• Tidak ada hasil yang ditemukan

PDF SERAT KABAR KATHOLIEK. - Perpusnas

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2023

Membagikan "PDF SERAT KABAR KATHOLIEK. - Perpusnas"

Copied!
4
0
0

Teks penuh

(1)

No. 46

RAGAD ADVERTENTIE:

Kabar premili: 1 - 30 temboeng f 1.- Langkoengipoen, saben 10 teruboeng ot'tawi k1rang: f 0,50.

Advertentie limrah 1 f 0.15 sagaris;

(apes: f 1.25).

Moendoet kupatjak langkoeng saking su- pisan, oetawi moendoet dados lengganan, tepang rembag roemijin kalijan admini- stratie.

Hoofdredacteur:

B. S 0 EM ARN A

kabantoe

REDACTIE - COMMISSIE.

ISINIPOEN:

Ngatoeraken kasoegengan - Keki- ranga11 teda-Keblinger moeroega- ken keder - Oesang rerajatan Ian djagad social - Wadjibing iboe - Ojagad goeroe-Pasemon-pasemon ing salebeting padalangan - Pa- ngroekti Laja ing Djokja - K. W.

ing Djokja - Eleking warsa enggal - Ontjen sekar gambir melati Oerap-sari-Correspondentic.

NGATOERAKEN KASOEGENGAN.

L.

S.!

Tanggal 25 December!

Dinten poenika OEMOEMIPOEN kaanggep dados bakdan-ipoen ka- dang Katholiek Dja vi, minangka le- lintoenipoen 1 Sawal, Ian njingkiri sampoen ngantos golongan kita di- poenanggep bakdan wonten tanggal

I Djanoewari, kados bangsa Walan- di!

Para maos!

Swara Tm. ingkang isi seratan poenika, moegi pandjenengan anggep dados lelintoenipoen RE- DACTIE toewin ADMINISTRATIE Sw. Tm. sowan ngatoeraken ka- soegengan: ,,bekti, taklim toewin pamoedji" dateng Pandjenengan sadaja, wonten ing tanggal 25 December. Manoengsa makaten, sekeng ! Boten wonten ingkang lepat ing kalepatan toewin kalin- toet Mila, sadaja kalepatanipoen

Redactie toewin Administratie, moegl Pantljenengati Jeboer ke-

ma won, kaboetjal dateng sagan- ten pangapoenten!

Pangadjeng-adjeng koela ing- kang sami tandang damel wonten Redactie toewin Administratie, moegi Pandjenengan sadaja pi- kantoek barkah rahmating Ooesti Allah; toemoesipoen dateng gar- wa, poetra, toewin wandawa ma- hanani: wiloedjeng, tentrem, ajoe, jo wana.

REDACTIE Ian ADMINISTRATIE.

PRADJA RAHAJOE.

KEBLINOER MOEROEO- AKEN KEDER.

Sinareng Pen. maos oreanipoen saderek Sasra ing Swara - tama no.

44. inggih poenika bab ,,Nasib", ing- kang ka - voordracht - aken dening saderek S.H.S.; ing ngandap pijam- bak wonten oengel- oengelanipoen:

,, Voordracht koela poenika soe- mangga sami dipoen-galih."

Mestinipoen ingkang katoedjoe nggalih poenika, boten sanes inggih saderek-saderek ingkang wonten ing Parepatan ngrikoe.

Ewasamanten Pen. kapeksa toe- moet-toemoet nggagas, djalaran sa- king kepranan manah koela, ang- genipoen mak ,,plek" sami, moe- roegaken badaring boendelan koela, ingkang koela simpen lami.

Pen. boten bade njrekal voor- drachtipoen saderek S. H. S. (tijang sampoen sami) namoeng bade nam- bahi sakedik.

0,

lakar inggih makaten; kasing- gihan sanget pangandikanipoen sa- derek S. H. S. jen ,,tijang Djawi poenika ingkang keblinger." Dados- ipoen tanah Djawi dawah ing pa- ngoewaosing kradjan sanes, dados- ipoen daganganing (pamedaling siti) tijang siti karegem ing tanganing Tjina, dadosipoen kasoegihanipoen tanah Djawi doemoenoeng (mang- gen) ing bangsa mantja, poenika sadaja, djalaranipoen boten sanes saking ,, keblinger."

Tjobi koela bade mendet boekti, sakedik: Wonten satoenggiling tijang doesoen, pikantoek sawer ageng satoenggal, ladjeng kasade dateng Tjina ingkang tjelak kalijan doesocn- ipoen ngrikoe, kalijan regi f 4 (ka- wan roepijah). Tjina ingkang noem- bas sawer waoe ladjeng dateng kita ingkang inggih bot en tebih kalij an (doesoen waoe) ndjoedjoeg dateng

24 December 1929

-

-

Taoen 9.

REGINIPOEN LENGGANAN SWARA TAMA

sampoen kalijan regining Soeara Katholiek

1 taoen f 7 ,SO ~ njoewoen kabajar f 3,75 ~ roemijin.

SERAT KABAR KATHOLIEK.

Adresipoen Redactie Ian Administratie IGNATIUS~COLLEGE

DJOKJAKARTA.

Medal saben dint n Djoemoewah.

grijaning taukenipoen, njrijosaken jen angsal sawer ageng pandjang- ipoen .... m. Tauke teroes ngabani f 30, - (tigang dasa) noenten keng- kenan moeroegi sawer poenika.

Lah poenika saderek, mangka boten sapisan, saben-saban inggih

mekaten. •

Saderek-saderek Djawi ing satje- laking doesoen ngrikoe inggih sam- poen wonten ingkang ngretos, jen weloelang sawer poenika awis reginipoen, malah-malah wonten ing pabrikipoen (ingkang nampeni wa- loelang sawer), ewasamanten sami kendel kemawon, boten poeroen ngilaki.

Malih saderekl Ing panggenaning Pen. poenika kalebet katah dagangan woeloe wetoening siti (pantjen ta- nahipoen loh), saben endjing, lang- koeng-langkoeng jen Pekenan, ing margi doemoegi ing doesoen, katah Tjina loeroegan saking kita, preloe magang: wos, pet~, djanganan, ke- moekoes, manis djangan, · kopra, palawidja enz. enz. Angsal-angsalan- ipoen sami winadahan ing grobag, dados pinten-pinten grobag.

Saderek! koela (Pen.) sampoen njoemerepi pijambak, kemoekoes sawidjikan namoeng regi 4 sen, manis djangan sabengket 2 sen, madoe sasopi (gendoel ageng) 25 sen. Tjobi saderek, sareng sampoen wonten ing Tjina, kemoekoes sawi- djikan saged medal 50 sen, manis djangan 30 sen, madoe (ladjeng kawoworan toja gendis) langkoeng saking f 2,50 (saringgit).

jen kaserah oetawi kaandaraken sadaja boekti- boektinipacn jen tijang Djawi ,,keblinger'' poenika wah boten rampoeng 3 dinten, langkoeng- langkoeng manawi doemoegi toto- lan, rentenan, pasar malem, badan (Landi, Tjina, Djawi enz.) enz. saja nglantrah, mila koela tjekak seman- ten kemawon.

Sapoenika gentos dateng kaoem blandjan. Wah, bade kekel kapeksa boten saged, awit ratjak meh sami, Sj\ben tanggal enem inggih karoe- boeng ing Tjina. Katamoean, tamoe- nipoen preloe nagih, dateng Patji- nan (prijantoen) perloe .... njaoer.

Mila angger plentong tanggal, pan- tjen bingoeng; bingoeng anggen- ipoen bade mbagi, mila ladjeng kabekeket kentjeng, kabekta dateng panggenan . · ... , dipoenaben, we- kasan . . . . telas, mantoek kalijan ngemoet .... dridji, doemoegi ing grija paben kalijan semahipoen, wah ngisin-isini; prijantoen dje ngaten, ning .... kaprah, dados ... loewes;

ha-ha!

Mila inggih jektos, tijang ,,kebli- nger" poenika moeroegaken ,,keder,"

tegesipoen ,,keder gesangipoen,"

ngamal kadonjan boten gadah, nga- mal ~asoewargan karisak. Wah, me- sakaken, ning .... ratjak.

Sapoenika kados-poendi, kita ka- oem blandjan (langkoeng-langkoeng goeroe), soepados boten gampil kenging ngelmoe moesibat (mainan), boten sanes kita kedah sampoen (adja) tilar oekoeran. Sandang, pe-- ngangge, teda, pirantosing grija, se- wan grija enz. poenika sadaja kedah kaoekoer kalijan blandjanipoen. Sam- poen ngantos blandja f 30,- bade njameni kalijan blandja 75,- inggih mesti bobrok.

P. G. H. B. roemijin sampoen nate ngrembag ,,actie mendalam,"

maksoedipoen ingkang saperangan ,,ndandosi panggesanganipoen pi- jambak-pijambak (tiap-tiap goeroe haroes hidoep dengan sederhana).

Saderek-saderek rak ngertos ta wa- tesipoen hidoep sederhana! Wonten ing poendi watesipoen? Wonten ing ,,pamedal," rak inggih ta?

Bangsa Intellectueelen Indonesia, sami tjantjoet tali wanda, nandangi (ndandosi) bab economienipoen bangsa Indonesia. Mangga saderek, langkoeng- langkoeng saderek goe- roe (awit goeroe poenika pemim- pining tjalon tijang) sami ngajati ndandosi economie kita ingkang sampoen bibrah. Saderekl sampoen kcsoepen, ndandosi economienipocn pijambak kedah karoemijinaken. Oc-

koeran-oekoeran, sampoen ngantos kantoen.

Sampoen samanten kemawon roe- mijin; ingkang bado njambet soe- mangga.

Wasana koela matoer noewo n dateng saderek Sasra Ian S. H. S.

Njoewoen sagoenging samodra pcrngaksama.

Raga semangsang.

LARA A TI.

OESANO RERAJA TAN LAN DJ AGAD SOCIAL.

Wewenang Ian wadjibing tijang djaler dateng tijang estri Ian

kosok-wangsoel.

Toedjoening manoengsa poenika ngloehoeraken Goesti Allah toewin kabegdjan langgeng. Mila angger tijang krana dawoeh Dalem Goesti Allah kedab mitoelOji!ngi sesami ing prakawis poenika; I gkoeng - lang- koeng tijang djaler estri, ingkang sampoen katoenggh ken dados sa- toenggal, sampoen samestinipoen kedah toeloeng - tinpeloeng; kalih- kalihi poen kedah sa ·· a kapti, ngoedi sagedipoen gesang tami Ian soetji.

Sampoen keodat - ndat woelaog- winoelang, serep-sin: repan, sampoen keodat njoekani todada sae; poe~

oapa malih semba ngipoen saben dinten dipoeo ~ gan r. Wooten bi- joeng oetami njoek i woelang da- teng aoakipoeo estr1 ingkang angsal tijang ingkang ragi donjani maka ..

ten: ,,ngger, kere ngomongake Goesti Allah maratlg bodjomoe, ananging kerepa matoer Goesti Allah bah bodjomoe . ., Tegesipoen?

Para maos sampoen · njandak; tijang kalih kedah djagi -djinagi, sembah- jang-s1nembahjangao, soepados tao- sah raket pasoewitanipoeo, sampoen ngantos benggao,g saramboet ke- mawon.

Gesangipoeo tijang Katoelik wi- witan ioggih makaten poenika.

Won ten ing poendi .. poendi tansah atoet roentoet; sembahjang sareog, sijam toewin mati raga inggih sa- reng. Wooten poenapa - poenapa dipoensanggi tijaog kalih; pait ge- tiring ngagesang pinikoel tijang ka- lih; manis saketjaning ngagesang inggih dipoeoraosaken tijang kalih.

Wewenangipoen tijang djaler menggahing tijang estri, boten ke- ngingkaetjakaken sakadjeng-kad jeng;

panganggepipoen tijang djaler da~

teng tijang estri boten kenging ka- dos dateog rentjang toembasan oe- tawi rentjang limrah, nanging kedah kados dateng badaoipoeo pijambak, sebab tijang estri poenika sisihan~

ipoen tijang djaler {levensgezellin).

Tijang djaler poenika dados pan- djagi toewin pangajoman, mila wa~

dji b njoekani sandang teda satje~

kapipoeo. Dados manawi wonten tijang djaler ingkang boten mer~

doeli dateng aoak semah, ogawoet- awoet banda kaogge pados kase- nenganipoen pijambak, ngetjeh~etjeh

arta kadamel rojal, poenika manoet Rasoe'I agoeng Santo Paoloes, tijaog ingkang njelaki pangandelipoen.

sampoen nglangkoengi para ingkang boten gadah pangandel.

Dene menggahing tijang estri, kados atoer koela nginggil, wadjib mbangoen mitoeroet ingkang djaler ing samoekawis, ingkang boten awon toewin ingkang kepanggib ing nalar. Santo Paoloes ngandika:

,, wong wadon, dipada mbangoen mitoetoet marang bodjomoe, dikaja marang Goes ti pribadi." Tijang estri sadjati boten dadak ngentosi aba- nipoen ingkang djaler; aoaaging sampoen ngertos pijambak krente- giag manahipoen ingkang djaler toewin najogjani (ngroemijini) pika- djenganipoea. Manawi tijang djaler margi tegoeh, seserepan toewin ko-

dratipo~n dados pangageng sarta pangajomaning brajat, tijang estti margi kawatakanipoen toewin ka- sagedaoipoen (gaveo) tinoeding da~

dos bijoeng, toekang pandidik lare, pinidji mitoeloeogi ingkang djaler Ian njepeng barang isen ~ isening grija.

Tijang estri poenika margi aloes-

Drukkerij .. Canisius" Djokja.

KEKIRANGAN TEDA ING MANGGARAI.

(FLORES KILEN).

Pandjenenganipoen Pastoer R.

Wolfs, wonten De Koerier 14 December, ngandaraken bab keki- rangan teda ing Manggarai, soera osipoen makaten.

Ing bawah Manggarai, sampoen dangoe kambah ama tikoes, andjalari kiranging teda ing koekoeban ngri- koe. Saking poendi asaling tikoes2 waoe, pandjenenganipoen P. Wolfs boten mangertos, nanging kinten-kin- ten kemawon kabekta saking kaseb- ipoen datenging djawah ing taoen kapengker, andja!ari tikoes - tikoes enggal sanget bebranahan; wasana sareng ing wana sampoen katelasan teda, ladjeng sami ambjoek dateng pategilan.

Manawi tetijang ing Manggarai pi- jam bak, anggenipoen njebabaken warni kalih. Sepisan margi dajaning djawah awoe kala 5 Augustus 1928, njarehgi pandjebloegipoen redi la- toe ing poelo Paloeeh. Kaping kalih, margi oelam lodan. Oelam lodan (i k an pa o es) poenika waoe mana- wi daloe sami minggir dateng pasisir angababi poelo ngrikoe ladjeng ndja-

r

lari wontening tikoes pinten-pinten.

Tjekak, badeja kados-poendi-ka- dos-poendi sababipoen, ing ngrikoe nate kaambah badjag tikoes, malah sapoenika manoet tjarijosipoen teti- jang inggih taksih wonten pinten- pinten.

lchtijar ngitjalaken tikoes waoe de- reng wonten ingkang sampoerna, tjesi:ilcng! Sakrng Nagari inggih

de-

reng pikantoek djampi. Tetijang ngri- koe sami migoenakaken pasangan, nanging dereng sae, toer boten nje- kapi kangge ngitjalaken tikoes ma- atoes-atoes poenika. Saweneh w011- ten ingkang anggenipoen njirnakaken sarana segawon, nanging kados- poendi tijang segawon-segawon ing ngrikoe boten patos katah.

* * *

Sampoen wiwit kala woelan Mei, tetijang sami kekirangan teda bakoe:

djagoeng toewin pantoen. Malah ing Roeis, Tjongkar, Bibing Ian Rem- bong babar pisan sampoen boten wonten djagoeng oetawi pantoen.

Tetijang ladjeng sami dateng waaa, andoedoek "raoet" (manawi tjara Djawi bokmanawi kemawon: ga- doeng). Kasangsaran waoe wonten woelan Juli, Augustus, September saja ngambra-ambra. Pakampoengan .sami soewoeng, tetijangipoen djaler estri, anem, sepoeh sami dateng wa- na ngoepados bonggoling wit-witan toewin woh-wohan, nanging kenging kawastanan boten pikantoek poena- pa2. Margi, wana waoe sampoen da- ngoe anggenipoen boten ngedalaken kasil inggih kabekta saking ewon tjatjahing tijang ingkang ngoepados teda mrikoe. Margi makaten waoe,

ing sarandoening angganipoen, margi saking remen tetoeloeng da- teng sesami, gadah watak welasan, takad ing salebeting wonten sam~

bekala, ladjeng nama prajogi jeo ladjeng toemoet ngentengaken, ma- nawi wonten pait getiring ngage- sang. Tijang estri ingkang kadjibah ngenglipoer ingkang djaler manawi pinoedjoe soesah; tijang estri ingkaog kedah ngengageng manahipoen ing~

kang djaler, samangsa ketoewoehan manah nrimah mopo, sampoen ho~

ten gadah pangadjeng ... adjeng~ tijang estri ingkang gadah bagean ogoe- pakara ingkang djaler, jen piooe- djoe sakit.

Kalimrahanipoen tijang djaler njamboet dame) ing sadjawining gri}a; dene tijang estri lerep ing salebeting grija; ing ngrikoe ngoer~

banaken kekijatanipoen sadaja kang- ge anak ~ semah. Watak resikan, raos dateng adi peoi, langkoeng- langkoeng win an toe ka tresnan Ian oelat manis asoemeh, poenika re- rengganipoen tijang estri, inggih dados rerengganipoen grija; poenika ingkang bade ngresepaken ingkang

tetijang sami klambrangan wonten satengahing wana. Anggenipoen la- djeng sami klambrangan wonten sa- tengahing wana, weteng loewe, ngom- be toja reged, andjalari salebetipoen woelan Djoeli, Agoestoes, September, atoesan tjatjahipoen tijang ingkang pedjah wonten wana, wonten sate- ngahing margi, toer pedjahipoen nda- dak sakit dysenterie, lss.

Tjatjahing pepedjah katah sanget, langkoeng-langkoeng lare - !are alit lan lare sesepan. Wiwit woelan Aug.

doemoegi sapriki, pandjenengani- poen P. Wolfs ambaptis lare 500, poenika ingkang pedjah sampoen wonten 50. Malah salebetipoen Sept.

Ian Oct. katah tijang tiwas dening longontsteking.

Tetijang ingkang saras sami ngili dateng papan sanes, ambektani ba- rang- barang Ian radja- kajanipoen, kasade kalajan mirah-mirahan waton kenging kangge toembas sekoel oe- tawi djagoeng; botenipoen makaten kalintokaken tetedan.- Nagari, kala woelan Oct. sampoen wiwit ameng- galih.

Margi katahing pepedjah, pategi- lan sami ngentak-entak, bera boten kataneman. Kadjawi poenika inggih margi sami boten gadah bibit toer adat ing ngrikoe amaleri samangsa wonten tijang pedjah boten kenging njamboet dame! ing salebetipoen 4 - 5 dinten.

Sawenelling sakolaharr-s ota n

***

kagoenganipoen P. Wolfs sami telas moeridipoen, inggih margi dajaning kekirangan teda waoe.

* * *

Sasampoenipoen ngandikakaken bilih moerid-moerid ingkang sapoe- nika taksih wonten, Ian tetijangipoen P. Wolfs, sami keloewen, pandje- nenganipcen ladjeng moendoet ka- darmanipoen para Katholiek.

Sinten ingkang kapareng paring pitoeloengan soepados ngrntoenaken pitoeloenganipoen waoe loemantar redactie De Koeri er ing Bandoeng, mawi katrangan : " v o o r pater Wolf's no o d I ij den den."

***

Kadang Katholiek Djawil Kadang pandjenengan toenggil Panoetan ing Manggarai sami kaloewen. Mangga sami dipoenpitoeloengil Pakempalan K. W. ing papan pandjenengan koela tanggel mesti inggih poeroen dados lantaran, nglantaraken dateng De Koe r i er, oetawi teroesan dateng pandjenenganipoen P. WOLFS S.V.

D. Missionaris Manggarai, Reo, Roeteng FLORES. Malah K.W. Ian P. P. K. D. sampoen toemandangl

Toone e I-club, poenika lo won- ten dame!!

niogali, adamel gambiraning leloe~

rahing brajat.

Mila saking pangadjeng,. adjeng koela, sageda saderek kita wanita priksa agenging koewadjibanipoen toewin adjining sesanggenipoen.

Kita wanita ingkang bade saged adamel warasing gesang sesarengao;

kita ingkang saged andjampeni se~

sakit ing djaman sapoenika sarana nindakaken koewadjiban kita kanti ngatos - ates Ian nastiti. Soemangga saderek kita wanita, poenika di~

poen ~ galih.

A.

WAD JIBING IBOE.

Sae a woning wewatekanipoen poe- tra, ingkang ing tembe bade dados tijang ingkang bade dados isen- isening pradja, sanjata bilih dados sesanggening wanita. Saja -saja ing djaman sapoenika, para prija prasa- sat boten nat' wonten ing grija, sadinten moe~oet kesah ngoepaja sandang boga, meh boten kober babar pisan ngrembag poetra.

Toedjoenipoen ing sapoenika

(2)

~~~~~~~~~~~~~~

~ ir.i ir.i ir.iir.iir.i ir.i ir.i ir.i (:'iir.i ir.i ir.i

ATOER OENINGA.

- Gandeng kalijan liboeran De- cember toemrap kantja Drukkerij, Swara Tm. ingkang pantjenipoen medal bendjing Djemoewah, ka- wedalaken ing dinten poenika.

REDACTIE

Ian

ADMINISTRA TIE.

sampo n kelebet njekapi, pamoe- langan-pamoelangan ingkang kang- ge para poetri, soepados ing tembe woeri, para wanita sageda ndjagi ing anak rabi. Saja katah para wa- nita ingkang bablas sinaoenipocn, katah pangertosipoes, djembar sese- repanipoen, ageng katekadanipoen.

Nanging sapinten tjatjahipoen .para wanita ingkang saged dangoe ngra- osaken ngasta pedamelan ingkang temtoe inggih ladjeng gesang sesa- rengan kalijan para kakoeng, inggih poenika dados garwa, ingkang ing ladjengipoen oegi bade dados iboe.

Poenapa ta koewadjibanipoen pa- ra iboe?

1. ngGoela-wentah, ndedasari we- watekan, ndjagi bagas kasarasaning soekma Ian raganipoen para poetra.

2. Ngrembag dahar saha agem-

agemanin~

kakoengipoen saha poe- tranipoen.

3.

Nata Ian ndjagi, ngrimati isen- isening dalem, amrih sampoen gam- pil risak Ian itjal.

Koewadjiban ingkang samanten katah saha ageng-agengipoen, boten kenging ginagampil, sinambi

-sambi

tindakipoen.

Sapoenika para wanita kok bade toemoet-toemoet ngrembag bab Po- litiek. Poenapa politiek poenika kenging kasambi-sambi kalijan mo- mong, masak-masak, nata-nata se- sekaran, meubel, njerat (mbatik) Ian sapanoenggilanipoen, pedame- lanipoen para iboe wonten ing dalem? Poenapa ing salebetipoen momong poenika sinambi ngasta ( maos) serat - serat kabar ingkang ngemot pergerakan politiek, jen be- tak kalijan njanding boekoe-boekoe wetboek, mangke gek sangit, jen pi- noedjoe ngasta njerat (mbatik) oetawi ngrenda oetawi soelam - soelam, si- nambi ngendikan bab bade perang- ipoen Amerika lan Djepang?

Temtoenipoen inggih ladjeng ngingah abdi kalih poenapa tiga, setoenggal kapilih ngratengi daharan (koki), setoenggal ndjagi (momong poetra), satoenggal lados Ian kapa- srahan salebeting dalem.

Inggih ingkang saged. Poenapa bilih bade wonten pakempalan Po- litiek Perempoean poenika ingkang dados ledenipoen namoeng para ingkang saged ngingah rentjang (para kaja-kaja). La, iboene si gen- doek ki engko prije?

Andjawi poenika bab oewet-ren- tenging dalem, saha panggoela- wentahing poetra boten kenging kapasrahaken babar pisan dateng abdi. Poenapa pandjenengan dereng nate midanget tijang raosan: ,,Poe- trane den Anoe kae kok kemproh temen, nggragas, nakal, ora ana emper - empere babar pisan karo rama-iboene. Toer rama-iboene kae rak weton sekolahan ta."

Mila koela atoeri ngawat - awati kemawon saking ing wingking (njampedi ing dalem). Dados kados tandanging wanita ingkang katilar perang ing raka, ndjagi dahar Ian sedija mimis, Ian dame! bantoe (inggih poenika nggoela - wentah poetra).

F.J. ABOE.

ONDERWIJS

DJAGAD GOEROE.

Saderengipoen koela ngedalaken wawasan ebahing djagad goeroe, koela sanget matoer

sewoe noewoen

dateng saoedara H. Memper, ingkang sampoen karsa mboemboni (djantoni) goebahan koela:,,

Volksschool- Ver- volgschool"

ing Swara Tama no. 36, ingkang kawrat ing Sw. Tm. no. 40.

Eerste blad 4de en 5de kolom. Margi saking boemboenipoen H. H. Mem- per, goebahan koela ingkang soe- waoenipoen tjemplang, ladjeng da- dos: "nikmat, legi goerih awangi"

sanget miraos.

Kala samanten pangrembag koela pantjen kirang toemoendjem, margi namoeng koela angge ngojak ·titeling karangan. Sareng kadjantonan

.

saoe- dara H. Memper, kok inggih ladjeng gaooem. Boten langkoeng: proficiat.

Sapoenika ngrembag djedjering rembag

djagad goeroe:

Wonten wartos bilih ing Batang, sapoenika wonten cursus G.D. kangge ngoedi (nempoeh) eindexamen N.S.

Dados samini poen Normaalleergang toemrapipoen G. D. Margi saking poenika G. D. saindenging Midden en Oost Java sanii meri. Sarni njoe- woen soepados ing sanes panggenan oegi kawontenana cursus poenika waoe dening ingkang wadjib. E, eh, kabeh - kabeh ndjaloek pada karo N. S. ers! G.D. Ian G. B. ers ndja- loek pada, Kw. S., H. K. S. ers ndja- loek djadjahane!!l Hara jen N.S. ers boten dipoensoekani mergi, rak bade pendeng, kedjepit wonten tengah.

Panjoewoen koela moegi lawangipoen N.S. ers i.p. Gijmnastiek Zan Taal- cursus enggal kawengakna!

(Mrt.)

Sadaja G.D. sampoen sami tampi circulaire ing salebetipoen woelan Oct. ingkang kapengker. Ing circu- laire waoe katerangaken bilih wiwit bendjing 1 Januari 1930 eerste be- noemingipoen 0. D. f 20. Poenapa H. Memper sarnpoen priksa? Jen dereng, moendoeta Soeara Goeroe Sekolahan Desa (S.

0.

S. D.) jorgaan- ipoen G. D. ingkang medal ing woelan Oct.! Kantoen ngentosi sa- kedap. lndakanipoen G.D. bade sa- ben

3

taoen sepisan, katahipoen

f

1.

Sareng sampoen 16 taoen,

i.

p. sa- reng blandja sam poen dados f 25 sawoelanipoen indakanipoen ladjeng

f

2,50 Djangkepipoen

f

40 sasarn- poenipoen 25 taoen.

Koela mireng rembagipoen G.D.

sakiwa-tengen panggenan koela, ang- sal kanoegrahan kados makaten poe- nika meksa boten marem, awit jen dipoenetang malah roegi, sami oegi kalijan G. B. kala sami tam pi wale- dan poenika. Jen dipoentingali sa- keplasan pantjen elja, ning nglebet- ipoen ... ! Pamarentah pantjen boten bodo, wasis, saged noeroeti panjoewoenipoen kawoela, ingkang katingalipoen mbingahaken

!!!

P.G.K. (Pak. Goeroe Kasoeitanan) margi kataman soedaning blandja, Jadjeng tjabang-tjabang P.G.K. riboet ngwontenaken vergadering perloe ngrembag njoewoen dipoensameka- ken G.D. ing Goepermenan. Manawi sadaja tjabang sampoen ngwontena- ken vergadering sadaja, tjalon bade ngwontenaken Open bare vergadering Ian bade ngoelemi BestuurG.K., K.B., P.M.S., P.G.H.B. preloe dipoen1edani pretimbangan. Prakawis poenika tem- toe bade karembag bendjing wonten congres P. G. H.B. tanggal 16-19 Februari 1930.

Mangka koela mireng (kabar angin) G.D. ing tanah Goepermenan inggih nioewoen dipoensamekaken P.G.K., d]alaran P.G.K. volipoen sasampoen- ipoen 20 taoen. Tjobi dipoenentosi kadadosanipoen!!

Ing Kroja wonten comite kangge N.

C.

ingkang dipoenpangarsani Hr.

Sardja. Kados-poendi haloeanipoen panjerat boten pados terang. Hr. Sar- dja mentas dipoendatengi

H.B.

P.G.B.

saking Djokja, kapoerih njandekaken kadjengipoen ngwontenaken comite, meksa boten poeroen.

Saderek goeroe Neutraalschool ing Djokja nembe kemawon ngawisi moe- ridipoen dados padvinder I. N. P. 0.

Ian S.l.A.P. djalaran padvinderij ka- lih warni poenika dipoenwastaiiisoe- lapan saking pakempalan P.N.l. Ian P.

S. I.

Mangka pakempalan P. N. I.

sapoenika dados awisaning negari.

Moerid Neutraal kapoerih mlebet padvinder ikgkang katoentoen ing Hr. Ranef kemawon.

Margi saking poenika Neutraal- school ing Djokja ladjeng angsal critiekan radi katah saking sanes go- longan.

Djare Neutraal, djeboel ja doeroeng Neutraal tenant

A.M.S. Directeur A.M.S

. ing Djokja

ndidik moeridipoen soepados: ,,anti oorlog." Pandjenenganipoen nerang- nerangaken bedamen ingkang di- poenteken Verd rag van Versailles, sarta prakawis Volkenbond. Moerid A. M. S. ing klas nginggil pijambak ingkang montjer sanget kesagedani- poen ing atasing poenika waoe, la- djeng dipoen-gandjar boekoe.

Wanita Indonesia: Mej. Moedinem tampi gandjaran boekoe: ,,Le

mar- chand de Bagdad"

saking pradja Fransch, Ian boekoe:

,,Die Frauen jenteits der Onzeane"

saking pradja

Duitschland.

Jongeheer Soetikna tampi boekoe:

Grundlagen der deutsche Teo/ogle."

Ian

,,Hinter Pflug und schraubera- stack."

(Poenika jen boten klentoe panjerat koela Io!! Mrt.)

Maeda Indonesia kekalih waoe tanda jen montjer kasagedanipoen.

Panjoewoen koela moegi - moegi missie onderwijzers sampoen ngan- tos kantoen, anggenipoen njebar wi- dji ,,anti oorlog" kalijan golongan sanes.

Directeur M.U.L.0. Zending ing Solo oegi mentas kedjawahan cri- tiek, langkoeng-langkoeng critiek sa- kihg B. 0., djalaran directeur waoe mentas ngedalaken moerid ingkang namoeng sebab ngangge koeploek Indonesia. Nalika lare waoe ngangge koeploek, sareng kasoemerepan te- roes kawedalaken sanalika. Poenapa

boten prajogi dipoenelikaken (di- poenawisi) roemijin?

Saderek Tionghoa kagebag ratjak nengenaken sanget dateng prakawis dedagangan, njingkoer dateng onder- wijs. Kangge paseksen, T. H. Keng Kie Hwee ing Betawi noelak cursus Enge\sch Hollandsch, Boekhouden, mawi basa Mlajoe ingkang sampoen dipoenwontenaken. Pantjen namoeng sakedik bangsa Tionghoa ingkang remen dados goeroe, katanda goe- roe-goeroe ing

H.

C. S. saperangan ageng kita Indonesier.

P.G.P.K. ing Solo kados-poendi?

Dene tanpa wonten kabaripoen?

Pagersari 10 Dec. 1929.

S.

D. MARTAJA.

K A G 0 E N A N.

PASEMON-PASEMON ING SALEBETING PADALANGAN.

Petikan sesorahipoen saderek H ardjawardaja.

(Sambetipoen Sw. T. No. 45).

IV. Ing salebetipoen djedjer I, bibar pasowan djawi ladjeng kada- tonan, poenika mralambangi bilih manoengsa kinarsakaken babrana- han.

V. Ing salebetipoen djedjer

Ill:

gara-gara. Kalanipoen Semar medal, dipoensoeloeki Djingking, oengel- oengelanipoen makaten: ,, .... Titi toenda gagating ngarang, trisoenti poernama djati, kapat mangka kali- ma tjandala; mangka tjandala, e ..

ana, Ieng - lenging djagad sanjata;

pat-oepate oela lanang, e .... ana, pat-oepate oela lanang, pangiride kebo doengkoel, sasisih sapi goe- marang. - Triwat gatra toenda, jen pitika koelawd'e benda; pat-oepate oela lanang, nang, doeng, nang, tak, doeng, dang, doeng, gong.

Pamedar sabda boten saged nar- boekani sadaja oengel wartosipoen oengel - oengelan ing nginggil, na-

Jtjasan ingkang kedah kita santosakaken.

Pangreh V. L. S.

p/a Bijz. H. I. S.

Magelang.

nging ngandikakaken bilih soeraos- i poen keng-ing ginarba makaten

" ... Manoengsa koewi jen kebowa kebo doengkoel, jen pitika ija pitik koelawoe benda, ewadene sisihane sapi goemarang titihane Hyang Ba- tara Goeroe." Dados ateges: ma- noengsa koewi titah Joehoer.

VI. Salebetipoen djedjer IV medal satrija. Manawi mlampah, Semar wonten ngadjeg, poenika ateges Semar dados dj,oeroe atedah margi.

Satrija perang kalijan danawa

gang- sal:

mrasemoni perangipoen ma- noegsa kalijan nafsoening pantja- drija gangsal. Manawi da.wah,

sat~ija

dawahipoen mengkoerep, poenika ateges ngroengkebi kaantepanipoen.

VII.

Ing salebetipoen djedjer

VI,

gendingipoen manjoera (merak) ate- ges sampoen merak dateng kelang- gengan. Ing ngrikoe tijang kedah angengeti lelampahanipoen ma - noengsa wonten ing ngalam donja poenika taksih tjangkriman, tijang boten saged ambatang manawi de- reng moeroed dateng kalanggengan.

VIII. Bakda djedjer VI ladjeng djedjer VII, gendingipoen Rina-rina njandra Batara Soerja angantawisi manawi sampoen meh rinten, wasana tandjeb kajon, poenika

kasoerao~:

sawoese pinadangan Batara Soeqa kakarepane manoengsa bandjoer si- nelehake, tinantjebake.

Bakda poenikp ladjeng kasambe- tan wedaling golek, poenika teges- ipoen: ,,Oolekana oenine ki dalang."

- kadjengipoen: nlalakon sing ko- deleng iki maoe ngemoe piwoelang apa."

Doemoegi semanten anggen koe- la mengeti sosorahipoen saderek Hardjawardaja ingkang preloe-pre- loe. Pengetan poenika boten koela oeroetaken kados tatanan oeroet- oeroetaning sosorah.

A. S. D.

ELEKING WARSA ENG. GAL.

Warsa enggal. gagrag en g g a 1? Poenapa poenika na- moeng bade kendel ing pitakenan, poenapa bade kaleksanan saestoe, koela boten saged oetawi dereng saged ngatoeraken. Ananging meng- gahing Sw. T. mitoeroet rembag- rembag oetawi oesoel - oesoel. ing~

kang sampoen kamot ing Sw. T.

minggoe ingkang sampoen kapeng- ker, sadjak teka bade boten na- moeng woedjoed pitakenan kema- won. Oepaaii oesoelipoen K.W. ing Blitar: orehanipoen Sad. Ordeeka toewin nembe mangke karangani- poen sad. Soe-Tedja, poenapa malih ngengeti ombjaking djawi makaten oegi. Oepami koela namoeng mligi maos oesoelipoen K. W. ing Blitar tok, manah teroes mantep: ija pra- joga digawe dagblad. Ananging sa- reng maos goebahaoipoen prijaotoeo kekalih kaseboet ing nginggil, la- djeng mbak plenggong, lo, kok ija ora gampang arep ngedegake dag- blad ikoe; boetoehe kok akeh timen.

W oesana ladjeog namoeng tengoek- tengoek, pikiran mrika-mrika, ngga- gas-oggagas ogantos pandjang, doe- moegi ing ngeodon kepanggih: ing- gih roedjoek inggib boten roedjoek, liripoen: boteo saged moetoesi pijacn·

bak, kepeksa nrimah. Wontenipoen ladjeng namoeng njoemanggakaken dateng ingkang wadjib ngrembag bah poenika. Lah, ingkang wadjib bab poenika sinten? Wangsoelan koela: lab inggih ingkang kagoengan.

Lah, sinten ingkang kagoengao? Lo, la inggih .... Sinten boten ogertos bah poeoika? Mila iog parepatan taoenao ingkang bade kawontenaken poenika temtoeoipoen wah bade wonteo rembag katah saoget. Kaela memoedji sanget sagedipoen toe- miodak sae Ian amoetoesi oesoel- oesoel Ian pitakenan sadaja, laog- koeng-langkoeng prakawis serat ka- bar kita Sw. Tm.

lngkang wadjib temtoenipoen ke- dab mireng sakiog kiwa-tengen ka~

dos-poeodi rembag poenika manawi kaoemoemaken; sebab-sebab iogkaog katjoeogoelaken deniog saderek Soe~

Tedja temtoeoipoen boten kenging katilar, kedah kagalih saestoe, ke- dja w i sato!fnggal; inggih poenika, jen

Sw.

Tm. kedah gadah drukkerij

SAKING PAKEMPALAN. -

PANOROEKTI LAJA NGAJOGJA- KARTA.

( Namoeng katjatet ingfong perloe-perloe).

Manoet jaarverslag, kala parepa- tan ddo. 15-12'29 (kadatengan war- ga sakiranglangkoeng satoes):

tjatjahing warga

sapoenika won- ten 130. Katahing arta melebet

f

354,24, sasampoenipoen kangge preloe warni-warni sapoenika anga- dahi arta: f 729,565.

P. L. pikantoek paringan Altar sela saking pandjenenganipoen Broe- der Overste sampoen ladjeng kade- kek wonten pasarejan gadahanipoen P.

L.

ing Koentjen, sapoenika sam- poen wiwit kapasang.

K. W. NOAJOOJAKARTA.

(.Parepatan tanggal 21 December, djam 6.30-8. 15 sonten, manggen

ing Mulo-klas.)

Ingkang rawoeh

boten nglegaken.

Sasampoenipoen kawewahan sa- watawis, NOT ULEN katetepaken ab- sah. Pangarsa nenangi para warga soepados samija njoeboeraken jaja- san K. W. Ngajogjakarta.

Agenda PAKABARAN, ingkang preloe: K. W. Ngajogja bade oe- roen-oeroen kangge adeging Altar ing sawenehing Gredja ing Nede- rland.

OESOEL-OESOEL, dateng P. K.

W., bab:

ROEKTI WOERI: a) Kasoewoen soepados P. K. W. soeka pangoe- waos dateng R. W. ngawontenaken parepatan pijam bak.

Sebab

warga- ning R. W. inggih wonten katah ingkang boten dados warganing

K. W.

b. K. W. ingkang wonten agent- ipoen R. W. soepados anglebetna agent waoe dados oetoesan wonten konggres P.K.W. ngadjeng poenika.

Ingkang makaten waoe gandeng k;;lijan anggenipoen R. W. inggih dados rembag wonten konggres P.K.W.

VAN LITH FONDS. Kasoewoen:

manawi P.K. W. netepaken pedjah- ipoen Van Lith Fonds kanti offi- cieel (ingkang ladjeng noeksma wonten Van Lith Stichting), soepa- dos amanah Studiefonds gadahan- ipoen Van Lith fonds.

SWARA TAMA. (Oesoel poenika leresipoen gandeng kalijan pakar-

pijambak, samangsa bade kadamel dagblad. Sebab saking pamawas koe- la, maoawi kaleksanan poenapa ing- kang dados pangadjeng-adjengipoen sad. Ordeeka: Sw. Tm. sampoen a- kendit ringgit, inggih saged madeg, sanadjan dereng gadah drukkerij pi- jambak, kados deoe serat kabar pa- dintenan sanes, iogkang kaetjapaken ing pangetjapan dede gadahanipoen pijambak. Dene oepami idam-idaman makaten poenika kaleksanan saestoe, lah ioggih djempol; namoeog sasa- ged-saged inggib dipoenarah saking sakedik, oeger madjeog kemawon, boten moendoer Ian boten kendel tengoek-tengoek kados koela nalika nggagas-nggagas rembag nginggil.

Kaela namoeng gadah boedi satoeng- gal, mangka sampoen koela oelar- oelir teka boten saged mlampah (pa- dang). mila inggih ladjeng nglokro sakedik. Dene maoawi ingkaog wa- djib {kagoengan Sw.Tm.) rak katah ingkang djempol. dados saged mran- tasi manawi wonten rembag poena- pa - poenapa. Rak inggih makaten ta rama Redacteur? *)

Soemangga saderek sc. mi toemoet oeroen - oeroen moedjoedi oekara nginggil: warsa enggal, gagrag eng- gal menggahing Sw. Tm. serat ka- bar kita. Jejasan kita bade soeboer manawi katah ingkang tetQeloeng anggoela-wentah. Jejasan kita bade lestantoen maoawi katah ingkang mendidik. Tjantjoet tali wanda ngoer- baoaken baoe soekoe kangge serat kabar kita Sw. Tm. Nanging ing- kaog temtoe sakiog pangioteo koela kok bah Admioistratie ingkaog ke- dah langkoeng kasaekaken, tegesi- poeo, kedah heres kados pangandi- kaoipoen sad. Ordeeka: Sw.Tm. ke- dah akendit rioggit. Soemangga poe- nika dadosa paoggalihan. Noewoen.

PARARTA.

*). Inggih. Kita satoedjoe kalijan para ing- kang sedya ngelar [ngerepi wedalipoen] Sw.T, awit doemoegi sapoenika mila ragi roepak.

Sw. Tm. minggoe wingking kapeksa boten saged ngemot kabar Katoelik. Poenapa malih redactie saben-saben Sw. Tm. bade medal tansah milihi ndjlimet, karangan poendi ing~

kang prajogi (karoemijinak~n manoet ebahing djaman, soepados sampoen ngantos wajoe) kamot. Ananging Sw. Tm. prajogi (kedah) kerep medal oetawi botenipoen, lah poenika ingkang kagoengan wadjib ingkang bade ngrembag [moetoesi]. Red.-

CORRESPONDENTIE.

Stan. moertie dipoensrantosaken sakedap.

Sad. S. minggoe ngadjeng.

janing redactie); menawi saged pe- rangan Oerap-Sari dipoenkatahana malih. Kedjawi poenika, ngengetaken soepados kabar-missie kalebetaken dateng

Tamtama

kemawon, djer poenika sampoen dados poetoes- aning konggres ingkang sampoen).

PANGREH P. K. W.: kaoesoelaken pindah dateng

Moentilan,

margi kamanah Ambarawa poenika tebih saking djagad pakempal,an.

Dene ingkang kasawoengaken dados

warga - pangreh - padintenan:

R. J. Djaja-Atmadja.

KONGGRES: kasoewoen mang-

aen

wonten

Soerakarta;

Lan, manawi konggres P. K. W. poenika moegi kadamela semoea: mawi titingalan, oetawi sosorah - sosorah kangge

oemoem,

dados boten njenjet kema- won kados ingkang sampoen-sam- poen.

* *

Agenda ,,Oesoel-oesoel dateng *

tjabang Ngajogja", parepatan netep- aken:

a. Nindakaken poetoesan ingkang sampoen bade ngadani ,,pakempalan main tjatoer," sarana njereg pri- jantoen

ingk~ng

soewaoe sagah dados panoentoen ing schaakclub.

b.

Manah bade ngawontenaken dar- ma-wisata (excursie) kinten-kinten bendjing April. c. Ngawontenaken Mis, samangsa wonten warga tilar donja.

d.

Manawi parepatan, bade manggen ing dalemipoen warga ing- kang karsa nampi. e. Kaangkah sa- sagedipoen kala-kala ngawontenaken klenengan. f. Mahargja S. ]oesoep Pangajomaning pakempalan

g.

lch- tijar

ngoepado.sake~

dana

kangg~

titijang Kathol1ek mg Manggara1 (Flores) ingkang sapoenika sami ka- sangsaran dening kikirangan teda.

Versl~ggever A. S. D.

Ngatoeraken geng 25 Dec.

taoen enggal.

soe.- lan

M. P. SOEMANDAR.

(3)

OERAP-SARI

KABA R KATHOLIEK

Pakoendjaran ing Ierland kotong.

Kala 25 Sept .. Times New York ngewrat seratipoen Dan Cul- lers O' Flaherty. Cullers

o ·

Flaherty poenika tijang Protestant, pangan- djoer Methodisteo, poenapadene tijang iogkang ngoedi sanget ka- mardikaning Agamaning nagari Ier- land.

Seratipoen asoeraos makaten:

,.Kala 17 Sept, s.k. The Asso- c i a t e cl P r e s s martosaken bilih pakoendjaran ing lerland bade ka- toetoep, margi boten wonten tijang prantejan. Prakawis poenika wonten babading manoengsa pantjen ang- goemoenaken. Manawi koela nge- ngeti pakoendjaran 2 !ng Dart- moor Ian Mountjoy, Kilmainham toewin Kilkenny ingkang nalika djaman paprentahan lnggris taksib isi tetijang koeodjaran, maogka sa- poenika ladjeng kangge setat!!ijoen radio lss, poeoika koela ladjeng jakin sanget dateog ewah-ewaban ingkaog ngedab-edabi poenika ingkang toe- woeb sakiog dajaoiog kamardikao.

Lan, pangawoo-awon ingkang toe- mandoek dateng Ierlaod walah anda- dosaken koeotjaraning namaoipoeo.

Salebetipoen 5 abad langkoeog, log- gris tansab ngawon-awon lerland, mastani bilih baogsa ler poenika tanpa pranatan, boten saged ma- rentab pijambak. Nanging sapoeoika, .... lerland namoeng gadah tijaog prantejan 700. Sasoemerep koela bo- ten wonten nagari satoeoggal ke- mawon iogkaog ojameni Ierland bah prakawis poenika. Kadosdene ,ki- ta Richmond ingkaog djiwaoipoen 200.000, tijangipoen prantejan lang- koeog saking sapalih poenika, ka

KA BAR

djawi ingkang manggen wonten tuchtbuis. Ing Virginia poenika tja- tjahing tijang koendjaran tikeI 15 oetawi 20-nipoen tijang koendjaran ing lerland.

Wontening pawartos makaten poenika toemrap bangsa Ier poe- na padene para mitraoipoen ler- land, saestoe ambingahaken, Ian

mongkogaken manah. Mangka djoe- medoeliog pawartos waoe anjarengi ing Dannemora, Leavenworth Ian Colorado, pakoendjaranipoen sesak sanget, ngantos prantejan 3000 ka- dadosakeo satoenggaI wonten kamar ingkaog pantjenipoen namoeog kang- ge tijang 80.

Poenapa sababipoen dene lerland ngantos makaten ?. Poenapa na- moeng kamardikan tok ? Lo, poena- pa Amerikah Sarikat poenika dede tanah mardika? Bedaning watak- ipoen bangsa ing Amerikah ingkang samanten katabipoen, doemoenoeog wonten papan langkoeng wijar, lang- koeng katah godanipoen, poenika inggih saged toemoet andjalari be- daning Amerikah kalijan_ lerland toemrap tijang prantejan. Ewadene, badeja makateo-makateoa poenika, wonten sabab satoenggal iogkang boten kengiog sinelakan, i. p. d a j a- n in g Ag am a Kath o Ii e k. Ing ngriki tetela bedanipoen n a g a r i i n g k a n g A g a m a K a-

t h o I i e k r o e m a s o e k i n g b a- 1 o~ng soengsoeming ka- w o e I a k a I i j an nag a r i i o g- k an g kawoelanipoeo sa- p a l i h k em a w o n b o t e n won- t en ingkang malebet ing salah toenggiling Agama Kristen.

OEMOEM

INDONESIJAH

Wangsoelan saking Parentah.

Warga Raad Kawoela R. M.A. A.

Koesoema Oetaja kala Agoestoes miterang dateng Nagari bab pawar- tos ingkang njarijosaken katah in- tellectueelen ingkang maleb t koeli

kontrak.

Prakawis poenika, nagari sampoen paring wangsoelan. Tjatjahing koeli ingkang njamboet damel w0nten on- derneming 325 panggenan (Soema- trah Wetan kalijan Atjih) wonten 250.000 tijang.

Ing tanah Soematrah Wetan won- ten koeli 174 ingkang nate dateng H. l. S., nanging tijang samanten waoe ingkang 115 boten tamat ang- genipoen sinaoe. Dene sanesipoen ingkang tjeta manawi tamat seko- lahipoen namoeng 18. Tijang 18 poenika, ingkang ladjeng dateng Mulo 3, dateng H.B. S. 3, dateng K. S. satoenggal, ingkang ladjeng dados goeroe satoenggal.

Ing Goepermen Atjih, koeii ing- kang nate dateng H. l. S. won ten 17, ingkang tamat namoeng tiga, sanes- ipoen boten tamat.

Koeli 250.000 waoe dadosipoen ingkang nama pengadjaran 181, nanging ingkang sekolah dateng H.B. S., Mulo, K. S. boten wonten ingkang tamat satoenggal-toenggala.

Manggih barang kina.

Locomotief pikantoek pawartos saking Bandjarmasin, njarijosaken ing bawah Nagara wonten tijang pikantoek titikan pirantos baita dja- man kina. Katjarij os, won ten tijang Arab soegih ladjeng njewa papan waoe toewin neroesaken andoe- doeki ngantos angsal tjagak baita, Ian pirantos sanes-sanesipoen, ing- kang katah kadjeng dj2tos; arta Tjina wedalan kina pin ten - pin ten, gotji -gotji, toewin papasren -papa- sren Hindoe. Bokmanawi kemawon poenika baita Hindoe kala djaman roemijin ingkang kangge lalajanan dagang kalijan bangsa Dajak.

Raad Kawoela.

Katjarijos bendjing tanggal 10 Djanoewari taoen ngadjeng poe- nika, Raad Kawoela wiwit pare- patan malih.

Bade mi rah bir?

Ing Medan (tjalon) dipoenedegi pabrik bir. Pabrik waoe anggadahi pawitan f 200.000 kabage dados 200 aandeel, saben 1 aandeel regi f 1000. Sapoenika ingkang kapasok- aken sampoen 50 aandeel. (]. Court.)

Waterleiding Pakalongan.

Gemeente Raad Pakalongan sa- poenika ngroedjoeki wontening wa- terleiding ing kita ngrikoe.

Dongengipoen tjoelik, toekang noegel goetoe.

Dereng dangoe Pewarta Deli nja- rijosaken bilih ing Kota Pinang soe- mebar wontening pawartos ingkang boten adamel tintriming manahipoen

tetijang ing ngrikoe, i.p. bab tjoelik oetawi toekang noegel goeloe.

Manoet kapitadosanipoen, tjoe!ik poenika inggih tijang ingkang re- menipoen noegeli goeloe kangge sad'jen, lss.

Lare alit-alit, tijang-tijang sepoeh, sami adjrih saja manawi loemam- pah wantji daloe mesti boten wani.

Kabar tjoelik waoe ladjeng soe- me bar ngantos doemoegi onderne- ming Telok Pandji. Koeli-koe!i ing onderneming ngrikoe sami nginting- inting poen tjoelik, samangsa ke- panggih bade pinedjahan. Koeli- koeli waoe, mireng ing Benggali wonten oepas ngoempetaken tjoelik poenapadene njimpeni patak-patak tijang. Koeli-koeli 180 ladjeng sami madosi grijanipoen oepas, sedya- ni poen bade medjahi poen tjoelik.

Sareng kepanggih, poen tjoelik ka- tantang medal, nanging boten won- ten medal. Ingkang wonten grija waoe namoeng oepas tok. Koeli - koeli sami gregeten, ... ladjeng mle- bet grija, ... namoeng pinanggih kalijan oepas boten kepanggih poen tjoelik. Oepas ladjeng dipoenbatjok, di poentatoni, .... andadosaken lan tiwasipoen.

Koeli-koeli ingkang toemoet ame- djahi oepas waoe dipoentjepeng.

Kapitadosan dateng tjoelik boten namoeng andadosaken tiwasing nja- wanipoen oepas satoenggal kase- boet nginggil. Taksih won ten malih ! Bakda wonten lalampahan oepas pedjah poenika, ing onderneming Perlaboean inggih waradin wonten wartos bab tjoelik. Koeli-koeli ngri- koe sami adjrih, anak-anakipoen kareksa saestoe, ... awit pangandel- ipoen: tjoelik remen sanget noegel goeloenipoen lare-lare.

Ing wantji sonten sampoen repet- repet wonten tijang loemampah an- doengkloek. Kala samanten wonten koeli medal saking grija, soemerep tijang waoe. Poen koeli ambekta pedang, pangintenipoen tijang loe- mampah poenika mesti tjoelik. Sa- , reng tjaket, tjoelik ladjeng dipoen- tandangi andadosaken Ian pedjah- ipoen.

Sampoen mesti kemawon koeli poenika waoe inggih ladjeng di- poentahan.

Bestuur ing Kata Pinang saweg amboedidaja sageda ngitjali kapita- dosan tjoelik poenika.

Warga P. N. I.

Toewan Hartelust Goeprenoer Djawi Kilen kawartosakeo, moen- doet katrangan tjatjahipoen warga P. N. I. ing tanah Pasoendan, ang- sal katrangan tjatjahing warga P. N.

ing rikoe sampoen wonten 6668.

Njoewak goegoer goenoeng.

College Gedeputeerden ing pro- vincie Ojawi Wetan anggadahi pa- manggib boten wonten pakewedi- poen angitjali karja nagari toemrap pandamelan irrigatie.

W angsoelanipoen Parentah

dateng R.Dwidjasewaja.

ONTJE' N SEKAR GAMBIR MELATI

Kala 17 Oct. warga gedelegeerde •

Raad Kawoela R. Dwidjasewaja oga- toeraken serat pitakenan dateng Pa- rentah soeraosipoen kados iog ogan- dap poenika:

Won ten wartos kala tigang woelan kapengker, Bale Poestaka betah poenggawa kangge bagejan serat kabar. Kala samanten Iadjeog katah tijang Priboemi sami neda pandameian redacteur. Sanadjan netepi poenapa iogkang dados pepanggilanipoen, ewadene sami katampik.

Ladjeng wooten njonjah ingkang nglamar, boten mangertos basa Mla- joe ingkang leres, boten netepi pe- paoggil, ewadene ladjeng binebahan ngringkes kabar-kabar saking serat kabar basa Mlajoe. Sarehne gadah diploma Duitsch, njonjah waoe di- poeotampeni kemawon kaoti blaodja f 160, mawi pradjandji beodjing jen sampoen mangertos saestoe basa Mlajoe, bade kainggahaken paog-

·katipoen dateng B. 13 abiandja apes f 250 sawoelan.

Lan wonten sawenehing tijaog siti nglamar nggadahi diploma A. M. S.

Soerakarta, wonten ingkang katam- pen namoeng kablandja f 110 sa- woeian.

Gagajoetan kalijan nalar ing nging- gil poenika, warga gedelegeerde ka- seboet nginggil. njoewoel'l pirsa.

a. Poenapa parentah nganggep bilih pan- damelan Bale Poestaka bagejan serat kabar oemoemipoen boten kenging kagarap tijang siti? Ian poenapa karsanipoen Parentah dene pandamelan ing ogrikoe namoeng kenging ka- garap bangsa Eropah kemawon? 2. Manawi ingkang kaseboet ing no. 1 poenika boten, poenapa Parentah karsa ngengetaken panga- geng B. P. bendjing samangsa wonten lo- wongan sampoen ngantos toemindak maka- teo malih, mindak nama ambedakaken bang- sa . . . . . .

Prakawis ing nginggil kawangsoelan Parentah ddo. 5 Dec. soeraosipoen makaten: Poenggawa kantor serat kabar kedah gadah diploma tamat H.B.S. 5 taoen, gadah kawroeh basa Mlajoe oetawi sanesipoen. Balan- djanipoen ambtenaar golongan poe- nika toemoet schaal B. 18 ing B.B.L.

1925 - 1928. Pangkat redacteur (schaal A 19) poenika kalestantoen- aken toemrap tetijang ingkang sa- poeoika taksih njepeng paogkat wa- oe. Naoging toemrap poenggawa enggal kedah manoet pranatan eng- gal. pandamelanip9en ingkang bakoe ngaraog basa Mlajoe. Mila kedah mangertos Mlajoe ingkang kalimrah wonten serat-serat kabar toewin saged maos Ian njerat basa Walandi.

Prakawis lowongan ingkang di- poenpikadjengakeo R. Dwidjasewaja poenika kala samanten ingkang ngla- mar namoeng tijang Priboemi sa- toenggal, toer tijang waoe kirang ojekapi. Dene njonjah waoe anggeo- ipoen katampi sareng sampoen won- ten panglamar bangsa Eropah tiga sami sande, dening blandjanipoen boten andadosaken leganing manah- ipoen. Njonjah waoe tampi blandja f 160 poeoika sampoen timbang ka- lijan diplomanipoen.

Kangge tjoban-tjoban, ing B. P.

afdeeling serat kabar wooten we- dalan A. M. S. Soerakarta kalih, kablandja

a

f 100.

Dados ngeageti ing nginggiI poe- nika, toemrap pitakeoan ing a. Pa- ren tah paring wangsoelan .,boten;"

dene toemrap namer kalih boten preioe dipoeoparingi wangsoelan.

Pabrik gendis ing tanah Kedjawen.

Manoet palapoeran Alg. Syndicaat van Suikerfabrieken in Neder- landsch-lndie, kangge taoen 1928, ing tanah Kedjawen wonten pabrik- ipoen teboe -33, Pabrik teboe sa- manten katahipoen poenika ingkang doemoenoeng wonten Ngajogyakar- ta 17, Soerakarta 16.

Ing salebetipoen taoen 1928 bo- ten won ten pasoelajan toemrap bajar.

Tjatjahipoen kobongan, taoen 1928 langkoeng katah tinimbang taoen '27. Kala tn. '27 ing Soera- karta wonten teboe kobongan ram- bah kaping 18 nelasaken patebon 20 h. a.; ing Ngajogjakarta rambah kaping 15 nelasaken patebon 22 h. a. Wangsoel ing taoen '28, Soe- rakarta wonten teboe kobongan ka- ping 32, neiasaken: 59 h.a., Nga- jogjakarta kaping 14 nelasaken 12 h. a.

Kaprateiakaken kobongan waoe ingkang katah-katah margi tindak kirang ngatos-atos oetawi margi mawa locomotief ingkang langkoeng ing ngrikoe, dados boten sadaja sa- king pandamelipoen tijang awon.

Katerangaken oegi bilih pabrik waoe inggih ambateni tetijang Pri- .boemi margi anggenipoen toembas

pirantos-pirantos damelanipoen ti- jang Djawi, mangka anggenipoen ngedalaken arta kangge pirantos- pirantos poenika waoe boten nama sakedik (brondjong de\ing, doek, banon, lss.)

Tjatjah-tjatjah ing ngandap poe- nika dipoenangge boekti, bilih arta pabrik inggih katah ingkang toe- mandja dateng tijang Djawi.

0, . . . , TENTREM . . . , TENTREM . . . ! 1 ! 0

Pandjenengan mesti taksih ke- ngetan djaman 1914-1918!

Poenapa wohipoen perang ageng kaia samanten?

Tijang ingkang p e d j ah won ten:

13 mlijoen (Tijang samanten poeni- ka jen kapoerih baris njakawan.

sijang daloe loemampah, Ian loe- mampabipoen limrah, saweg saged rampoeng salebetipoen sawoelan:

manawi dipoenemot ing baita, ke- dah kasedijaoan baita 13.000 . . . ) Dene ingkang nandang ta t o e: 16 mlijoen. lngkang poetoeng tangan soekoe, oetawi iganipoen wonten 5.600.000. tijang. (Ojiwa samanten poenika jeo kapoerih djedjer moloe- moloe, pandjaogipoen wooten sa- king Anjer Kidoel doemoegi Ba- njoewangi; manawi kap.oerih baris njekawan-njekawan, rampoengipoen kirang langkoeng satengah woelan).

Kadjawi poenika, perang ageng wa- oe angrisakaken barang darbe pa- ngaos: 200 mlijoen roepijah.

0, saestoe anggigirisil

* ....

*

Penganggep boten sae toemrap perang, poenika djaman sadereng- ipoen Sang Kristoes mijos sampoen wonten. Poedjangga Horatius (65-8 sadereogipoen Sang Kristoes), sam- poen saged tjrijos: ,.B e 11 a m a t r i- b us d et es tat a" • ,.paprangan koewi disengiti para bijoeng."

Nanging panganggep waoe saja ngalela tjeta, sareng bangsa Eropah s.ampoen ngalami kasangsaran de- ning dajaning perang 1914-1918.

Bakda perang donja, tetijang Ia ...

djeng ngelak dateng katentreman.

Para maosl Pandjenegan mesti inggih kengetan Volkenbond weda- lan Wilson! Pandjeoengan inggih kengetan oegi, kala tanggal 27 Agoestoes 1928 para wawakiling pradja pinten. p:nten sami nanda tangani pradjandjian ,.Anti Oorlog"

wonten ing Paris. Ang~enipoen sa- mi ogadani ,.Kellogg Pact" waoe, manoet oengel • oengelan ing pra- djandjiao, margi: ,.sami mangertos terang soetjining kawadjibanipoeo ngadjengaken karahardjaning ma- noengsa. (Diep doordrongen van hun heiligen plicht, het welzijn der menschheid te bevordereo).

Nanging sinten ingkang poeroen matitisaken galoetitipoeo Amerikah kalijan nggris anggenipoen kados sigedeg karo siantoek, bokmanawi boten wao·i netepaken bilih .,Kellog Pact" waoe lahir batos saestoe. Saja manawi tijang ngraosakeo burger- ooriog ing nagari Tiongkok, ngra- osaken lelajananipoen Roesian ka- lijon Tiongkok, koela kinten maiah ladjeng netepaken bilih bedamen ing Paris waoe loegoe namoeng lelamisan kemawon.

Wooten ing De Koerier no.

199. 27 Nov., pandjeoengao saged pirsa litnao barisan samodra toewan L. Doorman angoesoelaken njan- tosani barisan samodra Ian daratan.

Preloenipoen poenapa? Namoeng kangge andjageni soepados s a- m an gs a - man gs a wonten per an g, Nederland saged angoe- koebi anggenipoen neutraal. Dados ing ngriki tetela Nederland (litnan Doorman) ngandoet koewatos bok bilih tembe wingking wonten perang malih.

• Nalika Amerikah noetoeri Roes- lan kalijan Tiongkok soepados sami roekoen, repubiiek Roeslan semoe boten narimahaken! Maogka ang-

Kangge taoen '28, pabrik ing Soe~

rakarta ngedalaken arta kangge toembas pirantos - pirantos: brond jongenz. waoe: f 279,042,30 ing Ngajogjakarta: f 607,139,74. Kangge epahan (loonen) Soerakarta ngedal- aken: f 743,584,76, Ngajogjakarta:

f 8,897,682,66.

Tjatjah-tjatjah ing nginggil poe- nika ingkang teroesan ladjeng da- teng tijang ngriki, ingkang ladjeng andjalari redja Ian katah pandamel- an. Limrahipoen ing panggenan ingkang wonten pabrikipoen gendis poenika langkoeng redja tinim bang ing panggenan ingkang boten won- ten.

Kadjawi ing nginggil, verslag waoe amrateiakaken bilih pabrik ngedalaken arta kangge sewan siti (pachten) toemrap Soera- karta: f 1,277,832,36, Ngajogjakarta f 1,849,053,88.

Reginipoen gendis ing sapoenika langkoeng mirah tinimbang kaia taoen '18, ewadene pabrik teksih neroesaken jasa Ian andadosi irri- gatie, grija sakit, sadaja waoe kang- ge preloenipoen tetijang ngriki, nanging prakawis poenika sok boten di poenen geti. Preloe kaprateiakaken bilih wedaling arta kaseboet ing nginggil, toemrap Soerakarta leres- ipoen langkoeng katah, margi won- ten pabrik gangsal ingkang boten ngintoenaken palapoeran.

genipoeo Amerikah enget - enget waoe awawaton dene Roeslan ing- gih toemoet oanda tangani Beda- men Kellog.

* *

....

Nalar-nalar ing nginggil poenika manawi karaosaken mesti noewoeh- akeo maoah sangga roenggi, boten ngandel kalijan Anti Oorlog waoe.

Tetijang ladjeng moengel kados sang Victor Hugo:

.. Tout le moo de pue, pue, pue, ... "

,.De heele wereld stinkt, stinkt stinkt, .. . . " '

.,Sadjagad angganda batjin, ba ...

tjin, batjio, . . . . "

* ....

*

Nanging poenapa atoer koela ing nginggil. anggadahi teges: katen- treman ikoe ora kena ginajoeh??

0, babar pisan boten !

Prof. mr.

J.

van Kan, kala medar sabda bah ,.Het Vredesprobieem als Rechtsprobleem" wonten Betawi tanggal 8 Djoeli '29, ngandikakaken ingkang soeraosipoeo makaten: ,,Kae- la jakin sanget, tetijang mesti bade nglampahi, oeger dipoenmangertos- aken saestoe dateng rembag katen- treman, dipoenserep-serepaken bilih katentremaning djagad makaten dede im pen ; saged kelam pah saestoe I Dados kedah dipoensoemerepakea:

tentrem koewi bis a kelakon, Ian inggih kedah kamangertosaken: k e- pr i j e bisane kelakon ...

Prof. van Kan oegi ngandikakaken sambekalanipoen panggajoeh dateng katentreman ingkang saprika-sapriki tansah wonten kemawon,i.p.anggen- ipoen bangsa2 amboedjeng kamoeI- janipoeo pijambak. inggih nationale zucht oetawi sac r o ego i s m o.

*

.... *

Katentreman pantjen kenging gi- najoeh ! Sin ten ingkang soemedya loemebet wonten Pirdoesing Katen- treman kedah boten nilar Wet Ka- tresnan: .,Sira nresnanana Goes ti Pangeranira kanti goemolonging ati, soekma, boedi Ian kekoewatanira.

Lan, sira nresnanana papadanira dikaja karo awakira dewe." (Mar- cus 12: 30-31).

Manawi sadaja bangsa saged ne- tepi pepatjoeh poenika, Katentreman bade soemrambah anartani saloe- mahing djagad.

* *

....

Kadang Katholiek I Atoer koela ing nginggil koela tanggoebaken pandjenengan bakda ngloehoeraken din ten pangenget-enget Mijos Daiem Ratoening Katentreman, Ian nga- djeogaken taoen enggal I

Moegi barkah pangestoe Dalem ingkang pandjenengan soewoen sa- lebetipoen ngloehoeraken Ratoening Katentreman waoe, amajoengi lam- pah pandjenengan wonten taoen ngadjeng anandangi poenapa kema- won ingkang mikantoeki toemrap Allah lan siti -kelahiran.

Moegi anggen pandjenengan sami ngloehoeraken Ratoening Katen~

treman, saged ndajani temtreming bawanal

,,Tentrem, .... tentrem ... " - makaten ingkang kedah dados sa- santi kita. Djer katentreman makaten dados karsa Dalem Pangeran rikala nitahaken boemi langit saisinipoen ! Wasana ing dinten 25 December, koela ngatoeraken ,.bekti, taklim, toewin pamoedji" dateng pandje- nengan sadaja.

Kumuningsaseie 23 Dec.

Taklim: PATJAR MERAH.

MANTJA NA GARI.

AFRIKA. Gegeran ing Nigeria.

Tilgram Aneta saking London dd. 18 Ian 19 December anjarijosaken ing kita Opobo Ian Aba bawah Nigeria, wonten gegeran.

Ingkang dados sababipoen margi tetijang Priboemi ngriki sami kalin- toe panampi babagan paos pamedal.

Tetijang sami nginten bilih tijang estri sadaja sami kenging paos, sarta bade boten poeroen ambajar. lng- kang makaten waoe andjalari tetijang ngrikoe kala 11 Dec. sami arak-arak- an. Tetijang estri ewon sami toemoet arak-arakan waoe. Mangka poelisi inggih sampoen nerangaken bilih te- tijang estri boten kakengingaken,paos.

Arak-arakan kaseboet nginggil Ia- djeng angrerisak poenapa - poenapa langkoeng-langkoeng ing sakiwa-te- ngenipoen Opobo kalijan Aba.

Sampoen mesti kemawon poelisi sabijantoe kalijan militer ladjeng dja- gi - djagi. Ing tanggal 18 Dec. para ingkang dame! resah waoe nglawan prijantoen Nagari, Ian tandangipoen saja santer ngantos wani bade ngre- boet sendjatanipoen pradjoerit. Te- mahan, militer kapeksa ngoengelaken sendjatanipoen, andjalari wontening radja tatoe pinten-pinten Ian pedjah- ipoen tijang kalih dasa (ingkang sa- perangan ageng tijang estri).

Referensi

Dokumen terkait

Mangka kadjawi angsal kaoen- toengan, ingkang bade kaedoem dateng para !eden saben taoen, taksih angsal kamirahan panoembas- ipoen barang-baraug, sabab toemrap ing rikoe poenika kita

Oepami wonten tijang margi saking kapeksanipoen, dja- laran boten wonten ingkang dipoen- teda, ladjeng dados abdi batoer nanging dipoenblandja sakedik, ben- dara waoe boten netepi