66 XIh6ihpc2(130),2015
VAI TTIO CUA NHA Nl/CC TRONG VIEC DAM BAO
•^ AN SINH X A H O l d VIET NAM DANG TH! VIET PHlTONG"
NGUYEN THANH THtJY"
1. Dat van de
An sitili xa hoi (ASXH) la mot tiiuat ngii duoc clio la chinli thiic xuSt hien ISn dk tien tai My trong mot dao luat nam 1935 v8 an sinh xa hoi CBorgatta va cpng su, 1992).
Xuit phat tit quan Sikm ca ban ring he th6ng ASXH phai dam bao cac nguyen ly phong ngita, giam thieu va khac phuc nii to cho nguoi dan, khai niem an sinh xa hoi dugc hiSu la "he thong cac chinh sach can thiep cua nha nuac (bao hiem xa hoi, trg giup xa h6i) va tu nhan (cac che do khSng theo luat dinh hoac cua tu nhan) nhim giam miic do ngheo doi va ton thuong, nang cao nang luc tu bao ve cua nguoi dan va xa hgi truac nhung rui to hay nguy co giam hoac mat thu nhap, bao dam on dinh, phat ttien va cong bang xa hoi"
(ILSSA va GIZ, 2013:10).
O Viet Nam, cho den nay, nha nuoc vin la chu thg chinh cho toan bg he thSng ASXH qu6c gia, tit viec hoach dinh chinh sach, t5 chiic thuc hien va dam bao ngan sach. Tuy nhi&l, he thong ASXH ciia Viet Nam van chua phat tri^n tuang xiing voi da tang trudng kinh tS:
miic do bao phu, miic huong va kha nang tiSp can cac djch vu ASXH thSp, ngu6n luc danh cho ASXH con han chS, v.v. Nghi quySt s6 IS-NQ/TU ngay 1/6/2012 cua Ban chip hanh Trung uong Dang ve "Mot s6 vdn de vi chinh sdeh xd hoi giai dogn 2012-2020" d£it muc tieu den nam 2020, Viet Nam co ban hmh thanh he thdng ASXH bao phu toan dan.
Hai trong so cac muc tieu ma Nghi quy& sd IS-NQ/TU dat ra dSn nam 2020 la bao hiSm y te (BHYT) toan dan va mo rgng do bao phu cua bao hiSm xa hgi (BHXH) toi 50%
luc lugng lao dgng. Trong pham vi bai vi6t nay, chung toi se xem xet vai tro ciia nha nuoc trong viec cung cip cac loai hinh BHYT va BHXH, tru cgt lon cua he thdng ASXH hipi nay a Viet Nam. Tit do, chung toi 6k xuit vice danh gia lai vai tro cua nha nudc nham thiic diy mot he thdng ASXH ddng bg, rgng khip va thoa dang, phu hgp voi dik kien kinh te - xa hgi cua dit nuoc va tilp can cac md hmh Men dai tren thd giai.
2. Nha nira-c va viec dam bao ngan sach cho su- nghiep y te
Chi phi cho y td la mdt muc chi quan trgng trong ca cdu chi ngan sach cua cac qudc gia No phan anh quan diem va thuc tiln dam bao ASXH cho nguoi dan cua moi qudc gia Nhin vao chinh sach va thuc tien dam bao ngan sach cho y tS gin mot thap nien qua.
NCS. Vifn Xahgi hgc.
• NCS. Vien Xahgi hgc.
md
Bang Thi ^i?t Phtrong, Nguyen Thanh Thiiy 67
CO the thay Nha nuac thi hien cam kdt manh ddi voi su nghiep cham soc siic khoe cho ngucri dan. Chi thi SS-CT/TlT cua Ban Bi thu Trung uong Dang vl "Diy manh cdng tac bao hiem y te trong tinh hinh moi" la mdt trong sd nhidu van ban chinh sach vi md thl hien cam ket nay. Theo do, Chi thi ydu ciu tang diu tu, phSn bd ngan sach thich hgp va sii dung CO hidu qua cac nguon ngan sach da co dl cung c6 va phat triln mang luoi kham benh, chtia bdnh, dac biet la mang Itroi y td co so, dap ling nhu cSu kham bdnh, chiia b^nh tai cac dja phuong (Ban Bi thu Trung uong Dang, 2009). Trong khoang mdt thap nidn qua, chi phi cho y tl dr Viet Nam hau nhu tang deu mdi nam. Chi ngan s4ch nha nudc cho y tl tang binh quto 34,2% trong giai do?in 2008 - 2013, cao hon tdc dg tong chi thuong xuyen cua ngan sach nha nuac. Mac dit tdc dp tang chi ngto sach nha nuoc cho y te trong ba ntoi gan day sut giam do nhung Idio khto kinh td vT md v^ chinh sach thit ch^t tai khda cua Chinh phu, nhtmg chi tieu cho y tl van ttog. Trong dd, chi tieu ngto sach cho y tl ttog cao nhit vao ntoi 2012 (ttog tdi 23-.570 ty dong so vcri ntai 2011) v4 du kiln ntai 2015 tilp Hic ttog them 6.298 ty ddng so vdi ntai 2014 (Bd Tai chinh, 2007-2014).
Dat trong tuang quan vcri chi ngto sach nha nuac cho hang myc kinh te, cd the thiy, chi tieu cho y tl khdng chi ttag dto theo timg nam, ma khotog each giiia chi phi cho ITnh vtrc y te so vai kinh te dang nit ngin din. LTac tinh nam 2015, khotog each chenh l^ch chi tidu ngto sach cho hai hang muc nay chi cdn 0,12 diem phin trton. Thyc tien phto bo ngto sach thap nien qua cho thay sir gia ttag lien tuc, th$m chi dot bien (nam 2011 - 2012), ca ty trgng va tong miic chi ngto sdch nha nuac danh cho y tl.
C6 thl thiy, Nha nu6c dmg nS liic bing ca chinh sach va thuc tien nhim duy tri vai tro chii dao trong cham soc siic khde va dam bao ASXH cho ngudi dto. Tuy nhien, nhiing sd lieu cdng bd vl tinh hinh ngto sach trong phien hgp Thudrng vii Qudc hdi ngay 10/10/2014 khiln chiing ta khdng khdi lo ng^i.
NgSn sach nha nird'c va ASXH: cic f kiln tir d^i bilu quae hpi trong cu$c hop Qu6c hSi ngay 10/10/2014
"[Chinh phit] phdi thu xip Ird na bdo hiim xd hdi 22.500 ti ddng. Ddy la khodn tiin ngdn sdch ma Chinh phit phdi nop vdo quy di trd luang cho nguai vi htm " (Chu nhiem Uy ban Cac vin dl xS hgi ciia Qudc hpi).
"72% ngdn sach ddnh cho chi thuang xuyen, eon lgi chua din 30% phdi vica ddnh ddu tuphdt triin, vita trd nf vica lam nhiing viec khdc. Bdy Id mQt ngdn sdch co ca ciu rdt xdu " (Chii tich Qudc hpi).
"Do cdn ddi ngdn sdeh nhd nuac ndm 2015 kho khdn nen chua bd tri duae ngdn sdch cdi cdeh tiin luang, khong eo diiu ki$n dieu ehinh tiin lucmg ca sa" (Bd trucmg Bd Tai chtnh).
"Ndm 2014 33 hodn IQ trinh tdng luang, ndm 2015 Chinh phit ciing bdo cdo khong bd triSuQC nguin 3e thtfc hiin" (Pho Chu tich Qudc hgi).
yjw//^w-bftp://tuoitre.vn/titi/chinh-tri-xa-hoi/20141010/no-nliieu-an-het-lav-dau- iinn-tii/656536.html. truy cap ngay 10/10/2014. •
68 Vai tro ciia nhd nudc...
Tinh trang tham hut ngto sach trong chi tieu dtoh cho ASXH dac bidt dtog chii y khi dat trong bdi canh tdng thu ngto sach nha nuac trong nhiing nam gin dSy lien tilp thip hon so vol tdng chi. Kit qua quylt toto thu chi ngto sach nha nuac tit nSm 2005 din nam 2014 cho thiy bgi chi ngto sach diln ra lien tuc va khotog each giiia thu va chi ngSn sach cd chilu huong gia tfag (Bp Tai chinh, 2015). Nam 2015, du toto tdng thu va tong chi NSNN tilp tuc gito each vdi tdng thu la 911.100 ty ddng va tdng chi 1.147.100 ty ddng (Bd Tai chinh, 2015). Ty le bdi chi ngto sach so vdi GDP la 4,8%, dupc coi li nim trong muc cho phep (Bg Tai chinh, 2014), nhtmg van o miic trung binh cao so vdi cac nudc trong khu vuc Ddng Nam A.
v l nguyen tic, viec dtoi bao ASXH cho nguoi dto khdng the vugt qua kha nang chi tra cua mpt qudc gia Ly thuylt vl xa hdi phiic lgi nhin mgnh ttog; cac chii the khac nhau diu cin tham gia vao viec cung iing cac dich vu phuc lgi (Fujimura, 2000). Ngay nay, trong mgi hoat dpng ciia he thdng ASXH, nha nudc khdng nen va cung khdng thl la chii thl duy nhit. D I phat triln he thdng ASXH bao phu toto dto nhu muc tieu Nght quylt 15-NQ/TU' d§t ta, can cd sy tham gia ciia nhilu chii thl phiic lgi, trong dd nha nucrc ddng vai trd chii d^, tao khudn khd phap h va chinh sach, tao ca che nhim huy dgng su tham gia ciia cac ddi tac phi nha nudc, keu ggi trach nhiem xa hdi ciia mdi thtoh vien trong xa hgi.
3. Nhii nirdrc va vi^c cung cip bao hlSm xa hpi v^ bao hilm y tl 3.1. Bdo hiim xd hoi
BHXH la sy bao dfai thay the ho|c bii dip mdt phin thu nhap ciia ngudi lao dpng khi hp gip phai nhiing bien cd, rui ro, Itol giam hoac mit thu nhap do dau 6m, thai sto, tai nan lao dpng, benh nghd nghiep, het tuoi lao ddng hoac qua ddi, tren co sd ddng gdp vao quy BHXH. BHXH xay dyng va stt dung quy tai chinh tip trung do ngudi sii dung lao dgng v^
ngudi lao ddng ddng gdp. 6 Vidt Nam, BHXH dugc thyc hipn tit nam 1947. H$ thing nay ban dau chi gidi han cho ddi tugng la cto bg cdng nhto vien trong khu vyc nhi nudc. Din nam 1993, h$ thing nay dugc md rdng cho ca cac doanh nghiep tu nhto va cdc cdng ty lien doanh. Din lujt BHXH ntoi 2006, vdi viec bd sung BHXH ty nguydn, BHXH da trd thanh phuoiig thlic dain bao ASXH danh cho mpi ngudi. Chuomg ttinh BHXH bit bupc hi$n nay bao gdm cac che dp nhu: dm dau, thai san, tai nan lao dpng, bdnh nghi nghidp, htm tri, tit tuat; BHXH ty nguyen bao gdm: trp cip him tri va tn; cip tit tuit; BH thit nghiep thi gim trp cip thit nghiep, ho tn? hoc nghd, hd trg tun vipc lam. Luat BHXH (nam 2006, sira dii bo sung nam 2014) da danh diu mdt budc phat tridn ldn, tao hanh lang phap 1^ cao nhit trong vipc thyc hien chinh sach BHXH cho ngudi lao ddng.
Ddi tugng tham gia BHXH nhiing nam gin day ttog din. Ddi tugng tham gia BHXH bit huge ttog tir gin 8,2 tridu ngudi nam 2007 len 10,4 tripu ngudi vao nam 2012 (tfag 27,2% so vdi nam 2007 (ILSSA, 2014)). Ty Id gia ttag ddi tugng tham gia BHXH binh quto htog ntoi la 5,4%, chu ylu trong pham vi khu vyc kinh tl chinh thiic. Tuy thl, BHXH hipn mdi chi bao phu dugc khotog 2/3 sd ddi tupng thugc dipn bit bupc tham gia.
BHXH ty nguyen, dil cd da ttag manh sau nam diu triln khai, ciing chi chilm 0,27%
tdng so lao dpng thudc dipn tham gia'(ILSSA, 2014). Nlu tinh ca BHXH ty nguy$n thi cho den nay, chi khotog 20% lyc lupng lao ddng ca nudc thudc dipn bao phii ciia BHXH ' Phb ldn Irong s6 hp miftc d6 ii timg tham gia BHXH bjt buOc.
Dgng Thf Viet Phuang, Ngi^en Thanh Thity 69
Tinh den cuoi nam 2012, BHXH moi chi dap ung dugc hon 1/5 dan s6 tu 60 tu6i tra len ducrc nhan trg c4p huu tri. Ben canh do, tmh trang ng dong, tr6n dong BHXH con dien ra a nhieu doanh nghidp. Quy BHXH, nhSt la quy huu tri, tu tak co nguy ca mit can ddi trong tuong lai gan (ttr nam 2011 din nam 2014, ngan sach nha nuoc 3a tang chi cho quy BHXH de chi tra luang huu va bao dam xa hpi, tir 29,7% ten 42,6%). Day se la thach thuc ma Viet Nam phai d6i mat voi muc tieu tang dp bao phu cua BHXH tai nam 2020.
Voi muc tieu t3ng dp bao phu bao hiem xa hpi len 50% vao nam 2020 (Ban chap hanh Trung uang Dang, 2012b), Nha nuac xac dinh BHXH bit buoc khong con la giai p h ^ duy nhat de tang dp bao phu cua BHXH, ma con phai tang dp bao phii thSng qua vice huy dgng su tham gia BHXH tu nguyen cua nguoi dan. Rut ngSn khoang each th\i huong giua khu vuc cong va khu vuc tu cung dugc xem la mpt trong nhiing each thiic tang do bao phu cua BHXH. Nghi quyet ciing nhin manh d6n viec ma rpng mang lu6i BHXH tu nguyfn den cac nhom doi tupng nong dan, lao dpng khu vuc phi chinh thiic...
Co the noi day la m6t su thay doi lon trong quan diem cua Nha nuoc khi xac djnh cac doi tupi^ thu hucmg cac chinh sach dam bao ASXH hien nay.
Tuy vay, viec ma rpng doi tugng thu huong ASXH khong di ciing vcri vifc mo rpng chii the tham gia. Nha nuac van tu xac dinh la chii the duy nhat trong vifc dam bao ASXH. Nghi quyet 21-NQ/nr dat ra nhiem vu can "md rdng chinh sdch hd tra cua Nhd nudc ddi vdi ngudi tham gia cdc loai hlnh BHXH, BHYT, nhdt Id BHXH tu nguydn cho ndng ddn, lao dpng trong khu vuc phi chinh thirc; BHYT cho cdc ddi tuang chinh sdch, ngudi thuoc ho gia dinh can ngheo, ndng ddn, hoc sinh, sinh vien, ddng bdo a cdc vitng ddc biet khd khdn, vitng ndi". Chi thi 05/CT-TTg, ngay 02/4/2015 ciia Thu tuong Chinh phii yeu cau sir vao cuoc khin truong hon nQa cua cac bp, ban, nganh nhim thuc hifn cac chi tieu Nghj quylt 21-NQ /TU dh ra: "Ddi vdi cdc tinh cd ty ie bao phu BHXH thdp (duai 20%), BHYT thdp (dudi 60%) cdn tap trung xdy dung, ban hdnh ki hogch vd td chitc thixc hien nhdm ndng cao so ngtrdi tham gia BHXH, BHYT de dgl bdng ty l? trung binh cua cd nudc vi nguoi tham gia BHXH, BHYT vdo cudi ndm 2015 "
3.2. Bao hiemy ti
Luat BHYT co hieu luc tCr ngay 1/7/2009 da quy dinh trach nhifm tham gia BHYT cua cac nhom d6i tupng theo 16 trinh. Luat sOra doi, b6 sung mot so dilu cua Lu|t BHYT nam 2014 thl hifn ro hon quylt tam chinh tri nhim thiic day thuc hifn BHYT toan dan theo tinh thin cua Hiln phap 2013 va Nghi quylt 21-NQ/TU". D I thuc hifn muc tieu nay, Luat BHYT sira ddi quy dinh toan dan bit bupc tham gia BHYT, d6ng thoi ho trg ngan sach cho mpt s6 nhom dli tugng tham gia BHYT. Ching han, Nha nuoc khuyin khich viec tham gia BHYT theo hg gia ffinh bing each giam din miic dong tir thanh vien thii hai trong hp. Chi thi 05/CT-TTg, ngay 02/4/2015 ciia Thu tuong Chinh phu yeu ciu su vao cuoc khin truong hon niia ciia cac bp, ban, nganh nham thuc hifn cac chi tieu Nghi quyet 21-NQ/Tir dl ra. D6i vcri Uy ban nhan dan cac tinh, thanh pho true thupc Trung uang, Thu tuong yeu cau "Awy dong moi ngudn luc de hd tra cho nguai ddn tham gia BHYT, trudc mdt tgp trung hd tr(r 30% muc ddng BHYT con lai cho ngudi thudc hd gia dinh can ngheo " (Thu tuong Chinh phu, 2015). Mpt lan niia, Nha nuoc tiep tuc ho trg ngan sach
70 Vai tro ciia nhd nuac...
dl thuc diy qua trmh md rdng ddi tupng, thuc hidn muc tieu BHYT toto dto va dam bao ASXH. Bing cac bien phap nay, Chinh phu phin diu dat muc tieu ddn hit nam 2015, sd ngudi tham gia BHYT dat 75% dto sd (trong khi ty Id tham gia BHYT hien tai la 71%) (Thil tudng Chinh phu, 2015).
Dtoh gia thyc tl tham gia BHYT tit nam 2001 din nam 2012, ty lp dta sd tham gia BHYT da ttog len (dat gin 60 trieu ngudi vao nam 2012). Dilu dtog ndi la, trong sd gin 60 trieu ngudi dd, cd tdi 78% sd ngudi tham gia BHYT la do nha nudc hd trg mua (Somanathan va ddng nghiep, 2014). Tuy nhien, ngay ca trong cac nhdm dugc ngto sach nha nudc hd trg mdt phin hoac thudc dien bit huge tham gia BHYT, ty 1? ngudi lao dpng khdng cd BHYT van cdn cao. Cd nhOng dia phuomg, ngay ca khi dugc ngto sach nha nudcho trg ddng 70%, th^m chi cd dia phucmg hd trg tdi 90% chi phi mua BHYT, thi sl ddi tugng tham gia van cdn thip (Bd Y te, 2013).
Tinh din hit ntai 2012, vln cdn gin 37% dto sd chua tham gia BHYT, bao gim ddi tupng cd ttach nhiem tham gia BHYT, ddi tugng dugc ngto sach nha nudc h§ trg mpt phin miic ddng, va ddi tugmg phai ty ddng toto bd miic ddng. Trong dd, cd khofag gan 74,7% nguai can ngheo, 48,6% ngudi lao dgng trong cac doanh nghipp va 74% ndng dan, ngudi lao dpng khu vyc phi chinh thiic va cac ddi tugng khac chua tham gia BHYT (B0 Y tl, 2013). Cd thl thiy, sy ach tic trong thyc hidn BHYT toto dto nim d cac nhdm cd chilu hudng ylu thl, de bi tin thuong nay. Vdi viec Chinh phu h5 trg 30% miic ddng BHYT cdn lai cho ngudi thugc hd gia dinh c ^ ngheo, su ach tic nay cd thd phan nao dugc thao gS (ILSSA va GIZ, 2013).
Bieu 1. Tinh hinh tham gia BHYT theo cac nhom Htn twfng 2012 Dan vi: %
• 74,74 • 73,99
• 5832 ^ 1 ^ H
^ H ati.ia ^ H ^ H
^ H ^ H 25,26 ^ H • 26,01 ^ ^ 1
II ll ll
• Co BHYT • Khdng CO BHYT Chii thich: Nhom 1: Do ngucri lao dgng va nguoi sij dung lao dong dongNhom 2: Nhom kit hop giiia NSNN va dong gop cua nguoi sii dung Nhom 3: Nhom d6i tugng ty nguydn tham gia BHYT Nguon: Bd Yte. 2013.
Bang Thi Vi^t Phuang, Nguyen Thanh Thuy 71
Voi vifc tang chi ng&i sach cho y tk, mang ludi to chiic kham chfta bfnh dugc mo rgng hem. Ca nuac co 35 bfnh vien da khoa va chuyen khoa cong lap tuyen trung uong, 382 benh vifn c6ng lap tuyen tinh, va hau het cac huyfn deu co bfnh vien da khoa cung iing dich vu kham chfia bfnh ban dau. Trong khi do, theo so lifu khao sat nam 2011, cac bfnh vifn tu chi chiSm 7% tong so benh vien va 4,4% tdng so giuong benh (Tran Thi Mai Oanh va ddng nghiep, 2011). Nam 2013, trung binh ca nuoc co 25 giuong bfnh/10.000 dan, thi khoang 24,3 giuong thugc benh vien cong lap (Bg Y xk va HPG, 2013). Muc do tham gia cua cac ca so y te tu nhan vao hf thdng BHYT con rat h^n che. Theo thdng ke nam 2011, chi cd 12,7% co sd y td tu nhan tham gia ky hgp ddng kham chua bfnh bSng BHYT voi ty If the dang ky ban diu la 3,8%. Vifc dung BHYT a cac co so y te tu nhan chii yeu danh cho kham chua bfnh ngo^i tni (93,8%) (Tran Thj Mai Oanh va ddng nghiep, 2011). Cd th6 thSy co so ha tang y te nhSn kham chQa bfnh cd BHYT cho den nay hau nhu van la "ddc quyen" cua khu vuc nha nuoc.
Biic tranh "ddc quyen" cr tren trd nen khac biet neu xet den tan suat tham kham tai cac co so y tl. Nam 2011, mdi ngudi dan Vift Nam trung binh kham benh 1,8 lan tgi cac CO s6 y te tu nhan, 1,2 lln tai tiEim y ik xa va 0,8 ISn tai bfnh vifn cdng. Cac co so kham chua bfnh tu nhan tilp tuc khing dinh lgi the trong vifc thu hut ngudi dan din kham chtta benh vao nam 2012. Khu vuc y tl tu nhan tro thanh khu vuc ddng vai trd quan trong trong vifc cung cip dich vu ngoai tni, chiem tdi 60% sd lugt kham, tap trung vao cac loai dich vu dl thu hdi vdn (Bg Y tl va (HPG), 2013). Nhu v^y, trong khi khu v\rc y tl tu nhan tham gia han chl vao he thdng BHYT, nhung lai thu hut da sd ngudi dan vao cac djch vu ngoai tni, ro rang Nha nudc can cd cac chinh sach phii hgp hon nhSm thiic dly su hgp tac gifia khu vuc y tl cdng va tu trong vifc cimg cap cac dich vu cham soc siic khoe.
Thuc trang sau day lam ro hon vln de vua neu: Tj- If ngudi co the BHYT ma khdng sfi dung khi di khdm chua benh kha cao. Ket qua khao sat mfic sdng hd gia dinh nam 2010 - 2012 cho thiy, trong phgm vi ca nuac (cung nhu timg khu vuc ndng thdn, dd thi) ti If nguoi co the BHYT tang len. Tuy nhien, ti If ngudi sfi dung the BHYT (trong sd ngudi co the) con it. Tu nSm 2004 din 2012, ti If dan sd khdng dirng the BHYT hoac s6 kham chfia benh mign phi trong dilu tri, ca npi tni va ngoai tru, deu khdng miy thay ddi, chi bing khoang 50% so vdi tdng sd ngudi cd the BHYT. 6 nhdm ngheo, dSn tdc it nguoi va cac viing khd khan, ti If sfi dung the BHYT cdn thap hon cac nhdm/vung cdn lai. Ty If dan sd cd BHYT dilu tri ndi tni chu ylu roi vao cac nhdm thu nhgp thip va giam din ty le din nhdm thu nhgp cao nhit (Tdng cue Thdng k6, 2013). Su ddi lap gifia ti If ngucri sfi dung the BHYT cdn thip (trong ca dilu tri nfi tni va ngoai tni) so vdi ti If ngudi cd the BHYT tang len cd the khien chiing ta can dat cau hdi vl hifu qua cua the BHYT ddi vdi ngucri dan (Bui Quang Dung va cgng s\r.20l3).
72 Vai tro cim nhd nudc...
Bilu 2. T^ 1$ ngiroi kli^m ciiira benli ngoai tru trong 12 th^ng t^i cac cor so' khim chira b^nh Ban vi: %
• YtitunhtUi • Bfnh vifn NhA nir6c
Ngudn: Tong cyc Thdng lie, 2013.
Vipc ngudi dan it dilng d& the BHYT trong kham chtta benh^, cCmg voi tin suit thatn kham nghieng htm vi phia cac ca sd y ti tu nhan, cho thiy cin di^u chinh Ijii vai trd dieu hanh trtrc tiep cua nha nudc ddi vdi vice ctmg cip cac dich vy y t l trong b6i canh xu hudng tu nhan hda dang hinh thanh ngay m^t ro rpt va td ra hipu qtia trong mot vai nhSn td. Chung tdi cho ring cin da dang hda cac hinh thilc cham sdc y tS bing viec tao mdi trudng canh tranh lanh manh giiia khu vtic nha nudc va tu nhan trong cung cSp cac djch vu y t l Di6u nay se tao thanh mang ludi cham sdc y ti rgng khip, dam bag cho mgi ngudi dan cd quySn dugc lua chgn phuong thtic BHYT mpt each chu dpng va cdng bing. Hp thdng BHYT khdng chi cin bao phii cho toan dan ma cdn nen md rpng ddi tugng cung cip dich vy y td cho ngudi tham gia BHYT. Tuy nhito, dieu nay ddi hdi phai xay dung co ch6 quan ly giam sat dd bao dam tinh bSn vftng cua he thdng.
S. Kit lu|n
Vi6t Nam dat muc tieu tang trudng kinh tl di ddi vdi bao dam ASXH, va xac diiih vai trd cua nha nudc nhu la chu thl phuc lgi chu ylu va co ban cho toan bg h?
thong ASXH qudc gia. Nha nudc dang kien tri thuc hiin cam kit nay, vdi vai trd chi dao tit vipc hoach dinh chinh sach, td chiic thuc hien va dam bao ngan sach Do ng cong va tinh trang bpi chi ngan sach keo dai, nha nudc cin xac dinh lai vai trd ciia mmh trong vice dam bao sg: phat trien bin vftng ctia h^ thing ASXH, theo nghia phan chia 1^ cac vai trd va huy ddng stt tham gia cua khu vtic tu nhan trong viec cung cip cac dich v\i ASXH. " '
Vipc da dsng hda cac chil thl ASXH tren co so mdt khung khd phap W va he thong ASXH nhicu tang lop de bao ve, hg trg ngudi dan ling phd vdi riii ro. Cin ' Con c6 nhieu nguyen nhan Icliic cua viec khong diing Sin the BHYT imno i,i,4~ ui i.- ,. i , <
, u ^ g k b ^ c h C , a H n . c h o n g u « c 6 . h . B H / T 4 c 6 " ^ > : r i 7 i ^ , T ; u ' ^ f r i \ r C g ^
Dgng Jhj Viet Phuang, Nguyen Thanh Thuy 73
day manh co cau quy BHXH gdm 3 ting nhu sau: tang thu nhat tfi ngudn ngan sach nha nucrc (tfi thue) - t ^ g co ban mpi nguoi dugc hudng nhu nhau; ting thfi hai dua tren sy ddng gop bit bugc cfia ngucri sfi dung lao ddng va nguoi lao ddng; tang thfi ba keu ggi su tu nguyfn tham gia ddng gdp cua ngucri lao ddng dk tang mfic thu hudng cua hg sau khi nghi lao ddng. Nha nuoc ddng vai trd xay dvmg ca che, chinh sach nham dam bao thi trucmg cung ung cac dich vu an sinh cdng khai, minh bgch va hieu qua; khuyen khich su tham gia cua khu vuc tu nhan vao viec cung d p cac dich vu xa hdi.
Tren tiiuc te, BHYT dang dung truoc tinh the luong nan gifia mdt ben la muc tieu bao phu BHYT toan dan; va mdt ben la tinh trang nguoi cd the BHYT khdng sfi dung the trong cac dich vu cham sdc y te cdng ma huang tdi cac dich vu tham kham tu nhan. Ben cgnh tit ca nhung nguyen nhan khiln hf thdng BHYT chua bao phu dugc toan dan va chua dem lai chat lugng thda dang cho ngudi thu hudng, cin luu y mdt thuc te la cac nhu cau cham sdc y te hien da phan hda rat ro giua nhung nhdm nguoi thu hudng cd cac mfic thu nhap khac nhau. Hf thdng BHYT mgt mat phai dam B&o dap fing nhu cau cham sdc y tl tdi thieu, mat khac phai dugc thiet ke da dang nhim dap ung cac nhu cSu cham sdc sfic khde khac nhau cua ngudi tham gia.
ASXH la quyln co ban cua con ngucri. De fieu nay di vao thuc tien dcri sdng xa hdi thi trudfc hit cin nd lyc nang cao nhan thfic ngucri dan ve quy6n an sinh cua hg. Moi nguoi dan xac dinh rd quyen va nghla vu cua minb trong vifc chu dgng tiang bi mot hinh thuc ASXH phu hgp; ttanh su ttdng chd, phu thudc vao nha nuoc. Su tham gia cua cac thanh vien ttong xa hgi vira vcri tu each la ngucri thu hudng nhung cung ddng thdi la cac chu thl an sinh la phuong thuc dam bao sy bin viing cua hf thdng ASXH 6 Vift Nam hifn nay.
Tai lieu tham khao
Apamaa, S. Ajay, T. Dho Lan Huong, Kari L. H va Heman L. Fuenzalida - Puebna. 2014. Tiln tai bao phii bao hilm y tl toan din a Viet Nam: Danh ^ a va Giai phap. Dinh huong trong phat trien.
Washington, DC: World Bank.
Ban chap hanh Trung uong Dang. 20i2a. Nghi quyet s6 15-NQ/TW ciia Ban chap hanh Trung uong Dang ng^y 1 /6/2012 vS "Mdt sd vdn di vi chinh sdch xa hdi giai dogn 2012-2020 ".
Ban chSp hanh Trung uong Dang. 2012b. Nghj quylt s6 21-NQ/TW cua Ban Chip hinh Trung uong ng^y 22/11/2012 vk "Tdng cudng sic ldnh dgo cua Ddng dSi vdi cdng tdc BHXH. BHYT giai dogn 2011-2020".
Ban Bi thu Trung uong Dang. 2009. Chi thi so 38-CT/TW ciia Ban Bi thu ngay 7/9/2009 vk "Ddy m^nh cong tac bao hilm y te trong tinh hinh miW".
Bo Y te. 2013. D I an th^rc hi^n lo trinh tiln toi Bao hilm y te toan dan giai doan 2012-2015 v^ 2020.
BQ Tai chinh. 2015. Bao cSo quylt toan thu chi ngan sach nSm 2005-2014.
BQ T ^ Chinh. 2014. Bao cao ngan sdch VietNam 2012-2013.
Bo Ytl vil Nhom D6i tac Ytl. 2013. Bao cao chungtong quan nganh yte nam 2013. Ha Noi.
74 Vai trd ciia nhd nudc.
Bui Quang Diing, D6 Thien Kinh, DSng Thi Vi?t Phucmg. 2013. "M^t s6 vin dl vl d&i s6ng vSn hda xa h<ii nfing thon Vi^t Nam hi^n nay", Tgp chi Xahdi hgc, s6 4/2013, tr. 23-36.
Vien Khoa hgc Lao dong vA Xa hfi (ILSSA). 2014. Bdo cdo tdng ttit Mnh gid thi hdnh ludl bdo hiim xd hdi. Ha N6i.
Vi^n Khoa hoc Lao dong vk Xa hfi (ILSSA) \k GIZ. 2013. Phdt triin he thdng an sinh xd hgi d Viet Nam den ndm 2020.
Masayuki, F. 2000. "The Welfare State, the Middle Class, and the Welfare Society", Review of Population and Social Polity, No. 9,2000, tr. 1-23,
Thii taimg Chinh phu. 2015. Chi thj s6 05/CT-TTg ngiy 02/4/2015 cua Thu tuong Chinh phii vl tang cuong th^c hien chinh sach bio hilm xa hOi va bao hiem y te.
Tong cyc Thing ke. 2013. Kit qud khdo sdt mti-csdng ddn cu Vi$t Nam ndm 2012. Nxb Th6ng kfi.
Tran Hfhi Quang. 2009. H$ thing phiic lgi a thanh pho Hi Cht Minh voi myc tieu tiln bf xa hfi va cong bang xa hfi (ban phiic trinh tong kit dl tai nghifin curu), Vifn Nghifin ciiu ph4t triln TP. H8 Chl Minh, TP. Ho Chi Minh (bio cio nghifin cuu).
Tran Thj Mai Oanh, K. Hort, Khuong Anh Tudn, Nguyin Thi Minh Hilu, Trjnh Ngpc Thanh vh cfng sy.
2011. Nghien ciru vey te ngodi cong lgp, Vifin Chifin lugrc vh chinh sich y te.
