18 al-Quran, al-Ahzab 33: 40
ARBA’ÔN FÓDÓNÔ: KHIDMAT SYEIKH YASIN PADANG TERHADAP ×ADÔTH
Perkataan khidmat, sumbangan atau kontribusi bila dikaitkan dengan disiplin ilmu terbahagi kepada tiga bahagian. Pertama, khidmat dalam bentuk lisan. Misalnya aktiviti pengajaran yang meliputi kuliah, soal-jawab dan seumpamanya. Kedua, khidmat dalam bentuk tulisan, seperti penghasilan karya, kertas kerja dan sebagainya. Ketiga, khidmat dalam bentuk jasa baik lainnya. Antaranya khidmat dalam membangunkan institusi pendidikan, institusi sosial dan seterusnya.
Sepertimana diketahui, Shaykh al-FÉdÉnÊ telah menyumbang dalam ketiga-tiga aspek berkenaan. Beliau tidak sahaja mengajar di perguruan formal dan informal, namun juga menyusun pelbagai karya. Beliau bahkan pernah menerajui institusi pendidikan. Oleh banyaknya bidang yang diceburi oleh beliau semasa hidup, maka yang akan menjadi sorotan penulis ketika ini ialah sumbangan beliau dalam bidang penulisan karya ÍadÊth, khasnya kitab arba’ÊnÉt.
Sejauh penyelidikan penulis, didapati Shaykh al-FÉdÉnÊ telah menulis beberapa karya ÍadÊth. Antara yang terbesar ialah al-Durr al-ManÌËd. Merujuk kepada maklumat beberapa orang tokoh, kitab tersebut masih berbentuk makhÏËÏÉt, tidak dicetak.25 Ada pula yang mengatakan ianya hilang (fuqida).26 Ia terdiri dari beberapa jilid tebal dan diperkirakan selesai penulisannya tahun 1980-an. Hipotesis ini diperolehi melalui kenyataan Shaykh Sa’Êd MamdËÍ yang telah mengisytiharkan karya gurunya itu semenjak tahun 1403 H/1983 M lagi. Oleh yang demikian, bererti Shaykh al-FÉdÉnÊ telah mula menulis kitab syarah hadith tersebut jauh sebelum tarikh dimaksud. Shaykh al-FÉdÉnÊ juga
24 ‘Abd al-WahhÉb IbrÉhÊm dalam FÉdÉnÊ (1426 H/2005 M), op.cit., h. 38.
25 Kenyataan ini pernah disebutkan oleh Shaykh Sa’Êd MamdËÍ, katanya:
Ertinya: “Beliau mempunyai karya lain yang belum diterbitkan, semoga Allah memudahkan usaha penerbitannya. Seperti syarahan beliau terhadap al-Luma’ fÊ al-ÕÎËl, BulËgh al-MarÉm, Sunan AbÊ DÉwud, ÙabaqÉt al-ShÉfi’iyah, dan ×Éshiyah ‘alÉ al-AshbÉh wa al-NaÐÉ’ir karya Imam al-SuyËÏÊ.” Lihat Sa’Êd MamdËÍ (1403 H/1983 M), op.cit., h. 11; Baca juga Ali Mustafa Yaqub (2009), “Kajian Hadis di Indonesia, Institusi Formal dan Tidak Formal” (Kertas Kerja Seminar Takhrij Hadith Nusantara: Realiti dan Keperluan Dalam Masyarakat Islam, di Akademi Pengajian Islam, 30-31 Disember 2009), h. 1; Ali Mustafa Yaqub, Profesor Hadith di Institut Ilmu al-Quran Jakarta dan Pengasuh Pondok Pesantren Luhur Darus-Sunnah, Jakarta. Temubual pada 30 Disember 2009.
Syeikh Yasin Padang Dan Hadith Arba’in: Sebuah Ulasan Dan Takhrij
167 menyusun karya FatÍ al-‘AllÉm, ulasan terhadap kitab BulËgh al-MarÉm.27 Wan Mohd. Saghir menyebutkan, karya tersebut pernah diterbitkan di BayrËt tahun 1408 H/1988 M oleh DÉr al-Qutaybah.28 Namun sampai saat kajian ini ditulis, kenyataan tersebut tidak dapat dibuktikan secara pasti.
Selain karya-karya di atas, Shaykh al-FÉdÉnÊ juga menulis kitab arba’ÊnÉt.29 Berikut diperkenalkan dua khazanah arba’ÊnÉt beliau, disertai dengan ulasan sebahagian hadithnya.
Al-Arba’Ën al-BuldÉniyyah
Judul penuhnya ialah al-Arba’Ën al-BuldÉniyyah: Arba’Ën ×adÊthan ‘an Arba’Ên Shaykhan min Arba’Ên Baladan. Tarikh mula dan selesai penyusunan tidak dinyatakan secara tegas oleh pengarang. Ia dicetak untuk pertama kalinya di BayrËt oleh DÉr al-BashÉ’ir al-IslÉmiyah, 1364 H/1945 M. Ketika itu Shaykh al-FÉdÉnÊ baru mencecah umur kurang lebih 27 tahun. Dijangka dalam usia yang masih sangat muda, beliau telah mula menulis kitab terbabit. Ia dicetak untuk kali kedua, 1407 H/1987 M di tempat dan penerbit yang sama. Karya hadith 40 ini disusun menerusi riwayat yang diterima daripada 40 guru yang berasal dari 40 negeri. Dimulakan dengan ÍadÊth pertama yang beliau terima daripada Shaykh MuÍammad ‘AlÊ bin ×usayn yang berasal dari Negeri Mekah. Manakala ÍadÊth terakhir, iaitu dari Mufti Johor, Sayyid ‘AlawÊ bin ÙÉhir al-×addÉd. Susunannya sepertimana dalam jadual:
Bil. Nama Guru dan Negeri Asal Bil. Nama Guru dan Negeri Asal
1 M.AlÊ MÉlikÊ (m. 1367H/1948M); Mekah 21 KhalÊl JawwÉd (m. 1360H/1941M); al-Quds 2 ZakÊ AÍmad (m. 1365H/1946M); Madinah
22 AÍmad RÉfi’ ÙahÏÉwÊ (m. 1355H/1936M);
Kaherah
3 ThÉbit ‘AfÊfÊ (m. 1353H/1934M);
ÙÉ’if
23 ‘Abd al-×ÉfiÐ M. ÙÉhir (m. 1383H/1963M);
FÉs
4 WajÊh AÍmad (m. 1352H/1933M);
Jeddah
24 AÍmad Shu’ayb AzmËrÊ (m. 1355H/1936M);
MarÉkish
5 ×usayn ‘AlÊ (m. 1361H/1942M);
Øan’É’
25 ‘Abd al-×amÊd MuÎÏafÉ (m. 1359H/1940M);
TilimsÉn
6 KhÉlid ‘UthmÉn (m. 1397H/1977M);
MikhlÉf
26 JamÊl ØidqÊ M. ZahÉwÊ (m. 1354H/1935M);
BaghdÉd
7 A.QÉdir AnbÉrÊ (m. 1366H/1947M);
ZabÊd
27 Ashraf ‘AlÊ TihÉnawÊ (m. 1362H/1943M);
TihÉnah
27 BassÉm al-JÉbÊ dan RamzÊ Sa’d al-DÊn dalam kata pengantar keduanya bagi dua karya yang berbeza. Lihat FÉdÉnÊ (1403 H/1983 M), Thabt al-KazbarÊ, op.cit., h. 16 dan FÉdÉnÊ (1417 H/1996 M), op.cit., juz. 1, h. 43; Mar’ashlÊ dalam FÉdÉnÊ (1426 H/2005 M), al-RawÌ al-FÉ’iÍ, op.cit., h. 53.
28 Wan Mohd. Saghir (1991), “Sejarah Ringkas Syaikh Daud al-Fatani dan Karyanya” (Kertas Kerja Nadwah Ilmiah Tokoh Ulama Peringkat Kebangsaan Kali ke-14 di Kuala Lumpur, Anjuran Hal Ehwal Islam Jabatan Perdana Menteri dan Akademi Pengajian Islam, Universiti Malaya), h. 33.
29 Arba’ÊnÉt adalah kitab yang disusun dengan menghimpunkan 40 ÍadÊth padanya. Seperti ÍadÊth 40 NawawÊ. Lihat AbË al-Layth (1425 H/2004 M), Mu’jam al-MuÎÏalaÍÉt al-×adÊthiyah. Bandar Baru Bangi: DÉr al-ShÉkir, h. 10; MuÍammad Zubayr ØiddÊqÊ (2006), ×adÊth Literature: Its Origin,
Development, Special Features and Criticism. Kuala Lumpur: Islamic Book Trust, h. 19. Karya
arba’ÊnÉt FÉdÉnÊ ialah Arba’Ën BuldÉniyyah; Arba’Ën ×adÊthan; SharÍ Jawhar
168 8 A.QÉdir YaÍyÉ (m. 1360H/1941M); ×alb 28 ThanÉ’ullÉh ‘AlÊ KhÉn (m. 1358H/1939M); Calcutta 9 A.RaÍmÉn Ahdal (m. 1372H/1953M); MurÉwa’ah 29 ‘AbdullÉh AzharÊ (m. 1357H/1938M); Palembang 10 DÉwud ×asan; al-ManÎËriyah
30 AÍmad MarzËqÊ MirÎÉd (m. 1355H/1936M);
Jakarta 11 M.‘IwaÌ BÉfaÌal (m. 1369H/1950M); TarÊm 31 Jam’Én SÉmËn (m. 1381H/1961M); Tangerang 12 M.HÉdÊ SaqqÉf (m. 1382H/1962M); SaywËn 32 MuÍsin RÉdÊn Mohd. (m. 1359H/1940M); Serang
13 ‘AbdullÉh ÙÉhir ×addÉd (m. 1367H/1948M);
QaydËn 33 ×usayn M. Munawwar (m. 1363H/1944M); Semarang 14 ×asan IsmÉ’Êl (m. 1367H/1948M); ‘AynÉt 34 Ma’ÎËm AÍmad (m. 1392H/1972M); Lasem 15 SÉlim ×afÊÐ (m. 1378H/1959M); MashaÏÏah
35 ‘Umar ÙÉhÉ ‘AlÊ YaÍyÉ;
Surabaya
16 MaÍmËd RashÊd ‘AÏÏÉr (m. 1362H/1943M);
Damsyik
36 HÉshim Ash’arÊ (m. 1366H/1947M);
Jombang
17 M.Badr al-DÊn ×albÊ;
×alb
37 ØiddÊq ‘AbdullÉh (l. 1278H/1861M);
Jember
18 M.AbË al-NaÎr Khalaf;
×imÎ
38 ×Émid Mohd. SarrÊ (m. 1397H/1977M);
Malang
19 A.Mohd. MurÉd (m. 1379H/1960M);
×imÉh
39 ×asan ‘Abd al-ShakËr (m. 1353H/1934M);
Probolinggo
20 MuÎÏafÉ SalÊm (m. 1364H/1945M);
BayrËt
40 ‘AlawÊ ÙÉhir al-×addÉd (m. 1382H/1962M);
Johor
Al-Arba’Ën ×adÊthan
Tajuk lengkapnya ialah al-Arba’Ën ×adÊthan min Arba’Ên KitÉban ‘an Arba’Ên Shaykhan. Tarikh mula penulisan karya tersebut tidak dinyatakan secara jelas oleh penulis. Manakala tarikh tamat penyusunannya iaitu pada 1363 H/1944 M.30 Karya ÍadÊth 40 ini diterbitkan pertama kalinya di Jakarta oleh al-ÙÉhiriyah pada 1403 H/1983 M. Sedangkan untuk cetakan kedua diterbitkan di BayrËt oleh DÉr al-BashÉ’ir al-IslÉmiyah pada 1407 H/1987 M. Sesuai tajuk, metode penukilan hadith dalam kitab ini menerusi 40 kitab yang diterima dari 40 orang guru. Dimulakan dengan ÍadÊth pertama yang termuat dalam ØaÍÊÍ al-BukhÉrÊ, yang beliau terima daripada Shaykh ‘Umar ×amdÉn. Berikut disenaraikan urutannya:
Bil. Nama Kitab dan Guru Bil. Nama Kitab dan Guru
1 ØaÍÊÍ BukhÉrÊ; ‘Umar ×amdÉn
al-MaÍrasÊ (m. 1368H/1949M)
21 ØaÍÊÍ AbÊ ‘IwÉnah; Mohd. b. ‘Awad
BÉfaÌal (m. 1369H/1950M) 2 ØaÍÊÍ Muslim; ‘Abd al-QÉdir al-ÙarÉblisÊ
(m. 1369H/1950M)
22 MuntaqÉ; BurhÉn DÊn IbrÉhÊm
al-DehlawÊ (m. 1354H/1935M) 3 Sunan AbÊ DÉwud; ‘AlÊ b. FÉliÍ al-ÚÉhirÊ
(m. 1364H/1945M)
23 Musnad al-ÙayÉlisÊ; ‘AbdullÉh b. Mohd.
GhÉzÊ al-MakkÊ (m. 1365H/1946M) 4 al-JÉmi’ al-TirmidhÊ; Badr al-DÊn b. YËsuf
al-MaghribÊ (m. 1354H/1935M)
24 Sunan AbÊ Muslim al-KajÊ; ‘Abd al-×amÊd
b. al-MuÎÏafÉ al-JazÉ’irÊ (m. 1359H/1940M) 5 Sunan al-NasÉ’Ê; AbË Bakr b. SÉlim al-BÉrr
al-MakkÊ (m. 1384H/1964M)
25 Musnad AbÊ Nu’aym; ‘AlÊ b. ‘AbdullÉh
Arshad al-BanjarÊ (m. 1370H/1951M)
Syeikh Yasin Padang Dan Hadith Arba’in: Sebuah Ulasan Dan Takhrij
169
6 Sunan Ibn MÉjah; ‘Umar b. ×usayn
al-DÉghastÉnÊ (m. 1365H/1946M)
26 Musnad ‘Abd bin ×amÊd; Mohd. ‘Abd
al-BÉqÊ b. al-MullÉ (m. 1364H/1945M) 7 al-MuwaÏÏa’ [YaÍyÉ al-LaythÊ]; M. ‘AlÊ b.
×usayn al-MÉlikÊ (m. 1367H/1948M)
27 al-Musnad al-KabÊr karya al-BazzÉr; ‘AlÊ b.
‘Abd al-RaÍmÉn al-×abshÊ 8 MuwaÏÏa’ [Mohd. b. ×asan]; ‘Abd
al-RaÍmÉn al-SaqqÉf (m. 1375H/1955M)
28 Musnad al-×umaydÊ; Mohd. ‘AbË al-Khayr
b. Mohd. al-MaydÉnÊ 9 KitÉb ÓthÉr; ‘Ubaydillah b. IslÉm
al-DeobandÊ (m. 1363H/1944M)
29 Musnad IsÍÉq b. RÉhawayh; ×usayn
AÍmad b. ×abÊbillÉh (m. 1377H/1958M) 10 Sunan ShÉfi’Ê; AÍmad b. Mohd. RÉfi’
al-ÙahÏÉwÊ (m. 1355H/1936M)
30 MuÎannaf ‘Abd al-RazzÉq; ×usayn b. ‘AlÊ b.
Mohd. al-‘AmrÊ (m. 1361H/1942M) 11 Musnad al-ShÉfi’Ê [al-RabÊ’]; AÍmad IdrÊs
al-Ahdal (m. 1357H/1938M)
31 Musnad AbÊ Ya’lÉ; ‘AlÊ b. ‘AlÊ b. al-×asan
al-×abshÊ (m. 1353H/1934M)
12 Musnad AÍmad; Kyai ‘Abd al-MuÍÊÏ b.
Ya’qËb al-SÊdarjÉwÊ (m. 1384H/1964M)
32 Musnad AbÊ Bakr b. AbÊ Shaybah; ‘Abd
al-×ay b. ‘Abd al-RaÍmÉn (m. 1380H/1960M) 13 Mustadrak; Mohd. MarzËqÊ b. ‘Abd
al-RaÍmÉn al-MaÎrÊ (m. 1365H/1946M)
33 Musnad AbÊ ZakariyÉ’ al-×immÉnÊ; ‘Abd
al-MuÍsin Mohd. AmÊn (m. 1381H/1961M) 14 Sunan al-DÉrimÊ; Kyai BÉqir b. Mohd. NËr
al-JugjÉwÊ (m. 1363H/1944M)
34 Musnad al-BaghawÊ; MaÍmËd Mohd.
RashÊd al-‘AÏÏÉr (m. 1362H/1943M) 15 Sunan al-DÉraquÏnÊ; Mohd. ‘Abd al-SattÉr
al-DehlawÊ (m. 1355H/1936M)
35 Musnad HannÉd; ‘AlÊ b. ‘AbdillÉh al-AnÎÉrÊ
(m. 1359H/1940M) 16 Mu’jam SaghÊr; ‘AydrËs b. SÉlim
al-MakkÊ (m. 1367H/1948M)
36 Musnad MuÏayyan; Mohd. bin IbrÉhÊm
al-×umaydÊ (m. 1353 H/1934 M) 17 Mu’jam AwsaÏ; ‘AlawÊ b. ÙÉhir
al-×addÉd (m. 1382H/1962M)
37 Mushkil al-ÓthÉr; ‘Abd al-RaÍmÉn Bakhas
al-HindÊ (m. 1367H/1948M) 18 Sunan KubrÉ; Sa’Êd b. Mohd.
al-UkhlËdÊ al-YamanÊ (m. 1354H/1935M)
38 Kitab al-Sunnah karya AlkÉ’Ê; al-ShihÉb
AÍmad al-MukhallalÉtÊ (m. 1362H/1943M) 19 al-AsmÉ’ wa al-ØifÉt; AÍmad b. Mohd.
ØiddÊq al-GhumÉrÊ (m. 1380H/1960M)
39 ×ilyah al-AwliyÉ’; BahÉ’ al-DÊn b. ‘AbdillÉh
al-AfghÉnÊ (m. 1365H/1946M) 20 Ódab Mufrad; ‘Abd ×afÊÐ b.
al-ÙÉhir al-FÉsÊ (m. 1383H/1963M)
40 ‘Amal al-Yawm wa al-Laylah; ‘Umar b. AbÊ
Bakr BÉjunÊd (m. 1354H/1935M)
Dalam mukadimah, selain berhujah dengan keutamaan menghafaz ÍadÊth 40, pengarang juga mendedahkan alasan kenapa kitab arba’ÊnÉt tersebut disusun. Menurut Shaykh FÉdÉnÊ, selain sokongan padu dari ramai murid beliau di Madrasah DÉr al-‘UlËm, dia juga termotivasi oleh tradisi ulama silam yang banyak menyusun tajuk seumpama ini. Antara ulama yang dimaksudkan ialah ‘AbdullÉh bin MubÉrak, AbË al-QÉsim ‘AlÊ bin al-×asan dan IsmÉ’Êl bin ‘Abd al-GhÉfir al-FÉrisÊ. Beliau menegaskan sambil mengutip riwayat berikut:
31 AbË DÉwud, Sunan AbÊ DÉwud (Kitab al-LibÉs, Bab fÊ Lubs al-Shuhrah [4031]); AÍmad,
Musnad AÍmad bin ×anbal (Kitab Musnad al-MukaththirÊn min al-ØaÍÉbah Bab Musnad ‘AbdullÉh bin ‘Umar [5114, 5115, 5667]); BayhaqÊ, Shu’ab ÔmÉn (Kitab ThÉlith ‘Ashar Bab al-Tawakkul bi AllÉh ‘Azza wa Jalla wa al-TaslÊm [1199]); ÙabrÉnÊ, al-Mu’jam al-AwsaÏ (Kitab Juz 8
Bab Man Ismuhu MËsÉ [8327]).
170
Daripada Ibn ‘Umar r.a., dia berkata: Rasulullah s.a.w. bersabda: “Barang siapa yang menyerupai suatu kaum maka dia akan menjadi bahagian daripada kaum tersebut.”
Ada juga yang dikatakan orang: “Maka serupailah atau contohilah, meskipun kamu tidak mampu untuk menyerupai mereka. Sesungguhnya mencontohi orang-orang yang mulia itu adalah sebuah kemenangan.”
Ulasan Metode Penyusunan Kitab
Dua kitab arba’ÊnÉt karya Shaykh FÉdÉnÊ iaitu Arba’Ën ×adÊthan dan al-Arba’Ën al-BuldÉniyyah memiliki metode penulisan yang hampir sama. Manakala sumber hadith dan pendekatan yang diguna berbeza. Namun dijumpai beberapa keunikan metode penulisan dan manhaj bila dibandingkan dengan karya hadith 40 lain.
a. Beberapa ulama menyusun kitab arba’ÊnÉt dengan sengaja meringkaskan sanadnya, bahkan ada yang tanpa sanad.33 Tiada lain objektifnya untuk memberikan kemudahan dalam menghafaz teks hadith dimaksud. Berbeza dengan karya Arba’Ên FÉdÉnÊ yang disertakan semua transmisi riwayatnya.
“maka saya kumpulkan dalam risalah kecil ini 40 hadith dari 40 kitab dengan sanad-sanadku padanya yang saya terima daripada 40 orang guru yang berasal dari 40 negeri”
b. Karya ini disusun dalam bahasa Arab. Sebahagian kecil ada yang dijelaskan makna mufradÉtnya, iaitu di bahagian nota kaki. Namun ianya terlalu ringkas. Ketiadaan paparan yang utuh membuat karya tersebut sukar untuk difahami. Lebih-lebih oleh mereka yang tidak bertutur dalam bahasa Arab. Oleh itu, usaha terjemahan, pemberian harakat, takhrij serta ulasan bakal menjadi usaha yang amat bernilai tinggi. Berikut salah satu contoh penjelasan hadithnya:
---1
2
33 Misalnya SuyËÏÊ (1417 H/1997 M), al-Arba’Ën ×adÊthan fÊ QawÉ’id min al-AÍkÉm al-Shar’iyyah, BÉhith AÍmad KhazrajÊ (taÍqÊq). Jeddah: DÉr al-ManÉrah li al-Nashr wa al-TawzÊ’, h. 20-dst. Antara ulama yang memansukhkan sanad hadith 40-nya ialah Imam NawawÊ:
“saya sebutkan ia tanpa sanad untuk memudahkan penghafazan dan agar ia bermanfaat secara luas, insya Allah”. Lihat NawawÊ (t.th.), al-Arba’Ën al-Nawawiyyah wa TatimmatuhÉ, Ibn Rajab (al-jam’). [t.t.p.]: [t.p.], h. 3.
Syeikh Yasin Padang Dan Hadith Arba’in: Sebuah Ulasan Dan Takhrij 171
3
6
229
230
“Sesiapa yang berkenan memberikan sesuatu berupa pinjaman uang (1) kepada seseorang atau menunjukkan jalan (2) terhadap mereka yang memerlukan, maka baginya pahala seperti ia memerdekaan seorang budak (3).”
---(1) Imam al-TirmidhÊ berkata: maksudnya adalah pinjaman uang. Kata al-wariq: ia dibaca dengan kasrah pada huruf ra’, jikalau sukun ra’ maka ertinya adalah perak. (2) Maksudnya adalah panduan jalan atau petunjuk jalan.
(3) Ibn al-‘ArabÊ berpendapat: orang yang menghutangkan seseorang beberapa dirham, itu juga termasuk memberikan pinjaman. Padanya terdapat pahala yang besar. Kerana memberikan manfaat dalam beberapa masa seperti memberi uang. Maka dijadikan ia seperti memerdekakan budak…Fayd al-QadÊr 6/229-230.
c. Didedahkan secara ringkas sumber hadith (takhrij) dan dinyatakan pula tarafnya sama ada ÎaÍÊÍ, Íasan, Ìa’Êf dan sebagainya. Seperti contoh ulasan hadith yang ke-3 dalam al-Arba’Ën al-BuldÉniyyah berikut:
d. Jarang sekali dijumpai penggunaan simbol, kecuali simbol taÍawwul ( ). Padahal ia dapat menghindari “kejenuhan” pembaca kerana susunannya yang panjang. Misalnya simbol untuk BukhÉrÊ ( ), Muslim ( ) dan sebagainya.
34 BukhÉrÊ, SaÍÊÍ al-BukhÉrÊ (Kitab al-ÔmÉn Bab ×alÉwat al-ÔmÉn [16] dan Bab Man Kariha an
Ya’Ëd fÊ al-Kufr [21], Kitab al-Ódab Bab al-×ubb fÊ AllÉh [5694] dan Kitab al-IkrÉh Bab Man IkhtÉr al-Öarb wa al-Qatl [6542]); Muslim, SaÍÊÍ Muslim (Kitab al-ÔmÉn Bab BayÉn KhiÎÉl man IttaÎafÉ bihinn Wajada ×alÉwat al-ÔmÉn [174, 175]); TirmidhÊ, Sunan al-TirmidhÊ (Kitab al-ÔmÉn
Bab 10 [2624]); NasÉ’Ê, Sunan al-NasÉ’Ê (Kitab al-ÔmÉn wa SharÉ’i’uh Bab ×alÉwat al-ÔmÉn [4988]); Ibn MÉjah, Sunan Ibn MÉjah (Kitab al-Fitan Bab al-Øabr ‘alÉ al-BalÉ’ [4033]); AÍmad,
Musnad AÍmad bin ×anbal (Kitab Musnad al-MukaththirÊn min al-ØaÍÉbah Bab Musnad Anas bin MÉlik r.a. [12021, 12788, dll.]); Ibn ×ibbÉn, SaÍÊÍ Ibn ×ibbÉn (Kitab al-ÔmÉn, Bab Ma JÉ’a fÊ ØifÉt al-Mu’minÊn [237, 238]); AbË DÉwud, Musnad al-ÙayÉlisÊ (Bab MÉ RawÉ ‘anhu QatÉdah
172
e. Shaykh al-FÉdÉnÊ tidak menjelaskan nama bab (fasal) secara khusus. Beliau langsung menyebut: al-ÍadÊth al-awwal (hadith pertama), al-hadÊth al-thÉnÊ (hadith kedua) dan seterusnya. Oleh itu, usaha pentabwÊban akan semakin merancakkan karya berkenaan.
f. Sebagaimana huraian di atas, tradisi penyebutan sÊghah taÍammul juga ditulis dengan amat sempurna, tidak diringkaskan seperti ulama lain lakukan ( , dst). g. Di samping ulama dan beberapa kolega lainnya, Shaykh al-FÉdÉnÊ adalah tokoh yang banyak mempopulerkan nama-gelaran kyai (kiyÉhÊ) untuk menyebut ulama yang berasal dari tanah Jawa (Nusantara).
h. Dalam penghuraian hadith, penulis banyak merujuk kepada pendapat ulama lain di samping pendapat dirinya sendiri.
i. Kadangkala penulis memberi penekanan kepada lafaz-lafaz gharib yang terdapat dalam sesebuah hadith.
j. Turut menyertakan taraf hadith dari ulama silam. Selain beliau juga memberikan pandangan tersendiri manakala penilaian itu bercanggah. Pandangan beliau itu sebagai satu isyarat bahawa Shaykh al-FÉdÉnÊ patut dan laik disebut sebagai tokoh yang berautoriti dalam bidang hadith.
Ulasan dan Takhrij Arba’Ên FÉdÉnÊ
Hadith ke-6 dari al-Arba’Ën al-BuldÉniyyah/Nama Bab: Ampunan Yang Maha Luas
Daripada AbË MËsÉ al-Ash’arÊ, dia berkata: Rasul s.a.w. bersabda: “Sesungguhnya Allah sentiasa membentangkan tangan-Nya pada malam hari untuk mengampuni orang yang berdosa pada siang hari dan membentangkan tangannya pada siang hari untuk mengampuni orang yang berdosa pada malam hari hingga matahari terbit dari terbenamnya.” [ØaÍÊÍ (SYF)]
HR. Muslim, ØaÍÊÍ Muslim (Kitab al-Tawbah Bab QabËl al-Tawbah min al-DhunËb
[7165]); AÍmad, Musnad AÍmad (Kitab Musnad KËfiyyÊn Bab Musnad AbÊ MËsÉ al-Ash’arÊ [19547, 19635]); BayhaqÊ, Sunan al-BayhaqÊ al-KubrÉ (Kitab al-QasÉmah Bab QabËl Tawbah al-SahÊr [16281] dan Kitab al-ShahÉdÉt Bab JimÉ’ AbwÉb man TajËzu ShahÉdatuhu wa man lÉ TajËzu [20555); BayhaqÊ, Shua’b ÔmÉn (Bab SÉbi’ wa Arba’Ën Fasal fÊ Mu’Élijah Kull Dhanb bi Tawbah [7075]); ÙayÉlisÊ, Musnad al-ÙayÉlisÊ (Kitab AbË ‘Ubaydah ‘an AbÊ MËsÉ al-Ash’arÊ [490]); Ibn ×umayd, Musnad ‘Abd bin ×umayd (Kitab Tatimmah ×adÊth AbÊ MËsÉ [562]); NawawÊ, RiyÉÌ al-ØÉliÍÊn (Bab al-Tawbah [4] dan Bab al-RajÉ’ [1]).
Hadith di atas mengisytiharkan keagungan cinta-kasih Allah. Lafaz “membentangkan tangan” tidak bererti tangan secara fizikal, kerana hal itu mustahil bagi-Nya. Namun ia sebagai tanda kebahagiaan. Justeru ini menjadi isyarat akan luasnya
Syeikh Yasin Padang Dan Hadith Arba’in: Sebuah Ulasan Dan Takhrij
173 keampunan Allah (ManÉwÊ, 1365H [juz. 2]: 281). Meskipun kemaksiatan yang dilakukan oleh anak manusia sekali/berulangkali, besar/kecil, tetapi disesali dan bertaubat, maka Allah terima taubatnya tanpa had waktu, melainkan sakarat. Imam Nawawi menjelaskan: “Jikalau dosa itu dilakukan seratus kali, seribu kali bahkan lebih, lalu dia bertaubat di setiap kali dosanya, maka Allah terima taubat dan gugurkan dosanya. Jikalau dia bertaubat dari segala dosanya dengan sekali taubat, maka sah juga taubatnya. Allah berkata kepada orang-orang yang berdosa: beramallah sesukamu, sungguh saya akan mengampunimu. Ertinya: sepanjang kamu berbuat dosa kemudian bertaubat, maka Allah ampuni dosamu itu (NawawÊ, 1392H [juz. 17]: 76)
Hadith ke-8 dari al-Arba’Ën al-BuldÉniyyah/Nama Bab: Taranum al-Quran
Daripada al-BarrÉ’ bin ‘Ózib al-AnÎÉrÊ, dia berkata; Rasul s.a.w. bersabda: “Hiasilah al-Qur’an itu dengan suaramu.” [×asan ØaÍÊÍ (SYF)]
HR. AbË DÉwud, Sunan AbÊ DÉwud (Kitab SujËd Qur’Én Bab IstiÍbÉb TartÊl fÊ
al-QirÉ’ah [1468]); NasÉ’Ê, Sunan al-NasÉ’Ê (Kitab ØifÉt al-ØalÉh Bab TazyÊn al-Qur’Én bi Øawt [1015, 1016]); Ibn MÉjah, Sunan Ibn MÉjah (Kitab IqÉmat ØalÉh wa Sunnah fÊhÉ Bab fÊ ×usn Øawt bi Qur’Én [1342]); AÍmad, Musnad AÍmad (Kitab al-KËfiyyÊn Bab ×adÊth al-BarrÉ’ bin ‘Ózib r.a. [18517, 18539, 18728, 18731]); Ibn ×ibbÉn, ØaÍÊÍ Ibn ×ibbÉn (Kitab al-RaqÉ’iq Bab QirÉ’ah al-Qur’Én [749, 750]); Ibn
Khuzaymah, ØaÍÊÍ Ibn Khuzaymah (Kitab ØalÉh Bab TaghlÊÐ fÊ Tark Taswiyat
al-ØufËf [1551] dan Bab Dhikr ØalawÉt al-Rabb wa MalÉ’ikatihi ‘alÉ al-ØufËf al-Awwal [1556]);
×Ékim, al-Mustadrak (Kitab FaÌÉ’il al-Qur’Én Bab Dhikr FaÌÉ’il Suwar wa Ay
Mutafarriqah [2100, 2101, dll.]); BayhaqÊ, Shu’ab al-ÔmÉn (Bab al-TÉsi’ ‘Ashar Fasal fÊ TaÍsÊn al-Øawt bi al-QirÉ’ah wa al-Qur’Én [2140]).
Untuk menangkap maksud al-Quran, umat Islam wajib membacanya dengan baik dan benar. Kesilapan baca dapat menimbulkan kesalahan makna dari yang semestinya. Hadith ini bercerita tentang perlunya membaca al-Quran dengan tepat, bahkan— hendaknya—dihiasi dengan lantunan suara yang indah lagi merdu. Namun tidak mengabaikan hak-hak huruf atau aspek tajwid (QS. al-Muzammil [73]: 4). Justeru keindahan suara dan lagu bakal menambah kesempurnaan al-Quran. Ini yang dikatakan: “fa inna al-Îawt al-Íasan yazid al-Qur’Én ÍusnÉ” (HR. ×Ékim [2125], BayhaqÊ [2141] dan DÉrimÊ [3565]).
Menurut al-‘AynÊ, maksud kata “hiasilah al-Quran dengan suaramu” itu adalah:
“Membaca al-Quran dengan jelas mad (panjang-pendek), tartil dan tidak melampaui had tarannum yang seharusnya (‘AynÊ, 1427H: 244; SindÊ, 1406H [juz. 2]: 179).
174
Hadith ke-12 dari al-Arba’Ën al-BuldÉniyyah/Nama Bab: Menolak Kezaliman
(‘Asabiyah)
Daripada SurÉqah bin MÉlik bin Ju’shum, dia berkata: Rasul s.a.w. berkhutbah di hadapan kami dan bersabda: “Sebaik-baik kamu adalah yang menolak kezaliman dari karib keluarganya selama tidak menebarkan kezaliman (dosa) berikutnya.” [×asan al-IsnÉd (SYF), Öa’Êf (AlbÉnÊ)]
HR. AbË DÉwud, Sunan AbÊ DÉwud (Kitab al-Ódab Bab al-‘Asabiyah [5120]); BayhaqÊ,
Shu’ab al-ÔmÉn (Bab al-SÉdis wa al-KhamsËn Fasal fÊ Øilat al-ArÍÉm [7974, 7975]);
ÙabrÉnÊ, al-Mu’jÉm al-KabÊr (Bab al-KhÉ’ Fasal KhÉlid bin ‘AbdillÉh bin Harmalah
[4130]); ÙabrÉnÊ, al-Mu’jam al-AwsaÏ (Juz 7 [6993]); ÙabrÉnÊ, al-Mu’jam al-SaghÊr (Bab ×arf al-MÊm Fasal Man Ismuhu Mohd. [1020]).
Menurut AbË DÉwud, kualiti sanad hadith di atas lemah kerana AyyËb bin Suwayd. Ia adalah perawi yang Ìa’Êf. AyyËb bin Suwayd (m. 202 H) dinilai tidak thiqah [laysa bi thiqah] oleh NasÉ’Ê; sejumlah hadithnya lemah [yuktabu Íadithuhu fÊ jumlah al-Ìu’afÉ’] oleh Ibn ‘AdÊ; hafalannya rusak [radÊ’ al-hifÐ] oleh Ibn ×ibbÉn; lemah [Ìa’Êf] oleh Ahmad dan rakannya; dipertikaikan [yatakallamËna fÊhi] oleh BukhÉri (MidhdhÊ, [jil. 3]: 474-477). Kajian ini menunjukkan tasÉhul (kelonggaran) Shaykh al-Fadani dalam menentukan kualiti perawi. Sebagaimana difahami—memang—apabila hadith diriwayatkan oleh pelbagai jalan (Ïuruq), ia dapat mencapai darjat hasan.
Al-‘AÐÊm ÓbÉdÊ menjelaskan: (sebaik-baik kamu adalah yang menolak) ertinya yang menolakkan kezaliman; (dari kaumnya) ertinya handai taulan yang dia hidup bersama mereka; (selama tidak berdosa) ertinya sepanjang tidak menzalimi [orang lain] dan meletakkan penolakan [pembelaan] itu dalam dosa dan menganiaya pihak yang dibela (‘AÐÊm ÓbÉdÊ, 1415H [juz. 14]: 18). Shaykh al-FÉdÉnÊ menghuraikan hadith di atas:
1407
1987
25
“Di dalam hadith berkenaan terdapat pembolehan bagi seseorang untuk melakukan pembelaan terhadap kaum dan ahli negerinya selama tidak bercampur dengan aspek-aspek taksub. Sesungguhnya orang yang membela kaumnya kerana taksub terhadap mereka, maka ini adalah haram (FÉdÉnÊ, 1407 H/1987 M: 25).
Syeikh Yasin Padang Dan Hadith Arba’in: Sebuah Ulasan Dan Takhrij