LIMIT FUNGSI a. Limit Fungsi Aljabar
Secara umum bentuk limit ditulis : f (x) a
x lim = f (a)
Jika f (a) = k, maka f(x) a
x lim = k
Jika f (a) = k
0
, maka f (x) a
x lim = 0
Jika f (a) = 0 k
, maka f (x) a
x lim = ∞
Untuk menentukan nilai dari limit, x diganti dengan a (batas dari limit). Contoh :
1. 4x 5
2
x lim = 4 . 2 + 5 = 13 2.
x 3 2x 3 x lim
= 3
3 3 .
2
= 3
3 6
= 3 9
= 3 3.
5x 5 4x x 1 x lim
2
= 5 0
0 5
5 4 1 )
1 ( 5
5 ) 1 ( 4 ) 1 ( 2
4.
2x 4 3x x 0 x lim
2
= 0
4 0
4 0 0 )
0 ( 2
4 ) 0 ( 3 ) 0 ( 2
Jika f(x) a
x lim = 0 dan x limag(x) = 0, sehingga 0
0 g(x) f(x) lim
a
x maka harus
difaktorkan atau diuraikan terlebih dahulu. Contoh :
1.
2 -x
2 3x -x 2 x lim
2
substitusi langsung : 0
0 2
2 2 2 . 3 22
(tidak boleh)
2 -x
2 3x -x 2 x lim
2
= ( 2)
) 2 ...)( ( lim
2
x
x
x x
(perhatikan angka belakang : berapa kali (-2) hasilnya (+2) (-1))
2 -x
2 3x -x 2 x lim
2
= (x -2) x -1
2) -(x . 1) -(x
lim
lim
2 x 2
x
= 2 – 1 = 1
2.
6 5x x
10 3x x
lim 2
2
2
x
= ....
Substitusi langsung :
6 ) 2 ( 5 ) 2 (
10 ) 2 ( 3 ) 2 (
2 2
=
6 10 4
10 6 4
=
0 0
(tidak boleh)
6 5x x
10 3x x
lim 2
2
2
x
= (x...)(x 2)
2) (x (x...) lim
2
x
6 lim
2 lim
2 lim
2
(tidak boleh)
3x lim
a
x maka harus dikalikan dengan nilai satu dari faktor sekawannya.
(a + b) sekawannya : (a – b) atau sebaliknya lim
3
substitusi langsung :
0 lim
3 lim
3 lim
3 lim
3 lim
Jika
f(x) lim
x dan x limg(x) , sehingga lim
x maka harus dibagi
dengan pangkat tertinggi dari pembilang atau penyebutnya. Contoh : f (x) atas dan bawah harus dibagi dengan pangkat tertinggi.
3x
lim
lim
lim
x lim
x
Untuk menjawab soal pilihan ganda : Untuk soal :
0 0 g(x) f(x) lim
0
x maka yang harus dilihat x pangkat terendahnya.
Jika ada diatas hasilnya = ∞, jika ada dibawah hasilnya = 0 dan jika atas dan bawah
pangkat terendahnya sama maka hasilnya lihat angka didepan x. 3x lim
x maka harus dilihat pangkat tertingginya
3x
b. Limit Fungsi Trigonometri
1
x sin
x x
x sin
lim
lim
0 sin
ax ax
ax sin
lim
lim
0 tan
x x
x tan
lim
lim
0 tan
ax ax
ax tan
lim
lim
0
Untuk bentuk yang lainnya, jika dimasukan langsung hasilnya 0 0
funsi f (x) harus diuraikan dengan aturan rumus trigonometri.
Contoh : cos
2x cos 4
x lim
cos
45 . 2 cos
= o o
o 45 sin 45 cos
90 cos
= 2
fungsi x harus diuraikan dengan aturan rumus trigonometri. cos 2x = cos2 x – sin2 x = (cos x – sin x) (cos x + sin x)
sin x x cos
2x cos 4
x lim
= (cos x sin x)
sin x) x
(cos sinx) x (cos 4 x
lim
cos 1 lim
0 sin ). 0 ( 5
0 cos 1 f(x) harus diuraikan dengan menggunakan rumus trigonometri
sin x 5x
2x cos 1 lim
0 x
= 5x sin x
x) 2sin (1 1 lim
2 2sin 1 1 lim
2 2sin lim
2 0
x = sin x
= 5 2
. 1 . 1 =
5 2
Pembahasan soal-soal :
1.
3 -x
27 x lim
3 3 x
= ….
A. 9 B. 12 C. 18 D. 21 E. 27
UN 03/04 Jawab : E Penyelesaian :
3 -x
27 x lim
3 3 x
= (x -3)
3) -(x . 9) 3x (x lim
2 3 x
= lim(x2 3x 9) 3
x = 32 + 3 . 3 + 9 = 9 + 9 + 9 = 27
atau dengan cara diturunkan. 3
-x
27 x lim
3 3 x
= 1
3x lim
2 3 x = 3 . 32 = 3 . 9 = 27
2.
2 x 8 5x
5 x 10 3x
lim 3
3
x
= ….
A. 5 2
B. 5 3
C. 3 5
D. 2 5
E. ∞ UN 03/04
Jawab : B Penyelesaian :
2 x 8 5x
5 x 10 3x
lim 3
3
x
=
3 3 3
3
3 3 3
3
x
x 2 x 8x x 5x
x 5 x
x 10 x 3x
lim
=
3 2
3 2 x
x 2 x
8 5
x 5 x 10 3 lim
=
8 2
=
0 0 5
0 0 3
= 5 3
atau dengan cara langsung, yaitu jika atas dan bawah pangkat tertingginya sama maka lihat angka didepan x pangkat tertinggi
2 x 8 5x
5 x 10 3x
lim 3
3
x
= 5
3
3.
2 x
2 3x x lim
2
2
x
= ….
A. 0 B. 1 C. 2 D. 3 E.
UN 04/05 Jawab : A Penyelesaian :
2 x
2 3x x lim
2
2
x
= x 2
2 3x x lim
2
2
x
. x 2
2 x
=
2) (x
2 x 1) (x 2) (x lim
2
x
= lim (x 1) x 2 2
x = (2 – 1) . 22 = 1 . 0
= 0
4.
2 0
x 5x
2x cos 1
lim
= ….
A. 2 5
B. 2 3
C. 3 2
D. 5 2
E. UN 04/05
Jawab : D Penyelesaian :
2 0
x 5x
2x cos 1
lim
= 2
2 0
x 5x
x) sin 2 (1 1
lim
=
2 2 0
x 5x
x sin 2 lim
= 5 2
.
x sin x lim
0
x . x
sin x lim
0
x =
5 2
. 1 . 1 =
5. Nilai dari
7 4x x
5 2x 3x 2x lim
3 2 3
x
= ….
A. 0 B. C. 2 D. 3 E. 4
UN 05/06 Jawab : C Penyelesaian :
Untuk limit dengan batas x , yang harus diperhatikan adalah pangkat tertingginya. 7
4x x
5 2x 3x 2x lim
3 2 3
x
= 1
2 = 2
6. lim 4sin 2x .cotg2x
0
x = ….
A. B. –1 C. 0 D. 2 E. 4
UN 05/06 Jawab : E Penyelesaian :
2x cotg . 2x sin 4 lim
0
x cotg 2x = sin 2x
2x cos
2x sin
2x cos . 2x sin 4 lim
0
x = x lim04cos2x
= 4 . cos 0o = 4 . 1 = 4
7. Nilai 2
2 x 2x
2 x x
lim
= ....
A. 0 B.
2 1
C. 1 D. 2 E.
UN 07/08 Jawab : B Penyelesaian :
Untuk limit dengan batas tak terhingga, jika pangkat tertinggi antara atas dan bawah sama maka lihat angka yang ada di depan pangkat tertinggi.
2 2 x 2x
2 x x
lim
= 2
1
8. Nilai
3x sin . x
4x tan . 3x
lim 2
2 0
x adalah ....
A. 4 B. 2 C.
3 5
D. 3 4
E. 3 1
UN 07/08 Jawab : D Penyelesaian :
3x sin . x
4x tan . 3x
lim 2
2 0
x = sin 3x 3x lim
0
x . sin 3x x lim
0
x . x 4x tan lim
=
3x sin
3x lim
0
x . sin 3x x lim
0
x . 3 3
.
x 4x tan lim
0
x . 4 4
= 3 4
.
3x sin
3x lim
0
x . sin 3x 3x lim
0
x . 4x 4x tan lim
0 x =
3 4
. 1 . 1 . 1 =
3 4
Soal latihan :
1.
2 4 lim
2 2 x
x
x
= ….
A. -2 B. 0 C. 4 D. 6 E. 8
2. Nilai dari
4 2x
16 2x 3x lim
2
2
x
= ….
A. 7 B. 6 C. 4 D. 2 E. 0
3.
6 3x
14 5x x lim
2 2
x
= ….
A. –3 B. –
3 4
C. 2 D. 6 E. 9
4.
16
4
lim ....
16
x
x x
A. 8 1
B. 4 1
C. 2 1
D. 4 E. 8
5.
2 1 x
6 2x lim
3
x
= ....
A. 0 B. 2 C. 4 D. 8 E.
6.
x x
3
9 lim
9
x = ….
A. 9 B. 6 C. 3 D. 1 E. 0
7.
2 2
(2 3) ( 4)
lim ....
(4 3)(2 1)
x
x x
x x
A. 4 B. 2 C.
4 3
D. 2 1
E. 3 1
8.
) 1 4 ( 2
) 1 3 (
lim 2
3
x
x x
x
= ….
A. 8 3
B. 4 3
C. 2 3
D. 8 27
E. 3 9.
4 x 3 x 5
2 x 3 x 2
3 2 3
~ x
lim
= ....
A. 5 7
B. 5 4
C. 5 3
D. 5 2
10. Nilai dari 2 3 2 3
4x 2x 8
3x 5x 2x lim
x
= ....
A. – 2 5
B. – 2 1
C. 0 D.
4 1
E.
11. Nilai dari
sin x 4x
1 -2x cos lim
0
x = …. A.
2 1
B.
4 1
C. 0 D.
4 1
E. 2 1
12. lim 2cos x . tg x 2
x
= ....
A. 0 B. 1 C. 2 D. 4 E.
13. 2
0
x 2x
1 x 2 cos
lim
= ….
A. -2 B. -1 C. 0 D. 1 E. 2
14.
sin x x cos
2x cos lim
4
x
= ….
A. 2 1
2 B. 2 C. 2 D. 2 2 E.
15. lim 2 tan x .cos x
2 x
= ….
A. B. 2 C. 1 D. 0 E. –1
16. Nilai dari
sin x 4x
2x cos -1 lim
0
x = …. A.
2 1
B.
4 1
C. 0 D.
4 1
E. 2 1
17.
8 2x x
4 x lim 2
4
x
= ….
A. 8 1
B. 6 1
C. 4 1
D. 3 1
E. 2 1
18.
12 x x
3 7x 2x lim 2 2 3
x
= ….
A. 3 5
B. 7 5
C. 5 2
D. – 5 2
E. – 3 5
19.
2 1 3x
2 2x lim
1
x
= ….
A. 3 2
B. 1 3 2
C. 2 3 1
D. 2 3 2
E. 3 3 1
20.
3 5x 2x
4 5x x
lim 2
2 0
x
= ….
A. 3 4
B. 1 C.
2 1
D. – 2 1