T H U C T i t N - K I N H N G H I E M
Xahoi hoa djch VU cong tnng linh virc giao due o Viet Nam
I PGS. TS. DINH THI MINH TUYET (')
1. Djch vy cdng va xa h$i hoa djch vy cong Djeh vy edng Id tat cd nhflng hoat ddng nham thfle hien nhflng chflc nang von cd cua Chtnh phQ, bao gIm tQ cde hogt ddng ban hdnh chinh sdeh, phap luat, tda an-., cho d i n nhflng hogt dpng y te, gido dye, giao thdng edng edng. Djeh vy edng cdn dupc hilu Id nhQng hdng hda djch vy phyc vy trflc tilp nhu c l u efla ede to chQc va cdng ddn ma Chfnh phli can thidp vdo vide cung cd'p nhim mye tieu hidu qud, cdng bang.
TrUde ddy, djch vu cdng do nhd nfldc cung d p , nhflng do nhu elu ngdy edng cao eQa cde to chQe va cdng dan, vl vdy bupc phai xa hdi hda. Xa hdi hda djch vy cdng nhim huy ddng mpi nguin lyc xa hdi ddp Qng djeh vy cho edng dan, tao dilu kien eho mpi ngudi tham gia tfeh eflc vao hogt ddng ndy, phdt huy khd ndng, nang lyc tiem tang trong xd hdi; khPi dgy ttnh sang tgo, chQ ddng, tieh cue efla ngudi ddn, nhd dd da dang hda va tang nguon eung flng djch vy edng eho xa hdi; huy ddng sfl ddng gdp eho hoat dpng eung Qng djeh vy edng; giam gdnh ndng ngdn sdch cho nha nQde d l nhd nfldc tap trung vao nhflng nhidm vy trpng tdm phdt trien dd't nflde.
Ve mgt npi dung, xd hdi hda djch vy edng ddi hdi phdi ddm bdo mdt s l nguydn tie ed bdn: eac djch vy edng ndo ma kinh t l ngodi nha nude khdng ldm dupc, khdng muln lam hogc khdng dupe phep lam nhung xd hdi cd nhu eau thi nhd nude phai cung cap; nhd nude phli hpp vdi cdc to ehfle xa hdi vd tfl nhdn thflc hien cung flng djch vy cdng theo phdp ludt vd quy c h l nhflng djeh vy edng ndo md ede thanh phan kinh t l khde ed khd ndng va muln tham gia thl dQpe khuyln_ khfch tham gia cung Qng eho xd hdi, nhQng nha nadc van ehju trach nhiem trfldc xa hdi v l s l Iflpng va ehat Iflpng cdc djeh vy cdng d l chuyen giao cho khu vfle tu.
Trong thdi dgi cdch mang khoa hpc cdng nghg, tri tug trd thdnh ddng lye chfnh cQa sy gia tdng toe do phat triln kinh t l - xa hdi, do dd gido dye chfnh Id mdt djch vy edng do nhd nude eung cap eho ngfldi dan qua cde to chflc nhd nflde hay qua vide hd trp tdi ehinh eho cde nhd cung cdp djeh vy tU
C) HQC vi$n Hinh chinh qudc gia
nhan va giao dye dflpe coi la nhan to quyet djnh sfl thdnh bai cua moi qude gia tren con dfldng phat trien.
2. Xa hpi hda dich vu cdng trong ITnh vfle giao dye d nfldc ta
Gido dye ludn Id vdn d l trung tam eua ddl sing xa hdi vi ed vai trd quylt djnh tflPng lai efla moi ngfldi vd eua cd xa hpi. Xd h$i hda gido due la mdt xu hudng tat yeu. Id ndi dung quan trpng ddm bdo sy thanh cdng eua dli mdi can bdn, todn didn gido dye vd ddo tgo, ddp Qng ydu cau edng nghigp hda, hien dai hda trong dilu kidn kinh t l thj trfldng djnh hudng xa hdi ehQ nghTa va hpi nhap quoc t l d Vidt Nam.
Chtnh phu da ban hanh Nghj djnh s l 69/2008/NO-CP ngay 30/5/2008 v l ehtnh sdch khuyen khfch xd hdi hda d l i vdi cdc hogt ddng trong ITnh vfle gido dgc, day nghe, y te, vdn hda, t h l thao, mdi trfldng; Bp Tai chtnh da ban hdnh Thdng tfl so 135/2008/TT- BTC ngdy 31/12/2008 hfldng ddn thflc hidn Nghj djnh nay.
Qua trinh thflc hidn cho thay Nghj djnh s l 69/2o68/ND-CP da tgo ed sd phdp ly quan trpng thQe day xa hdi hda djeh vy cdng trong ITnh vye giao dye d nfldc ta trong nhflng nam qua; tgo ra bflde dot pha, thu hflt nhieu nguon lflc tfl khu vflc tfl nhdn tham gia vao cdc ITnh vflc nha nydc khuyin khich xd hdi hda.
d eae nude phdt triln, giao dye p h i thdng ehQ y l u do nha nudc bdo trp hode cung elp vd hodn toan mien phf eho mpi ngudi dan. Bdn cgnh cac trfldng edng, cdn ed hd thing trfldng tfl thyc nham dap flng nhu cdu cho
To chuc nha nuoc so 10/2015
nhflng ngadi ed dilu kidn tdi chinh tot hode cde nhdm tdn gido. Tuy vdy, can ldu y rang:
djch vy edng trong ITnh vflc gido dye Id mdt logi djch vy khdng the phd mde cho thj trudng (vin ed ttnh logi trfl, egnh tranh vd vl lpi nhudn). Nhflng ngdnh hpe rd't cdn cho tUPng lai quoc gia (nhu khoa hpc cd bdn) md thj trddng khdng the ddp flng dQ (vl ly do Idi nhudn) se khdng dflpe eae dgi hpc tfl thye ehQ
<l dau tfl. Oilu ndy trong thfle te eho thdy: mpt thj trfldng ty do v l gido dye se dao tgo qud nhilu cQ nhdn qudn tri kinh doanh, vi tinh, tieng Anh, k l todn, bdi vi dao tgo nhflng ngdnh tren dau tu chi pht thd'p, nhu eau thj trfldng nhilu, thu Ipi nhanh. Trong khi dd, vide ddo tao v l khoa hpe cd bdn (khoa hpc ty nhidn vd khoa hpe xa hpi), ky thudt va edng nghd cao tt dupe cdc trfldng dgi hpc tfl thye quan tdm vi edn phdi ddu tfl trang thilt bi, phdng thi nghidm rdt d i t tiln, xet trong ngin hgn va xet v l tJf suit lpi nhudn d l i vdi ed sd ddo tgo khdng cao. Thj trfldng giao dye cung khdng cd ddng ed d l chfl trpng d i n ngdnh khoa hpc xd hdi va nhdn vdn, dfl ddy Id mdt ngdnh rd't c l n duy tri d l gifl gin bdn sac van hda ddn tdc trong qud trinh hOI nhdp quie t l . Ogi hpe tfl thyc cung rdt ft, thdm chi khdng ddu tfl nhilu eho nghidn eflu khoa hpe. N l u nghidn cflu khoa hpc Id mdt tidu chuin eua mdt trfldng "dgi hpe", thi phan Idn eae dgi hpc tfl thye hidn nay d Vidt Nam chi Id nhflng "cd sd dgy nghi". Chtnh vl vdy, xa hdi hda giao dye khdng phdi Id giao phd hd thing gido dye eho thj trfldng va d l nd van hanh theo quy luat thj trudng. Vai trd cQa nhd nude khdng ehi Id thilt ke khung ehtnh sdeh eho hogt dpng eua cd hd thing gido dye md edn Id thyc hidn nhigm vy b l sung eho nhflng khiem khuylt eua thj trfldng.
Thye trgng hi$n nay eho thd'y, xd hpi hda dieh vy edng trong ITnh vyc gido dye dang gdp khdng tt khd khdn. Do nguon ngdn sdch hgn hgp, ehtnh cdc trudng dgi hpc cdng eung dang trd thdnh nhflng nhd eung cap djch vy gido dge qua ede h$ ddo tgo ngoai chfnh quy d l ed nhQng nguin thu ngodi ngan sdeh. Nguon tai ehinh cho gido dye ngdy cdng dya nhieu hdn vdo xa hdi vd ngddi ddn. Trong thye t l , gido dye dang dupe "xa hdi hda" theo nghTa ganh n§ng ehi phf ehQ y l u ddt trdn vai ngudi dan.
Nam 2014, ngan sdeh nhd nudc ddnh cho ngdnh giao dgc trong nam hpc mdi gidm 10%
so vdi nam 2013 (tQ khoang 6.600 ty ding xulng gan 6.000 t^ ding). Trong do, ehi thudng xuyen cho sy nghidp gido dye gidm 8%, ehUdng trinh mue tidu qud'c gia gidm 8%, rieng ngdn sdch ehi eho tTnh vye nghidn cQu khoa hpe gidm 30%, nen khd ky vpng tdng thdm nguon tai chfnh cho giao dye dgi hpc td ngdn sdch nhd nyde'". Vdn de dat ra la, trong boi canh ngdn sdeh hgn hgp vd khdng the tilp tyc bao cap, nhd nflde can dau tfl eho fTnh vflc ndo. VI vdy, can cd quy hoach tong the, hdp ly trong ea hd thong de ngan sdeh nhd nudc cd t h l tap trung dau tfl eho nhflng ITnh vyc ma khu vyc tu nhan khdng dO khd ndng hode ddng lye du mgnh d l ddp flng.
Trong khi dd, qua trinh thyc hidn xd hdi hda dich vy edng trong gido dye da bde Id nhQng hgn c h l , dd la: tdc dp xa hpi hda cdn chdm so vdi tiem nang vd ehi tidu djnh hudng;
mQe dp phdt triln xa hdi hda khdng dong deu gifla cdc vung mien va ca gifla cde tTnh, thdnh p h i , dja phflpng ed dilu kidn kinh t l - xd hdi nhu nhau; vide triln khai thflc hien xa hdi hda giao due cdn cham va nhieu lung tung. Chtnh saeh khuyen khieh xa hdi hda gido dye chua ey t h l , rd rdng, thilu ding bd, chUa thyc sy phu hdp vdi cd c h l thj trfldng djnh hfldng xa hpi chQ nghTa; cde lyc Ifldng xa hdi ehfla dupc t l ehfle va phli hpp t i t d l chu dpng, tfch cfle tham gia vao qua trinh xa hdi hda.
Nguyen nhdn cQa nhflng hgn c h l trfldc h i t la do nhan thflc cdn chfla ddy du, xem xa hdi hda ChT Id bten phap huy dpng sfl ddng gdp cua nhdn dan trong dilu kien ngdn sdeh nha nude hgn hep; tU tudng va thdi quen bao cap vdn edn khd ngng n l ; trong chtnh sdch khuyen khtch xa hdi hda djch vu cdng ITnh vyc gido due chua quy dinh rdnh mgch v l sd hflu eua eae ed sd ngodi cdng ldp; chua phdn djnh rd sy khde biet gifla cac hoat ddng cd bdn chat Ipi nhudn va phi ldi nhudn trong cdc cd sd giao dye, gifla phuc Ipi eho ngudi dan va vide bao cdp cho eae ed sd cdng ldp.
Thye te trdn dgt ra yeu eau phdi tilp tyc thye hien xa hdi hda djch vu edng trong ITnh vye giao dye mpt each hdp ly d l vQa bdo ddm djnh hudng phdt triln, vda khuyen khtch, day mgnh va nang eao chat iQpng xa hdi hda djch
To chlic nhA nuoc sd 10/2015
^^1
vy cdng trong ITnh vyc gido dye. Ddy vQa la yeu cdu, vQa Id dilu kidn d l thyc sy phdt huy vai trd, ddng lflc cua xa hpi hda trong qud trinh d l i mdi, khai thdc tilm nang tri tud va vat chat trong nhdn ddn, huy dpng todn xa hdi eham lo sy nghiep giao dye; ding thdi tgo dieu kidn de todn xd hdi, dde biet la eac ddi tupng ehtnh sdch, ngfldi nghdo dflpc thy hudng thdnh qud giao dye d mfle dp ngdy cang cao.
3. Gidi phap thuc day xa hpi hda djch vy cong trong ITnh vyc giao dye
ThU nhat. tilp tue hodn thidn eac md hlnh hogt dpng va quy djnh ve xa hdi hda trong fTnh vye gido dgc.
Hodn thidn cdc md hlnh va quy c h l hogt ddng cua eae ed sd giao dye ngodi edng lap theo hudng: quy djnh ro trdch nhidm, mye tieu hogt ddng, ndi dung, ehat lypng djch vy, sdn phim, c h l dp sd hflu vd ed ehe hogt dpng; quy djnh c h l dp tdi chtnh, trdch nhidm thye hien chtnh sdch va nghTa vy xa hdi ciia cdc ed sd gido dye hoat ddng theo cd che phi ldi nhudn.
Thd hai, nha nude tiep tge h i trp, tang ty lg ehi ngdn sdch cho gido dye - ddo tgo.
Bdo ddm kinh pht cho gido dye p h i cdp;
tdp trung dau tu eho ede nhigm vy trpng dilm, ede ChUdng trinh mye tieu quie gia; dao tgo nhdn lyc cho cdc ngdnh. nghi mui nhon, trpng dilm, khd huy ddng nguon lye tQ xa hdi; Qu tidn dau tu eho nhQng vung khd khdn, vung ding bdo ddn tde ft ngudi. Tdng cfldng hoat ddng nghidn eflu ly lugn, ndng cao nhdn thflc v l xa hOi hda; tuydn truyln sdu rdng chu trfldng, chlnh sdch khuyen khfch xa hpi hda d l cde cap iiy dang, chfnh quyln, cdc cd sd gido dye edng ldp, ngodi cdng ldp va nhan ddn ed nhdn thflc dQng, day dO, thfle hidn cd hieu qua ehfl trfldng xd hdi hda djeh vy edng trong tTnh vflc giao dye.
ThU ba, tilp tye d l i mdi cd c h l hogt ddng vd sfl dyng ngdn saeh thyc hien xa hdi hda trong ITnh vyc gido dye.
Chuyin d l i cd c h l hogt ddng efla cdc ed sd edng lap sang cd ehe cung flng dieh vy.
Sfla d l i Nghj dinh s l 10/2002/NO-CP ngdy 16/01/2002 cua Chtnh phu v l e h i dd tai ehinh dp dyng eho ddn vj sfl nghidp edng ldp ed thu chuyin sang hogt ddng theo cd e h i eung Qng djch vy nhim tgo dilu kidn phat triln, ndng cao ehdt lupng sdn phim, djeh vy va tdng hieu
qud ddu ty cua nha nflde eho phflc ldi xa hoi.
Hogt ddng tai chtnh eua cd sd gido dye hogt ddng theo ed ehe cung flng djch vy gido dye phdi dflpc cdng khai vd dupe kilm todn; chenh Ideh thu ehi chu y l u phdi dflpe dung d l ddu ti/
phdt trien cP sd.
Doi mdi cd c h l sQ dung ngdn saeh nhd nQdc trong ITnh vflc gido dye theo hudng nghien cflu xdy dyng vd tQng bade thac hien chinh sdch dau thdu eung c l p djch vy giao dye dc nhd nfldc dat hdng; khuyin khtch cac cd sd thudc mpi thdnh phan kinh t l tham gia.
Thd tu, cu t h l hda cde chfnh saeh khuyen khfch xa hpi hda djeh vy edng trong ffnh vflc gido due.
Xdy dyng vd thuc hien chinh sach huy ddng nguin iye eua cdc ngdnh, cdc t l chflc kinh t l - xa hdi vd cd nhan d l phdt triln gido due - ddo tgo; huy ddng trt tud, nguin lflc eua todn xa hdi vd ngdnh giao dye vdo vide dli mdi ndi dung, ehUdng trinh, thfle hidn xa hpi hod djeh vy cdng trong tinh vfle gido due mdt cdch toan dien.
Cy t h l hda ede chtnh sdch khuyin khtch va quy djnh trdch nhidm cde ngdnh, dja phfldng, ede to ehfle kinh t l - xd hdi vd ngfldi sQ dyng lao ddng tham gia ddng gdp xdy dyng ed sd giao dye, dao tgo; hd trp kinh phi cho ngUdi hpc, thu hut nhdn lflc dd dflpc dao tgo va gidm sat cde hogt ddng gido dge.
ThU nim, d l i mdi cd bdn che dp hpc phi, trp cap hpe pht vd hpc bing cho ngfldi hpe.
V l c h l dp hpc phf, ngoai phan h i trp cua nha nflde theo khd ndng ngdn sdeh, hpe pht edn bdo ddm trang trdi ehi pht can thilt cho gidng dgy, hpc tdp vd ed tteh luy de d i u tfl phdt trien cd sd gido dye - ddo tgo; bfldc dau dii bfl d i p chi phf thfldng xuydn; xda bd mpi khodn thu khae ngoai hpe phf.
Nhd nflde cd ehfnh sdeh trp cdp hpc phi hogc hpc bing cho hpc sinh giao dge p h i c$p, eho ngfldi hpe la doi tupng chtnh sdch, nhflng ngfldi d vflng khd khan, nhQng ngQdi nghdo va nhQng ngudi hpc xudt sle, khdng phdn biet hpe d trudng edng lap hay ngoai edng lap.
Thd siu. khuyin khfch thdnh lap cdc cd sd giao dye - dao tgo vd day nghe ngoai edng ldp; chuyin mot so cP sd edng ldp sang logi (Xem tiip trang 50)
