i v x K A R T S B A a j r e K a g a n e T n a g n a b m e g n e P n a D n a h it a l e P h u r a g n e P s i s il a n A n a n a y a l e P s a ti l a u K p a d a h r e T s e n a h o J Z W R D f o r P m u m U t i k a S h a m u R a d a p s u s a k i d u t
S Kupang
g n e k e M o n a ir p A g i w d e H a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v u n U a tr a k a y g o Y 5 1 0 2 a h o J Z W R D f o r P m u m U t i k a S h a m u
R ne smerupakan salah satu rumah i d n a k u j u r t i k a s h a m u r u t a s h a l a s i d a j n e m n a d g n a p u k i d r a s e b r e t i r e g e n t i k a s . s u s u h k n a it a h r e p t a p a d n e m u lr e p n a n a y a l e p s a ti l a u K . r u m i T a r a g g n e T a s u N b m e g n e p n a d n a h it a l e p h u r a g n e p i u h a t e g n e m k u t n u n a u j u tr e b i n i n a it il e n e
p angan
h a l a d a i n i n a it il e n e p m a l a d i s a l u p o P . n a n a y a l e p s a ti l a u k p a d a h r e
t semua tenaga
n e i s a p a r a d u a s n a d n e i s a p , s i d e
m yang berada di ruang rawat Rs .Pro fDR WZ s e n a h o
J .Dengan sampel ,Peneilitani n imenggunakan 200r espondenyangt erd ri i n e d n o p s e r 0 0 1 i r a
d tenagamedis( dokte rdan perawat )dan 100 r esponden pasien . s e n a h o J Z W R D f o r P t i k a S h a m u R i d a d a r e b g n a y n e i s a p a r a d u a s a tr e s e b k i n k e t n a k a n u g g n e m l e p m a s n a li b m a g n e
P purposive sampilng .Karena dalam a ir e ti r k n a k a n u g g n e m i n i n a it il e n e
p -krtie irat etrentu yang dtierapkan berdasarkan r s i s il a n a k i n k e t n a k a n u g g n e m a t a d s i s il a n A . n a it il e n e p n a u j u
t egresi ilnear
a g a n e t n a g n a b m e g n e p n a d n a h it a l e p n a k u j n u n e m i n i n a it il e n e p l i s a H . a d n a g r e b l i s a H . n a n a y a l e p s a ti l a u k p a d a h r e t n a tl u m i s a r a c e s h u r a g n e p r e b k a d it a jr e k
peneilitan in ijuga menunjukan bahwa pelaithan tenaga kejra itdak berpengaruh k a d it a jr e k a g a n e t n a g n a b m e g n e p n a d n a n a y a l e p s a ti l a u k p a d a h r e t l a i s r a p a r a c e s . n a n a y a l e p s a ti l a u k p a d a h r e t l a i s r a p a r a c e s h u r a g n e p r e
ii v x
T C A R T S B A
E
C
N
E
U
L
F
N
I
E
H
T
N
O
S
I
S
Y
L
A
N
A
N
A
O
F
T
R
A
I
N
I
N
G
A
N
D
Y
T
I
L
A
U
Q
E
C
I
V
R
E
S
S
D
R
A
W
O
T
T
N
E
M
P
O
L
E
V
E
D
t a y d u t s e s a c
a Pro fD rWZJ ohannesHosptial ,Kupang
G N E K E M O N A I R P A G I W D E H
Y T I S R E V I N U A M R A H D A T A N A S
A T R A K A Y G O Y
5 1 0 2 s
e n a h o J Z W . R D . f o r
P hosptia l i sthe biggest hosptia lin Kupang and the H
e c n e r e f e
r osptiali n NusaTenggaraTimur .Theservice quailty needs to gett he l
a i c e p
s atteniton . Thi sresearch aim s to know the in lfuence of training and developmen ttowards service qualtiy .Populaiton in thi sresearch i sal lo fthe
l a c i d e
m staffs ,paitents, t herelaitve sof t hepaitents t aken care a tProf .DR .WZ s
e n a h o
J hosptial . T his research us ed 2 00 respondent s consisted o f 100 t
n e d n o p s e
r sfrom medica lstaffs (doctors and nurses )and 100 responden tfrom t
n e it a p l a c i d e
m sand thei rrelaitves .The sample wa s taken using purposive d
e s u h c a e s e r s i h t e s u a c e b e u q i n h c e t g n il p m a
s ht especiifccrtie irabased on the e
l p it l u m g n i s u d e z y l a n a s a w a t a d e h T . e s o p r u p h c r a e s e
r ilnea rregression .The
e s e c n e u lf n i t o n d i d m a r g o r p t n e m p o l e v e d d n a g n i n i a rt t a h t d n u o f h c r a e s e
r rvice
e n a tl u m i s h t o b , y ti l a u
i S
I S I L A N
A PENGARUH PELATIHANDANPENGEMBANGANTENAGA A
J R E
K TERHADAPKUALITASPELAYANAN s e n a h o J Z W R D f o r P m u m U t i k a S h a m u R a d a p s u s a k i d u t S
I S P I R K S
u t a S h a l a S i h u n e m e M k u t n U n a k u j a i
D Syarat
i m o n o k E a n a jr a S r a l e G h e l o r e p m e M
n e m e j a n a M i d u t S m a r g o r
P
: h e l O
g n e k e M o n a ir p A g i w d e H
6 7 0 4 1 2 2 1 1 : M I N
N E M E J A N A M N A S U R U J N E M E J A N A M I D U T S M A R G O R P
I M O N O K E S A T L U K A F
A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U
A T R A K A Y G O Y
v i
: O T T O M
“PercayalahkepadaTuhandengans egenaphaitmu ,danj anganlahbersanda rpada ri
d n e s u m n a it r e g n e
p i .AkuliahDiadalams egalal akumu ,makaI aakan ”
u m n a l a j n a k s u r u l e m
5 : 3 l a s m A
( - )6
n a l a k e k e k i r e b m e m a I n a k h a b , a y n u t k a w a d a p h a d n i u t a u e s a l a g e s t a u b m e m a I
“ d i
a h m a l a
d t imereka”
) 1 1 ; 3 h a b t o k g n e P (
e w s y a w n i s k r o w e H . y a w o n e b o t s m e e s e e r h t e r e h w y a w a e k a m l li w d o G “
” e m r o f y a w a e k a m l li w e H . e e s t o n n a
c –Anonym
: a d a p e k n a k h a b m e s r e p i d i n i i s p i r k S
, a t n i c r e t a m a M n a d k a p a B
v A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U I M O N O K E S A T L U K A F N E M E J A N A M I D U T S M A R G O R P N E M E J A N A M N A S U R U J S I L U T A Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E P i s p ir k s a w h a b n a k a t a y n e m i n i n a g n e d , i n i h a w a b i d n a g n a t a d n a tr e b g n a y a y a S : l u d u j n a g n e d N A G N A B M E G N E P N A D N A H I T A L E P H U R A G N E P S I S I L A N
A TENAGA
N A N A Y A L E P S A T I L A U K P A D A H R E T A J R E K a d a P s u s a K i d u t
S RumahSaki tUmumPro fDRWZJ ohanes
ij u i d k u t n u n a k u j a i d n a
d padat angga l24novembe r2015adalahhasi lkaryasaya . n a i g a b e s u a t a n a h u r u l e s e k t a p a d r e t k a d it i n i i s p ir k s a w h a b n a k a t a y n e m a g u j a y a S l i b m a a y a s g n a y n i a l g n a r o n a s il u
t dengan cara menyailn atau menriu dalam h a l o e s i u k a a y a s g n a y n i a l s il u n e p i r a d t a m il a k n a i a k g n a r k u t n e
b -olah sebaga i
g n a y n a s il u t n a h u r u l e s e k u a t a n a i g a b t a p a d r e t k a d it u a t a n a d , ir i d n e s a y a s n a s il u t u ri t a y a s , n il a s a y a
s atau saya ambi ldar itu ilsan orang lain tanpa membeirkan , a y n il s a s il u n e p a d a p ) i s n e r f e r m a l a d n a k t u b e s i d ( n a u k a g n e p , t u b e s r e t n a k a d n it n a k u k a l e m a t a y n r e t a y a s a w h a b i t k u b r e t ir a h n a i d u m e k i d a li B g i d a y a s i s p ir k s u ti a y , i s k n a s a m ir e n e m a i d e s r e b a y a s a k a
m ugurkan dan gela r
n a r u t a n a g n e d i a u s e s s e s o r p i d a tr e s n a k l a t a b i d ) . E . S ( h e l o r e p a y a s g n a y k i m e d a k a g n a d n r e
p -undanganyangbelraku( UUNo.20Tahun2003 ,pasa l25danpasa l70)
, a tr a k a y g o
i v H A I M L I A Y R A K I S A K I L B U P N A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E P R A B M E L S I M E D A K A N A G N I T N E P E K K U T N U a m r a h D a t a n a S a ti s r e v i n U a w s i s a h a m a y a s ,i n i h a w a b i d n a g n a t a d n a tr e b g n a Y g n e k e M o n a ir p A g i w d e H : a m a N 6 7 0 4 1 2 2 1 1 : M I N u m li n a g n a b m e g n e p i m e
D pengetahuan ,saya membeirkan kepada perpustakaan “ l u d u jr e b g n a y a y a s h a i m li a y r a k a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n
U ANALISIS
A J R E K A G A N E T N A G N A B M E G N E P N A D N A H I T A L E P H U R A G N E P N A N A Y A L E P S A T I L A U K P A D A H R E
T , stud i kasu s pada Rumah Saki t s e n a h o J Z W R D f o r P m u m
U ” besetra perangka tyang dipelrukan (blia ada) . n a k ir e b m e m a y a s n a i k i m e d n a g n e
D kepada perpustakan Universtia s Sanata k u t n u n i a l a i d e m k u t n e b m a l a d n a k h il a g n e m , n a p m i y n e m k u t n u a m r a h D n a g n it n e p e
k akademist anpapelrumemintai ijn kepadasayamaupunmembeirkan a
y o
r tlykepadas ayas elamat etapmencamtumkans ayas ebaga ipenuil .s
. a y n r a n e b e s n a g n e d t a u b a y a s g n a y n a a t a y n r e p n a i k i m e D a tr a k a y g o Y i d t a u b i D 0 3 l a g g n a t a d a
ii v R A T N A G N E P A T A K i j u
P syuku rdant eirmakasihkepadaTuhanYesu sK irstu sata skaruniadan s i s il a n A “ l u d u jr e b g n a y i s p ir k s n a k i a s e l e y n e m t a p a d s il u n e p a g g n i h e s a y n t a m h a r s a ti l a u K p a d a h r e T a jr e K a g a n e T n a g n a b m e g n e P n a D n a h it a l e P h u r a g n e P h o J Z W R D f o r P m u m U t i k a S h a m u R a d a p s u s a k y d u t S ” n a n a y a l e
P anes ,kupang .
a n a jr a S r a l e g h e l o r e p m e m k u t n u t a r a y s u t a s h a l a s i a g a b e s s il u ti d i n i i s p ir k S a t a n a S s a ti s r e v i n U i m o n o k E s a tl u k a F , n e m e j a n a M i d u t S m a r g o r P a d a P i m o n o k E . a tr a k a y g o Y a m r a h D i a g a b r e b n a u t n a b t a k r e b k i a b n a g n e d i a s e l e s t a p a d i n i i s p ir k S s il u n e P
pihak .Untuk tiu ,penuilsi nginmengucapkant eirmakasihkepada:
.
1 Bapak D rH .Herry Ma irdjo, M.S.i ,selaku Dekan Fakutla sEkonom i . a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U .
2 Bapak Dr . Luka s Purwoto, M.S.i , Selaku Ketua Program Stud i . a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U n e m e j a n a M .
3 Bapak T . Handono Eko Prabowo, M.B.A,.ph.D. , selaku dosen n a g n e d s il u n e p g n i b m i b m e m n a d n a k h a r a g n e m h a l e t g n a y , I g n i b m i b m e p .i t a h n a h u g g n u s e k .
4 Bapak Drs .Theodoru sSutadi ,M.B.A. ,SelakudosenpembimbingI Iyang s il u n e p g n i b m i b m e m n a d n a k h a r a g n e m h a l e
t sehinggaSk irpsii n imenjad i . k i a b h i b e l .
ii i v n a d g n a p u K , s e n a h o J Z W R D f o r P m u m U t i k a S h a m u R i d n a it il e n e p a k g n e l e k m a l a d u t n a b m e
m pan data peneilitan yang dipelrukan dalam .i n i n a it il e n e p .
6 Parapegawa idibagian pengembangan Rumah Saki tUmumPro fDR WZ a t a d n a k ir e b m e m m a l a d s il u n e p u t a b m e m h a l e t g n a y g n a p u K , s e n a h o J -. n a it il e n e p m a l a d n a k u lr e p s il u n e p g n a y a t a d .
7 segenap dosen dan karyawan Faku tla s Ekonom i Universtia s Sanata . a m r a h D .
8 Kedua orangtuaku Floryanu sMekeng dan Theresia Salryn Rallo yang g n a y t a h e s a n n a d n a g n u k u d , a o d g n a y a s h i s a k n a k ir e b m e m u l a l e s g n a y a s r e t k e d a a tr e s a y a s i s p ir k s n a k i a s e l e y n e m u p m a m a y a s t a u b m e m e g g g n A u y a
M ilaMekengdanRaymundu sPurtaMekeng. .
9 Dea r future Mauilda Reswar i te irma kasih untuk semua kasih dan . i n i a m a l e s n a k ir e b i d h a l e t g n a y t a g n a m e s . 0
1 Sahabat-Sahabatku tersayang (FLorent , Pra ,s Nio , Damiana , Cirsitn , ,i m o t ,s e n
A Ma iro ,Maritn,Jejen ,Chandra ,Robin, V io,yos,ikairsa )yang .i a s e l e s u k i s p ir k s a g g n i h e s i s a v it o m n a k ir e b m e m n a d u k u t n a b m e m h a d u s . 1
1 Teman-Teman Manajemen angkatan 2011 , teirmakasih untuk .i n i a m a l e s n a a m a s r e b e k . 2
1 Dan semua pihak yang telah membantu dalam penyusunan sk irps iin i k a d it g n a
x i
a n e r a k n a g n a r u k e k k a y n a b h i s a m i n i i s p ir k s a w h a b i r a d a y n e m s il u n e P
s il u n e p , u ti a n e r a k h e l O . s il u n e p i k il i m i d g n a y n a m a l a g n e p n a d n a s a t a b r e t e k
a n u g a c a b m e p a r a p i r a d n u g n a b m e m g n a y n a r a s n a d k it ir k n a k p a r a h g n e m
t a p a d n a d t a a f n a m r e b i n i i s p ir k s a g o m e S . i n i i s p ir k s n a k a n r u p m e y n e m
n a k e r i g a b n a k u s a m n a h a b i d a j n e
m -rekandalammenyusuns k irps.i
Yogyakatra,30Novembe r2015 s
il u n e P
d e
H wigAp iranoMekeng 6
x
I S I R A T F A D
Halaman
L U D U J N A M A L A
H .............................................................................. i G
N I B M I B M E P N A U J U T E S R E P N A M A L A
H ................................. ii .. N
A H A S E G N E P N A M A L A
H ................................................................. iii N
A H A B M E S R E P N A M A L A
H ............................................................. vi S
I L U T A Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E P N A M A L A
H ................ v
I S A K I L B U P N A U J U T E S R E P N A M A L A
H ......................................... iv R
A T N A G N E P A T A K N A M A L A
H ..................................................... iiv I
S I R A T F A D N A M A L A
H ................................................................. x .. L
E B A T R A T F A D N A M A L A
H ............................................................ x iii
R A B M A G R A T F A D N A M A L A
H ........................................................ x vi
N A R I P M A L R A T F A D N A M A L A
H ............................................................ x v K
A R T S B A N A M A L A
H ......................................................................... x iv I
B A
B PENDAHULUAN .
A Lata rbelakang ... 1 .
B Rumusanmaslah... 3 .
C BatasanMasalah ... 3 .
D Tujuanpeneilitan ... 3 .
E Manfaa tpeneilitan ... 4 A
K A T S U P N A I J A K I I B A B
.
A LandasanTeo ir... 5 .
i x .
C KerangkaKonseptuual ... 43 .
D Hipotesi sPeneilitan ... 5.. 3 N
A I T I L E N E P E D O T E M I I I B A B
.
A Jeni sPeneilitan ... 63 .
B SubjekdanObjekPeneilitan ... 63 .
C WaktudanLokas ipeneilitan ... 63 .
D Vairabe lPeneilitan ... 7.... 3 .
E Defenis iOperasiona lVairabel ... 34 .
F Populas idannSampel... 44 .
G Teknikpengamblians ampel ... 44 .
H Sumbe rdata ... 54 .I Teknikpenumpulandata... 54 .J Teknikpenguijani nsrtument ... 64
.
K Teknikanailsi sdata ... 8.. 4 M
U M U N A R A B M A G V I B A B
.
A Sejarah RSUDProf .Dr .W .Z.J ohannes... 6.. 5 .
B Vis idanMisi ... 06 .
C Srtuktu rRumahSakti ... 16 .
D Faslitias RSUDProf .Dr .W .Z.J ohannes ... 26 .
E DataKegiatanPelayananMedi s ... 36 .
F DatakegiatanPenunjang ... 56 .
G DataKegiatanPengembanganSumbe rDayaManusia ... 66 .
ii x
.I DataJ umlahTempa tTidur ... 07 .J Instalas iInten isveCareUnti....................................................... 7 2
.
K JumlahTempa tTidu rRSUDProf .Dr .W .Z.J ohannes... 37 .
L Faslitia sRuangRawatI nap ... 47 B
A
B VANALISISDATADANPEMBAHASAN .
A Anailsi sData ... 77 .
B Pembahasan... 29 n
a r a S n a D n a l u p m i s e K
.
A Kesimpulan ... 59 .
B Saran ... 69 .
C KeterbatasanPeneilitan ... 79 A
K A T S U P R A T F A
D ........................................................................... 99 N
A R I P M A
ii i x
L E B A T R A T F A D
l u d u J l e b a
T Halaman
II .I1 Tabe lSkalaLiketr... 34 1
. V
I Tabe lDataKetenagaan ... 76 2
. V
I Tabe lDataJ umlahTempa tTidur ... 07 3
. V
I TabelI nstalasiI ntensiveCareUn ti... 27 4
. V
I aT be lFaslitia sRuangRawatI nap ... 47 1
.
V Tabe lAnailsi sVaildtia sPelaithan ... 77 2
.
V Tabe lAnilsi sVaildtia sPadaPengembangan ... 87 3
.
V Tabe lAnailsi sValidtia sPadaKualtia sPelayanan... 08 .
V 4 Tabe lHasi lUj iReailblitias ... 28 5
.
V Tabe lTes tO fNormaltiy ... 38 6
.
V Tabe lHasi lUj iMulitkolonieartias ... 58 7
.
V Tabe lHasi lUj iRegers iLinea rBerganda ... 7.... 8 8
.
V Tabe lhasi lUijt ... 88 8
.
v i x
R A B M A G R A T F A D
l u d u J r a b m a
G Halaman
I .I1 Prose sPelaithan ... 81 2
.I
I KerangkaKonseptual ... 4.. 3 I 1V . BaganSrtuktu rRumahSak ti... 16
2 . V
I JumlahTempa tTidur ... 3.. 7 1
.
V GraifkQ-QPlot ... 38 2
.
v x
N A R I P M A L R A T F A D
n a m a l a H l u d u J n a r i p m a L . o N
1 n a ri p m a
L Kuesioner... 1 01 2
n a ri p m a
L Tabulas iData ... 1 15 3
n a ri p m a
L U ijVaildtia sDanReilablitias ... 1 33 Lamprian4 Uj iAsums iKlasik ... 1 46
5 n a ri p m a
L Hasi lOutpu tRegres iLinea rBerganda ... 1 57 6
n a ri p m a
i v x K A R T S B A a j r e K a g a n e T n a g n a b m e g n e P n a D n a h it a l e P h u r a g n e P s i s il a n A n a n a y a l e P s a ti l a u K p a d a h r e T s e n a h o J Z W R D f o r P m u m U t i k a S h a m u R a d a p s u s a k i d u t
S Kupang
g n e k e M o n a ir p A g i w d e H a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v u n U a tr a k a y g o Y 5 1 0 2 a h o J Z W R D f o r P m u m U t i k a S h a m u
R ne smerupakan salah satu rumah i d n a k u j u r t i k a s h a m u r u t a s h a l a s i d a j n e m n a d g n a p u k i d r a s e b r e t i r e g e n t i k a s . s u s u h k n a it a h r e p t a p a d n e m u lr e p n a n a y a l e p s a ti l a u K . r u m i T a r a g g n e T a s u N b m e g n e p n a d n a h it a l e p h u r a g n e p i u h a t e g n e m k u t n u n a u j u tr e b i n i n a it il e n e
p angan
h a l a d a i n i n a it il e n e p m a l a d i s a l u p o P . n a n a y a l e p s a ti l a u k p a d a h r e
t semua tenaga
n e i s a p a r a d u a s n a d n e i s a p , s i d e
m yang berada di ruang rawat Rs .Pro fDR WZ s e n a h o
J .Dengan sampel ,Peneilitani n imenggunakan 200r espondenyangt erd ri i n e d n o p s e r 0 0 1 i r a
d tenagamedis( dokte rdan perawat )dan 100 r esponden pasien . s e n a h o J Z W R D f o r P t i k a S h a m u R i d a d a r e b g n a y n e i s a p a r a d u a s a tr e s e b k i n k e t n a k a n u g g n e m l e p m a s n a li b m a g n e
P purposive sampilng .Karena dalam a ir e ti r k n a k a n u g g n e m i n i n a it il e n e
p -krtie irat etrentu yang dtierapkan berdasarkan r s i s il a n a k i n k e t n a k a n u g g n e m a t a d s i s il a n A . n a it il e n e p n a u j u
t egresi ilnear
a g a n e t n a g n a b m e g n e p n a d n a h it a l e p n a k u j n u n e m i n i n a it il e n e p l i s a H . a d n a g r e b l i s a H . n a n a y a l e p s a ti l a u k p a d a h r e t n a tl u m i s a r a c e s h u r a g n e p r e b k a d it a jr e k
peneilitan in ijuga menunjukan bahwa pelaithan tenaga kejra itdak berpengaruh k a d it a jr e k a g a n e t n a g n a b m e g n e p n a d n a n a y a l e p s a ti l a u k p a d a h r e t l a i s r a p a r a c e s . n a n a y a l e p s a ti l a u k p a d a h r e t l a i s r a p a r a c e s h u r a g n e p r e
ii v x
T C A R T S B A
E
C
N
E
U
L
F
N
I
E
H
T
N
O
S
I
S
Y
L
A
N
A
N
A
O
F
T
R
A
I
N
I
N
G
A
N
D
Y
T
I
L
A
U
Q
E
C
I
V
R
E
S
S
D
R
A
W
O
T
T
N
E
M
P
O
L
E
V
E
D
t a y d u t s e s a c
a Pro fD rWZJ ohannesHosptial ,Kupang
G N E K E M O N A I R P A G I W D E H
Y T I S R E V I N U A M R A H D A T A N A S
A T R A K A Y G O Y
5 1 0 2 s
e n a h o J Z W . R D . f o r
P hosptia l i sthe biggest hosptia lin Kupang and the H
e c n e r e f e
r osptiali n NusaTenggaraTimur .Theservice quailty needs to gett he l
a i c e p
s atteniton . Thi sresearch aim s to know the in lfuence of training and developmen ttowards service qualtiy .Populaiton in thi sresearch i sal lo fthe
l a c i d e
m staffs ,paitents, t herelaitve sof t hepaitents t aken care a tProf .DR .WZ s
e n a h o
J hosptial . T his research us ed 2 00 respondent s consisted o f 100 t
n e d n o p s e
r sfrom medica lstaffs (doctors and nurses )and 100 responden tfrom t
n e it a p l a c i d e
m sand thei rrelaitves .The sample wa s taken using purposive d
e s u h c a e s e r s i h t e s u a c e b e u q i n h c e t g n il p m a
s ht especiifccrtie irabased on the e
l p it l u m g n i s u d e z y l a n a s a w a t a d e h T . e s o p r u p h c r a e s e
r ilnea rregression .The
e s e c n e u lf n i t o n d i d m a r g o r p t n e m p o l e v e d d n a g n i n i a rt t a h t d n u o f h c r a e s e
r rvice
e n a tl u m i s h t o b , y ti l a u
1 I B A B N A U L U H A D N E P .
A LatarBelakang
t i k a s h a m u r m a l a d i d a n a m i d n a t a h e s e k a n a r a s u t a u s h a l a d a t i k a s h a m u R g n a y k i d i d r e t n a d h it a lr e t ,l i p m a r e t g n a y a jr e k a jr e k a g a n e t t a p a d r e t t u b e s r e t n a d n a h il u m e p k u t n u s i d e m h a l a s a m i n a g n a n e m k u t n u s a g u t i a y n u p m e m e
p meilharaan kesehatan yang baik.Masyarakat (pasien) memandang bahwa n a k h u b m e y n e m t a p a d a k e r e m a n a m i d t a p m e t u t a s h a l a s h a l a d a t i k a s h a m u r s h e l o , a k e r e m t i k a y n e
p ebab tiu rumah saki t haru s mampu dalam n a k ir e b m e
m pelayanan medi sdalam upaya penyembuhan dan pemuilhan a ti l a u k r e b g n a
y ss e tracepatt anggapata skeluhand man enyediak anpelayanan . n a m a y n g n a y n a t a h e s e k g n a r a k e
S ii n dapat diilhat bahwa banyak sekal i rumah saki t yang i d g n a b m e k r e
b Indonesiayang menyebabkan banyak sekal ipersaingan yang a m u r h e l o i p a d a h i
d h saki t tiu sendri ite lrebih dalam persaingan kualtia s . a s a j n a n a y a l e
p Tenaga medis memliik iperan yang sanga tcenrtal dalam a s h a m u
r ki tkarena mereka yang langsung menangan ipasien yang sedang ti
k a
s .Tenagamedisyangd imaksuddisin iadalahdokte,r bidan, danperawat . a g a n e
T medis in iharu sselalu dikonrtol eol h pihak rumah sak tiaga rselalu n a g n e d , n e i s a p a d a p e k a m ir p g n a y n a n a y a l e p n a k ir e b m e
m adanyapersaingan l a h m a l a d i n
i pembeiran pelayanan kesehatanmakapihak r umah saki tselain a r f n i i u r a h a b r e p m e
t a p a d t u b e s r e t n a t a h e s e k a jr e k a g a n e t i r a d a jr e n i k a g g n i h e s n a g n a b m e g n e p p e k n a k ir e b m e m n a d t a k g n i n e
m uasan kepada pasien .Pasien merupakan sumbe rpendapatan dar irumah sakti . Oleh sebab tiu, rumah saki tpelru
n e i s a p n a g n u j n u k n a k t a k g n i n e m n a d n a k n a h a tr e p m e
m yang sedang sakti . k i a b g n a y n a n a y a l e p s a ti l a u k n a k ir e b m e m n a d n a k li p m a n e m n a g n e d p o i a n e g n e m a ti r e b n a l u c n u m r e b g n ir e s , a y n n a a t a y n e k a d a
P in i dar i g n a y s i d e m n a n a y a l e p s a ti l a u k n a k u g a r e m g n a y t a k a r a y s a m n a i g a b e s n a k ir e b i d g n a y n a t a h e s e k n a n a y a l e p n a k b a b e s i d g n a y t i k a s h a m u r n a k ir e b i d n a k p a r a h n e i s a p g n a y n a g n e d i a u s e s k a d
it .Halt ersebu tsanga td isayangkan , e b m u s h a l a d a n e i s a p i n i s i d a n e r a
k rpendapatan dar irumah sakti .Aritnya, . n e i s a p a y n a d a a p n a t a y n it r a a d a n a k a k a d it t i k a s h a m u r h a u b e s ri h k a t a t e k n i k a m e s g n a y n a g n i a s r e
P -akhi rin imengharuskan sebuah n a g g n a l e p u a t a n e m u s n o k n a k a j n a m e m u l a l e s k u t n u a s a j a i d e y n e p a g a b m e l n a k ir e b m e m n a g n e
d pelayanan t erbaik .Parapelanggan akan mencar iproduk m e m g n a y n a a h a s u r e p i r a d a s a j u a t a g n a r a b a p u r e
b beirkan jasa terbaik . a y n a d a p e k e b r a t a l n a k r a s a d r e
B lakang diata speneilitan in idimaksudkan untuk k i u h a t e g n e
m ualtia spelayanan ird a Rs .Prof DRWZJ ohanesd ibidangSDM .
a y
n Judu lpeneilitanyangdir umuskan adalah sebaga ibe irku t “ANALISIS H U R A G N E
P PELATIHAN DAN PENGEMBANGAN TENAGA J
R E
.
B RUMUSANMASALAH
.
1 Apakah pelaithan tenaga kejra kesehatan berpengaruh terhadap kualtia s ?
n a n a y a l e p .
2 Apakah pengembangan tenaga kejra kesehatan berpengaruh terhadap ?
n a n a y a l e p s a ti l a u k .
3 Apakah pelaithan dan pengembangan tenaga kejra kesehatan secara n
a tl u m i
s berpengaruht erhadapkualtia spelayanan.
.
C PEMBATASANMASALAH
.
1 Peneilitan in ihanya akan dilakukan terhadap tenaga medi s(dokte rdan ,
)t a w a r e
p pasiendan keluargapasien yangberada id ruangr awat pina Rs . s
e n a h o J Z W R D f o r
P .
.
D TUJUANPENELITIAN
i d n i g n i g n a y n a u j u
T capa idalampeneilitani niadalahuntukmengetahu:i .
1 Pengaruhpelaithant enagakejrakesehatant erhadapkualtia spelayanan. .
2 Pengaruh pengembangan tenaga kejra kesehatan terhadap kualtia s .
n a n a y a l e p .
3 Pengaruh secara simutlan pelaithan dan pengembangan tenaga kejra k
p a d a h r e t n a t a h e s e
.
E MANFAATPENELITIAN
.
1 Bag iPenuil s
n a y i s a m r o f n i r e b m u s i d a j n e
M g berguna bag ipenuil ssehingga penu il s k
i u h a t e g n e m a s i
b ualtia spelayananyangada di rumahs aktiyangd itelti.i .
2 Bag iPihakRumahSakti g
a b e
S a ibahan masukan aga rrumah sa k ti dapa tmempersiapkan tenaga n
e m n a n a y a l e p s a ti l a u k a g g n i h e s k i a b n a g n e d a y n n a t a h e s e
k jad isemakin n
e i s a p n a d k i a
b menjadil oyalatauseitadenganr umahs aki tyangdtielti.i .
3 Bag iUniverstia sSanataDharma n
a it il e n e p l i s a
H in id iharapkan bisamenjadi ab hanpeneilitanl ebihl anju t a y a d r e b m u s n a g n a b m e g n e p n a d n a h it a l e p i g e t a rt s n a g n e d n a ti a k r e b g n a y
. k i m e d a k a s a ti v it k a i g a b h a i m li n a a c a b h a b m a n e m t a p a d n a d a i s u n a m .
4 Bag iPembaca f e r i a g a b e
S erens idan sumber i nformas iuntuk menambah wawasan se tra c
a i a g a b e
5 I I B A B A K A T S U P N A I J A K .
A LandasanTe ori
.
1 Pelaithan
t u r u n e m n a h it a l e
P Gary Dessle r(2009) adalah prose smengajarkan t e k , g n a r a k e s a d a g n a y u a t a u r a b n a w a y r a
k eramp lian dasa ryang mereka t n u n a k h u t u
b uk menjalankan pekejraan mereka . Pelaithan merupakan m a l a d a i s u n a m a y a d r e b m u s u t u m n a k t a k g n i n e m m a l a d a h a s u u t a s h a l a s g n a y k i a b , n a w a y r a K . a jr e k a i n u
d baru ataupun yang sudah l amabekejra t a p a d g n a y n a a jr e k e p n a t u t n u t a y n a d a a n e r a k n a h it a l e p i t u k i g n e m u lr e p h a b u r e
b akiba tperubahan ilngkungankejra,s rtategi ,danl ains ebagainya. .
a Jenis-jeni spelaithan t u r u n e m n a h it a l e
P Robert .L Mathis (2004) pelaithan dapa t i
drancang untuk memenuh i sejumlah tujuan berbeda dan dapa t i
d lk asi ifkasikan ke dalam berbaga icara .Beberapa pengelompokan :i t u p il e m m u m u g n a y .
1 Pelaithan yang dibutuhkan dan ruitn :dilakukan untuk memenuh i i d g n a y m u k u h t a r a y s i a g a b r e
b haruskan dan belraku sebaga i ( n a w a y r a k a u m e s k u t n u n a h it a l e
p o irentas ikaryawanbaru) .
2 Pelaithan pekejraant/eknis :memungkinkan para karyawan untuk , n a a jr e k e p n a k u k a l e
.
3 Pelaithan anta r pribad i dan pemecahan masalah : dimaksudkan o h a l a s a m i s a t a g n e m k u t n
u perasiona l dan anta r p irbad i se tra l a n o i s a s i n a g r o n a a jr e k e p m a l a d n a g n u b u h n a k t a k g n i n e m ,i d a b ir p r a t n a i s a k i n u m o k : a y n l a s i m
( keteramplian manaje iral, dan ) k il f n o k n a h a c e m e p .
b Fungs iPelaithan
) 3 1 : 1 0 0 2 ( k il a m a
H mengatakan bahwa fungs i pelaithan adalah b r e p m e
m aik ikinejra(performance)parapese tra .Selain tiu, pelaithan a d a p n a a jr e k a g a n e t e k i s o m o r p n a k p a i s r e p m e m k u t n u t a a f n a m r e b a g u j a jr e k a g a n e t n a k p a i s r e p m e m a tr e s , ti l u s n a d t i m u r h i b e l g n a y n a t a b a j n a s a w a g n e p e k n a t a k g n it u ti a y i g g n it h i b e l g n a y n a t a b a j a d a
p atau
.l a ir e j a n a m n e n o p m o k a m il h e l o n a k u t n e ti d n a h it a l e p m a r g o r p u t a u s n a li s a h r e b e K :t u r u n e m .
1 Sasaran pelaithan atau pengembangan: seitap pelaithan haru s m a l a d e k n a k i a r u i d a s i b g n a y s a l e j g n a y n a r a s a s i a y n u p m e m u k a li r e
p -perliaku yang dapa t diamat i dan diuku r supaya bisa .i ri d n e s u ti n a h it a l e p i r a d s a ti v it k e f e i u h a t e k i d .
2 Pelaith (Trainer) :pelaith haru sbisa mengajarkan bahan-bahan n a k a a tr e s e p a g g n i h e s u t n e tr e t e d o t e m n a g n e d n a h it a l e p n a u h a t e g n e p h e l o r e p m e
m ,kertamplian, dan sikap yang dipelrukan n e d i a u s e
.
3 Bahan-bahan laithan : bahan-bahan laithan haru s disusun .
n a k p a t e ti d h a l e t g n a y n a h it a l e p n a r a s a s n a k r a s a d r e b .
4 Metode laithan t(ermasuk ala tbantu) :setelah bahan dar ilaithan e m n u s u y n e m h a l a d a a y n t u k ir e b h a k g n a l a k a m n a k p a t e ti
d tode
.t a p e t g n a y n a h it a l .
5 Pese tra (Trainee) p : esetra merupakan komponen vang cukup g n u t n a g r e t n a h it a l e p m a r g o r p u t a u s n a li s a h r e b e k b a b e s , g n it n e p
. a y n a tr e s e p a d a p a g u j .
c Langkah-LangkahPelaksanaanPelaithan t
u r u n e
M Efend iHariandja ( 2002)menginga tpenitngnyapelaithan n
a
d pengembangan ,maka seorang manaje r sumbe r daya manusia n a g n a b m e g n e p n a d n a h it a l e p m a r g o r p n a k g n a b m e g n e m t a p a d s u r a h
n a t a i g e k / s e s o r p a p a r e b e b t a p a d r e T . fi t k e f e g n a
y yangharu sdilakukan e
g n e p n a d n a h it a l e p m a r g o r p n a k g n a b m e g n e m a y a p u m a l a
d mbangan :
u ti a y , fi t k e f e g n a y
.
1 Menganailsi skebutuhan pelaithan organisas iyang se irng disebu t
s i s y l a n a d e e
n danneedassessment. .
2 Menentukans asarandanmater iprogrampelaithan. .
3 Menentukan metode pelaithan dan p irnsip-p irnsip belaja ryang d i .
n a k a n u g .
.
d PemiilhanMetodePelaithan : a jr e K n a h it a l e P e d o t e M
t u r u n e
M Efend iHariandja (2002 )metode pelaithan yang akan d i k
u t n e b m a l a d a s i b i a k a
p on the job dan of fthe job training yatiu l
e
p aithan dan pengembangan yang dliakukan secara khusu sdi lua r .
n a a jr e k e p
l e p e d o t e
M aithan danpengembangan yang dipiilht ergantung pada i
p m a s i d i p a t e T . n a h it a l e p n a u j u t a tr e s n a h u t u b e
k ng tiubeberapaf akto r i
d u lr e
p perhaitkan ,yatiu:
.
1 C -ost effecitveness
.
2 Desiredprogramconten t
.
3 Appropriatenes soft hef aciilites
.
4 Traineepreference sandcapabiilites
.
5 Learningp irnciple
k a f a p a r e b e b a r a t n a i
D to r d i ata s ada satu fakto r yang pelru u
ti a y g n it n e p n a d n a it a h r e p t a p a d n e
m learning principle . Hal in i i
dsebabkan disamping merupakan fakto ryang penitng dalam suatu r
p ose sbelajar-mengajar ,juga karena fakto rin idapa tdikendailkan . b
t a p a d r e t s it ir o e t a r a c e
S eberapap irnsipbelaja ryangdianggapsanga t :
u ti a y n a h it a l e p s a ti v it k e f e n a k t a k g n i n e m k u t n u g n it n e p
.
1 Paritcipaiton
tr e s e p g n a r o e s n a t a b il r e t e k n a k a p u r e m i s a p i s it r a
b a b e s n a h it a l e p m a l a d g n it n e p k e p s a n a k a p u r e m i s a p i s it r a P n a d k i a b h i b e l g n a y n a m a h a m e p n a k t a k g n i n e m t a p a d i s a p i s it r a p n a k a p u l i d k u t n u r a k u s .
2 Repeititon
b a r a c e s n a k a t a g n e m u a t a n a k u k a l e
M erulang-ulang dalam u t a u S . g n a r o e s e s n a t a g n i m a l a d e d i u t a u s n a k m a n a n e m a h a s u p e s n o k u t a u S . g n a r o e s e s n a t a g n i n a k a n a s k a l e m a r a c u a t a p e s n o k a l e m a r a c u a t
a ksanakan pekejraan ,bliamanadilakukan secaraatau g n a l u r e b r a g n e d i
d -ulangakant etranamdalami ngatans eseorang.
.
3 Relevance
g n it n e p t a g n a s g n a y t a a f n a m u a t a i tr a i a y n u p m e m n a h it a l e P n a a jr e k e p u t a u s n a k a n a s k a l e m g n a r o e s e s a y n l a s i m g n a r o e s e s a d a p h a k g n a l u t a u s i u l a l e
m -langkah te trentu dan in imempunya ia tr i e p n a a n a s k a l e p m a l a d a i d n a k h a d u m e m a n e r a k g n it n e
p kejraan.
.
4 Transference
l e p a r a t n a n a i a u s e s e k a y n a d
A aithandenganpekejraan yang i
d lakukansehair-har iolehpegawai .Transferenceakanmemoitvas i k u t n u g n a r o e s e
s belaja rsebab pelaithanakandirasakanbermanfaa t s e p h a d u m r e p m e m t a p a d a n e r a k a tr e s e p h e l
o e tradalammelakukan ir a h e s s a g u
.
5 Feedback
n a g n a b m e k r e p s a t a i s a m r o f n i n a ir e b m e p n a k a p u r e M g n a y a n a m , n a h it a l e p a tr e s e p h e l o i a p a c i d h a l e t g n a y n a u j a m e k n a d i k i a b r e p i d u lr e
p manayangdapa td ipetrahankan. .
e MetodePelaithan .
1 Metodepelaithanonthej obt raining
n a h it a l e p e d o t e m a p a r e b e b a d
A ont hej obt rainingyatiu:
.
a Jobi nstruciton rtaining
a y n a s a i b ( g n a r o e s e s n a k u t n e t i d a n a m i d n a h it a l e P h it a l e p i a g a b e s k a d n it r e b ) r o s i v r e p u s u a t a r e j a n a m n a k u k a l e m a n a m i a g a b n a k i s k u rt s n i g n e m k u t n u n a a jr e k e
p te trentu dalam prose s kejra. metode in i i d a n a m a li
b katikan secara khusu s dengan p irnsip i k il i m e m s a l e j n a g n e d t a h il r e t s a t a i d r a j a l e b p i s n ir p i g g n it g n a y i s a p i s it r a
p , relevance , repeititon , e c n e r e f s n a r
t , danj ugaf eedback.
.
b Coaching
a b m e g n e p n a d n a h it a l e p k u t n e
B ngan yang d i n a g n e d n a s a t a h e l o a jr e k t a p m e t i d n a k u k a l a r a c e s n a a jr e k e p n a k u k a l e m s a g u t e p g n i b m i b m e m a m r o f n
i l dan biasanya itdak terencana, misalnya , n a a jr e k e p n a k u k a l e m a n a m i a g a
p i s n ir p i r a d t a h il i D . h a l a s a m n a k h a c e m e
m -p irnsip i
e d o t e m r a j a l e
b n i mengap ilkasikan p irnsip belaja r ,
i s a p i s it r a
p relevance , repeititon , transference , .
k c a b d e e f
.
c Jobr otaiton
i d g n a y m a r g o r
P rencanakan secara forma ldengan n a a jr e k e p a p a r e b e b a d a p i a w a g e p n a k s a g u n e m a r a c
e b g n a
y rbeda dan dalam bagian yang berbeda dengan g
r
o anisas i untuk menambah pengetahuan mengena i a
d n a a jr e k e
p lam organisasi . In i biasanya dilakukan i m a h a m e m k u t n u k u t n u i a w a g e p n a g n a b m e g n e p k u t n u
s a ti v it k
a organisas iyang lebih luas .Bliamana diilha t p
i s n ir p i r a
d -p irnsipbelajar ,metodei n imengapilkasikan hampris emuap irnsipbelaja rkecual ifeedback.
.
d Apprenitceshipi/nternship
n e m g n a y n a h it a l e
P gkombinasikan antara pelaja r i
dkela s dengan praktek d i lapangan , yatiu setelah t
h a l m u j e
s eor idibeirkankepadapese tra, sp ee tradibawa i
n i k i n k e T . n a g n a p a l e k k e t k a r
p juga mengapilkasikan h
u r u l e
.
2 Metodepelaithanofft hej ob rtaining
.
a Lecture
i d g n a y h a m a r e c u a t a i s a t n e s e r
P beirkan oleh r
a j a g n e p / h it a l e
p kepada sekelompok pendengar , y
n a s a i
b a kelompok yang cukup besar . Disin i pola k
i n u m o
k as iyang t ejrad iumumnya satu arah .Pengaja r n a k ir e b m e m , a g a r e p t a l a i a g a b r e b n a k a n u g g n e m t a p a d
n u p i k s e m i s u k s i d r e b u a t a a y n a tr e b k u t n u n a t a p m e s e k
i k a d
it ntensfi .Metode in ibiasanya digunakan untuk . a tr e s e p a d a p e k m u m u n a u h a t e g n e p n a k ir e b m e m
, a y n t u j n a l e
S diilha tdar ip irnsip-p irnsipbelajar ,metode p i s n ir p n a k a n u g g n e m n i k s i m g n il a p a y n m u m u i n
i
-.r a j a l e b p i s n ir p
.
b Videopresentaiton
r
P esentas i atau pelajaran yang disaijkan melalu i u a t a n a u h a t e g n e p g n a t n e t o e d i v u a t a , i s i v e l e t
t a u s n a k u k a l e m a n a m i a g a
b u pekejraan . Biasanya i
dlakukan bliamana jumlah pesetra cukup banyak dan i
d g n a y h a l a s a
m jelaskan itdakbegtiukompleks .Teknik n
a g n e d a m a s r i p m a h i n
i lecture , miskin dalam p
i s n ir p n a a n u g g n e
.
c Vesitbulet raining/simulaiton
a h it a
L n yang d i beirkan d i sebuah tempa t yang s
u s u h
k driancang menyerupa i tempa t ke jra , yang i
dlengkap idengan berbaga iperalatan sepetr iditempa t p i s n ir p a u m e s p u k a c n e m t a p a d i n i k i n k e T . a jr e k
. r a j a l e b
.
d Roleplaying
i d g n a y n a h it a l e p e d o t e
M lakukan dengan cara para tr
e b k u t n u u t n e tr e t n a r e p i r e b i d a tr e s e
p indak dalam i
n I .s u s u h k i s a u ti
s idmaksudkan untukdapa tmerasakan i
d g n a y a p
a rasakan orang lain misalnya pelanggan , t a p a d a tr e s e p a r a p a g g n i h e s , a jr e k e s n a k e r , n a s a t a
. n i a l g n a r o n a g n e d n a g n e d i s k a r e t n ir e b
.
e Cases tudy
i d g n a y s u s a k i d u t
S lakukan dengan membeirkan u
s a k a p a r e b e
b s tetrentu , kemudian pesetra diminta p m o l e k i s u k s i d i u l a l e m t u b e s r e t s u s a k n a k h a c e m e
m ok
s u s a K . r a j a l e
b -kasu s yang dibeirkan sesua i dengan i
s a u ti
s nyatapekejraanakanmenimbulkantransference .f Sefls tudy
m i ri d n e s r a j a l e b k u t n u a tr e s e p a t n i m e
M elalu i i
d g n a y i r e t a m n a g n a c n a
r susun dengan baik , sepetr i ,
n a a c a b n a h a b i u l a l e
i
dlakukankarenaadanyahambatan-hambatan geograifs , i b u a t a , g n u s g n a l u m e tr e b k u t n u a y n ti l u
s ayayangs anga t i
g g n
it bliamana para pesetra haru sdikumpulkan dalam .t a p m e t u t a s .
g Laboratoryt raining
n a g n u b u h n a u p m a m e k n a k t a k g n i n e m k u t n u n a h it a L i u l a l e m , i d a b ir p a r a t n
a sharing pengalaman ,perasaan , . a tr e s e p a r a t n a i d u k a li r e p n a d i s p e s r e p .
h Acitonl earnin g
m a l a d l i c e k k o p m o l e k i u l a l e m r a j a l e b s e s o r P o s r e p i a g a b r e b n a k h a c e m e
m alan dalam pekejraan yang i
dbantu seorang ahil ,bisa dar idalam perusahaan atau n a a h a s u r e p r a u l ir a d .
.f MengembangkanRencanapelaithans rtategis t u r u n e
M Mathis(2004) kerangka kejra untuk mengembangkan . k o k o p n a t a k g n it t a p m e g n u d n a g n e m s i g e t a rt s n a h it a l e p a n a c n e r n i s a
M g-masing adalah sebaga ibeirkutMengatu rsrtategi :manaje r u l u h a d h i b e l s u r a h n a h it a l e p n a d M D
S bekejra sama dengan n a k a n a h it a l e p a n a m i a g a b n a k u t n e n e m k u t n u n e m e j a n a m h r e
.
1 Merencanakan :perencanaan harus t ejrad idengan t ujuan untuk li
s a h a w a b m e m n a k a g n a y n a h it a l e p n a k ri d a h g n e
m -hasi lposiit f n
a g r o k u t n
u i is as dan karyawannya . Sebaga i bagian dar i ,
n a a n a c n e r e
p tujuan dan harapan dar i pelaithan haru s i
d a tr e s i s a k if it n e d ii
d ciptakan aga rtujuan pembelajaran yang k
u t n u k if i s e p s n a d r u k u i d t a p a
d melacakefektfitia spelaithan. .
2 Mengorganisas:i pelaithan tersebu tharu sdiorganisas idengan s
u t u m e
m k an bagaimana pelaithan akan dilakukan , a
p a d n e
m tkan sumber-sumbe r daya yang dibutuhkan dan i
s n e v r e t n i n a k g n a b m e g n e
m -intervens ipelaithan .
3 Member i pembenaran : menguku r dan mengevaluas i pada t
i h u n e m e m n a h it a l e p a n a m t a k g n
it ujuan akan mengesahkan a
h a s
u -usahapelaithan .Kesalahan-kesalahan dimasal alu dalam a
r a c e s t a p a d n a h it a l e
p ekspilsi tdiidenitifkas idalam tahap in.i n a h it a l e p a s a m a m a l e s n a h a l a s e k i a g a b r e b i r a d r a j a l e
b akan
fi t k e f e a r a c n a k li s a h g n e
m untuk meningkatkan pelaithan d i .
n a p e d a s a m .
g MenetapkanTujuandanpiortia spelaithan .
h Setelah kebutuhan pelaithan diidenitifkas imenggunakan anailsis -n a k p a t e t i d s u r a h n a h it a l e p s a ti r o i p n a d n a u j u t i a u s e s g n a y s i s il a n a
s it il i b a p a k k a t e l a r a t n a k a r a j n a k i s a k if it n e d i g n e m n a g n e d
r
n a u j u t s i n e j a g i T . t u b e s r e t n a g n a j n e s e k p u t u n e m k u t n u n a k u t n e ti d : h a l a d a n a k p a t e t i d t a p a d g n a y n a h it a l e p .
1 Pengetahuan : menanamkan informas i kogniit f dan n a h it a l e p a tr e s e p k u t n u n a i c n ir e p . .
2 Keteramplian : mengembangkan perubahan perliaku n a b ij a w e k n a k n a l a j n e m m a l a
d -kewaijbanpekejraandan s a g u t . .
3 Sikap :menciptakan ketertairkan dan kesadaran akan n a h it a l e p a y n g n it n e p . .i AlasanPenitngnyaPelaithan
: 2 0 0 2 ( a j d n a ir a H t u r u n e
M 168) ,ada beberapa alasan penitng u kn tu mengadakanpelaithan ,yatiu:
.
1 Karyawan yangbaru driekru tseirngkal ibelum memaham i . n a a jr e k e p n a k u k a l e m a n a m i a g a b r a n e b a r a c e s .
2 Perubahan – perubahan ilngkungan ke jra dan t enaga kejra . n a h a b u r e
P – perubahan disin i meilput i perubahan – m a l a d n a h a b u r e
p teknolog i prose s sepe tr i munculnya . u r a b a jr e k e d o t e m a y n l u c n u m u a t a u r a b i g o l o n k e t a y n m a g a r e b n i k a m e s i tr e p e s a jr e k a g a n e t m a l a d n a h a b u r e P , i a li n , n a il h a e k g n a k a l e b r a t a l i k il i m e m g n a y a jr e k a g a n e t n a k u lr e m e m g n a y a d e b r e b g n a y p a k i
m a y n e
m akan sikap dan perliaku mereka terhadap .
n a a jr e k e p .
3 Meningkatkan daya saing perusahaan dan memperbaik i i g a l a s i b k a d it n a a h a s u r e p g n i a s a y a d i n i t a a S . s a ti v it k u d o r p
g n a y l a d o m a p u r e b t e s a n a k l a d n a g n e m n a g n e d a y n a h
n a m a y a d r e b m u s s u r a h a g u j i p a t e t , i k il i m i
d usia yang g
n il a p n e m e l e i d a j n e
m pen itng untuk meningkatkan daya k e p s a n a k a p u r e m a i s u n a m a y a d r e b m u s b a b e s g n i a s
t n e n e
p uutamadayas aing. .
4 Menyesuaikan dengan peraturan – peraturan yang ada , n a k r a u l e k i d g n a y n a a jr e k e p n a a n a s k a l e p r a d n a t s a y n l a s i m
i s o s a h e l
.j Prose sPelaithan
GambarI .I1Prose sPleaithan
a d a
P gamba r daiat s menggambarkan empa t athapan dar i prose s pealithan : penialain , i g n a r u g n e m n a k a i n i it r e p e s s e s o r p i r a d n a a n u g g n e P .i s a u l a v e n a d n ai a p m a y n e p , n a g n a c n a r e p
a h a s u a y n i d a jr et n a n i k g n u m e
k -usah apealithan yang itdak etrencana , itdak etrkoordinas idan .
n a g n a p m a r e s
.
2 PENGEMBANGANKARYAWAN .
A PengeritanPengembanganSumbe rDayaManusia
Pengembangan sumbe rdaya manusia adalah suatu upaya a y a d r e b m u s n a u p m a m e k u a t a s a ti l a u k n a k g n a b m e g n e m k u t n u
n a d n a h it a l e p , n a k i d i d n e p n a a n a c n e r e p s e s o r p i u l a l e m a i s u n a m
n a i a li n e P
x Menganailsis n a h it a l e p n a h u t u b e k
x Mengidenitifkas i a i r e ti r k n a d n a u j u t
n a h it a l e p
n a g n a c n a r e P
x Menguj ipeserta a y n m u l e b e s n a h it a l e p
x Memiilhmetode n a h it a l e p
x Merencanakani s i n
a h it a l e p
n a i a p m a y e P
x Menjadwalkan n a h it a l e p
x Melaksanakan n a h it a l e p
x Memantau n a h it a l e p
i s a u l a v E
x Mengukurhasli -n a h it a l e p l i s a h
n e m k u t n u i a w a g e p u a t a a g a n e t n a a l o l e g n e
p capa i suatu hasi l l
a m it p o .
t u r u n e
M Mondy (2008) pengembangan meilbatkan p m a l e m g n a y n a r a j a l e b m e
p au ipeke jraan saa tin idan memiilk i a k g n a j h i b e l s u k o
f panjang. pengembangan mempersiapkan n a h u b m u tr e p n a d n a h a b u r e p n a g n e d n a l a j e s p a t e t k u t n u n a w a y r a k i n a g r
o sas.i .
B TUJUANPENGEMBANGAN
Pengembangan karyawan betrujuan dan bermanfaa tbag i n a a h a s u r e
p , karyawan, konsumen , atau masyaraka t yang n a u j u T . n a a h a s u r e p n a k li s a h i d g n a y a s a j/ g n a r a b i s m u s n o g n e m l a h t u k g n a y n e m a y n t a k i k a h n a g n a b m e g n e
p -ha lbeirku:t .
a Produkitvtia s kejra dengan pengembangan , , t a k g n i n e m n a k a n a w a y r a k a jr e k s a ti v it k u d o r p , k i a b n i k a m e s i s k u d o r p s a ti t n a u k n a d s a ti l a u
k karena
l li k s l a ir e g a n a m n a d , ll i k s n a m u h , ll i k s l a c i n h c e t . k i a b m e m n i k a m e s g n a y n a w a y r a k .
b E ifsiens i pengembangan karyawan betrujuan untuk k g n i n e
m atkan eifsiens i tenaga ,waktu, bahan baku, n i s e m a y n s u a i g n a r u g n e m n a
.
c Kerusakan Pengembangan karyawan betrujuan untuk a k a s u r e k i g n a r u g n e
m n barang ,produksi ,dan mesin l i p m a r e t n a d i l h a n i k a m e s n a w a y r a k a n e r a k n i s e m . a y n n a a jr e k e p n a k a n a s k a l e m m a l a d .
d kecelakaan Pengembangan betrujuan untuk , n a w a y r a k n a a k a l e c e k t a k g n it i g n a r u g n e
m sehingga i d g n a y n a t a b o g n e p a y a i b h a l m u
j keluarkan k r e b n a a h a s u r e
p urang . Pelayanan Pengembanga n h i b e l g n a y n a n a y a l e p n a k t a k g n i n e m k u t n u n a u j u tr e b , n a a h a s u r e p h a b a s a n a d a p e k n a w a y r a k i r a d k i a b n a k a p u r e m k i a b g n a y n a n a y a l e p n a ir e b m e p a n e r a k n a n a k e r i g a b g n it n e p t a g n a s g n a y k ir a n e p a y a d -. n a t u k g n a s r e b n a a h a s u r e p n a n a k e r .
e M l dora engan pengembangan ,mora lkaryawan akan i a u s e s a y n n a li p m a rt e k n a d n a il h a e k a n e r a k k i a b h i b e l k u t n u s a i s u t n a a k e r e m a g g n i h e s a y n n a a jr e k e p n a g n e d . k i a b n a g n e d a y n n a a jr e k e p n a k i a s e l e y e m
.f Kair r Dengan pengembangan , kesempatan untuk a y r a k r e ir a k n a k t a k g n i n e
m wan semakin besa,r karena , n a il h a e
.
g Konseptual dengan pengembangan ,maneje rsemakin a y n a s u t u p e k l i b m a g n e m m a l a d t a p e c n a d p a k a
c ng
a n e r a k , k i a b h i b e
l technica lskli,l human skli,l dan
n a
m agerials killnyal ebihbaik . .
h Kepemimpinan dengan pengembangan , , k i a b h i b e l n a k a r e j a n a m g n a r o e s n a n i p m i m e p e k s n o it a l e r n a m u
h -nya lebih terarah sehingga a t n o z ir o h n a d l a c it r e v a m a s a jr e k n a a n i b m e
p ls emakin s i n o m r a h
.i Bala sjasa Dengan pengembangan, bala sjasa (gaj,i fi s n e t n i h a p
u ,danbeneftis )karyawan akanmeningka t .r a s e b n i k a m e s a jr e k i s a t s e r p a n e r a k
.j Konsumen Pengembangan karyawan akan t a k a r a y s a m i g a b k i a b g n a y t a a f n a m n a k ir e b m e m n e r a k n e m u s n o
k a mereka akan memperoleh barang n a l u p m i s e K . u t u m r e b h i b e l g n a y n a n a y a l e p u a t a ) n a h it a l n a d n a k i d i d n e p ( n a w a y r a k n a g n a b m e g n e P n a k a a n e r a k n a a h a s u r e p p a it e s n a k u k a li d u lr e p , n a a h a s u r e p i g a b t a a f n a m n a k ir e b m e
m karyawan ,dan n e m u s n o k t a k a r a y s a m .
k P irnsip pengembangan adalah peningkatan kualtia s a w a y r a k a jr e k n a u p m a m e k n a
d n . Program n a g n a b m e g n e
, n a r a s a s m u t n a c r e t h a d u s a y n m a l a d i d a n e r a k t e r k n o k , n a a n a s k a ji b e
k prosedur , anggaran , dan waktu h a d u s m a r g o r p u t a u s a y n s a l e J . a y n a a n a s k a l e
p past i l i s a h i a p a c n e m i n i n a g n a b m e g n e p a y a p u S . n a k u k a li d a y n k a d n e h l i c e k e v it a l e r a y a i b n a g n e d k i a b g n a y . n a g n a b m e g n e p m a r g o r p n a k p a t e ti d u l u h a d h i b e lr e t .
C Manfaa tpengembangan t u r u n e
M siagian (2008) pengalaman dan peneilitan e s g n il a p a y n a d a n a k u j n u n e
m diki tsepuluh manfaa tbag ipara :i s a s i n a g r o u t a u s n a w a y r a k .
1 Membantu para pegawa imembua tkeputusan dengan k i a b h i b e l . .
2 Meningkatkan kemampuan para pekejra a y n i p a d a h i d g n a y h a l a s a m i a g a b r e b n a k i a s e l e y n e m . .
3 Tejradinya internailsas idan operasionailsas ifaktor -l a n o i s a v it o m r o t k a f . .
4 Timbulnya dorongan dalam dri ipara pekejra untuk e m s u r e
t ningkatkankemampuankejranya. .
.
6 Tersedianya informas i tentang berbaga i program m a l a d i a w a g e p a r a p h e l o n a k t a a f n a m i d t a p a d g n a y
g n i s a m n a h u b m u tr e p a k g n a
r -masing secara teknika l .l
a u t k e l e t n i n a d .
7 Meningkatkankepuasankejra. .
8 Semakin besarnya pengakuan ata s kemampuan .
g n a r o e s e s .
9 Makinbesarnyat ekadpekejrauntukl ebihmandri.i .
0
1 Mengurang iketakutan menghadap itugas-tuga sbaru .
n a p e d a s a m i d .
D Langkah-langkahyangdit empuh
i d t a p a d n a g n a b m e g n e p t a a f n a m i a g a b r e b r a g
A peitk
n u m l a m i s k a m e
s gkin , berbaga i langkah pelru ditempuh.para u
m u a d a p n a g n a b m e g n e p r a k a
p mnya sudah sependapa tbahwa h
a k g n a
l -langkahd imaksudt erdri idairt ujuhl angkahyatiu: .
1 Penentuankebutuhan
Dalam mengidenit ifkas i kebutuhan akan . t a b il r e t g n a y k a h i p a g it t a p a d r e t n a g n a b m e g n e p
g n a y i s a s i n a g r o n a u t a s h a l a i , a m a tr e p k a h i P
b m u s a l o l e g n e
m e rdaya manusia .Peranan satuan n a h u t u b e k n a k i s a k if it n e d i g n e m h a l a d a i n i a jr e k
a k g n a r m a l a d n u p u a m g n a r a k e s n a g n it n e p e k n a g n a t n a t i p a d a h g n e m i s a s i n a g r o n a k p a i s r e p m e m r e j a n a m a r a p h a l a i a u d e k k a h i P . n a p e d a s a m b r e
b aga isatuan kejra .Karena para manaje r tiulah ir a h e s g n a
y -har i memimpin para karyawan dan g n u g g n a tr e b g n il a p g n a y h a l a l u p a k e r e m a n e r a k n a u t a s n a l a g a g e k u a t a n a li s a h r e b e k s a t a b a w a j -jr e k n a u t a
s a yang d ipimpinnya ,merekalah yang i u h a t e g n e m p a g g n a i d g n il a
p kebutuhan a g it e k k a h i P . n a k u lr e p i d g n a y a p a n a g n a b m e g n e p
adalah pegawa iyang bersangkutan sendiir .Banyak a d a p e k n a t a p m e s e k n a k ir e b m e m g n a y i s a s i n a g r o i ri d n e s i ri d n a k n o l a c n e m k u t n u a y n i a w a g e p a r a p . u t n e tr e t n a g n a b m e g n e p m a r g o r p i t u k i g n e e m u b e k i s a m r o f n
I tuhan dan keinginan keitga pihak n a i g a b a m a s r e b s a h a b i d n a i d u m e k g n a y h a l u ti i d u lr e p i p a t e t n a k A . i a w a g e p n a g n a b m e g n e p i a w a g e p n a g n a b m e g n e p n a i g a b a w h a b n a k n a k e t n a h u t u b e k s i s il a n a i s a t a b m e m u lr e p k a d it k r a s a d r e b a y n a h n a g n a b m e g n e
p an informas iyang i
.
a Perencanaan kaire rpegawa iyang telah i
dsusuns ebelumnya. .
b Da tfa rpenliaianpelaksanaanpeke jraan .
c Catatant entang produksi .
d Berbaga i laporan tentang keluhan , a
jr e k n a t a m a l e s e
k , dan staitsitk .
n a ri k g n a m e k .
e Datamutas ipegawai .f Hasi l“extii nterview”
.
2 Penentuans asaran
t a fi s r e b t a p a d u ti i a p a c i d n i g n i g n a y n a r a s a S
t u k g n a y n e m a l u p t a p a d i p a t e t n a k a l a k i n k e t
a u d e k n i k g n u m a g u j u a t A . n a u k a li r e p e
k -duanya . n
i d s u r a h t u b e s r e t n a r a s a s i a g a b r e
B yatakansejelas -a
y n s a l e
j dan sekongkre t mungkin baik bag i para .
a tr e s e p a r a p i g a b n u p u a m h it a l e p
a y n a n u g n a g n a b m e g n e p a r a g g n e l e y n e p i g a B
: h a l a i t u b e s r e t n a r a s a s i u h a t e g n e m
.
a Sebaga i tolok uku r kelak untuk a y n k a d it l i s a h r e b n a k u t n e n e m
.
b Sebaga i bahan dalam usaha a y n t u j n a l e s h a k g n a l n a k u t n e n e m
a d m a r g o r p i s i i tr e p e
s n metode i
d n a k a g n a y n a h it a l e
p gunakan. a n u g r e b t a g n a s n a k a a g u j n a r a s a s n a s a l e j e K
n a g n a b m e g n e p m a r g o r p l a h m a l a
d ternyata i
d anggap kurang berhasi l terutama sebaga i b
, k il a b n a p m
u ag i bagian yang mengelola i a n e g n e m k i a b , a i s u n a m a y a d r e b m u s
e m n u p u a m a y n m a r g o r
p ngena i pesetranya , a
y n it r
a apab lia program pengembangan sejeni s i
d n a k a r a g g n e l e s i d n a k
a masa depan , pihak g n a y n a h a l a s e k i g n a l u g n e m k a d it a r a g g n e l e y n e p
. a m a s .
3 Penentuanprogram
e p m a r g o r p m a l a
D ngembangan haru sjela s i
d n i g n i g n a y a p a i u h a t e k i
d capai .Salahs atus asaran i
d n i g n i g n a
y capa iadalah megajarkan keteramplian il
i m i d m u l e b g n a y u r a
b k iolehparapekejrapadaha l i
dpelrukan dalam pelaksanaan tuga sdengan baik . a
l u p n i k g n u
M pelaksanaan program pengembangan i
dmaksudkan untukmengajarkan pengetahuan baru . i
d g n a y n i k g n u m t a g n a s n a k h a
n a a n a s k a l e p m a l a d u k a li r e p n a d p a k i s n a h a b u r e p a l a D . s a g u
t m hubungan in i penitng untuk i
dperhaitkan bahwa melalu i penyelenggaraan s u r a h n a g n it n e p e k a u d n a g n a b m e g n e p m a r g o r p a m a
s -sama terpenuhi . Kepenitngan petrama ialah a d a p n i m r e c r e t g n a y i s a s i n a g r o n a g n it n e p e k i s a s i n a g r o n a u p m a m e k n a t a k g n i n e
p mencapa i n a g n it n e p e k h a l a d a a u d e k n a g n it n e p e K . a y n n a u j u t n a g n a b m e g n e p a tr e s e p i a w a g e p a r a
p yang apablia a y n g n a r u k a d a p t a b i k a r e b n a k a i h u n e p r e t k a d it n a g n a b m e g n e p i t u k i g n e m a y n a h n a k u b i s a v it o m i p a t e t n a k
a juga melaksanakan tuga s yang i
dpercayakankepadanya. .
4 P irnsip-p irnsipbelajar
a y l i s a h a y n ri h k a a d a
P ng dicapaliah yang i d t a p a
d gunakan sebaga itolok uku rtentang tepa t p i s n ir p a y n k a d
it -p irnsip belaja r yang d iterapkan b m e g n e p m a r g o r p u t a u s m a l a
d angan .Dengan kata i d g n a y n i a
l harapkan tejrad iialah belrangsungnya a tr e s e p a n e r a k t a p e c n a g n e d r a j a g n e m r a j a l e b s e s o r p s a r e m n a g n a b m e g n e
p a bahwa p irnsip belaja ryang i
i r a j a l e p i d g n a y n a h a b a li b a p a f it k e f e h i b e l n a g n e d i a y n u p m e m n a d u t n e tr e t i s n a v e l e r i a y n u p m e m a n k a
m kongkre tapablia yang dipelajar i tiu relevan . g n a r o e s e s n a h u t u b e k n a g n e d .
5 Pelaksanaanprogram i d u lr e
P tekankan bahwa sesungguhnya t a g n a s n a g n a b m e g n e p m a r g o r p n a a r a g g n e l e y n e p a d a p n a n a k e n e p n a g n e d a y n it r A . a y n t a fi s l a n o i s u ti s n a h u t u b e k n a d i s a s i n a g r o n a g n it n e p e k n a g n u ti h r e p n ir p n a p a r e n e p , a tr e s e p a r a
p s p-i p irnsip belaja ryang i d s a h a b i d h a l e
t muka dapa t berbeda dalam a y n n a ri li g a d a p g n a y a y n s a ti s n e t n i n a d i s a u t n e s k a k i n k e t n a a n u g g n e p a d a p n i m r e c r e
t -teknik tetrentu .r a j a g n e m r a j a l e b s e s o r p m a l a
d Program t a r e n a ti a k r e b a i s u n a m a y a d r e b m u s n a g n a b m e g n e p g n e
d an pemikrian jangka panjang dalam pejralan . i s a s i n a g r o u t a u s u s u h k n a it a h r e
P s in i penitng karena apablia i
dlakukan dengan tepat , berbaga i manfaa t dapa t i
dperoleh ,antaral ain: .
a Beban bagian pengelola sumbe rdaya manusia r e b u r a b a jr e k a g a n e t t u r k e r e m k u t n
i d n a d n a k a i d e s i d s u r a
h keluarkan untuk u r k e r n a g n it n e p e
k itmendans eleks.i .
b Kebjiaksanaan ”promos i dar i dalam” dapa t k i a b n a g n e d n a l a jr e b .
c Para pegawa i merasa bahwa berkarya dalam a k i ti n e m i tr a r e b i s a s i n a g r
o ire r dan itdak n a k a m i r a c r a d e k e s .
d Lebih tejraminnya konitnutia spekejraan dalam i s a s i n a g r o . .
e Terwujudnya komtimen yang lebih besa rdar i a n e r a k i s a s i n a g r o p a d a h r e t n a w a y r a k a r a p h i b e l i d a j n e m n a a jr e k e p h a d n i p n a n i g n i e k .t i k i d e s .
3 Kualtia sPelayanan .
a PengeritanKualtia sPelayanan
n a g n e d n a g n u b u h r e b g n a y s i m a n i d i s i d n o k u t a u s h a l a d a s a ti l u K u a t a i h u n e m e m g n a y n a g n u k g n il n a d a i s u n a m , s e s o r p , a s a j k u d o r p n a p a r a h i h i b e l e