ANG BUHAY AT PANITIKAN NG MGA ILOKANO ANG BUHAY AT PANITIKAN NG MGA ILOKANO
Kilala ang mga Ilokano sa kanilang pagiging marunong at praktikal sa buhay. Litaw na Kilala ang mga Ilokano sa kanilang pagiging marunong at praktikal sa buhay. Litaw na litaw ang pag-uugaling ito sa mga tanyag na personalidad na nagmula sa lalawigang ito tulad litaw ang pag-uugaling ito sa mga tanyag na personalidad na nagmula sa lalawigang ito tulad ng dating Pangulong Ferdinand Marcos na sa kabila ng kahirapan sa buhay ay kinilala at ng dating Pangulong Ferdinand Marcos na sa kabila ng kahirapan sa buhay ay kinilala at hinangaan.
hinangaan.
Noon pa man, hindi na naging madali ang buhay para sa mga Ilokano. Ang lupang Noon pa man, hindi na naging madali ang buhay para sa mga Ilokano. Ang lupang kanil
kanilang ang tinititinitirhan ay rhan ay kadalkadalasang tigang at asang tigang at hindi magandang pagtamnahindi magandang pagtamnan. n. Dahil sa Dahil sa sitwasitwasyongsyong ito
ito, , marmaramiaming ng IloIlokankano o ang ang nannangibgibangang-bay-bayan an sa sa mga mga kalkalapiapit-pt-probrobinsinsya, ya, sa sa pagpagnannanasaasangng umunlad kahit papaano ang buhay.
umunlad kahit papaano ang buhay. Marami pa rin
Marami pa rin namannamang g nanatnanatili at ili at nagkanagkasya lamang sa sya lamang sa kung anong mayroon sila. Unti-kung anong mayroon sila. Unti-unti, nagawa nilang
unti, nagawa nilang pagyapagyamanin ang manin ang minsaminsang ng tigantigang g na na lupa. Dahil sa lupa. Dahil sa pagsipagsisikapsikap, , unti-unti-untingunting kinilala ang bayan. Sa kasalukuyan, ang Ilocos ang isa sa mga pangunahing lalawigan na kinilala ang bayan. Sa kasalukuyan, ang Ilocos ang isa sa mga pangunahing lalawigan na pinagkukunan ng iba’t ibang produktong agraryo tulad ng sibuyas, bigas at tabako.
pinagkukunan ng iba’t ibang produktong agraryo tulad ng sibuyas, bigas at tabako.
Saksi ang mga Ilokano sa makulay na kasaysayan ng kanilang lugar. Isa ang lalawigang Saksi ang mga Ilokano sa makulay na kasaysayan ng kanilang lugar. Isa ang lalawigang ito sa mga lugar na sinakop ng mga Español nang sila’y pumarito sa Pilipinas. Sa pananatili ng ito sa mga lugar na sinakop ng mga Español nang sila’y pumarito sa Pilipinas. Sa pananatili ng mga
mga daydayuhauhang ng manmanlullulupig upig sa sa kankanilailang ng luplupainain, , at at sa sa pagpagnannanais ais na na manmanatiatili li ang ang kankanilailangng kapangyarihan sa lugar, hinati nila ang mga Ilokano sa dalawang uri – ang
kapangyarihan sa lugar, hinati nila ang mga Ilokano sa dalawang uri – ang babaknang babaknang , o ang, o ang mga mayayaman, at ang
mga mayayaman, at ang gagangay gagangay , o ang mga pangkaraniwang mamamayan. Naging mahirap, o ang mga pangkaraniwang mamamayan. Naging mahirap ang buhay ng mas nakararaming bilang ng mga Ilokano dahil sa pagkahating ito.
ang buhay ng mas nakararaming bilang ng mga Ilokano dahil sa pagkahating ito.
Bahagi ng kulturang Ilokano ang kahirapan. Ang mga pagsubok na ito ang Bahagi ng kulturang Ilokano ang kahirapan. Ang mga pagsubok na ito ang nagbibigay-hugis at patuloy na humuhubog sa matibay at praktikal na pag-uugali ng mga Ilokano.
ANG BUHAY AT PANITIKAN NG PANGASINAN ANG BUHAY AT PANITIKAN NG PANGASINAN
Sa Hilagang Kanlurang bahagi ng Luzon makikita ang Pangasinan, ang “lugar kung Sa Hilagang Kanlurang bahagi ng Luzon makikita ang Pangasinan, ang “lugar kung saan ginagawa ang asin.” Sa baybay ng Bolinao at Dasol matatagpuan ang pinakamataas na saan ginagawa ang asin.” Sa baybay ng Bolinao at Dasol matatagpuan ang pinakamataas na uri ng
uri ng asin. Kilalasin. Kilala a rin ang rin ang PangaPangasinan sa sinan sa bagoonbagoong nito g nito na asin na asin din ang din ang pangunpangunahing sangkapahing sangkap.. Bagoong din ang karaniwang sawsawan para sa inihaw na bangus Bonuan na matatagpuan din Bagoong din ang karaniwang sawsawan para sa inihaw na bangus Bonuan na matatagpuan din sa Pangasinan.
sa Pangasinan.
Bago dumating ang mga Kastila, ang mga bayan lamang na malapit sa baybayin ang Bago dumating ang mga Kastila, ang mga bayan lamang na malapit sa baybayin ang tinatawag na Pangasinan. Caboloan naman ang tawag sa loobang bahagi. Hango ito sa bolo, tinatawag na Pangasinan. Caboloan naman ang tawag sa loobang bahagi. Hango ito sa bolo, isang uri ng kawayang sagana doon. Mula sa kawayang bolo, ginagawa ang mga bilao.
isang uri ng kawayang sagana doon. Mula sa kawayang bolo, ginagawa ang mga bilao. Sikat din ang Pangasinan tuwing tag-init dahil sa maganda nitong mga
Sikat din ang Pangasinan tuwing tag-init dahil sa maganda nitong mgabeachbeach. Dinadayo. Dinadayo rin ang
rin ang Hundred IslandsHundred Islands, isang grupo ng maliliit na isla., isang grupo ng maliliit na isla.
Makasaysayan din ang Pangasinan. Mula kay Prinsesa Urduja hanggang kina Andres Makasaysayan din ang Pangasinan. Mula kay Prinsesa Urduja hanggang kina Andres Malong at Juan dela Cruz Palaris. Ang lahat ng ito ay mga kwento ng pagiging malay ng mga Malong at Juan dela Cruz Palaris. Ang lahat ng ito ay mga kwento ng pagiging malay ng mga Pangasinense sa mga usaping may kinalaman sa kanilang kapakanan.
Pangasinense sa mga usaping may kinalaman sa kanilang kapakanan.
Matatagpuan din ang pagmamalasakit ng mga Pangasinense sa kanilang kapakanan sa Matatagpuan din ang pagmamalasakit ng mga Pangasinense sa kanilang kapakanan sa mga nailathala sa
mga nailathala sa Silew Silew (Ilaw) mula 1934-1943. Naglalaman ang(Ilaw) mula 1934-1943. Naglalaman ang Silew Silew ng mga sumusunod nang mga sumusunod na akd
akda a sa sa wikwikang ang PanPangasgasinainan:n: tongtong tongtong (kwento),(kwento), anlong anlong (tula),(tula), pabitla/bonikew pabitla/bonikew (bugtong),(bugtong), diparan
diparan (salawikain), panayam pampamayanan, liham sa patnugot, opinyong medikal, nobelang(salawikain), panayam pampamayanan, liham sa patnugot, opinyong medikal, nobelang de-serye, at mga dula. Marami sa mga akda sa
de-serye, at mga dula. Marami sa mga akda sa Silew Silew ay ukol sa epekto ng kulturang Amerikanoay ukol sa epekto ng kulturang Amerikano sa gawi at pag-uugali ng tradisyonal at konserbatibong lipunan. Matatagpuan din dito ang isyu sa gawi at pag-uugali ng tradisyonal at konserbatibong lipunan. Matatagpuan din dito ang isyu ng aborsyon, eleksyon,at iba pang pagbabago ng pananaw ng mga kababaihang tila nakawala ng aborsyon, eleksyon,at iba pang pagbabago ng pananaw ng mga kababaihang tila nakawala sa tanikala ng makalumang tradisyon.
sa tanikala ng makalumang tradisyon.
Dalawa sa mga tanyag na pangalan sa Panitikang Pangasinan sina Carlos Bulosan at Dalawa sa mga tanyag na pangalan sa Panitikang Pangasinan sina Carlos Bulosan at Francisco Sionil Jose. Sa kanilang mga nobela, inilarawan nila ang mga suliraning piyudal at Francisco Sionil Jose. Sa kanilang mga nobela, inilarawan nila ang mga suliraning piyudal at mahirap na buhay ng mga tagabaryo. Dahil sa paggamit nila ng Ingles sa kanilang panulat, higit mahirap na buhay ng mga tagabaryo. Dahil sa paggamit nila ng Ingles sa kanilang panulat, higit nilang naabot ang mas maraming mambabasa.
nilang naabot ang mas maraming mambabasa.
Sa Pangasinan, tila nagsasanib ang mga pahayag na ito na hango sa Ebanghelyo ni Sa Pangasinan, tila nagsasanib ang mga pahayag na ito na hango sa Ebanghelyo ni San Mateo: “Kayo ang asin ng lupa at ilaw ng sanlibutan.”
ANG BUHAY AT PANITIKAN NG PAMPANGA ANG BUHAY AT PANITIKAN NG PAMPANGA
“Pampa
“Pampanga’s best.” Unang banggit pa lamang ng nga’s best.” Unang banggit pa lamang ng salitsalitang Pampanga ay ang Pampanga ay ito na ito na marahmarahilil ang mga
ang mga salsalitaitang ng unaunang ng pappapasoasok k sa sa isiisipan pan ng ng bawbawat at PilPilipiipino. no. MarMarahiahil, l, kakkakambambal al na na ngng lalawigan ng Pampanga ang mga produktong tulad ng tocino at longganisa. Isa ito sa mga lalawigan ng Pampanga ang mga produktong tulad ng tocino at longganisa. Isa ito sa mga patunay kung gaano kahilig – at kasarap – magluto ang mga Kapampangan. Ngunit, hindi patunay kung gaano kahilig – at kasarap – magluto ang mga Kapampangan. Ngunit, hindi lamang ito ang mga produktong ipinagmamalaki ng lalawigang ito.
lamang ito ang mga produktong ipinagmamalaki ng lalawigang ito. Ka
Kababaliligtgtararan an ng ng IlIlococosos, , anang g lalalalawiwigagan n ng ng PaPampmpananga ga ay ay bibininiyayayayaan an ng ng DiDiyoyos s ngng mayamang lupa na napaliligiran ng iba’t ibang yamang tubig tulad ng batis at ilog. Dahil sa mayamang lupa na napaliligiran ng iba’t ibang yamang tubig tulad ng batis at ilog. Dahil sa yamang ito ng lupa at tubig, naging madali ang pamumuhay ng mga Kapampangan. Hindi na yamang ito ng lupa at tubig, naging madali ang pamumuhay ng mga Kapampangan. Hindi na nila kailangan pang mangibang-bayan upang kumita ng pera sapagkat sa kanilang sariling nila kailangan pang mangibang-bayan upang kumita ng pera sapagkat sa kanilang sariling bakuran lamang ay maaari na silang makapagtanim o makapangisda. Sa katunayan, ang palay bakuran lamang ay maaari na silang makapagtanim o makapangisda. Sa katunayan, ang palay at asukal ay ilan lamang sa mga produktong ipinagmamalaki ng lalawigang ito.
at asukal ay ilan lamang sa mga produktong ipinagmamalaki ng lalawigang ito.
Ito marahil ang dahilan kung bakit kilala ang mga Kapampangan sa kanilang pagiging Ito marahil ang dahilan kung bakit kilala ang mga Kapampangan sa kanilang pagiging marangya at galante. Marami silang biyayang natanggap mula sa Diyos kaya naging maluwag marangya at galante. Marami silang biyayang natanggap mula sa Diyos kaya naging maluwag rin para sa kanila ang makapagbigay sa kapwa – lalong-lalo na sa mga Ita, ang mga sinaunang rin para sa kanila ang makapagbigay sa kapwa – lalong-lalo na sa mga Ita, ang mga sinaunang tao sa lalawigang iyon. Ayon sa
tao sa lalawigang iyon. Ayon sa kasaysayan ng lalawigan, napilitang mamundok ang mga kasaysayan ng lalawigan, napilitang mamundok ang mga Ita ngIta ng sakupin at manirahan ang mga Malay sa gilid ng mga batis. Napasok ng mga dayuhang ito ang sakupin at manirahan ang mga Malay sa gilid ng mga batis. Napasok ng mga dayuhang ito ang Pampanga sa pamamagitan ng pamamangka sa mga batis at ilog na nakapaligid sa lalawigan. Pampanga sa pamamagitan ng pamamangka sa mga batis at ilog na nakapaligid sa lalawigan.
Ayon pa rin sa mga unang tala tungkol sa lalawigan ng Pampanga, ang sinaunang Ayon pa rin sa mga unang tala tungkol sa lalawigan ng Pampanga, ang sinaunang panitikan ng mga Kapampangan ay binubuo ng mga bugtong, kasabihan, awiting pambayan at panitikan ng mga Kapampangan ay binubuo ng mga bugtong, kasabihan, awiting pambayan at pa
pambmbatata, a, alalamamatat, , tutulala, , at at mamaikikliling ng kwkwenento to na na nanagpgpapapakakitita a ng ng papasasasasalalamamat t ng ng mgmgaa Kapampangan sa taglay na likas na yaman ng lugar.
Kapampangan sa taglay na likas na yaman ng lugar.
Tulad ng ibang lugar sa Pilipinas, dumaan din ang lalawigan ng Pampanga sa panahon Tulad ng ibang lugar sa Pilipinas, dumaan din ang lalawigan ng Pampanga sa panahon ng pananakop ng mga Kastila, Amerikano, at Hapon. Sa mga panahong ito lalo pang lumakas ng pananakop ng mga Kastila, Amerikano, at Hapon. Sa mga panahong ito lalo pang lumakas ang panitikan ng lalawigan, partikular na ang mga tula na siyang sumasalamin sa pagkatao ng ang panitikan ng lalawigan, partikular na ang mga tula na siyang sumasalamin sa pagkatao ng Kapampangan. Ang talento na mga Kapampangan, noon pa man, ay kasinlalim ng mga poso at Kapampangan. Ang talento na mga Kapampangan, noon pa man, ay kasinlalim ng mga poso at balon na nagkalat sa kanilang lugar.
balon na nagkalat sa kanilang lugar.
Mula pa sa panahon ng pananakop hanggang sa kasalukuyang panahon, nanatiling Mula pa sa panahon ng pananakop hanggang sa kasalukuyang panahon, nanatiling
ANG BUHAY AT PANITIKAN NG BICOLANO ANG BUHAY AT PANITIKAN NG BICOLANO
Kilala mo ba
Kilala mo ba ang batikang manunuang batikang manunulat ng lat ng pelikpelikulang Pilipino na si ulang Pilipino na si RicaRicardo Lee? rdo Lee? O kayaO kaya naman ang walang kakupas-kupas at nag-iisang super star ng bansa, si Nora Aunor? Dahil naman ang walang kakupas-kupas at nag-iisang super star ng bansa, si Nora Aunor? Dahil Pilipino ka, marahil kilala mo sila. Pero alam mo bang ang dalawang tanyag na personalidad na Pilipino ka, marahil kilala mo sila. Pero alam mo bang ang dalawang tanyag na personalidad na ito ay kapwa nanggaling sa rehiyon ng Bicol?
ito ay kapwa nanggaling sa rehiyon ng Bicol?
Tanyag din ang Bicol sa dalawa pang bagay: una, ang tanyag na minatamis na pili ng Tanyag din ang Bicol sa dalawa pang bagay: una, ang tanyag na minatamis na pili ng mga Bicolano; at pangalawa, ang kanilang hilig sa mga maaanghang na pagkain na kadalasan mga Bicolano; at pangalawa, ang kanilang hilig sa mga maaanghang na pagkain na kadalasan ay niluto sa gata tulad ng laing at
ay niluto sa gata tulad ng laing at Bicol ExpressBicol Express.. Bukod sa mga pagkaing ito, marami na ringBukod sa mga pagkaing ito, marami na ring naiambag sa kultura at sining ng ating bansa. Isa sa mga kontribosyon ng mga Bicolano ang naiambag sa kultura at sining ng ating bansa. Isa sa mga kontribosyon ng mga Bicolano ang kanilang panitikan.
kanilang panitikan.
Noon pa man, mayaman na ang mga Bicolano sa mga kasabihan, bugtong, kanta, at Noon pa man, mayaman na ang mga Bicolano sa mga kasabihan, bugtong, kanta, at iba’t ibang uri ng tula. Ang mga nabanggit ay kalimitang pagpupugay sa angking kagandahan iba’t ibang uri ng tula. Ang mga nabanggit ay kalimitang pagpupugay sa angking kagandahan ng lugar. Maraming beses nang naging inspirasyon ng mga manunulat ang bulkang Mayon, ang ng lugar. Maraming beses nang naging inspirasyon ng mga manunulat ang bulkang Mayon, ang tanyag na bulkan na matatagpuan sa lalawigan ng Albay, dahil sa taglay nitong ganda at tanyag na bulkan na matatagpuan sa lalawigan ng Albay, dahil sa taglay nitong ganda at kakaibang epektong dala-dala nito sa sinumang makakikita sa kanya.
kakaibang epektong dala-dala nito sa sinumang makakikita sa kanya.
Ngunit may isang problema ang panitikan ng mga Bicolano, at ito ang hindi pagtangkilik Ngunit may isang problema ang panitikan ng mga Bicolano, at ito ang hindi pagtangkilik ng mga mamamayan sa kanilang sariling wika. Sa paglipas ng panahon, paunti nang paunti ang ng mga mamamayan sa kanilang sariling wika. Sa paglipas ng panahon, paunti nang paunti ang bilang ng mga manunulat na nagsusulat gamit ang wikang Bicolano. Upang maiwasan ang bilang ng mga manunulat na nagsusulat gamit ang wikang Bicolano. Upang maiwasan ang tuluy
tuluyang pagkamatay ng ang pagkamatay ng panitipanitikang Bicolano, ipinatkang Bicolano, ipinatupad ang upad ang pagtutpagtuturo ng uro ng mga kurso mga kurso tungktungkolol sa kultura ng Bicol sa iba’t ibang paaralan at unibersidad sa rehiyon. Ginawa ito upang muling sa kultura ng Bicol sa iba’t ibang paaralan at unibersidad sa rehiyon. Ginawa ito upang muling ibalik ang interes ng mga Bicolano sa kanilang sariling panitikan, partikular na sa mga akdang ibalik ang interes ng mga Bicolano sa kanilang sariling panitikan, partikular na sa mga akdang nasusulat gamit ang kanilang sariling wika.
nasusulat gamit ang kanilang sariling wika.
Nagbunga ang hakbang na ito at hindi nagtagal ay isinilang ang bagong henerasyon ng Nagbunga ang hakbang na ito at hindi nagtagal ay isinilang ang bagong henerasyon ng mga manunulat ng panitikang Bicolano sa katauhan nina Merlinda C. Bobis, Jazmin B. Llana, at mga manunulat ng panitikang Bicolano sa katauhan nina Merlinda C. Bobis, Jazmin B. Llana, at Francisco Peña. Muling sumigla ang minsan nang naghihingalong panitikan ng rehiyon.
Francisco Peña. Muling sumigla ang minsan nang naghihingalong panitikan ng rehiyon.
Tulad ng hilig ng mga Bicolano sa maanghang na pagkain, na nanatiling ‘maanghang’ Tulad ng hilig ng mga Bicolano sa maanghang na pagkain, na nanatiling ‘maanghang’ ang pagmamahal ng mga Bicolano sa kanilang panitikan. Ito ang dahilan kung bakit hanggang ang pagmamahal ng mga Bicolano sa kanilang panitikan. Ito ang dahilan kung bakit hanggang ngayon ay nanatiling buhay, at patuloy pang lumalakas, ang kanilang sariling panitikan.
ANG BUHAY AT PANITIKAN NG HILIGAYNON ANG BUHAY AT PANITIKAN NG HILIGAYNON
Isang dahilan kung bakit mahirap intindihin at unawain ang panitikan ng iba’t ibang Isang dahilan kung bakit mahirap intindihin at unawain ang panitikan ng iba’t ibang rehiyon sa Pilipinas ay dahil limitado lamang ang kaalaman natin tungkol sa mga rehiyong rehiyon sa Pilipinas ay dahil limitado lamang ang kaalaman natin tungkol sa mga rehiyong tinat
tinatalakaalakay. y. Tulad marahil ng Tulad marahil ng PanitPanitikang Hiligayikang Hiligaynon. Kaya, non. Kaya, bago tayo bago tayo magbasmagbasa a ng halimbawang halimbawa ng panitikang Hiligaynon, mahalagang alamin muna natin ang mga sumusunod:
ng panitikang Hiligaynon, mahalagang alamin muna natin ang mga sumusunod:
Hiligaynon ang tawag sa pangkat-etniko na matatagpuan sa probinsya ng Iloilo, Capiz, Hiligaynon ang tawag sa pangkat-etniko na matatagpuan sa probinsya ng Iloilo, Capiz, Guimaras, at Negros Occidental. Bago pa man tawaging Ilonggo ang diyalektong ginagamit sa Guimaras, at Negros Occidental. Bago pa man tawaging Ilonggo ang diyalektong ginagamit sa bahaging ito ng Pilipinas ay mas kilala na ito bilang Hiligaynon. Ginagamit din kasi ang salitang bahaging ito ng Pilipinas ay mas kilala na ito bilang Hiligaynon. Ginagamit din kasi ang salitang ito upang ilarawan ang wika at kultura ng mga Ilonggo.
ito upang ilarawan ang wika at kultura ng mga Ilonggo. Kak
Kakaunaunti ti lamlamang ang ang ang kaakaalamlaman an ng ng mga mga panpangkagkaranraniwaiwang ng PilPilipinipino o tuntungkogkol l sa sa mgamga lalawigang ito sa Visayas. Maliban sa Batchoy ng Iloilo, matatamis na mangga ng Guimaras, lalawigang ito sa Visayas. Maliban sa Batchoy ng Iloilo, matatamis na mangga ng Guimaras, asukal ng Negros Occidental at mga kinatatakutang ‘aswang’ ng Capiz, wala nang masasabi pa asukal ng Negros Occidental at mga kinatatakutang ‘aswang’ ng Capiz, wala nang masasabi pa ang mga tagalabas tungkol sa rehiyong ito.
ang mga tagalabas tungkol sa rehiyong ito.
Ayon sa tala at ulat tungkol sa Hiligaynon, may dalawang wikang ginagamit ang mga Ayon sa tala at ulat tungkol sa Hiligaynon, may dalawang wikang ginagamit ang mga Panay
Panayano bago ano bago pa pa man dumating ang mga man dumating ang mga KastiKastilang mananakolang mananakop: ang p: ang BisayBisaya a at ang at ang HarayHaraya.a. Saksi ang mga wikang ito sa makulay na kasaysayan ng lalawigang ito.
Saksi ang mga wikang ito sa makulay na kasaysayan ng lalawigang ito.
Hindi rin pahuhuli ang mga Hiligaynon sa larangan ng sining at panitikan. Noon pa man, Hindi rin pahuhuli ang mga Hiligaynon sa larangan ng sining at panitikan. Noon pa man, mayroon nang tinatawag na
mayroon nang tinatawag na binalaybay binalaybay atat sugilanonsugilanon ang mga Hiligaynon. Angang mga Hiligaynon. Ang binalaybay binalaybay angang tawag sa mga tula ng mga Panayano samantalang ang
tawag sa mga tula ng mga Panayano samantalang ang sugilanonsugilanon naman ay ang tawag sanaman ay ang tawag sa kanilang maikling kuwento na kalimitang kinabibilangan ng mitolohiya, alamat, parabula, at kanilang maikling kuwento na kalimitang kinabibilangan ng mitolohiya, alamat, parabula, at kwentong bayan. Dito rin umusbong ang sanaysay na kinahihiligan pa ring isulat ng mga kwentong bayan. Dito rin umusbong ang sanaysay na kinahihiligan pa ring isulat ng mga Hiligaynon sa kasalukuyan.
Hiligaynon sa kasalukuyan.
Sinasabing mas kilala ang Hiligaynon at kanilang
Sinasabing mas kilala ang Hiligaynon at kanilang sugilanonsugilanon o maikling kwento. Sao maikling kwento. Sa ganitong uri kasi lumalabas ang talento at pagkamapamahiin ng mga Hiligaynon.
ganitong uri kasi lumalabas ang talento at pagkamapamahiin ng mga Hiligaynon.
Sa kasalukuyan, patuloy pa rin ang pagyabong ng panitikang Hiligaynon. Hanggang Sa kasalukuyan, patuloy pa rin ang pagyabong ng panitikang Hiligaynon. Hanggang hindi nauubusan ng talento ang mga tao sa bahaging ito ng Pilipinas, at habang patuloy silang hindi nauubusan ng talento ang mga tao sa bahaging ito ng Pilipinas, at habang patuloy silang nagsu
nagsusulatsulat, , asahaasahan n natinnating g libu-libu-libo libo pangpang binalaybay binalaybay atat sugilanonsugilanon ang ang atiating ng mabmababaabasa sa atat patuloy na mamamayagpag ang panitikang Hiligaynon sa Pilipinas.
ANG BUHAY AT PANITIKAN NG CEBUANO ANG BUHAY AT PANITIKAN NG CEBUANO
Hindi lamang kilala ang Cebu sa kanilang otap, dried mango, daing na dainggit at Hindi lamang kilala ang Cebu sa kanilang otap, dried mango, daing na dainggit at dekal
dekaledad na edad na gitargitara. Kilala rin a. Kilala rin ang lugar na ang lugar na ito sa ito sa kanilkanilang makulay na ang makulay na kasaykasaysayan at magingsayan at maging sa kanilang mayamang panitikan.
sa kanilang mayamang panitikan.
Ang Cebu ang isa sa pinakamatandang lungsod sa Pilipinas. Sa Cebu unang umusbong Ang Cebu ang isa sa pinakamatandang lungsod sa Pilipinas. Sa Cebu unang umusbong ang
ang relrelihiihiyong yong KriKrististiyanyanismismo. o. ItiItinatnatag ag ito ito ng ng kilkilalaalang ng manmanlallalakbakbay ay na na si si MigMiguel uel LopLopez ez dede Legazpi. Ayon sa mga alamat at kuwento tungkol sa kasaysayan ng Cebu, nagsimula ang Legazpi. Ayon sa mga alamat at kuwento tungkol sa kasaysayan ng Cebu, nagsimula ang binyagan para maging Kristiyano ilang araw matapos matuklasan ni Ferdinand Magellan, isa binyagan para maging Kristiyano ilang araw matapos matuklasan ni Ferdinand Magellan, isa pang tanyag na Kastilang mananakop, ang lalawigan. Si Rajah Humabon, pinuno ng Cebu pang tanyag na Kastilang mananakop, ang lalawigan. Si Rajah Humabon, pinuno ng Cebu noong mga panahong iyon, kasama ang kanyang asawa at ilan pang mga kalugar, ay ilan noong mga panahong iyon, kasama ang kanyang asawa at ilan pang mga kalugar, ay ilan la
lamamang ng sa sa mgmga a kakaununa-ua-unanahahang ng PiPililipinpino o na na bubuonong-pg-pususonong g yuyumamakakap p sa sa sa sa rerelilihihiyoyongng Kristiyanismo. Dahil dito, tinagurian ang bayang ito sa Visayas bilang ‘Lungsod ng Kristiyanismo. Dahil dito, tinagurian ang bayang ito sa Visayas bilang ‘Lungsod ng Kabanal-banalang Pangalan ni Hesus’ at nagsilbing kabisera ng kolonya ng mga Kastila sa loob ng anim banalang Pangalan ni Hesus’ at nagsilbing kabisera ng kolonya ng mga Kastila sa loob ng anim na taon, bago pa man itanghal ang Maynila na kabisera noong 1571.
na taon, bago pa man itanghal ang Maynila na kabisera noong 1571. Sa kasalukuyan, ang Cebu ay tinaguriang
Sa kasalukuyan, ang Cebu ay tinaguriang “Queen City of the South“Queen City of the South” dahil ito ang sentro” dahil ito ang sentro ng kalakalan, edukasyon at kultura ng rehiyon ng Visayas at Mindanao. Tanyag din ang Cebu ng kalakalan, edukasyon at kultura ng rehiyon ng Visayas at Mindanao. Tanyag din ang Cebu sa larangan ng turismo dahil sa taglay nitong natural na ganda.
sa larangan ng turismo dahil sa taglay nitong natural na ganda.
Kung gaano kayaman ang kanilang kasaysayan at lugar ay ganoon din ang kanilang Kung gaano kayaman ang kanilang kasaysayan at lugar ay ganoon din ang kanilang panitikan. Dahil sa makulay nitong nakaraan, mayaman ang
panitikan. Dahil sa makulay nitong nakaraan, mayaman ang Cebu sa iba’t ibang uri Cebu sa iba’t ibang uri ng panitikanng panitikan na nasusulat sa dalawang uri ng wika na kanilang ginagamit: ang kanilang lokal na diyalekto na na nasusulat sa dalawang uri ng wika na kanilang ginagamit: ang kanilang lokal na diyalekto na Cebuano at ang banyagang wikang Ingles.
Cebuano at ang banyagang wikang Ingles.
Noon pa man, mahilig na ang mga Cebuano sa pagsulat ng
Noon pa man, mahilig na ang mga Cebuano sa pagsulat ng balak balak , ang tawag nila sa, ang tawag nila sa tulang galing sa kanilang lugar. Ang mga tulang ito ay mas nakilala at mas naging tanyag dahil tulang galing sa kanilang lugar. Ang mga tulang ito ay mas nakilala at mas naging tanyag dahil sa
sa Ang Suga Ang Suga, ang kauna-unang peryodikal na nasusulat sa wikang Cebuano. Naging daan din, ang kauna-unang peryodikal na nasusulat sa wikang Cebuano. Naging daan din ang peryodikong ito upang umusbong ang isa pang uri ng panitikan na sadyang kinagigiliwan ang peryodikong ito upang umusbong ang isa pang uri ng panitikan na sadyang kinagigiliwan ng mga Cebuano, ang
ng mga Cebuano, ang sugilanonsugilanon o maikling kuwento.o maikling kuwento.
Patuloy ang pag-usbong ng panitikang Cebuano. Ang kanilang pagkamalikhain ay hindi Patuloy ang pag-usbong ng panitikang Cebuano. Ang kanilang pagkamalikhain ay hindi matatawaran at hanggang ngayon mababakas pa rin sa kanilang panitikan ang impluwensiya matatawaran at hanggang ngayon mababakas pa rin sa kanilang panitikan ang impluwensiya ng Kristiyanismo at ang kanilang pagiging relihiyoso.
ANG BUHAY AT PANITIKAN NG MGA MARANAO SA MINDANAO ANG BUHAY AT PANITIKAN NG MGA MARANAO SA MINDANAO
Hindi ganap na mulat ang mata ng mga Pilipino sa taglay na ganda ng Mindanao. Hindi ganap na mulat ang mata ng mga Pilipino sa taglay na ganda ng Mindanao. Ka
Kalilimimitatan, n, papawawang ng hihindndi i mamagagagagandndanang g babagagay y anang g nanasusususulalat t tutungngkokol l sa sa lulugagar r na na itito o sasa katimugang bahagi ng Pilipinas. Kaguluhan, pandurukot, at patayan – ito ay ilan lamang sa mga katimugang bahagi ng Pilipinas. Kaguluhan, pandurukot, at patayan – ito ay ilan lamang sa mga bagay na halos naging kakambal na ng lugar na ito sa paglipas ng panahon.
bagay na halos naging kakambal na ng lugar na ito sa paglipas ng panahon.
Nakalulungkot isipin na humantong sa ganito ang pananaw ng mas nakararaming bilang Nakalulungkot isipin na humantong sa ganito ang pananaw ng mas nakararaming bilang ng mga Pilipino tungkol sa isla ng Mindanao at sa mga taong naninirahan dito. Kung sabagay, ng mga Pilipino tungkol sa isla ng Mindanao at sa mga taong naninirahan dito. Kung sabagay, hindi naman ito dapat ipagtaka sapagkat noon pa man, itinuturing na ang Mindanao na isa sa hindi naman ito dapat ipagtaka sapagkat noon pa man, itinuturing na ang Mindanao na isa sa mga hindi gaanong napahahalagahang lugar sa Pilipinas.
mga hindi gaanong napahahalagahang lugar sa Pilipinas. Sa
Sayayangng. . MaMararami mi pa pa nanamamang ng babagagay y tutungngkokol l sa sa MiMindndananao ao anang g mamaaaaari ri nanatitingng maipagmalaki. Isa na rito ang panitikan ng lugar, partikular na ang sa mga Maranao.
maipagmalaki. Isa na rito ang panitikan ng lugar, partikular na ang sa mga Maranao. Marana
Maranao ang o ang tawag sa pangkat-etawag sa pangkat-etniko na matatagptniko na matatagpuan sa uan sa paligpaligid ng id ng lawa ng Lanao atlawa ng Lanao at kapatagan ng Bukidnon at Lanao. Isa lamang ito sa higit sa dalawampung pangkat-etniko na kapatagan ng Bukidnon at Lanao. Isa lamang ito sa higit sa dalawampung pangkat-etniko na naninirahan sa isla ng Mindanao.
naninirahan sa isla ng Mindanao.
Tulad ng lugar na kanilang tinitirhan at ng kanilang relihiyon na Islam, hindi rin gaanong Tulad ng lugar na kanilang tinitirhan at ng kanilang relihiyon na Islam, hindi rin gaanong mulat ang mga Pilipino sa panitikan ng mga Maranao. Paano magkakaroon ng isang matibay mulat ang mga Pilipino sa panitikan ng mga Maranao. Paano magkakaroon ng isang matibay na panitikan ang isang lugar na hanggang ngayon ay patuloy na niyayanig ng giyera at banta na panitikan ang isang lugar na hanggang ngayon ay patuloy na niyayanig ng giyera at banta ng hindi pagkakaunawaan?
ng hindi pagkakaunawaan?
Ngunit lingid sa kaalaman ng karamihan sa atin, ang panitikan ng mga Maranao ay Ngunit lingid sa kaalaman ng karamihan sa atin, ang panitikan ng mga Maranao ay laganap na sa kanilang lugar noon pa man. Patuloy ang pagyabong ng kanilang panitikan sa laganap na sa kanilang lugar noon pa man. Patuloy ang pagyabong ng kanilang panitikan sa paglipas ng panahon, tulad ng kanilang mga epiko, maikling kuwento, tula, dula at kanta na paglipas ng panahon, tulad ng kanilang mga epiko, maikling kuwento, tula, dula at kanta na kalimitan ay tungkol sa kanilang lugar at relihiyon.
kalimitan ay tungkol sa kanilang lugar at relihiyon.
Kung bibigyan lamang natin ng pagkakataon ang ating mga sarili na kilalanin at unawain Kung bibigyan lamang natin ng pagkakataon ang ating mga sarili na kilalanin at unawain ang mga kapatid natin sa Mindanao ay hindi malayong mabago ang mga negatibo nating ang mga kapatid natin sa Mindanao ay hindi malayong mabago ang mga negatibo nating pananaw tungkol sa kanila at sa lugar ng kanilang tinitirhan. Iba man sa paniniwala, dapat pananaw tungkol sa kanila at sa lugar ng kanilang tinitirhan. Iba man sa paniniwala, dapat nating isaisip na sila ay tulad din natin – Pilipino.
nating isaisip na sila ay tulad din natin – Pilipino.
Kapag naganap ito ay saka pa lamang natin matutuklasan at maipagmamalaki ang mga Kapag naganap ito ay saka pa lamang natin matutuklasan at maipagmamalaki ang mga nakatagong yaman sa Mindanao tulad ng mga Maranao at ang kanilang panitikan.
ANG PANITIKAN NG TSINA ANG PANITIKAN NG TSINA
Hindi lamang sa laki ng bansa at bilang ng populasyon nangunguna ang Tsina. Hindi rin Hindi lamang sa laki ng bansa at bilang ng populasyon nangunguna ang Tsina. Hindi rin sila pahuhuli sa larangan ng panitikan.
sila pahuhuli sa larangan ng panitikan.
Isa ang Tsina sa mga bansa sa Asia na may pinakamayamang panitikan. Sinasabi nga Isa ang Tsina sa mga bansa sa Asia na may pinakamayamang panitikan. Sinasabi nga sa mga pag-aaral na kung gaano katanda at kayaman ang sibilisasyon ng mga Tsino ay sa mga pag-aaral na kung gaano katanda at kayaman ang sibilisasyon ng mga Tsino ay ganoon din katanda at kayaman ang kanilang panitikan.
ganoon din katanda at kayaman ang kanilang panitikan.
Mayaman ang Tsina sa iba’t ibang klase ng panitikan, maging ito man ay tuluyan o Mayaman ang Tsina sa iba’t ibang klase ng panitikan, maging ito man ay tuluyan o patula. Nagsimulang umusbong ang panitikan ng mga Tsino noong panahon ng Dinastiyang patula. Nagsimulang umusbong ang panitikan ng mga Tsino noong panahon ng Dinastiyang Zhou (770-221 B.C.) at patuloy pa ring yumayabong sa kasalukuyang panahon. Sino ba naman Zhou (770-221 B.C.) at patuloy pa ring yumayabong sa kasalukuyang panahon. Sino ba naman ang hindi nakakikilala kay Confucius, isa sa mga iginagalang na manunulat at pundasyon ng ang hindi nakakikilala kay Confucius, isa sa mga iginagalang na manunulat at pundasyon ng panitikang Tsino. Sa kanya nagmula, o siya ang nagsilbing inspirasyon sa paggawa ng mga panitikang Tsino. Sa kanya nagmula, o siya ang nagsilbing inspirasyon sa paggawa ng mga Classics
Classics, isa sa mga tanyag na akda na nagmula sa bansang ito., isa sa mga tanyag na akda na nagmula sa bansang ito.
Patuloy ang pag-unlad ng panitikan ng mga Tsino sa paglipas ng panahon. Kabila-kabila Patuloy ang pag-unlad ng panitikan ng mga Tsino sa paglipas ng panahon. Kabila-kabila ang mga nagsusulputang manunulat na galing sa Tsina na siyang nagbibigay ng bagong dugo ang mga nagsusulputang manunulat na galing sa Tsina na siyang nagbibigay ng bagong dugo at bagong mukha sa panitikan ng bansa. Saksi sa pag-usbong ng panitikang Tsino ang iba’t at bagong mukha sa panitikan ng bansa. Saksi sa pag-usbong ng panitikang Tsino ang iba’t ibang dinastiyang naghari sa Tsina noon. Minsan, lantarang pinipigilan ang pagkamalikhain ng ibang dinastiyang naghari sa Tsina noon. Minsan, lantarang pinipigilan ang pagkamalikhain ng mga Tsino dahil na rin sa takot ng ilan na mawawala at tuluyang makalimutan ang mayamang mga Tsino dahil na rin sa takot ng ilan na mawawala at tuluyang makalimutan ang mayamang kasaysayan ng bansa.
kasaysayan ng bansa.
Isa si Lu Xun (na may tunay na pangalang Zhou Shuren) sa mga manunulat na walang Isa si Lu Xun (na may tunay na pangalang Zhou Shuren) sa mga manunulat na walang takot na nagsulong ng makabagong tema at kaisipan sa panitikan ng mga Tsino. Isa siya sa takot na nagsulong ng makabagong tema at kaisipan sa panitikan ng mga Tsino. Isa siya sa mga kinilalang lider ng
mga kinilalang lider ng The League of Left-Wing WritersThe League of Left-Wing Writers noong taong 1930 na siyang nagsulongnoong taong 1930 na siyang nagsulong na kaisipang
na kaisipangsocialist realmsocialist realm sa panitikan ng bansa.sa panitikan ng bansa.
Sa kasalukuyan, kinikilala si Lu Xun na ama ng modernong panitikang Tsino. Ang Sa kasalukuyan, kinikilala si Lu Xun na ama ng modernong panitikang Tsino. Ang kanyang kuwentong
kanyang kuwentong A Mad A Madmanman’s ’s DiarDiary y ay isa sa mga patunay kung gaano siya kagalingay isa sa mga patunay kung gaano siya kagaling sumulat gamit ang makabagong pamamaraan ng pagsulat. Bukod dito, nakapagsulat na rin siya sumulat gamit ang makabagong pamamaraan ng pagsulat. Bukod dito, nakapagsulat na rin siya ng
ng ibaiba’t ’t ibaibang ng tultula, a, sansanaysaysay, ay, krikritistisismismong ong pampampanpanitiitikan kan na na kalkalimiimitantang g mabmababaabasa sa sa sa mgamga pahayagan na kapag pinagsama-sama ay siya namang bumubuo sa kanyang mga libro.
ANG BUHAY AT PANITIKAN NG INDIA ANG BUHAY AT PANITIKAN NG INDIA
Sa unang tingin, masasabi nating isa sa pinakamahirap na bansa sa Asya ang India. Sa unang tingin, masasabi nating isa sa pinakamahirap na bansa sa Asya ang India. Malaking bahagi kasi ng kanilang bansa ay balot sa kahirapan at kitang-kita ito sa uri ng Malaking bahagi kasi ng kanilang bansa ay balot sa kahirapan at kitang-kita ito sa uri ng kapal
kapaligiranigirang g mayrmayroon sila. Isa rin oon sila. Isa rin sa mga problema ng sa mga problema ng bansanbansang ito g ito ang mabilis na paglobo ngang mabilis na paglobo ng kanilang populasyon. Ngunit kung susuriing mabuti, unti-unting nakikilala ang bansang ito dahil kanilang populasyon. Ngunit kung susuriing mabuti, unti-unting nakikilala ang bansang ito dahil na rin sa taglay na katangian ng mga mamamayang naninirahan dito.
na rin sa taglay na katangian ng mga mamamayang naninirahan dito.
Kilala ang mga Indian sa galing nila sa teknolohiya. Sa katunayan, nangunguna ang Kilala ang mga Indian sa galing nila sa teknolohiya. Sa katunayan, nangunguna ang mga Indian at mga
mga Indian at mga PilipPilipino sa ino sa mga kakikimga kakikitaan ng taan ng galingaling g sa larangan ngsa larangan ng information information technolotechnology gy sa kasalukuyan. Pumapangalawa lang ang Pilipinas sa bansang India kung laki at dami ng sa kasalukuyan. Pumapangalawa lang ang Pilipinas sa bansang India kung laki at dami ng call call centers
centers ang pag-uusapan.ang pag-uusapan.
Nagkakamarka na rin ang India sa larangan ng showbiz. Kinikilala sa iba’t ibang bansa Nagkakamarka na rin ang India sa larangan ng showbiz. Kinikilala sa iba’t ibang bansa an
ang g mgmga a pepelilikukulanlang g gagaliling ng sa sa InIndidia; a; sa sa babansnsanang g itito o nanangnggagaliling ng at at nanaususo o anang g sasalilitatangng ‘‘Bollywood Bollywood .’ Malaki ang sakop at impluwensiya ng musika na galing sa kanilang bansa at.’ Malaki ang sakop at impluwensiya ng musika na galing sa kanilang bansa at matagal ng humanga at naging saksi ang buong mundo sa ganda at talino ng mga kababaihan matagal ng humanga at naging saksi ang buong mundo sa ganda at talino ng mga kababaihan na ipinapadala ng kanilang bansa sa iba’t ibang timpalak- kagandahan.
na ipinapadala ng kanilang bansa sa iba’t ibang timpalak- kagandahan. Hindi ito nakapagtat
Hindi ito nakapagtataka sapagkat noon pa aka sapagkat noon pa man, kilala na man, kilala na ang India sa ang India sa pagkapagkakaroon ngkaroon ng mayamang kultura. Ang bansang ito ang isa sa may pinakamaagang sibilisasyon sa buong mayamang kultura. Ang bansang ito ang isa sa may pinakamaagang sibilisasyon sa buong mundo. Sa bansang ito rin umusbong at nakilala ang dalawa sa pinakamalaking relihiyon sa mundo. Sa bansang ito rin umusbong at nakilala ang dalawa sa pinakamalaking relihiyon sa Timog Asya, ang Hinduismo at Buddhismo. Sa usapin naman ng panitikan sa bansang ito Timog Asya, ang Hinduismo at Buddhismo. Sa usapin naman ng panitikan sa bansang ito nagmula ang dalawang epikong Sanskrit, ang “Mahabharata” at “Ramayana.” Makulay ang nagmula ang dalawang epikong Sanskrit, ang “Mahabharata” at “Ramayana.” Makulay ang kasaysayan ng bansang India kaya marami ang paghuhugutan ng mga Indian ng talento at kasaysayan ng bansang India kaya marami ang paghuhugutan ng mga Indian ng talento at inspirasyon.
inspirasyon.
Isa sa pundasyon ng panitikang Indian ang bantog na manunulat na si Rabindranath Isa sa pundasyon ng panitikang Indian ang bantog na manunulat na si Rabindranath Tagore. Malaking bilang ng kaniyang mga isinulat ang tula ngunit mayroon din namang mga Tagore. Malaking bilang ng kaniyang mga isinulat ang tula ngunit mayroon din namang mga nasusulat sa anyong tuluyan. Kalimitang tungkol sa patriyotismo ang tema ng mga akdang nasusulat sa anyong tuluyan. Kalimitang tungkol sa patriyotismo ang tema ng mga akdang kanyang isinulat. Dalawa sa mga kantang ginawa niya ang ginamit na pambansang awit ng kanyang isinulat. Dalawa sa mga kantang ginawa niya ang ginamit na pambansang awit ng dalawang bansa, ang
ANG KULTURA AT PANITIKANG HAPON ANG KULTURA AT PANITIKANG HAPON
Malapi
Malapit sa t sa puso ng mga puso ng mga PilipPilipino ang ino ang bansabansang Hapon. Kahit hindi naging maganda angng Hapon. Kahit hindi naging maganda ang nakaraan sa pagitan ng dalawang bansa, nanatiling malapit ang dalawang bansa sa isa’t isa nakaraan sa pagitan ng dalawang bansa, nanatiling malapit ang dalawang bansa sa isa’t isa hanggang sa kasalukuyan. Patuloy na tinatangkilik ng mga Pilipino ang ilang produktong Hapon hanggang sa kasalukuyan. Patuloy na tinatangkilik ng mga Pilipino ang ilang produktong Hapon (o may
(o may kinalkinalaman diaman dito) to) tulatulad ng mgad ng mga Anime Anime, ang, ang fast food fast food na Tokyo Tokyo, ang pagkaingna Tokyo Tokyo, ang pagkaing sushi
sushi , ang larong, ang larong Game Boy AdvanceGame Boy Advance, at mga palabas na may kinalaman sa kultura ng bansa., at mga palabas na may kinalaman sa kultura ng bansa. Sa kabilang banda, walang sawang tinutulungan ng bansang Hapon ang ating bansa sa patuloy Sa kabilang banda, walang sawang tinutulungan ng bansang Hapon ang ating bansa sa patuloy nitong pakikipaglaban sa kahirapan.
nitong pakikipaglaban sa kahirapan. Is
Isa a sa sa pipinanakakamamaununlalad d na na babayayan n sa sa AsAsya ya anang g babansnsanang g HaHapopon. n. IsIsa a ririn n itito o sasa pinakakilalang bansa sa Asya. Nangunguna ang bansang ito sa larangan ng teknolohiya at pinakakilalang bansa sa Asya. Nangunguna ang bansang ito sa larangan ng teknolohiya at hin
hindi di pahpahuhuuhuli li kunkung g pagpagpappapausauso o ang ang pagpag-uus-uusapaapan, n, lallalungung-la-lalo lo na na sa sa mga mga makmakabaabagongongg ka
kagagamimitatan. n. HiHindndi i nanakakapapagtgtatatakaka a kukung ng babakikit t mamayayamaman n anang g babansnsanang g itito o sasapapagkgkat at hihindndii matatawaran ang pagiging malikhain ng mga Hapon.
matatawaran ang pagiging malikhain ng mga Hapon.
Kitang-kita rin ang kagalingan ng mga Hapon sa sining at ang kanilang pagkamalikhain Kitang-kita rin ang kagalingan ng mga Hapon sa sining at ang kanilang pagkamalikhain sa pamamagitan ng kanilang panitikan. Noon pa man, ang panitikan ng mga Hapon ang isa sa sa pamamagitan ng kanilang panitikan. Noon pa man, ang panitikan ng mga Hapon ang isa sa pinakaginagalang na panitikan sa buong Asya. Ito ay kalimitang nasa anyo ng tula, dula ta pinakaginagalang na panitikan sa buong Asya. Ito ay kalimitang nasa anyo ng tula, dula ta kuwento. Malaki rin ang impluwensiya ng relihiyong Shintoismo sa kanilang panitikan.
kuwento. Malaki rin ang impluwensiya ng relihiyong Shintoismo sa kanilang panitikan. Ilan sa mga
Ilan sa mga tanyatanyag na g na halimhalimbawa ng bawa ng panitipanitikan ng kan ng mga Hapon ay mga Hapon ay ang Man’yosang Man’yoshu (hu (TheThe Collection of Ten Thousand Leaves
Collection of Ten Thousand Leaves) at ang sikat na nobela ni Murasaki Shikibu na) at ang sikat na nobela ni Murasaki Shikibu na Tale of Tale of Genji
Genji ..
Nagmula rin sa bansang hapon ang tanyag na Dulang Noh. Isa itong uri ng dulang Nagmula rin sa bansang hapon ang tanyag na Dulang Noh. Isa itong uri ng dulang pantanghalan na hinahaluan ng Sarukagi (
pantanghalan na hinahaluan ng Sarukagi (Shinto ritualsShinto rituals) at Dengaku () at Dengaku (acrobatics with acrobatics with juggling juggling ).). Ang mag-amang sina Kanami at Zeani ang sinsabing nagpasikat ng dulang ito.
Ang mag-amang sina Kanami at Zeani ang sinsabing nagpasikat ng dulang ito.
Iba ang dulang ito sa pangkaraniwang dula sapagkat kalimitan itong ginagamitan ng Iba ang dulang ito sa pangkaraniwang dula sapagkat kalimitan itong ginagamitan ng pam
pamaypaypay ay at at masmaskarkara a habhabang ang itiitinatnatanganghalhal. . KapKapansansin-in-panpansin sin din din ang ang kakkakaibaibang ang ayoayos s ngng ent
entablablado ado sa sa duldulang ang ito na ito na may may tattatlonlong g paspasukaukan n at at lablabasaasan. n. KalKalimiimitan tan dinding g makmakikiikita ta angang larawan ng puno ng pino sa entablado. Ang musika naman ng dulang ito ay nagmumula sa mga larawan ng puno ng pino sa entablado. Ang musika naman ng dulang ito ay nagmumula sa mga musikerong tumutugtog sa loob mismo ng entablado, gamit lamang ay plawta at tambol.
musikerong tumutugtog sa loob mismo ng entablado, gamit lamang ay plawta at tambol. Sa kabuuan, ang
Sa kabuuan, ang DulanDulang g Noh ay Noh ay maitumaituturing na turing na hindi gaanong ‘madramhindi gaanong ‘madramang’ dula. Angang’ dula. Ang kagandahan nito ay makikita sa kakaunti at pinong galaw ng mga nagtatanghal at sa musika at kagandahan nito ay makikita sa kakaunti at pinong galaw ng mga nagtatanghal at sa musika at sayaw na naghahari sa entablado kapag ito’y itinatanghal.
ANG INDONESIA AT ANG PILIPINAS ANG INDONESIA AT ANG PILIPINAS
Ang
Ang IndIndoneonesia sia ang ang pinpinakaakamalmalakiaking ng kapkapuluuluan an sa sa munmundo. do. Ito Ito ang ang pinpinakaakamalmalakiakingng Islamikong bansa sa buong daigdig at ito rin ang isa sa pinakamataong bansa sa buong mundo. Islamikong bansa sa buong daigdig at ito rin ang isa sa pinakamataong bansa sa buong mundo. Kung kasaysayan naman ang paksa, ang Indonesia ang isa sa mga sinaunang sentro ng Kung kasaysayan naman ang paksa, ang Indonesia ang isa sa mga sinaunang sentro ng sibilisasyon
sibilisasyon. Ang bansang ito rin ang isa sa bansang pinakabiniyayaan ng likas na yaman sa. Ang bansang ito rin ang isa sa bansang pinakabiniyayaan ng likas na yaman sa buong mundo, mula sa kape hanggang sa gas at langis. Ang Indonesia rin ang isa sa may buong mundo, mula sa kape hanggang sa gas at langis. Ang Indonesia rin ang isa sa may pinakamakulay na kasaysayan.
pinakamakulay na kasaysayan.
Sa kabila ng mga “pinaka-“ na ito, hindi pa rin makaungos nang todo ang bansang Sa kabila ng mga “pinaka-“ na ito, hindi pa rin makaungos nang todo ang bansang Indonesia. Kung ikukumpara sa Thailand o Malaysia, masasabi nating nakauungos ito noon Indonesia. Kung ikukumpara sa Thailand o Malaysia, masasabi nating nakauungos ito noon kung kasiglahan ng ekonomiya ang pagbabatayan. Ngunit dahil sa hindi matapus-tapos na kung kasiglahan ng ekonomiya ang pagbabatayan. Ngunit dahil sa hindi matapus-tapos na aku
akusassasyon yon ng ng kakatiwtiwalialian an sa sa pampamahaahalaalaan, n, at at ang hindi ang hindi bahbahagi agi ng ng kapkapuluuluan an nitnito o tultulad ad ngng nan
nangyagyayaryari i sa sa PilPilipiipinasnas, , bumbumagaagal l ang ang pagpag-unl-unlad ad ng ng banbansansang g IndIndoneonesiasia. . Sa Sa kaskasalualukuykuyan,an, mahahanay ang bansang ito sa may pinakamabagal na pag-unlad sa kabuuan ng Asya.
mahahanay ang bansang ito sa may pinakamabagal na pag-unlad sa kabuuan ng Asya.
Malaki ang pagkakatulad ng bansang Indonesia sa bansang Pilipinas. Mas malaki man Malaki ang pagkakatulad ng bansang Indonesia sa bansang Pilipinas. Mas malaki man ang bansang Indonesia sa Pilipinas. Halos pareho naman ang kasaysayang pinagdaanan ng ang bansang Indonesia sa Pilipinas. Halos pareho naman ang kasaysayang pinagdaanan ng dal
dalawaawang ng banbansa. sa. KunKung g matmatagaagal l na na napnapasaasailailalim lim ang ang PilPilipiipinas nas sa sa mga mga KasKastiltila, a, HapHapon, on, oo Amerikano, matagal ding nagdusa ang mga taga-Indonesia sa pamumuno ng mga Olandes. Amerikano, matagal ding nagdusa ang mga taga-Indonesia sa pamumuno ng mga Olandes. Pinamumunuan din ang bansang Indonesia ng iisang Pangulo sa loob ng mahabang taon. Pinamumunuan din ang bansang Indonesia ng iisang Pangulo sa loob ng mahabang taon. Tulad ng Pilipinas, hanggang ngayon ay nakikipaglaban pa rin ang bansang Indonesia sa banta Tulad ng Pilipinas, hanggang ngayon ay nakikipaglaban pa rin ang bansang Indonesia sa banta ng
ng terorterorismo, katiwalismo, katiwalian ian sa sa pamahapamahalaan, digmaan dahil laan, digmaan dahil sa sa relihrelihiyon at iyon at paninpaniniwala, lumalakiiwala, lumalakingng bilang ng populasyon at laganap na kahirapan.
bilang ng populasyon at laganap na kahirapan.
Malaki ang potensyal ng bansang Indonesia na umunlad dahil sa likas na yaman nitong Malaki ang potensyal ng bansang Indonesia na umunlad dahil sa likas na yaman nitong taglay. Hindi tulad ng mga kapitbahay nito sa Timog-Silangang Asya, ang Indonesia ay may taglay. Hindi tulad ng mga kapitbahay nito sa Timog-Silangang Asya, ang Indonesia ay may malaking deposito ng langis na maaari nitong pagkakitaan. Ngunit bago maging ganap ang malaking deposito ng langis na maaari nitong pagkakitaan. Ngunit bago maging ganap ang pag-un
unlalad d ng ng babansnsanang g itito, o, kakaililanangagan n mumunanang ng ayayususin in anang g mgmga a babagagay y na na nanagigigiging ng sasanhnhii ngng problema sa
ANG PAGBANGON NG VIETNAM ANG PAGBANGON NG VIETNAM
Isa sa mga pinakamasalimuot na kasaysayan sa buong Timog-Silangang Asya ang Isa sa mga pinakamasalimuot na kasaysayan sa buong Timog-Silangang Asya ang bansang Vietnam. Saksi ang bansang ito sa iba’t ibang digmaan, na ang pinakatanyag ay ang bansang Vietnam. Saksi ang bansang ito sa iba’t ibang digmaan, na ang pinakatanyag ay ang Vietnam War. Malaking bilang mga taga-Vietnam ang lumikas sa iba’t ibang bansa tulad ng Vietnam War. Malaking bilang mga taga-Vietnam ang lumikas sa iba’t ibang bansa tulad ng Pilipinas sakay ng Bangka, hindi alintana kung anong klaseng buhay ang naghihintay sa kanila Pilipinas sakay ng Bangka, hindi alintana kung anong klaseng buhay ang naghihintay sa kanila sa banyagang lupain. Sa loob ng mahabang panahon, nabalot ng kahirapan ang buong bansa sa banyagang lupain. Sa loob ng mahabang panahon, nabalot ng kahirapan ang buong bansa dahil na rin sa hindi matapus-tapos na digmaan.
dahil na rin sa hindi matapus-tapos na digmaan. Sa
Sa panpanahoahon n ng ng digdigmaamaan, n, lumlumabaabas s ang ang tuntunay ay na na katkatangangian ian at at pagpagkakkakakiakilanllanlan an ngng Vietnam. Dama ng mga bansa sa Kanluran tulad ng United States at France ang katapangan Vietnam. Dama ng mga bansa sa Kanluran tulad ng United States at France ang katapangan ng mga taga-Vietnam nang pabagsakin nila ang puwersang Amerikano sa kanilang sariling ng mga taga-Vietnam nang pabagsakin nila ang puwersang Amerikano sa kanilang sariling lupain. Hindi inaasahan ng lahat ang nangyari, napilitang lisanin ng mga sundalong Amerikano lupain. Hindi inaasahan ng lahat ang nangyari, napilitang lisanin ng mga sundalong Amerikano ang lupain ng Vietnam.
ang lupain ng Vietnam.
Ipinakita rin ng Vietnam ang katatagan ng loob ng mga Asyano. Sa kabila ng mahabang Ipinakita rin ng Vietnam ang katatagan ng loob ng mga Asyano. Sa kabila ng mahabang panahon ng digmaan, unti-unting bumangon ang Vietnam at muling nanumbalik ang siglang panahon ng digmaan, unti-unting bumangon ang Vietnam at muling nanumbalik ang siglang matagal nang nawala sa bansa. Tulad ng Pilipinas sa dumaan din sa mahabang panahon ng matagal nang nawala sa bansa. Tulad ng Pilipinas sa dumaan din sa mahabang panahon ng pananakop, muling nabuhay ang ekonomiya ng Vietnam.
pananakop, muling nabuhay ang ekonomiya ng Vietnam.
Sa kasalukuyan, kilala ang bansang Vietnam bilang isa sa mga umuunlad na bansa sa Sa kasalukuyan, kilala ang bansang Vietnam bilang isa sa mga umuunlad na bansa sa Asya. Nababago na rin ang pangit na pagkakakilanlan ng bansa dahil sa tagumpay ng mga Asya. Nababago na rin ang pangit na pagkakakilanlan ng bansa dahil sa tagumpay ng mga Vie
Vietnatnaese ese sa sa ibaiba’t ’t ibaibang ng larlarangangan. Sa an. Sa SEA SEA GamGames es na na ginginanaanap p sa sa PilPilipiipinas nas noonoong ng 2002005,5, pum
pumangangalaalawa wa ang ang VieVietnatnam m sa sa PilPilipiipinas nas sa sa pinpinakaakamarmaramiaming ng gingintontong g medmedalyalyang ang naknakamiamit.t. Kahanga-hanga ito sapagkat matagal nangulelat ang bansang ito sa larangan ng isports sa Kahanga-hanga ito sapagkat matagal nangulelat ang bansang ito sa larangan ng isports sa buong Timog-Silangang Asya.
buong Timog-Silangang Asya.
Kasabay ng pagbangon ng bansang Vietnam, unti-unti ring sumigla ang panitikan ng Kasabay ng pagbangon ng bansang Vietnam, unti-unti ring sumigla ang panitikan ng mga taga-Vietnam. Ang mga talentong pansining na matagal ding hindi nasilayan dahil sa mga taga-Vietnam. Ang mga talentong pansining na matagal ding hindi nasilayan dahil sa giyera ay unti-unti na namang nararamdaman sa buong bansa. Kung pangitain ang kasiglahan giyera ay unti-unti na namang nararamdaman sa buong bansa. Kung pangitain ang kasiglahan ng panitikan sa kinabukasan ng isang bansa, masasabi nating sigurado na ang pag-unlad ng ng panitikan sa kinabukasan ng isang bansa, masasabi nating sigurado na ang pag-unlad ng bansang Vietnam.
SI AUNG SAN SUU KYI NG BURMA SI AUNG SAN SUU KYI NG BURMA
Nitong mga huling taon, naging laman ng pahayagan ang pangalang ito. Nahati rin ang Nitong mga huling taon, naging laman ng pahayagan ang pangalang ito. Nahati rin ang ASEAN dahil sa usaping may kinalam
ASEAN dahil sa usaping may kinalaman sa an sa kanyakanya. Si . Si Aung San Suu Aung San Suu Kyi ay angKyi ay ang Nobel PeaceNobel Peace Laureate
Laureate na galing sa bansang Burma na kasalukuyang isinailalim sana galing sa bansang Burma na kasalukuyang isinailalim sa house arrest house arrest . Siya ang. Siya ang nak
nakibaibakankang g maimaibalbalik ik ang ang demdemokrokrasyasya a sa sa kankanyanyang g mga mga isiisinulnulongong, , marmarami ami siysiyang ang taotaongng nakabangga. Isa na rito ang makapangyarihang militar ng Burma.
nakabangga. Isa na rito ang makapangyarihang militar ng Burma.
Isa lamang si Aung San Suu Kyi sa mga personalidad na nagbibigay-kulay sa bansang Isa lamang si Aung San Suu Kyi sa mga personalidad na nagbibigay-kulay sa bansang Burma. Nakakalungkot lang, marami sa ating mga Pilipino
Burma. Nakakalungkot lang, marami sa ating mga Pilipino ang walang alam tungkol sa kanyangang walang alam tungkol sa kanyang bayan. Masuwerte na nga kung may mga Pilipinong nakakikilala sa kanya.
bayan. Masuwerte na nga kung may mga Pilipinong nakakikilala sa kanya.
Ang Burma ay kabilang sa mga bansa sa Timog-Silangang Asya. Napalilibutan ito ng Ang Burma ay kabilang sa mga bansa sa Timog-Silangang Asya. Napalilibutan ito ng bansang Laos, China, Thailand at Bangladesh. Malaking bahagi ng bansa ay pinamumunuan bansang Laos, China, Thailand at Bangladesh. Malaking bahagi ng bansa ay pinamumunuan pa rin ng militar at marami ang nagsasabing ito ang dahilan kung bakit hindi maging ganap ang pa rin ng militar at marami ang nagsasabing ito ang dahilan kung bakit hindi maging ganap ang kalayaan ng bansa. Dahil dito, patuloy na inuulan ang bansang ito ng mga batikos mula sa iba’t kalayaan ng bansa. Dahil dito, patuloy na inuulan ang bansang ito ng mga batikos mula sa iba’t ibang bansa.
ibang bansa.
Isa sa mga pagkakakilanlan ng bansang ito ang magagandang pagodang nagkalat sa Isa sa mga pagkakakilanlan ng bansang ito ang magagandang pagodang nagkalat sa ban
bansa. sa. Ang Ang mga mga ito ito ay ay impimpluwluwensensiya iya ng ng domdominainantenteng ng relrelihiihiyon yon ng ng mga taga-Bmga taga-Burmurma, a, angang Buddhismo. Tulad ng Thailand, pinamumunuan din ng mga hari ang ilang lugar sa Burma.
Buddhismo. Tulad ng Thailand, pinamumunuan din ng mga hari ang ilang lugar sa Burma. Kil
Kilala ala ang ang banbansansang g BurBurma ma bilbilang ang MyaMyanmanmar r sa sa kaskasalualukuykuyan. an. PinPinalialitan tan ito ito ng ng mgamga miyembro ng militar na namumuno sa bansa noong 1989. Tulad ng dapat asahan, maraming miyembro ng militar na namumuno sa bansa noong 1989. Tulad ng dapat asahan, maraming hindi sumang-ayon sa pagbabagong ito sa loob at maging sa labas ng bansa. Sa katunayan, hindi sumang-ayon sa pagbabagong ito sa loob at maging sa labas ng bansa. Sa katunayan, ilan sa malalaking kumpanya na tagapaghatid ng balita tulad ng
ilan sa malalaking kumpanya na tagapaghatid ng balita tulad ng BBCBBC ang gumagamit pa rin ngang gumagamit pa rin ng Burma dahil hindi sila naniniwala sa pagbabagong isinusulong ng junta ng mga militar sa Burma dahil hindi sila naniniwala sa pagbabagong isinusulong ng junta ng mga militar sa bansang ito.
ANG SULTANEYT NG BRUNEI DARUSSALAM ANG SULTANEYT NG BRUNEI DARUSSALAM
Isa
Isang ng nagnagsassasariarilinling g sulsultantaneyt ang eyt ang BruBrunei nei na na nasnasa a pagpagitaitan n ng ng estestadoadong ng SabSabah ah atat Sagrawak ng Malaysia. Hindi ito sumali sa Federasyon ng Malaysia; sa halip, pinili nito ang Sagrawak ng Malaysia. Hindi ito sumali sa Federasyon ng Malaysia; sa halip, pinili nito ang maghintay ng sariling kasarinlan, na ipinagkaloob ng Britain noong 1984. Samakatwid, ang maghintay ng sariling kasarinlan, na ipinagkaloob ng Britain noong 1984. Samakatwid, ang Brunei ang pinakabatang bansa sa Timog-Silangang Asya.
Brunei ang pinakabatang bansa sa Timog-Silangang Asya.
May sukat na 5,270 kilometro kuwadrado ang Brunei, 75% ay nagugubatan. Malaki May sukat na 5,270 kilometro kuwadrado ang Brunei, 75% ay nagugubatan. Malaki lamang nang kaunti sa Cebu (5088 km
lamang nang kaunti sa Cebu (5088 km22) at maliit nang kaunti sa Pangasinan (5,369 km) at maliit nang kaunti sa Pangasinan (5,369 km22),), kumikita ang Brunei ng kamangha-manghang $6.8 bilyon taun-taon mula sa kanyang mga kumikita ang Brunei ng kamangha-manghang $6.8 bilyon taun-taon mula sa kanyang mga saganang deposito ng langis, sapat upang gawin ang bansang ito na pinakamayaman sa saganang deposito ng langis, sapat upang gawin ang bansang ito na pinakamayaman sa Timog-Silangang Asya. Ang Bandar Seri Begawan ang kabisera ng Brunei.
Timog-Silangang Asya. Ang Bandar Seri Begawan ang kabisera ng Brunei. Sa
Sa 76 76 mimilylyon on na na popopupulalasysyon on ng ng BrBrununeiei, , 6767% % ririto to anang g MaMalalay. y. NaNagtgtatatrarababaho ho anangg karamihan para sa pamahalaan o sa kompanya ng langis. Sa $23,600
karamihan para sa pamahalaan o sa kompanya ng langis. Sa $23,600 per capita income per capita income ($5,000 para sa mga Pilipino) ng mga taga Brunei, nagtatamasa sila ng isa sa pinakamataas na ($5,000 para sa mga Pilipino) ng mga taga Brunei, nagtatamasa sila ng isa sa pinakamataas na pamantayan ng pamumuhay sa buong daigdig. Walang buwis sa kanilang kinikita. Naglaan ang pamantayan ng pamumuhay sa buong daigdig. Walang buwis sa kanilang kinikita. Naglaan ang estad
estado o ng libreng ng libreng pagkapagkalinganlingang g medikmedikal at al at dentaldental, libreng pag-aaral hanggang sa , libreng pag-aaral hanggang sa antas pang-antas pang-unibersidad, at libre o may-tulong-pinansiyal na pabahay. Libu-libong Pilipino ang nagtatrabaho unibersidad, at libre o may-tulong-pinansiyal na pabahay. Libu-libong Pilipino ang nagtatrabaho sa mga industriyang konstruksyon at panserbisyo.
sa mga industriyang konstruksyon at panserbisyo.
Si Sir Hassanal Bolkiah ang kasalukuyang sultan at punong minister ng Brunei. Ang Si Sir Hassanal Bolkiah ang kasalukuyang sultan at punong minister ng Brunei. Ang naghaharing pamilya niya ang may hawak ng politikal at ekonomikong kapangyarihan sa bansa. naghaharing pamilya niya ang may hawak ng politikal at ekonomikong kapangyarihan sa bansa. Itinayo ang maharlikang palasyo ng sultan (Istana Nurul Iman) noong 1983 sa halagang $300 Itinayo ang maharlikang palasyo ng sultan (Istana Nurul Iman) noong 1983 sa halagang $300 milyon. Ang Pilipinong arkitekto na si Leonardo Locsin ang nagdisenyo nito.
milyon. Ang Pilipinong arkitekto na si Leonardo Locsin ang nagdisenyo nito.
Noong ikalabinlima hanggang ikalabimpitong siglo, naging pangunahing kaharian ng Noong ikalabinlima hanggang ikalabimpitong siglo, naging pangunahing kaharian ng Brunei na sakop ang pulo ng Borneo at katimugang Pilipinas. Subalit noong ikalabing-anim na Brunei na sakop ang pulo ng Borneo at katimugang Pilipinas. Subalit noong ikalabing-anim na siglo, nanggulo ang mga mananakop na Europeo sa sultan ng Brunei. Unti-unti, ang kanyang siglo, nanggulo ang mga mananakop na Europeo sa sultan ng Brunei. Unti-unti, ang kanyang imperyo ay nahati-hati.
ANG MODERNONG KATHANG TSINO ANG MODERNONG KATHANG TSINO
Mula noong
Mula noong Literary RevolutioLiterary Revolutionn ng 1917, ang mga akdang pasalaysay na ang nagingng 1917, ang mga akdang pasalaysay na ang naging pinakapopular na uri ng panitikang Tsino.
pinakapopular na uri ng panitikang Tsino.
Sa mga taong 1917 hanggang 1937, halos lahat ng may pagkiling sa panitikan ang Sa mga taong 1917 hanggang 1937, halos lahat ng may pagkiling sa panitikan ang sumubok sa pagsulat ng mga kuwento. Nagbunga ito ng mga paglaganap na ito ng mga sumubok sa pagsulat ng mga kuwento. Nagbunga ito ng mga paglaganap na ito ng mga manunulat at mambabasa ay nakaimpluwensiya nang husto sa mamamayang Tsino. Nagmula manunulat at mambabasa ay nakaimpluwensiya nang husto sa mamamayang Tsino. Nagmula rin sa panahong ito ang piankamagagaling na manunulat ng Tsina, tulad ni Lu Xun, Mao Tun, rin sa panahong ito ang piankamagagaling na manunulat ng Tsina, tulad ni Lu Xun, Mao Tun, Pa
Pa ChChinin, , LaLao o ShShe, e, PiPing ng HsHsinin, , ShShen en TsTs’u’ungng-w-wenen, , at at ibiba a papang ng babatatang ng mamanunununulalat. t. KaKapapagg pinagsamang lahat ang kanilang mga likha, bagaman naiiba sa estilo at pamamaraan, ay pinagsamang lahat ang kanilang mga likha, bagaman naiiba sa estilo at pamamaraan, ay sumasalamin sa kanilang nagkakaisang pakikibaka sa panahon ng panlipunan at pampulitikang sumasalamin sa kanilang nagkakaisang pakikibaka sa panahon ng panlipunan at pampulitikang ka
kagugululuhahan, n, nanagtgtututununggggalaliaiang ng papagpgpapapahahalalagaganang g etetikikalal, , at at sa sa mgmga a hihinanaining g ng ng isisanangg nakababatang henerasyon sa gitna ng mabilis na nagbabagong lipunan.
nakababatang henerasyon sa gitna ng mabilis na nagbabagong lipunan.
Si Lao She ay nobelista, kuwentista, makata, at mandudula. Nagmula siya sa angkang Si Lao She ay nobelista, kuwentista, makata, at mandudula. Nagmula siya sa angkang Manchu at ipinanganak sa Beijing. Nag-aral siya sa unibersidad bago tumungong London Manchu at ipinanganak sa Beijing. Nag-aral siya sa unibersidad bago tumungong London School of Oriental Studies, at pagbutihin ang kanyang Ingles. Nasulat niya ang mga
School of Oriental Studies, at pagbutihin ang kanyang Ingles. Nasulat niya ang mga comic comic novel
novel na na pinampinamagatanagatangg “The Philos“The Philosophy of ophy of Lao Chang Lao Chang ” ” atat Chao Tze-yuehChao Tze-yueh. Ipinakikita ng. Ipinakikita ng dalawang nobelang ito ang namumukod-tanging
dalawang nobelang ito ang namumukod-tanging satirical humor satirical humor na mababanaag din sa iba pana mababanaag din sa iba pa niyang mga katha. Habang siya’y nasa London, sinulat niya ang
niyang mga katha. Habang siya’y nasa London, sinulat niya ang Erh MaErh Ma ((The Two MasThe Two Mas), isang), isang nobela ukol sa buhay ng isang pamayanang Tsino sa London na batay sa kanyang mga nobela ukol sa buhay ng isang pamayanang Tsino sa London na batay sa kanyang mga karanasan.
karanasan.
Marahil ang pinakasikat niyang nobela ay ang naisalin sa Ingles bilang “
Marahil ang pinakasikat niyang nobela ay ang naisalin sa Ingles bilang “Rickshaw Boy Rickshaw Boy .”.” Ito’y trahedya ng isang tagahila ng
Ito’y trahedya ng isang tagahila ng rickshaw rickshaw sa Beijing noong 1920.sa Beijing noong 1920.
Tulad ng ibang mga intelektuwal sa Tsina, nakaranas siya ng pagmamaltrato noong Tulad ng ibang mga intelektuwal sa Tsina, nakaranas siya ng pagmamaltrato noong Cultural
Cultural RevolutioRevolutionn ng dekada 60. Kinitil niya ang kanyang sariling buhay noong 1966 ngunitng dekada 60. Kinitil niya ang kanyang sariling buhay noong 1966 ngunit may mga nagsasabing namatay raw siya sa matinding pambubugbog ng mga Red Guards. may mga nagsasabing namatay raw siya sa matinding pambubugbog ng mga Red Guards.
ANG MGA GEISHA NG BANSANG HAPON ANG MGA GEISHA NG BANSANG HAPON
Kahanay ng mga Mt. Fuji, ng
Kahanay ng mga Mt. Fuji, ng samurai samurai at ngat ng sushi sushi , ang geisha ay , ang geisha ay isa sa mga itinuturinisa sa mga itinuturingg na simbolo ng
na simbolo ng bansabansang Hapon ng Hapon magmumagmula nang la nang muli nitong ibukas ang bansa muli nitong ibukas ang bansa sa pandaigdisa pandaigdig g nana kalakalan noong kalagitnaan ng ika-19 na siglo. Sa pagkawala ng mga
kalakalan noong kalagitnaan ng ika-19 na siglo. Sa pagkawala ng mga samurai samurai , at pagdagsa ng, at pagdagsa ng impluwensiyang Kanluranin sa bansang Hapon, tanging ang geisha at ang kanilang mundo ang impluwensiyang Kanluranin sa bansang Hapon, tanging ang geisha at ang kanilang mundo ang nananatiling hiwaga hindi lamang sa mga dayuhan kundi maging sa mga Hapones.
nananatiling hiwaga hindi lamang sa mga dayuhan kundi maging sa mga Hapones.
Ang geisha sa kanyang mapusyaw ng puting mukha, maiitim na mata, kulay-dugong Ang geisha sa kanyang mapusyaw ng puting mukha, maiitim na mata, kulay-dugong malil
maliliit na iit na labi, nakapuslabi, nakapusod od na buhok na buhok at matingkad na kimono ay at matingkad na kimono ay nagpapnagpapahiwatahiwatig ng ig ng hiwahiwaga ga atat kagandahan. Bagaman kakaunti na lamang ang mga tunay na geisha, makikita pa rin ang kagandahan. Bagaman kakaunti na lamang ang mga tunay na geisha, makikita pa rin ang kanilang larawan sa mga pelikula, sa telebisyon, at sa mga bahay-aliwan kung saan ginaya ang kanilang larawan sa mga pelikula, sa telebisyon, at sa mga bahay-aliwan kung saan ginaya ang kanilang kasuotan at pagkilos.
kanilang kasuotan at pagkilos.
Ang literal na kahulugan ng salitang “geisha” sa wikang Hapon ay “artist” – isang alagad Ang literal na kahulugan ng salitang “geisha” sa wikang Hapon ay “artist” – isang alagad ng
ng sisininingng. . AnAng g mgmga a gegeisisha ha (o(o GeikoGeiko sa wikang Kyoto) ay mga propesyonal na babaengsa wikang Kyoto) ay mga propesyonal na babaeng tagapagbigay ng aliw na nagtatanghal ng mga tradisyonal na sining ng Hapon sa mga bangkete tagapagbigay ng aliw na nagtatanghal ng mga tradisyonal na sining ng Hapon sa mga bangkete at sa mga O-chaya o inuman ng tsaa (
at sa mga O-chaya o inuman ng tsaa (teahouseteahouse). Sinasanay sila sa ). Sinasanay sila sa mga tradisymga tradisyonal na onal na sininsiningg tulad ng pagsasayaw, pagkanta, pagtugtog ng mga instrumento tulad ng
tulad ng pagsasayaw, pagkanta, pagtugtog ng mga instrumento tulad ng samisen,samisen, pag-aayospag-aayos ng bulaklak o
ng bulaklak o ikebanaikebana, pagsusuot ng kimono, seremonya ng tsaa, kaligrapiya, pakikipag-usap,, pagsusuot ng kimono, seremonya ng tsaa, kaligrapiya, pakikipag-usap, wastong pagsisilbi ng alak (hindi ng pagkain) at higit pa.
wastong pagsisilbi ng alak (hindi ng pagkain) at higit pa.
Upang maging isang geisha, kinakailangang anak ka ng isang geisha o matanggap ka Upang maging isang geisha, kinakailangang anak ka ng isang geisha o matanggap ka sa
sa isaisang ng O-cO-chayhaya. a. KarKaranianiwanwang g ibiibinebnebententa a ng ng isaisang ng kamkamag-ag-anaanak k sa sa isaisang ng O-cO-chayhaya a angang magagandang batang babaeng naulila sa magulang o nagmula sa naghihikahos na pamilya. magagandang batang babaeng naulila sa magulang o nagmula sa naghihikahos na pamilya. Mamumuhunan naman ng malaking halaga ang O-chaya upang sanayin ang mga batang ito at Mamumuhunan naman ng malaking halaga ang O-chaya upang sanayin ang mga batang ito at bihisan sila ng kimono. Tinuturuan ng
bihisan sila ng kimono. Tinuturuan ng okamisanokamisan (“mother” ng O-chaya) ang mga babae. Kapag(“mother” ng O-chaya) ang mga babae. Kapag narating nila ang susunod na antas pagdating nila ng gulang na 15 hanggang 19, nagiging mga narating nila ang susunod na antas pagdating nila ng gulang na 15 hanggang 19, nagiging mga maiko
maiko anang g mgmga a babatatang ng babababae. e. SuSumamasasama ma anang g mamaikiko o sa sa mgmga a gegeisisha ha upupanang g hihigigit t nana makasanayan ang kanilang trabaho. Sa gulang na 20, kailangang magpasya ang maiko kung makasanayan ang kanilang trabaho. Sa gulang na 20, kailangang magpasya ang maiko kung magiging geisha siya. Kung nais niyang magpakasal, hindi siya maaaring maging geisha.
magiging geisha siya. Kung nais niyang magpakasal, hindi siya maaaring maging geisha. Ta
Tangngining g mgmga a dadati ti nanang ng paparorokykyanano o sa sa mgmga a O-O-chchayaya a anang g tatatatangngkikililikikin n ng ng mgmgaa tagapamahala nito (
tagapamahala nito (okasan)okasan). Hindi maaaring pumasok sa mga O-chaya nang di ipinakikilala.. Hindi maaaring pumasok sa mga O-chaya nang di ipinakikilala. May iba’t ibang uri ng ugnayan ang mga geisha sa lalaki. Hindi sila mga kalapating mababa ang May iba’t ibang uri ng ugnayan ang mga geisha sa lalaki. Hindi sila mga kalapating mababa ang lipad. Hindi mali para sa mga geisha ang pagkakaroon ng isang tagatangkilik (
Noong 1920, may humigit-kumulang 20,000 geisha, ngayon mga 1,000 na lang sila. Noong 1920, may humigit-kumulang 20,000 geisha, ngayon mga 1,000 na lang sila. Dahil sa kanilang de-kahong pamumuhay at mabigat na pagtuon sa tradisyonal na sining, at Dahil sa kanilang de-kahong pamumuhay at mabigat na pagtuon sa tradisyonal na sining, at dah
dahil il na na rin sa rin sa impimpluwluwensensiya iya ng ng KanKanlurluran an sa sa kulkulturturang ang HapHapon, kakauon, kakaunti nti na na lamlamang ang angang nakaaabot sa istandard ng propesyonal na geisha. Gayunpaman, ginagampanan nila ang isang nakaaabot sa istandard ng propesyonal na geisha. Gayunpaman, ginagampanan nila ang isang mahalagang papel sa pagpapalaganap ng kultura at kasaysayang Hapon.
ANG KOREA AT ANG PILIPINAS ANG KOREA AT ANG PILIPINAS
Kung pagbabatayan natin ang bilang ng mga Pilipinong kasalukuyang nahuhumaling sa Kung pagbabatayan natin ang bilang ng mga Pilipinong kasalukuyang nahuhumaling sa mga palabas pantelebi
mga palabas pantelebisyong gawa sa syong gawa sa Korea, masasaKorea, masasabi nating bi nating napukanapukaw w ng mga ng mga KoreanKoreano o angang damdamin at atensyon ng masang Pilipino. Sa kasalukuyan, hindi lang isang Koreanovela ang damdamin at atensyon ng masang Pilipino. Sa kasalukuyan, hindi lang isang Koreanovela ang ipi
ipinalanalabas bas sa sa teltelebiebisyosyon. n. KarKaramiamihan han sa sa mga mga dradramanmang g ito ito ay ay ipiipinalnalalaalabas bas sa sa gabgabi i ngungunitnit mayroon din namang sa araw ipinalalabas. Kung dati-rati’y si Thalia ang bukambibig ng mayroon din namang sa araw ipinalalabas. Kung dati-rati’y si Thalia ang bukambibig ng taong-bayan, ngayon ay pawang mga Koreanong artista na ang laman ng kanilang kuwentuhan bayan, ngayon ay pawang mga Koreanong artista na ang laman ng kanilang kuwentuhan araw-araw.
araw.
Ngunit ano ba ang dahilan kung bakit malapit sa puso ng mga Pilipino ang mga palabas Ngunit ano ba ang dahilan kung bakit malapit sa puso ng mga Pilipino ang mga palabas galing Korea?
galing Korea? Ku
Kung ng titititingngnanan n nanatitin n anang g papaninititikakan n ng ng babansnsanang g KoKorerea, a, mamasasasasabi bi nanatiting ng mamayy pagkakatulad ito sa panitikan ng mga Pilipino kung tema ang pag-uusapan. Tulad ng mga pagkakatulad ito sa panitikan ng mga Pilipino kung tema ang pag-uusapan. Tulad ng mga Kor
Koreaneano o sa sa mga mga usausapinping g may kinalmay kinalamaaman n o o tuntungkogkol l sa sa pagpag-ib-ibig. ig. KarKaramiamihan han ng ng kankanilailangng panitikan ay may ganitong temang dala-dala at mababakas ito sa mga palabas na kasalukuyan panitikan ay may ganitong temang dala-dala at mababakas ito sa mga palabas na kasalukuyan nating pinanonood.
nating pinanonood.
Isa ang bansang Korea sa mga mayamang bansa sa Asya. Maraming kompanya na Isa ang bansang Korea sa mga mayamang bansa sa Asya. Maraming kompanya na kilala sa buong mundo ang nanggaling sa bansang ito. Tulad ng mga Hapones, malikhain at kilala sa buong mundo ang nanggaling sa bansang ito. Tulad ng mga Hapones, malikhain at masipag ang mga Koreano. Sinisiguro nila ang na lahat ng kanilang ginagawa ay tunay na masipag ang mga Koreano. Sinisiguro nila ang na lahat ng kanilang ginagawa ay tunay na maipagmamalaki at de-kalidad.
maipagmamalaki at de-kalidad.
Isa rin ito marahil sa mga dahilan kung bakit kinagigiliwan ng mga Pilipino ang mga Isa rin ito marahil sa mga dahilan kung bakit kinagigiliwan ng mga Pilipino ang mga palab
palabas na as na gawa sa gawa sa Korea. MalibaKorea. Maliban n kasi sa kasi sa nasungnasungkit nito ang kit nito ang temantemang g gustogustong-gusng-gusto ng to ng mgamga Pilipino, kitang-kita rin na pinagkagastusan nang husto ang mga palabas na kanilang ginagawa. Pilipino, kitang-kita rin na pinagkagastusan nang husto ang mga palabas na kanilang ginagawa. Kung mahal ng mga Pilipino ang mga palabas na gawang Korea, mahal naman ng mga Kung mahal ng mga Pilipino ang mga palabas na gawang Korea, mahal naman ng mga Koreano ang Pilipinas dahil sa taglay nitong likas na kagandahan. Humahanga rin ang mga Koreano ang Pilipinas dahil sa taglay nitong likas na kagandahan. Humahanga rin ang mga Koreano sa kagalingan ng mga Pilipinong magsalita ng Ingles. Dahil dito, parami nang parami Koreano sa kagalingan ng mga Pilipinong magsalita ng Ingles. Dahil dito, parami nang parami ang mga turistang Koreanong bumibisita sa bansa upang magbakasyon o kaya’y mag-aral. ang mga turistang Koreanong bumibisita sa bansa upang magbakasyon o kaya’y mag-aral.
