt trong hoµn c¶nh cã ngêi yªu ®i xa. Trong thêi gian xa c¸ch nhau, Choon Hyang bÞ viªn quan cËy quyÒn cËy thÕ Ðp buéc nµng lµm thiÕp.

Nµng lu«n kiªn quyÕt tõ chèi vµ mét mùc b¶o vÖ t×nh yªu, gi÷ v÷ng lßng thuû chung son s¾t víi ngêi yªu cña m×nh. Nµng vÉn thÇm chê mong ngµy ngêi yªu trë vÒ dï cho b¶n th©n nµng cã ph¶i chÞu bao ®au

®ín cùc h×nh, cã ph¶i chÞu c¶nh tï ®µy.

Cµng trong gian khæ, trong hoµn c¶nh kh¾c nghiÖt con ngêi víi t×nh yªu cao c¶

nh n÷ nh©n vËt chÝnh trong truyÖn cµng ngêi s¸ng vÎ ®Ñp phÈm chÊt, ®¹o ®øc. T×nh yªu ®· gióp nµng Choon Hyang vît qua tÊt c¶ mäi thö th¸ch lín lao cña cuéc ®êi.

Nµng sèng víi mét niÒm tin m¹nh mÏ vµo t×nh yªu vµ lßng chung thñy. Dï cho ngêi yªu cña m×nh cã trë nªn mét kÎ nghÌo khæ, khèn khã, cã tµn t¹ thÕ nµo ®i ch¨ng n÷a th× c« g¸i vÉn mét lßng yªu th¬ng, t«n träng ngêi yªu vµ lo l¾ng cho ngêi m×nh yªu. TruyÖn cã kÕt thóc cã hËu: n÷

®ç ®¹t vµ gi÷ chøc vô cao trong triÒu). C«

g¸i ®îc hëng mét cuéc sèng h¹nh phóc,

®¸ng. TruyÖn gióp ta hiÓu râ h¬n vÒ ý nghÜa cña lÔ héi ngîi ca, tëng nhí Choon Hyang - ngêi phô n÷ Hµn Quèc thñy chung, mÉu mùc.

Th¸ng chÝn, th¸ng cña mïa thu, lµ thêi

çc ®éi nghÖ thuËt d©n gian ®îc tËp hîp ë kh¾p çc ®Þa ph¬ng, hä ®ãng vai nh÷ng ngêi n«ng d©n, ®eo mÆt n¹ cã hãa trang, móa h¸t vµ biÓu diÔn nh÷ng nghi lÔ d©n gian. Çc trß diÔn hÊp dÉn ®îc diÔn ra s«i næi nh phãng lao, ®èt ®uèc, kÐo co...

®iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn râ nÐt trong lÔ héi Chongsong Ariang diÔn ra vµo th¸ng mêi, tæ chøc ë Chongsong thuéc Kangwondo, ®©y lµ cuéc thi h¸t d©n gian víi nh÷ng ngêi thi biÓu diÔn khóc Arang. Do ®ã ë truyÖn Çi bíu biÕt h¸t cã ®o¹n kÓ vÒ çc nh©n vËt h¸t, nh¶y móa suèt ®ªm, ®©y lµ mét dÊu hiÖu cña lÔ héi. Çc lÔ héi ®· ®em ®Õn cho con ngêi niÒm vui, sù l¹c quan vµ tin vµo t¬ng lai. LÔ héi cßn mang tÝnh chÊt thùc hµnh tÝn ngìng thÓ hiÖn qua nh÷ng héi “v« giµ” cóng PhËt, mäi ngêi tõ giµ tíi trÎ, tõ trai tíi g¸i ë kh¾p n¬i tô häp vÒ lÔ héi ®Ó cÇu nguyÖn vµ tham gia nh÷ng viÖc lµm tõ thiÖn. §èi víi mçi ngêi d©n Hµn Quèc, viÖc tíi chïa lÔ PhËt, cÇu mong sù may m¾n, h¹nh phóc ®îc ph¶n ¸nh qua truyÖn Sù ng¹c nhiªn cña nhµ s víi chi tiÕt: mét c« g¸i thêng xuyªn ®Õn ng«i chïa gÇn nhµ ®Ó cÇu xin PhËt cho c« lÊy

®îc ngêi chång lµ mét vÞ quan ch©u. T¹i Hµn Quèc, Khæng gi¸o cã vÞ trÝ rÊt quan träng. Cã rÊt nhiÒu lÔ héi mang tÝnh chÊt lÔ nghi tÝn ngìng b¾t nguån tõ tôc thê Khæng Tö, tËp trung vµo th¸ng hai vµ th¸ng t¸m. LÔ héi ë Sokchouje lµ mét lÔ héi næi tiÕng víi dÊu Ên cña t tëng Khæng gi¸o thÓ hiÖn ë tÊt c¶ çc hµnh ®éng cña héi nh çc nghi thøc lÔ ®îc tiÕn hµnh nh»m tëng nhí, ca tông çc nhµ hiÒn triÕt cña Trung Quèc vµ Hµn Quèc.

Hµn Quèc víi nhiÒu lÔ héi ®îc tæ chøc trong n¨m ®· ph¶n ¸nh triÕt lý, lÏ sèng vµ m¬ íc cña nh©n d©n, lÔ héi lµ dÞp ®Ó con ngêi cã nh÷ng kho¶ng thêi gian nghØ ng¬i, vui ch¬i sau nh÷ng ngµy lao ®éng

(10)

lu hång viÖt

mÖt nhäc, vÊt v¶. §©y còng lµ dÞp ®Ó con ngêi gÆp gì, giao lu vµ t¹o nh÷ng mèi quan hÖ tèt ®Ñp. LÔ héi truyÒn thèng lµ lo¹i h×nh sinh ho¹t v¨n hãa, s¶n phÈm tinh thÇn cña ngêi d©n ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh lÞch sö.

Kh«ng gian lÔ héi ®· chøng tá nhu cÇu s¸ng t¹o vµ hëng thô nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ngêi d©n, qua ®ã gi¸o dôc cho mäi thÕ hÖ nh÷ng bµi häc quý gi¸. Hµnh tr×nh ®Õn kh«ng gian lÔ héi cña ngêi Hµn Quèc lµ ®Õn víi mét sinh ho¹t v¨n ho¸ thiªng liªng, duy tr×

tinh thÇn b×nh ®¼ng. Còng qua kh«ng gian lÔ héi mµ chóng ta thÊy ®îc nÐt ®Ñp riªng trong v¨n ho¸ Hµn Quèc.

5. KÕt luËn

Cæ tÝch lµ mét trong nh÷ng thÓ lo¹i cã quan hÖ kh«ng Ýt ®Õn tÝn ngìng, phong tôc cña mçi d©n téc. Vµ nh÷ng tÝn ngìng, phong tôc bao giê còng cã søc kÝch thÝch nghÖ thuËt s¸ng t¹o cæ tÝch cña ngêi Hµn Quèc. Qua truyÖn cæ tÝch, chóng ta thÊy nh÷ng nÐt ®Æc trng trong v¨n hãa d©n gian Hµn Quèc víi tÝn ngìng v¹n vËt h÷u linh, v¹n vËt t¬ng giao, tÝn ngìng thê Haninim, thê thÇn nói, thÇn c©y, thê vËt thiªng, vËt tæ, c¸c yÕu tè Nho - PhËt - §¹o;

c¸c phong tôc vÒ ®å ¨n, thøc uèng, h«n nh©n, thõa kÕ tµi s¶n; c¸c lÔ héi d©n gian nh lÔ héi diÔn ra vµo mïa xu©n, lÔ héi mang tÝnh chÊt thùc hµnh tÝn ngìng...

TÊt c¶ ®· chøng tá ®êi sèng tinh thÇn vµ

®êi sèng vËt chÊt cña d©n gian Hµn Quèc rÊt phong phó, ®a d¹ng. Ngµy nay, c¸ch øng xö vµ suy nghÜ cña ngêi Hµn Quèc lu«n chÞu ¶nh hëng bëi nh÷ng t tëng vµ t«n gi¸o ®· xuyªn suèt lÞch sö Hµn Quèc tõ bao thÕ kû qua, mÆc dï nÒn kinh tÕ ®· hiÖn ®¹i hãa, nhng ngêi Hµn Quèc vÉn ghi nhí vµ tu©n theo lèi sèng ngµn ®êi cña tæ tiªn. ë Hµn Quèc còng nh ë nhiÒu níc kh¸c trªn thÕ giíi, nh÷ng hñ tôc l¹c hËu ®· dÇn bÞ b·i bá, cßn nh÷ng tÝn

ngìng, phong tôc tèt ®Ñp, lµnh m¹nh sÏ

®îc duy tr×, ph¸t triÓn cïng víi nh÷ng lÔ héi ®Ó t¹o dùng mét cuéc sèng ®Çy ®ñ vÒ vËt chÊt, phong phó vÒ tinh thÇn.

TµI LIÖU THAM KH¶O

1. Ng« Xu©n B×nh - Ph¹m Hång Th¸i (chñ biªn) (2007), T«n gi¸o ë Hµn Quèc vµ ViÖt Nam - nghiªn cøu so s¸nh, Nxb. Khoa häc X· héi - Trung t©m nghiªn cøu Hµn Quèc, Hµ Néi.

2. TrÞnh Huy Ho¸ (biªn dÞch) (2004),

§èi tho¹i víi c¸c nÒn v¨n ho¸ TriÒu Tiªn, Nxb. TrÎ, TP. Hå ChÝ Minh.

§«ng Ph¬ng häc (2006), TËp hîp c¸c bµi gi¶ng chuyªn ®Ò Hµn Quèc häc, Hµ Néi.

5. Jeon Hye Kyung (2005), Nghiªn cøu so s¸nh truyÖn cæ Hµn Quèc vµ ViÖt Nam th«ng qua t×m hiÓu sù tÝch ®éng vËt, Nxb. §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, Hµ Néi.

7. §Æng V¨n Lung (2002), TiÕp cËn v¨n ho¸ Hµn Quèc, Nxb. V¨n ho¸-Th«ng tin, Hµ Néi.

9. NguyÔn B¸ Thµnh (1996), T¬ng

®ång v¨n ho¸ ViÖt Nam - Hµn Quèc, Nxb.

V¨n ho¸-Th«ng tin, Hµ Néi.

10. Cho Myeong Sook, V¬ng ThÞ Hoa Hång (dÞch vµ biªn so¹n) (2007), Nh÷ng truyÖn cæ hay Hµn Quèc, Nxb. ViÖn nghiªn cøu Ng«n ng÷ vµ V¨n hãa Hµn - ViÖt.

11. Lu ThÞ Hång ViÖt (2007), So s¸nh truyÖn cæ tÝch ViÖt - Hµn (LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n), Trêng §¹i häc §µ L¹t.