آموزه های حقوق دانان بین المللی برجسته

(1)

هتسجرب یللملا نیب ناناد قوقح یاه هزومآ

* نایربجنر نیسحریما .1

نارهت هاگشناد یسایس مولع و قوقح ۀدکشناد رایداتسا

داژن یلامک نسح .2

نارهت هاگشناد للملا نیب قوقح دشرا یسانشراک ۀتخومآ شناد 92/6/11:شریذپ خیرات -92/4/24:تفایرد خیرات

هدیکچ هک نانچ نآ یللملا نیب یقوقح یاه هلاسر نافلؤم )نیرتکد( یاه هزومآ یتنس تلزنم هچرگا رییغت رثا رد ،دندوب رادروخرب نآ زا للملا نیب قوقح شیاز زا سپ نیتــسخن یاه هدــس رد ییاضق ۀیور رهاظ هب و تــفای لزنت ،دعاوق زارحا یعرف عبنم هب یلصا عــبنم زا ،اــه شرگن اب یلو ،درک یمن اــه نآ هب ینادنچ یانتعا متــسیب نرق لوا ۀمین رد یللملا نیب مــکاحم مکاحم رتــشیب ِییاضق ۀیور درکیور ،ریخا یاه ههد رد دیدج یللملا نیب مکاحم شــیادیپ ناگدنسیون یاه هاگدید هب راکشآ دانتسا زا اه نآ زا یرایسب هکنانچ ؛تفای یریگمشچ رییغت یلیم یب نمض رد .دنرادن ییابا هدعاقریغ زا هدعاق صیخشت یارب للملا نیب قوقح ۀتسجرب ناناد قوقح راثآ هب لسوت هب تبسن یرتسگداد یللملا نیب ناوید دننام مکاحم زا یا هتــسد رگید .دراد ناناد قوقح یاه هــشیدنا رد یئرمان یا هــشیر اهنآ یارآ و تــسا رما رهاظ رد قوقح ۀرکیپ هب یقرت رصنع و یروآون حور ندیمد ،هتسجرب یاملع یاه هزومآ ۀژیو درکراک .تساه هدعاق داجیا یدراوم رد و للملا نیب

:یدیلک ناگژاو

،یقوقح ۀدعاق زارحا رازبا ، هتــسجرب یللملا نیب ناناد قوقح یاه هزومآ ،یعمج یاه هزومآ یعرف عبنم ،یقوقح ۀدعاق یــلصا عبنم ،یللملا نیب مکاحم ،یللملا نیب یــقوقح تافیلأت .یقوقح ۀدعاق

همدقم

یناصصختم دوجو یقوقح شناد ره هکارچ ؛تسا ینتــسسگان قوقح ناملاع زا قوقح ملع زا اهنت هن للملا نیب قوقح .دنهد رپ و لاــب نآ هب و شرورپ ار نآ میهافم هک دــبلط یم ار رتشیب ناناد قوقح مهس ،قوقح یاه هخاش ریاس اب هسیاقم رد هک تسین انثتسم هدعاق نیا ببس هب للملا نیب قوقح ًلاوصا ،قوقح یاه هخاــش رگید اب سایق رد اریز ،دــسر یم رظن هب نانیا نوهرم یدایز دح ات ار شا هعسوت و یریگ لکــش ،یزیر یپ ،دراد هک یا هژیو تیهام ناناد قوقح نیرت هتسجرب )نیرتکد( یاه هزومآ ۀبترم ،نارود یط هک دنچره ؛تــسا هدوب جرا ،زورما هب ات نآ نیون یانعم هب ملع نیا شیادیپ ناوَا زا عقاو رد .تــسا هدوبن ناــسکی

،2 ۀرامش ،4 ۀرود

،1392 ناتسمز و زییاپ 56 ات 37 تاحفص

لوئسم هدنسیون *

[email protected]

(2)

نوچمه نانآ یاه هیرظن ،یا ههرب رد .تــسا هدوب هارمه ییاه بیــشن و زارف اب اه نآ ردق و زارحا یارب یعرف رازبا هاگیاج هب ،رگید یا ههرب رد و هدش هدرمش سدقم ،هدعاق یلصا عبنم نیمود« هب ار ناگدنسیون راثآ نأــش یخرب اهنت هن هک یا هنوگ هب ؛تــسا هداتفا ورف ،هدعاق ار اه نآ رگید یهورگ هکلب ،دنا هدرک هصلاخ یــللملا نیب ییاضق ۀیور زا سپ »یعرف عــبنم .دنا هتشادنپ یللملا نیب دعاوق لوفا لاح رد عبنم روط هب هک یقوقح ۀدــیقع ای هدعاق کی زا تــسا ترابع نآ قّیضم موهفم هب هزوــمآ یانعم هب و )Garner,2009,p.128, Wild,2006,p.128( دشاب شریذپ دروم هدرتــسگ یقوقح موهفم کی زا هدافتــسا رد یراگزاــس جیورت یارب یدنمدرخ زا یا هنوگ ،عــ ّسوم دودحم شناد نیا زا یصاخ ۀنیمز هب ًلاومعم و تسا عقاو رما هب هتــسباو رصنع ای و صاخ رظنم زا )Johnson,1988,pp.9-10(. ییاــسانش هب عجار ادارتسا نیرتکد دننام ؛تــسا ،دریگ یم ربرد زین ار دوجوم دعاوق زا هدش هئارا ریسافت هک هزومآ ع ّسوم موهفم ،راتشون نیا .تسا رظندم للملا نیب قوقح یاملع یاه هی رظن تلزنم دورف و زارف یــسررب هب تــسخن راتفگ رد ۀرتسگ هب یهاگن اب هکنآ نمض ؛مینک نــشور ار هاگیاج نیا ینوگرگد ریــس ات میزادرپ یم یقوقح ماظن هب هعسوت و یروآون حور ندیمد رد ار اه نآ مهــس ،یقوقح یاه هزومآ موهفم درکیور ،ینیع یبولــسا ذاختا اب ،مود راتفگ رد .داد میهاوخ رارق شاکنک دروم یــللملا نیب للملا نیب قوقح هتــسجرب نافلؤم یاه هزومآ هب تبــسن ار فلتخم یللملا نیب یاه هاگداد .درک میهاوخ یبایزرا اه نآ تیمها یدیدپزاب و ناناد قوقح یاه هزومآ یتنس تلزنم ینوگرگد -تسخن راتفگ ۀصرع رد اه نآ روــضح ندــش گنررپ و رگیدکی اب اه تلود لماعت شرتــسگ تازاوم هــب ببس هب نکل ،دنامن رادیاپ یللملا نیب ناناد قوقح یاه هیرظن رگ شنیرفآ نأــش ،یللملا نیب .دنرادروخرب للملا نیب قوقح رد هژیو یتلزنم زا نانچمه اه نآ ،لماوع یخرب .یعرف عبنم هب یلصا عبنمزا ؛ناناد قوقح یاه هزومآ ،تسخن دنب للملا نیب قوــقح ایآ :دــسرپ یم ،یللملا نیب ناناد قوقح ۀــنزو تیمها ناــیب رد سکلا یخــساپ دوخ خیرات هک دیوگ یم سپــس و ؟تــسا کرد لباق اه نآ یاــه هزومآ نودــب ینتسسگ اه هزومآ زا شناد نیا لوحت خیرات ،عقاو هب .)Lachs,1976,p.239( تــسایوگ راد ماو للملا نیب قوقح ۀزادنا هب قوقح زا یا هزوح چیه و )Jennings,1984,p.122(تسین ناشنرطاخ واش هک هنوگ نامه .)Triggs,2005,p.20( تسا هدوبن ناناد قوقح یاه هتشون .دنا هدوب ریگمشچ للملا نیب قوقح ۀعسوت رد نایهاگــشناد راثآ یخیرات ثیح زا« دنک یم هک یلاح رد ،دوب باطخلا لصف هک دوب یقوقح یاه هیرظن و اه لیلحت یعیبط قوــقح جوا رد لکش ،هنماد ... ناگدنسیون تافیلأت .تشاد یرتمک تیمها مکاحم تامیمصت و تلود ۀیور یتح .)Shaw,2008,pp.112-113( »دــندرک یم نییعت ار للملا نیب قوقح یاوــتحم و سپ لوا[ نرق ود یارب« تفگ ناوت یم متسیب نرق لیاوا رد ناگدنسیون زا یکی اب نخس مه نادنمشیدنا ۀدهعرب للم قوقح ۀعسوت ]یتسویتیزوپ بتکم روهظ ات یعیبط قوقح دلوت زا

(3)

یقوقح دعاوق سیــسأت اه نآ ۀژیو راک ،هحماــسم یکدنا اب و »دوب گرزب ناگدنــسیون و للم قوقح ،یعیبط قوقح بتکم ساسا رب اریز ،)Lawrence,1910,pp.99-100( هدوب لباق ناناد قوقح للادتسا هار زا هک ،اه تلود ۀدارا هن ،تــسا تعیبط نیناوق یرورض ۀدییاز تادهاعم ای اه تلود ۀیور هب عوجر ،هجیتن رد .)Grant Cohen,2007,p.79( تسا زییمت .تفرگ یم رارق رتورف یا هبترم رد تیمها ظاحل هب یللملا نیب ناونع هب ار دوــخ دوجو للملا نیب قوــقح دیوگ یم مــیاهنپُا ،اتــسار نــیمه رد ،سویــسورگ وگوه ،یدنله ناد قوقح نویدم ،دــعاوق زا هتفای نامزاــس ۀعومجم کی دیدرگ یدعب تلاوــحت مامت یانبم وا حــلص و گنج قوــقح رثا هک یــسک ؛دناد یم ،ایروتیو هب ناوــت یم ناینیــشیپ نایم زا ،نــیا رب نوزفا .)Oppenheim,1905,p.4(

دراو اب هلمج زا نیون لــلملا نیب قوقح دلوت رد هک درک هراــشا ،ییایناپــسا ناد قوقح )Jus Inter Gentes(للم قوقح هب )Jus Inter Homines( ناــیجراخ قوقح ندرــک Grant(. تــشاد ییازــسب مهــس هدنیآ رد اه تلود نیب قوقح موهفم ندرک راومه و مهدزون نرق زا یــشخب ات ناتــساد نــیا )& Craig Barker,2009,pp.323-324 عبانم روهظ دوــجو اب و تــشاد همادا میــسویتیزوپ بتکم ندــش ریگارف زا شــیپ و »همه زا رتراذگرثا« ناــنچمه ،یملع راــبتعا یاراد ِناگدنــسیون یاه هیرظن ،دــیدج قوقح ورملق ۀعــسوت اب ،نرق نیا رد اریز ،)Halleck,1861,p.58( تفر یم رامــش هب ،هجیتن رد و یــبرغریغ و یبرغ یاه تیمکاح طــباور رب مکاح قوقح ناوــنع هب لــلم یعون هب ناناد قوقح تافیلأت ،یــقوقح لوصا و میهافم ،فیراعت رد یــساسا ینوگرگد Becker(. دــش یم یقلت مهدزون نرق ِللملا نیب قوقح یارب ینینقت تامادقا ناونع هب ناناد قوقح یاهراک ۀدرتــسگ و راکشآ ریثأت ،نخــس رگید هب )Lorca,2010,p.485 عبنم« بقل یتخس هب ماگنه نآ رد هک دنام یقاب مهدزون نرق زا یــشخب ات کیــسلاک .دنتفریذپ یم ار »قوقح دعاوق زارحا یارب یعرف نافلؤم ریباعت زا هک نانچ نآ یقوقح ناگتــشون رتــشیب ذوفن ،مهدزون نرق مود ۀمین زا ظفح رد یعس اب هرود نامه ناگدنسیون زا یکی هکروط نامه .داهن یتساک هب ور ،تــسادیپ ناناد قوقح دنچره :دیوگ یم مهبم ینایب هب و هناطاتحم یا هنوگ هب ،شا یتــسویتیزوپ هاگدید زا ام شناد یلصا عبنم اه نآ راثآ اما ،دنــشاب قوقح ۀدننک داجیا اه تلود یاج هب دنناوت یمن هب هک یرثا رد نوتیو یرنه ای ،)Davis,1887,pp.22-23( دهد یم لیکشت ار عوضوم نیا ناگدنسیون راثآ هب ادتبا ،للملا نیب قوقح عبانم ندرمــشرب ماگنه ،دش رشتنم م1866لاس هراــشا ،»ناــش لباقتم طباور دروم رد یلک ۀدیقع و للم موــسر« رب یلیلد ناونع هب ربتعم دنک یم رکذ ار یللملا نیب مکاحم یارآ و حلص تادهاعم هلمج زا عبانم رگید سپــس ،هدرک و یعیبط قوقح بتکم یاوزــنا اب جیردت هب ،هــجیتن رد .)Wheaton,1866,pp.22-29(

دنیآرف رد اه تلود روضح شیازفا زین و متسیب نرق رد مسیویتیزوپ بتکم لماک نتفرگ تردق عبنم هب "رترب عبنم" رتهب ترابع هب ای یلصا عبنم زا یملع راثآ تیمها ،یللملا نیب یزاس هدعاق تافیلأت ،متسیب نرق لیاوا رد تیمسا هک تسا ور نیازا .دش نوگرگد ،دعاوق زارحا یارب یعرف .)Smith,1903,pp.21-22( دناد یم ربتعم دوجوم قوقح هب ندرب یپ باب زا ًافرص ار یقوقح

(4)

ناوید ۀمانــساسا داقعنا اب نیرتکد هاگیاج متــسیب نرق رد میناد یم هک هــنوگ نامه دنب د تمسق ساسا رب .دیدرگ صخــشم نودم تروص هب یرتــسگداد یللملا نیب یمئاد رد یریگ میمصت یارب ناوید ،نآ نیــشناج ناوید زین و ناوید نیا ۀمانــساسا 38 ۀدام 1 عبنم ناونع هب ار فلتخم للم ناگدنــسیون نیرت هتــسجرب یاه هزومآ« ،تافلاتخا دروم عوجر ،همانــساسا یانبم رب ،نیاربانب .دریگ یم راک هب »یقوقح دعاوق زارــحا یارب یعرف هارمه یساسا طرــش کی اب یعرف عبنم ناونع هب اه نآ یقلت و ناناد قوقح یاه هیرظن هب Cançado( دشاب للملا نیب قوقح نافلؤم نیرت هتــسجرب یاه هزومآ زا دیاب هکنیا ؛تسا هاگدید زا ؟تــسیچ هدــش دای یگژیو صیخــشت کلام اما ،)Trindade,2010,p.126 صخــش یرتکد ۀلاــسر هب دیاب ،"نیرترب" یگژیو دوجو هب ندرب یپ یارب لمع رد ،یخرب یملع شزرا زا یو راثآ یرادروخرب ،رگید یخرب .)Rosenne,2004,p.51( دوــش عوجر دننک یم رکذ ار یقوقح لوــصا هب عاجرا اب اه تلود ۀیور ِداــقن و ندوب فرط یب ،زاــتمم نیا هب فلؤم کی فیصوت رد هک دــسر یم رظن هب ،لاــحرهرد .)Menon,1989,p.130(

قوقح یمان عماجم رد تیوضع دننام ،یو یملع ماقمو تیلاعف نامز تدم زا غراف ،مــهم .دراد ریذپانراکنا یمهــس وا راثآ یعانقا تردق و یرگن عماج ،للملا نیب یاهداهن زا ای دشاب هدمآرب ناد قوقح زا هک تسین طرش اه هزومآ موهفم رد ،رگید یوس زا ییاهنت هب نافلؤم زا کی ره یاه هاگدید هب دودحم اه هزومآ موهفم ،نخــس رگید هب ؛یملع قوقح نویسیمکو للملا نیب قوقح وتیتسنا یاه هاگدید دننام یعمج یاه هیرظن و تــسین Cançado Trindade, p.126, Rosenne, 2006,( دوــش یم لماــش مه ار للملا نیب رصحنم یقوقح یاه هزومآ باتزاب ،دیوگ یم نومآ یضاق هک هنوگ نامه )pp.1559-1560 دبای یم ساکعنا زین یملع یاهداهن یاهراک رد هکلب ،تــسین درفنم ناناد قوقح تافیلأت هب ICJ, Barcelona Traction, 5 February 1970, Separate Opinion of Judge(

،تسین ون یا هدیدپ یعمج یاهراک هب اه هزومآ موهفم شرتــسگ ^.)Ammoun, para.23 هب ،38 ۀدام ناگدننک نیودت اما ،دراد للملا نیب قوقح یوتیتسنا رمع یازارد هب یا هنیشیپ ۀدام ،ور نیازا و دنتشادن راکشآ هجوت اه هیرظن زا هتسد نیا هب ،ناگدنسیون زا یرایسب دننام رد هچرگا .)Sourang, 1991, p. 285( دنک یم هراشا درفنم یاه هزومآ هب اهنت هدــش دای نویسیمک دلوت اب یلو ،تــسا درفنم ناناد قوقح یاه هاگدید ،اه هزومآ زا دوصقم ،هدام نیا هب اه هزومآ موهفم ۀنماد و دــیدرگ حلاصا ناوید ییاضق ۀیور قیرط زا ،لــلملا نیب قوقح .تفای شرتسگ داهن نیا یاه هاگدید 38 ۀدام زا دــحاو دنب رد ییاضق ۀیور و درــفنم ناناد قوقح تاــفیلأت رکذ دوــجواب نایب اه نآ یعقاو هاگیاج دروم رد ار یتوافتم یاه هاگدید ناگدنــسیون یخرب ،همانــساسا ۀیور دانسا هژیو هب ،یقوقح عبانم هب ناــسآ یــسرتسد شیازفا اب هکنیا هلمج زا ؛دنا هدرک ،تسا هدش رکذ همانساسا رد هک وحن نآ هب ار قوقح یاملع راثآ تیعجرم ناوت یمن ،اه تلود ،قوقح عبانم بتارم هلسلس رد یا هدع ،اتسار نیمه رد .)Chiu,1987,p.392( درک دییأت هنوگ نامه ،لاح نیا اب .)Kennedy,1987, p.29( دنا هداد یاج رخآ ناکم رد ار اــه هزومآ یعرف عبنم یگژیو نتفای و دنرگیدکی ضرع مه ییاضق ۀیور و اه هزومآ ،دندقتعم یرایسب هک

(5)

؛)Jennings,1967,p.341( تــسین اه نآ یــشزرا مک اب فدارتم ،یعرف عبنم نیمود ای و دننام هب ،یفرع ۀدعاق رصانع ناونع هب یقوقح داقتعا و هیور تابثا یاه یگدیچیپ هکنآ نمض دوبن رد ،نینچمه .)Murphy,2010,p.26( دزاس یم راکشآ ار اه نآ هب دیدش زاین هتشذگ زا شیب یقوقح تافیلأت ،یللملا نیب تافلاتخا لح یارب یرابجا تیحلاص یاراد ییاضق ماظن هب .)Menon,p.130( دنراد رثا یللملا نیب دعاوق یارجا زین و زارحا رب ،قوقح یاه هخاش رگید ،)Clapham,2010,p.25( دوش هتشادنپ مک اه نآ مهس هک تسا هدش موسرم ،نخس رگید هدعاق زارحا یارب مــظنم یاهرایعم ۀئارا رد نانآ یاــه هاگدید ،رضاح رصع رد هکنآ لاــح ،رگید یوس زا .)D'Aspremont,2011,pp.210-211( دنراد مظنم مهــس ،هدعاق ریغ زا ِناونع زا ناشتایرظن یهاگ و دنراد راکشآ ریثأت یللملا نیب یاهراجنه ۀعسوت رد ناناد قوقح .دور یم رتارف رایسب ،دعاوقزارحا یارب یعرف رازبا' .یعرف رازبا زا رتارف یقوقح یاه هزومآ ،مود دنب هشیر نازیم هچ هک دراد یگتسب نیا هب یقوقح یاه هزومآ یاهب هک دنرواب نیا رب یا هتسد دروم رد هن ،دنراد دــعاوق زارحا و)De lege lata( دوــجوم قوقح دروم رد شــهوژپ رد هاگدید نیا ،رظن هب .)Aust,2010,p.9 ؛De lege ferenda( دــشاب قوقح دیاب هک هچنآ هدنیآ دعاوق ۀرابرد اهداهنشیپ و اه هدیا ۀئارا هکارچ ؛تسین داریا زا یلاخ و تسا هنارظن گنت نیا یارب یفرگش تلاوحت ییاه هزومآ نینچ و تسا یتایح للملا نیب قوقح ۀعــسوت یارب هب ار دوکر و دامجنا ،یدرکیور نینچ زا یوریپ دیدرت یب .دنا هدروآ ناغمرا هب یقوقح مــظن هتسویپ دیاب قوقح یاملع ،زگنینج ریبعت هب .دنک یم قیرزت یللملا نیب یقوقح مظن ۀرکیپ شقن للملا نیب قوقح نآ رد هــک رتهب یناهج هب یبایتــسد یارب دننادب یزرابم ار دوــخ .)Jennings,1984,p.127( دنک افیا یرتگرزب ینوگرگد دوجو اب و للملا نیب قوقح ۀعــسوت رد کیسلاک ناناد قوقح مهــس زا غراف نآ ۀنایقرتم ۀعــسوت یارب ییاه مرها زین رخأتم ۀتــسجرب ناناد قوقح ،نآ عبانم بتارم رد دنا هدادن تــسد زا ًلاماک ار نادیم اه نآ درک اعدا ناوت یم یتــسرد هب و دنراد راــیتخا رد یللملا نیب یــسایس یاه شیارگ هچرگا ،نخــس رگید هــب .)Malanczuk,2002,p.52(

یاتسار رد ناشیاه هدیا ذوفن تردق نکل ،تسا ناناد قوقح یاه تیلباق یارب یعنام نانچمه روظنم .)Okafor,2004,p.434( تشاگنا هدیدان دیابن ار یقوقح دعاوق هنایقرتم ۀعــسوت یاراد هکلب ،تــسین روــشنم 13 ۀدام 1 دنب رد جردنم قّیضم موهفم هنایقرتم ۀعــسوت زا ۀعسوت رب دنا هتسناوت ناناد قوقح هک تــسا یناوارف یاه تصرف لماش و هدرتــسگ ییانعم و دنهد ناشن دوش هتفرگ شیپ رد دیاب هک ار یریسم ای دنــشاب راذگریثأت للملا نیب قوقح .)Jennings,1996,p.413( دننک نییعت ار نآ یاوتحم ای فلاخرب اریز ،تسا راکــشآ للملا نیب قوقح ۀعــسوت رد ناناد قوقح ۀنزو شزرا لیلد ناراطق مه ،تسا نارادمتــسایس تــسد رد ًلاماک یراذگ نوناق رما هک یلخاد یقوقح ماظن ،یللملا نیب ۀصرع رد .)Ibid,p.414( دندنم هرهب یرتــشیب ِدی ۀرتــسگ زا اه نآ یللملا نیب دننام یب خوسر ببس رما نیا و درادن دوجو یلم یراذگ نوناق متــسیس هباــشم راکوزاــس

(6)

ار رگید لیلد دراگود .)Ibid,p.413( تــسا هدیدرگ یزاــس هدعاق دنیآرف رد ناناد قوقح قوقح زادرپ یروئت یاملع رامــش ،یلخاد قوقح فلاخرب هک اجنآ زا :دنک یم رکذ نــینچ اه نآ یاه هیرظن ،تــسا رتــشیب یللملا نیب ییارجا روما رد لیخد ناناد قوقح زا للملا نیب ییاکیرمآ ۀلجم دننام تایرــشن یخرب زا ناوت یم هک یا هنوگ هب ؛دوــش یم قوقح هب لیدبت »للملا نیب قوقح لیجنا« ناونع هــب للملا نیب قوقح یوــسنارف هلجم و للملا نیب قوقح اب اه نآ یاه هــشیدنا لومعم روط هب ،نیا رب نوزفا .)Dugard,2007,p.731( درــک داــی نارگیزاب درکلمع زا ار تقبــس یوگ ،یزاجم یاضف رد همصاخم دننام ون یاه هدیدپ روهظ ،یمــسر تروص هب یللملا نیب دعاوق یزیر هیاپ و یریگ لکــش زا لبق و دنیابر یم طوــبرم نیقی هب ،هجیتن رد .دنزادرپ یم اهداهنــشیپ هئارا و اهراکهار یسررب ،لئاــسم یفاکشوم هب درفنم نادنمشیدنا و نافلؤم هک درادن دوجو یهباــشم یقوقح ماظن چیه هک تفگ ناوت یم دنــشاب رادروخرب یقوقح لوصا یتح و دعاوق یاوتحم داجیا رد ییلااب ذوفن نــینچ زا نآ تــسا درف هب رصحنم دروم نیا رد نانچمه مظن نیا عقاو رد )Jennings,1996,p.414(

و )Dugard, et al, 2008,p.11(دهن یم جرا ار ناناد قوقح نیرت هتــسجرب یاه هزومآ هک .)D'Amato,1989,p.102( دناد یم قوقح یارب یعقاو یعبنم ار نانآ راثآ تسین یداجیا اه هزومآ رثا دنراد هدیقع هک یخرب رظن دوجو اب هک تــسا لیلد نیا هب لومعم روط هب هچرگا ،دــنک یم اعدا و دهن یم رتارف ار اــپ یــل نوارب ،)Sourang,p.285(

قوقح یاه هزوح یضعب رد اه نآ اما ،هدعاق کی دوجو رب تــسا یدهاــش ناناد قوقح راثآ یارب و دنا هتشاد یعرف رازبا زا رتارف و )Formative Influence( »یداجیارثا« ،للملا نیب ؛).Brownlie,1998,Principles…,p.24( درــب یم مان لدــیژ زا ،دوخ یاعدم تابثا ییاهاعدا رابتعا یارب ار رواــجم ۀقطنم موهفم هک دوب یوــسنارف ناد قوقح نیمه هکارچ ۀناگادج رظن رد نومآ یضاق .).Malanczuk,p.52( درک داجیا ییایرد ۀقطنم نیا ۀرابرد اه نآ« :دنک یم نایب رــگید یریبعت هب ار دوصقم نیا ،نــشکارت انولــسراب یاوعد رد دوخ Separate Opinion of Judge( »...دنتــسه ]دعاوق[ یریگ لکــش رد یکمک رازبا هاگ ،رصاعم للملا نیب قوقح رد هــک تفگ دیاب هدیقع نیا اب اوــن مه .)Ammoun, para.23 ؛تسا هتشاد مظن نیا هنایقرتم ۀعسوت رب فرگش یرثا ،ددعتم دراوم رد نافلؤم یاه هاگدید Cançado( عابتا زا کیتاملپید تیامح قوقح رب یرَپ و دراچوب یاه هــشیدنا ریثأت دننام ،اضف هب کینتوپــسإ باترپ زا لبق یدنچ هک سکنیج درفلیو رثا ای ،)Trindade,p.125 تیهام هلمج زا وــج یاروام یاضف رب مکاح یقوقح ماــظن دروم رد ار مزلا یاــهراکهار .)Jenks,1956,p.113( درک هئارا نآ کلمت لباقریغ و یراجتریغ رتلمسا لیرت روهشم یرواد یأر هک اه تلود یللملا نیب تیلوئــسم ۀنیمز رد نوتلگِا رثا طیحم تاراسخ ۀزوح رد بلاقنا یاه هیاپ زا ،)Ellis,2006,p.58( درک اکتا نآ رب یــشخب رد طیحم ۀرابرد مهلکتسا ۀیملاعا 21 لصا رد اهدعب ،تاحلاصا یکدنا اب و دوب یزرمارف یتــسیز م1944 رد یناتسهل نیکمِل لئافار یوس زا دیسونژ تیانج موهفم عادبا .دش نایامن رشب تسیز داقعنا هک تسا هراشا لباق یرفیک للملا نیب قوقح ۀزوح رد تخاپرتلا شرِه یاه هشیدنا و راثآ و ۀصرع رد نینچمه .تشاد یپ رد ار دیسونژ زا یریگــشیپ و عنم ۀرابرد م1948 نویــسناونک

(7)

سدقم ماگشیپ ،)رشب قوقح للملا نیب روشنم( ،تخاپرتلا 1945 ماگــشیپ رثا« ،رشب قوقح ییاپورا نویسناونک رد اهدعب و ،1948 یناهج هملاعا ،دحتم للم روشنم رد رشب قوقح ندرمش .)Jennings,1991,p.10( ؛تسا ناگدنراگن زا دیکأت »دوب دحتم للم قاثیم ود و رشب قوقح رییغت یارب تلاسر ؛دنیوگ یم نخس نآ زا یخرب هک تسا یتلاسر نامه قادصم ،دراوم نیا مامت .)Jennings,1984,p.127( دوش قوقح دیاب هک هچنآ یارب داهنشیپ ۀئارا و قوقح للملا نیب یقوقح ماظن ینابم هب توافتم یهاگن اب ناناد قوقح زا یرایسب ،رگید یوس زا ندروآ اب و هتفرگ شــیپ رد رگید هار ،دــشاب قوقح دیاب هچنآ یوــس هب تکرح و رصاعم ناونع هب اه تلود تیاضر لصا هب دح زا شیب یدنبیاپ هب یقوقح نوگانوگ یاه للادتــسا نانیا رظن زا عقاو رد .دنا هتخات اــه تلود تیمکاح لصا دوخ یتح ای دعاوق داجیا یاــنبم لصا ای تلود تیاضر لصا ،رصاعم یللملا نیب یقوقح ماظن یاه یدمآراکان زا یرایسب أشنم رد ،ور نیازا ؛)Guzman, 2012, pp.748- 790( تــسا نآ یتنــس موهفم هب تیمکاح دوخ تافیلأت اب ناگدنسیون زا هتسد نیا ،داهن مدرم یاه نامزاــس دننام نارگیزاب رگید رانک لاثم دهاش .دنراد للملا نیب قوقح موسرم لوصا و ینابم هب اه تلود شرگن رییغت رد یعس رگید تلود یلخاد مکاحم رد یگدیسر زا تلود ییاضق تینوصم نیب ضراعت ۀلئسم ،رگید ینابم نتفرگ هدیدان اب ناناد قوقح زا یرامــش .تــسا للملا نیب قوقح هرمآ دعاوق ضقن و تلود تینوصم مدع زا ،هیوناث و هیلوا دعاوق ناــیم جیار کیکفت هلمج زا للملا نیب قوــقح یارب ار نانوی و ایلاتیا دننام اه تلود یخرب یلخاد مکاحم یقیرط هب و دننک یم یراد فرط ی زوریپ ای اه هاگدید نیا یتــسرد دروم رد تواضق زا غراف .دندرک بیغرت رظن نیا ذاــختا هک تسا مهم نیا نایب دوصقم -تــسا نامز رذگ دنمزاین هک یرما –دوجوم دعاوق رب اه نآ دنا هدــش یدعاوق اب هلباقم ۀصرع دراو دیدج یاه هاگدید ۀئارا و ملق رازبا اب نافلؤم زا یخرب نتسکش یارب اه تلود رب یناور راشف لامعِا ای بیغرت رد یعس یتح و دنرادنپ یم اوران هک .دنراد للملا نیب قوقح ماظن هنلاداعان ،نانآ نامگ هب ،یاهراصح دنیآرف رد ،للملا نیب قوــقح دعاوق زارحا رب هولاع هک یعمج یاــهداهن نــیرت مهم زا ۀینایب .)همانساسا 1 ۀدام 2 دنب( تسا للملا نیب قوقح وتیتسنا ،دراد تکراشم نآ ۀعــسوت شهاک ناربج یارب هلمج زا اه نآ هک تساعدم نیا رب یرگید دیؤم وتیتــسنا ناراذگ ناینب Scott, 1927,( دندش بیغرت داهن نآ داجیا هب ،یللملا نیب هعماج رد درفنم نافلؤم یراذگرثا ییاه بیــشن و زارف اب زورما هب ات دلوت نامز زا داهن نیا تلزنم ،لاح نیااب .)pp.716-717 یرما ؛تشاد یزاس هدعاق هبش یدرکراک ،دحتم للم سیسأت ماگنه ات اریز ،تسا هدوب وربور ،)Rigaux, 2011, p.182( دندوبن نآ یافیا هب رداق نامز نآ یللملا نیب یاه نامزاــس هک داجیا نینچمه و یزاس هدعاق نیون دنیآرف عورش و دیدج یللملا نیب یاه نامزاس دلوت اب اما شیاه هاگدید ، نیادوجواب .داد تسد زا ار دوخ نیشیپ هاگیاج ،للملا نیب قوقح نویسیمک Brownlie, 1998,( . تــسا رادروخرب للملا نیب قوقح رد تیعجرم هاگیاج زا ناــنچمه للملا نیب قوقح ۀعــسوت هار رد هلمج زا نآ یعمج یاــه هیرظن )Principles…, p.25 یاه ماگ ،یللملا نیب یاه هاربآ قوقح و بآ و اوــه یگدولآ ۀزوح رد هژیو هب ،تــسیز طیحم .)Sands, 2003, p.154, Louka, 2006, pp.188-189(. تسا هتشادرب یمهم رایسب

(8)

و نیودت هب فظوم یمئاد داهن اهنت و نیتسخن ناونع هب للملا نیب قوقح نویــسیمک .)Morton, 2000, p.102( تسا رادروخرب ییاتکی تیعضو زا ،للملا نیب قوقح ۀعــسوت ربماون 12 ^)II( 174 ۀمانعطق ساــسا رب و دحتم للم روــشنم 13 ۀدام زا ماهلا اب داهن نیا قداص یماگنه نیودت :دیوگ یم ،نآ ۀمانساسا 15 ۀدام .دــش داجیا یمومع عمجم 1947 نآ هب عجار قوقح ای دشاب هدماین رد مظن هب للملا نیب قوقح طــسوت« عوضوم هک تــسا تروص ینامز هعسوت ،رگید یوــس زا .»دشاب هتفاین هعــسوت اه تلود ۀیور رد یفاک روط هب زا دیکأت( »درادن دوجو یقوقح ۀزومآ ای ییاضق ۀــیور ،یتلود هدرتــسگ ۀیور« هک دریگ یم دعاوق زارحا رازبا ناونع هب یقوقح یاه هزومآ ندربراک هب دنمزاین نیودت .)تــسا ناگدنراگن ،)Yifeng, 2010, p.483( دنک یم لمع طوبرم نارگیزاب یامنهار ۀباثم هب و تسا دوجوم قیرط زا اه تلود ،عقاو هب .نآ زارحا هن ،تــسا هدعاق راکتبا اب یواسم هنایقرتم ۀعــسوت اما ییارچ .دندرک راذگاو نویسیمک هب ار یروآون و راکتبا هفیظو تحارص هب ،هدــش دای همانعطق ،هژیو روط هب للملا نیب قوقح و ،یلک روط هب قوقح« هک تسا نیا یراکوزاــس نینچ دوجو هتشذگ هک دیآ یمرب هدش دای ۀدام زا .)Pellet, 2004, p.16( »تسین 'تخمُز' شناد کی هولاع هب .تسا هدروخ هرگ ناناد قوقح یاه هزومآ اب مه للملا نیب قوقح ۀعــسوت ،نیودت زا هک یدعاوق صوصخ رد ،دوخ ۀفیظو ماجنا رد تــسا فلکم نویــسیمک ،رهاظ ربانب هکنیا ار ناناد قوقح نیرت هتــسجرب یاه هیرظن اهنت ،دوــش یم وربور ییاضق ای یتلود ۀیور ِدوبن اب ار نیودت و هعــسوت قیقد زرم یرظن روط هب هدــش دای ۀدام .دهد رارق قوقح ۀعــسوت عبنم و دیآ یم رظن هب لاحم عقاو یایند رد یــکیکفت نینچ هب یدنبیاپ یلو ،دنک یم صخــشم تیهام ،ببس نیا هب .)Ibid., pp.15-16( تسا هتفرگ هدیدان ار نآ نویــسیمک ۀیور اذل و )Lauterpacht, 1955, pp.29-31(تسا هناگود نویــسیمک یاه سیون شیپ نیوانع و هنایقرتم ۀعــسوت رب رظان رتــشیب داهن نیا درکراک ،تیرومأم ود نیا ماجنا رد یلک روط هب زا هک ریخا یاه لاــس رد هژیو هب ؛)McRae, 1987, p.362( نیودت ات تــسا هدوب راکتبا ،درادن دوجو یهجوت لباق یــیاضق ای یتلود ۀیور اهنآ دروم رد هک ییاه سیون شیپ ۀــیهت دادخر رد صاخشا زا تیامح ای یللملا نیب یاه نامزاــس تیلوئــسم دننام ،تــسین ییابا دافم زا یمظعا شخب هک تــسا نآ یمادقا نینچ یقطنم دمایپ . )Yifeng, p.745( ایلاب دنیآرف رد عبانم هلــسلس ،هجیتن رد .دنک یم نیمأت ناناد قوقح یاه هیرظن ار اه سیون شیپ .دوش یم متخ ناناد قوقح یاه هزومآ هب دراوم یرایسب رد للملا نیب قوقح ۀعسوت یدارا یانبم ناوت یمن ،عقاو رد .درک قارغا هار نیا رد دیابن دــسر یم رظن هب ،همه نیااب یاه هزومآ هک درــب نامگ و تفرگ هدیدان یــلک روط هب ار للملا نیب قوــقح ینونک ماــظن رظن دروم تارییغت داجیا یارب اه تلود یماگمه نودب ،یعمج ای یدرف زا معا ،ناناد قوقح هب دیابن ار دعاوق لیکشترد اه هزومآ یکمکای یداجیا شقن ،ظاحل نیا هب .دوب دهاوخ یفاک رد هک نانچ نآ ؛تشادنپ هملک قیقد یانعم هب ناناد قوقح یوس زا دعاوق یزیر یپ موهفم .دندوب رادروخرب یریثأت و هاگیاج نینچ زا للملا نیب قوقح شیاز زا سپ نیتسخن یاه هدس

(9)

ناناد قوقح یاه هزومآ هب یللملا نیب یاه هاگداد درکیور ینگمهان -مودراتفگ ۀئارا ای للملا نیب قوــقح دوجوم دعاوق هب ندرب یپ یارب یللملا نیب یاــه هاگداد لــمع رد هاوخ ؛دنتسین زاین یب للملا نیب قوقح ۀتسجرب یاملع یاه هزومآ زا ،دعاوق نآ زا یریــسفت دشاب هدرک ررقم ار اه نآ یاه هاگدید هب عوجر حیرص روط هب اه نآ سسؤم دنس ای همانساسا یاه هاگدید هب لسوت ،دراوم رتشیب رد یللملا نیب یاه ناوید ،وــس کی زا ،لاح نیااب .ریخ ای یاه هیرظن هب ینلع دانتسا رد اه نآ ۀیور ،رگید یوس زا و دننک یمن راکــشآ ار ناناد قوقح .تسا هدوبن تخاونکی هدش دای هب اهایرد قوقح هاگداد و یرتــسگداد یللملا نیب ناوید یلیم یب ،تــسخن دنب نآ ،یرتسگداد یللملا نیب ناوید ۀمانــساسا 38 ۀدام 1 دنب د تمــسق .اه هزومآ رب اکتا دعاوق زارحا یارب یــعرف عبنم ناونع هب ناناد قوقح یاه هزومآ هــب عاجرا یارب ار ناوــید نیشیپ ناوید همانساسا سیون شیپ ۀرابرد تارکاذم زا هک نانچمه .دنک یم فظوم یقوقح تسین یروص رما کی ناناد قوقح یاه هیرظن زا هدافتــسا یارب ناوید تیحلاص ،دیآ یمرب یرتــسگداد یللملا نیب یمئاد ناوید ود ره ،لاــح نیااب ؛)Lauterpacht,1996,p.25(

یاه هزومآ هب ،یــلک تارابع رکذ اب و رامــش تشگنا دراوم رد اهنت نآ نیــشناج ناوــید و زا بانتجا اب ،سوتول ۀــیضق رد نیــشیپ ناوید ،راب نیتــسخن .دنا هداد عاجرا ناناد قوقح یاه هیرظن هک تشاد ملاعا ،ناگدنسیون مان رکذ نودب و یقوقح یاه هاگدید شزرا یسررب و دازآ یایرد رد یتــشک رب مچرپ بحاص تلود یراصحنا تیحلاص صوصخ رد ار اــه نآ PCIJ,( تسا هدرک یــسررب ییایرد مداصت ِینابرق ِیتــشک مچرپ بحاص تلود تیحلاص .)Lotus Case,1927,pp.25-27 روط هب و دنک یم هراــشا تحارص هب نافلؤم راثآ هب ایاضق کدنا رد زین نیــشناج ناوید یارب مه ماب هتون یأر رد و دزرو یم یراددوخ اه نآ مان رکذ زا ،دروم کی رد زج ،لوــمعم

ICJ, Not-( دنک یم هراــشا نافلؤم دیاقع هب ،دراوم ریاــس رانک رد ،تیعبات فیرعت نتفای ،لامــش یایرد ۀراق تلاف هب طوــبرم یارآ رد نــینچمه^.)tebohm Case, 1955,p.23 هقطنم صاخ لاوحا و عاــضوا ساــسا رب نآ یارجا و هنایم طخ هاگیاج زا ثــحب ماگــنه ICJ,( دنک یم یفاکشوم ار »رصاعم یقوقح یاه هــشیدنا« زا توافتم ۀتــسد ود ،ییایرد زرم فلاــتخا ۀــیضق رد .)North Sea Continental Shelf Cases,1969,paras.55 دعاوق هب ندرب یپ یارب ناوید ،سارودنه و روداولاسلا نایم ییایرد و یا هریزج ،ینیمزرــس ۀرمز رد روکذم جیلخ اــیآ هکنیا و متــسیب نرق لوا یاه ههد رد اکــ ِسنوف جیلخ رب مکاح راثآ هب صخشم روط هب راب نیتسخن یارب ،دوش یم یقلت هتــسب یایرد و یخیرات یاه جیلخ ICJ, Land, Island &( درک دانتسا ،لدیژ و میاهنپُا ،متسیب نرق ۀتسجرب ناد قوقح ود تیعورشم ۀرابرد یتروــشم رظن رد ^.)Maritime Frontier Dispute,1992,para.394 :دنک یم هراشا ناگدنسیون هاگدید هب زجوم روط هب مه یا هتسه یاه حلاس دربراک ای دیدهت تیلباق صوصخ رد یدیدرت ناگدنــسیون نینچمه و اه تلود ۀدمع تیرثکا هاگدــید زا«

ICJ, Legality(»درادن دوجو یا هتــسه یاه حلاس هب تبسن هناتــسودرشب قوقح یارجا دنارگلا ۀــیضق رد .)of the Threat or Use of Nuclear Weapons,1996,para.85

(10)

ICJ, La Grand Case, 2001,paras.( دنک یم هراشا »]یقوقح[ تایبدا« ۀژاو هب ًافرص ،نورماک و هیرجین نیب ییایرد و ینیمزرــس زرم فلاتخا ۀیضق رد نینچمه .)99 & 116 زا نیمزرس لیصحت یهاگشناد ناگدنــسیون یخرب رظن زا هکنیا رب ینبم ار هیرجین یاعدا دیوگ یم و دنک یم در ،تسا ینوناق )Historical Consolidation( یخیرات داحتا قیرط ICJ, Land & Maritime( درادــن دوجو یا هدعاق نینچ دوــجوم للملا نیب قوــقح رد نامه رد هک دهد یم ناشن ناوید ییاضق ۀیور یــسررب .)Boundary, 2002, para.53 اه هزومآ هب )هدعاق زارحا یارب یعرف رازــبا( یرازبا هاگن اب ًافرص ناوید ،رامــش تشگنا دراوم رد ناوید لیامت مدع ،یخرب هاگدید زا .)Lachs,p.218( نآ زا رتارف هن ،تــسا هتــسیرگن دوخ یارب هک تسا ییلااو ماقم و نأــش زا یشان ،درفنم ناناد قوقح راثآ هب حیرص هراــشا ،یللملا نیب ناناد قوقح زا یدایز رامش رظن هب .)O'Connell,2011,p.1050( درادنپ یم قوقح نویــسیمک شیادیپ ،یفرع تاررقم زا یرایــسب نیودت ،ریخا یاه ههد رد هژــیو هب هب صوصخ هب نارگیزاب رگید و اه تلود ۀیور صیخــشت و یبایتــسد لیهــست و ،للملا نیب ناوید ۀیور یرادیاپ رد یوق لامتحا هــب هک تــسا یلماوع رگید زا ،دیدج یژولونکت نمُی .دنا هدوب راذگریثأت وحن هب درفنم ناناد قوقح یاــه هزومآ شقن ناوید نیا هاگدید زا ،یــهورگ ۀدیقع هب تشادرب نیا ^{،رظن هب.} .)Triggs,p.202, Murphy,p.16( تسا هتفای شهاک یزیگنا تفگش ناوید ینونک و نیشیپ تاضق یخرب هک هنوگ نامه .تــسا دهاوــش یخرب فلاخ هناوردنت هک یــشیارگ فلاخرب :دیوگ یم هراب نیا رد دادنیرت وداــسناک .دنا هدرک در ار هدیقع نــیا ،دهد لزنت عبانم نایم رد نییاپ رایــسب هاگیاج هب ار درفنم یقوقح یاه هزومآ دراد لیامت ار همانــساسا 38 ۀدام رد یمــسر عبانم نایم رد ناناد قوقح یاه هیرظن ندناجنگ دــیابن نکمم :دهد یم ناشن شنکاو نینچ یرگید)CançadoTrindade,p.126( .تشاگنا مک هب عوجر اما ،دنک اعدا ار تافیلأت ِیتیمها مک ،ناوید ییاضق ۀیور هب کسمت اب یصخش تسا هیکت اه نآ هب یا هدرتسگ دح هچ ات ارآ رودص رد ناوید هک دزاس یم نشور ،اه یگدیسر دنور ناناد قوقح یاه هشیدنا هب ددعتم یاه عاجرا ،هولاع هب .)Jennings,1967,p.343( دنک یم ذخا و روش ماگنه ناوارف لامتحا هب اه نآ هکنیا رب تسا یلیلد دوخ تاضق یدرف تایرظن رد ،نیارب نوزفا .)Pellet,2006,pp.791-792( دنا هتفرگ رارــق ثحب دروم ناوید رد میمصت اه نآ فلاخم یاه هیرظن ،قوقح یاملع نیرت هدبز نایم زا ناوید تاضق باختنا هب هجوت اــب Separate Opinion of Judge Ammoun,( تــسا یقوقح یاــه هزومآ ۀدننک وگزاب اه تلود لومعم روط هب هک تــسا نیا ناوید یلاکو تئیه یگژیو ،هکنآ نمض ^.)para.23 نیا زا و )Pellet,2000,p.150( دننک یم باــختنا هتــسجرب ناناد قوقح نایم زا ار اه نآ رد ،نیا زا هتشذگ .دوــش یم مهارف ناوید رد ناــشیاه هاگدید نایب یارب مزلا ۀنیمز قیرط اه نآ ،ناناد قوقح یاه هیرظن زا یریگ هرهب تروص رد هک تسا هدشن رما ناوید هب 38 ۀدام ۀراشا هب ناوید یلیم یب دوجو اب ،یل نوارب ریبعت هب .دننک رکذ دوخ یأر رد ینلع روط هب ار و اوعد نیفرط تایعافد رد ریذپانراکنا و یــساسا مهــس اه نآ ،ناناد قوقح دیاقع هب حیرص ،یتــسار هب .)Brownlie,1998, The Rule of Law..,p.24( دنراد مکاحم یأر میظنت

(11)

هچنآ زا .)Lachs,p.217( دراد یقوقح یاه هزومآ رد یئرمان یا هــشیر ناوید ییاضق ۀیور نافلؤم راثآ هب حیرص عاجرا هب یناهج ناوید یلیم مک هک دوش یم تفایرد هنوگ نیا دش هتفگ .تسا یرهاظ ،درفنم هسیاقم رد یعمج یاه هزومآ هب حیرص دانتسا رد یناهج ناوید نتشادن لیامت ،رگید یوس زا یرتسگداد یللملا نیب ناوید ،نونکات .دیامن یم رت هناتخــسرس درفنم ناناد قوقح یاه هزومآ اب وتیتسنا یاه همانعطق زا )یللملا نیب هاربآ زکرم و گِولات طخ موهفم نییعت( دروم کی رد اهنت ICJ, Kasikili/Sedudu Is-( تــسا هتفرگ کمک اراکشآ )م1888-1887 لاــس همانعطق(

نویسیمک راثآ هب یا هدنیازف روط هب هک دراد دوجو انثتــسا کی یلو ، )land,1999, para.25 دنک یم دانتسا یفرع ۀدعاق کی دوجو رب لیلد ۀئارا ای تادهاعم ریــسفت یارب للملا نیب قوقح شدوصقم هب ندیسر یارب ناوید هک دوش یم تفای ییأر رتمک هزورما .)Pellet,2006,p.792(

ار ندوب قوقح عبنم یگتسیاش نویسیمک راثآ ،یخرب نایب هب .دریگن یرای نویسیمک یاهراک زا .)Dugard, et al,p.42( دراد یعرف عبنم ناونع هب ای )یلصا عبنم( میقتسم روط هب ای هب دودحم دراوم رد ،دوــخ ۀیور ظفح اب یرتــسگداد یللملا نیب ناوید هکنیا دوجواب کی چیه رد زورما هب ات اهایرد قوقح هاگداد ،تسا هدرک هراشا درفنم ناناد قوقح یاه هیرظن ۀمانساسا رد عبانم نیا نایم ییاه توافت هتبلا .تسا هدرکن دانتسا اه نآ راثآ هب دوخ یارآ زا هکنیا هلمج زا ؛دراد دوجو اهایرد قوقح هاگداد ۀمانساسا و یرتــسگداد یللملا نیب ناوید اهایرد قوقح هاگداد ۀمانساسا 38 ۀدام هَن و اهایرد قوقح 1982 نویسناونک 293 ۀدام هَن یقوقح یاه هزومآ( دعاوق زارحا یعرف یاهرازبا ،دنتــسه ارجا لباق قوقح نایب ددص رد هک زا ارجا لباق دعاوق هب رصحنم اه نآ دافم ،نخــس رگید هب .دنرمــش یمن رب ار )ییاضق ۀیور و ،لاح نیااب .دنا هدرک رایتخا توکــس ،دعاوق زارحا یاهرازبا هب تبسن و تسا هاگداد یوــس هاگداد ۀمانساسا 38 ۀدام رد و 1982 نویسناونک رد قوقح یاملع راثآ حیرص ندشن رکذ ظاحل و نتشادن تیمها یانعم هب ،هاگداد نآ یتروشم یاه هیرظن ای ارآ زین و اهایرد قوقح یهاگ هاگداد تاضق هک هنوگ نامه .تسین یتروشم رظن ای یأر یاــشنا ماگنه اه نآ ندرکن تئیه زا یرایــسب هکنیا ای دنریگ یم کمک اه نآ زا دوخ فلاخم ای یدارفنا یارآ ریرحت رد یللملا نیب ناناد قوقح نیرت هتــسجرب ۀرمز رد ،هاگداد رد هحورطم ۀدنورپ نیفرط یلاکو اه تلود هکنیا ای دننک یم نایب هاگداد رضحم رد ار دوخ یاه هاگدید ،هار نیا زا و دنتــسه یضتقم دراوم رد اهایرد قوقح هاگداد هکنآ نمض .دنزرو یم دانتــسا اه نآ هب دوخ حیاول رد .تسا هدرب ناوارف ۀرهب للملا نیب قوقح نویسیمک راثآ زا ناناد قوقح یاه هزومآ زا یللملا نیب یاه هاگداد رگید لماک یریگ هرهب ،مود دنب راکشآ یریگراک هب ،اهایرد قوقح هاگداد نینچمه و یرتسگداد یللملا نیب ناوید فلاخرب رد .تسا هدش لیدبت لومعم یا هیور هب یللملا نیب مکاحم رگید یوــس زا ناناد قوقح راثآ جرا ببــس یللملا نیب مکاحم رگید روهظ ،یتنــس یرواد یاه ناوید ینوزف رب هولاع ،عقاو یارآ اب هچرگا مکاحم نیا .تــسا هدیدرگ یقوقح یاه هزومآ تلزنم هب شیپ زا شیب نداهن مامت یا هرهب ناگدنسیون زا هار نیا رد اما ،دننک یم نیعم ار للملا نیب قوقح یاوتحم دوخ

(12)

.)Sohn, 1995/1996, p.401( دنرادن ییابا نافلؤم دیاقع هب حیرص عاجرا زا و دنریگ یم م1960 ۀهد رد هک تــسا یناسک هدیقع فلاخرب ینــشور هب مکاحم زا هتــسد نیا ۀیور شهاک یملع راثآ تیعجرم ،یللملا نیب یرواد و ییاضق یارآ ینوزف اب دندرک یم ینیب شیپ .)Parry,1965,p.104( دبای یم قوقح و رــشب للملا نیب قوقح دعاوق دراوم یرایــسب رد یرفیک یللملا نیب مــکاحم وجتسج ناگدنسیون یاهراک رد ،دنا هدــش سیسأت اه نآ نیمضت یارب هک ار هناتــسودرشب ندــشن رکذ دوجواب یرفیک یللملا نیب ناوــید ،لاثم یارــب ؛)Sohn,p.339( دــننک یم سرام 14 یأر رد ،دعاوق زارحا رازبا ناونع هب مر ۀمانساسا 21 ۀدام رد یقوقح یاه هزومآ ICC,(. تفرگ کمک یقوقح تافیلأت زا شا همانساسا ریسفت یارب ددعتم دراوم رد 2012 Prosecutor v. Thomas Lubanga Dyilo, 14 March 2012, paras. 994, مه قباس یولاسگوی یارب یرفیک یللملا نیب هاگداد رظن دیدجت ۀبعــش )1000 & 1011 هناگراهچ یاه نویسناونک ریسفت رد یکــسفوسکیلأ ۀیضق نوچمه ،دوخ نوگانوگ یارآ رد دیاقع هب ،دوخ یاه هاگدید دییأت یارب ییاضق ۀیور رارمتــسا دروم رد ثحب نینچمه و ونژ ICTY, Prosecutor v.(.دش لــسوتم نیدلا باهــش و نِزور ،هکیپ نوچمه یناناد قوقح ،نــیارب نوزفا )Zlatko Aleksovsk, 24 March 2000, paras. 22, 27, 97 & 103 صوصخ رد دوخ 2011 هیروف 16 میمصت رد اــهراب نانبل ۀژیو هاگداد رظن دیدجت ۀبعــش للملا نیب قوقح فلتخم تاعوضوم یسررب ماگنه ،مسیرورت مرج هب تبسن ارجا لباق نوناق STL, Interlocutory Decision on the Applica-(تفرگ کمک ناناد قوقح راــثآ زا ble Law: Terrorism, Conspiracy, Homicide, Perpetration, Cumulative Charging, 16 February . 2011, paras. 11, 19, 23, 26, 41, 56, 81, 83, 91, رولیت زلاچ ۀیضق رد نوئلاریس هژیو هاگداد ،اتسار نیمه رد )99, 101, 254, 279 & 295 :تشاد نایب یَهلا ویِا مان هب یرفیک للملا نیب قوقح ناصصختم زا یکی هاگدید هب دانتسا اب راوخ ای یرابجا راک لیمحت لماش »یدازآ ندرکدودحم« رصنع ،یراد هدرب تیانج موهفم رد رد یکیزیف روط هب صخش هک یدروم هب و ددرگ یم زین رگید یاه هویش هب هدرب نأش ندرک SCSL, Prosecutor v. Charles G. Taylor,18 May( دبای یم یرست ،تــسین رصح درکیور اب وسمه زین ادناور یارب یرفیک یللملا نیب هاگداد ییاضق ۀیور .)2012, para.420 ناونع هب لتق تیانج رصانع یسررب ماگنه هاگداد نیا ،لاثم یارب .تــسا هدش دای ِمکاحم .تسج کسمت هسساک وینوتنا یوس زا هدش هئارا فیرعت هب ،تیرشب دض تیانج زا یقادصم تیانج ناونع قدص یارب ینابرق کی دوجو ایآ هک شسرپ نیا خساپ نتفای یارب نینچمه اهنت تیانج نیا رایعم :دیوگ یم هک درک هعجارم سبَش مایلیو باتک هب ،تسا یفاک دیسونژ ICTR,Prosecutorv. EmmanuelNdindabahizi, 15 July(.تسا ندرب نیب زا دصق نیلوا رد زین جوبماک مکاحم رد هداعلا قوف بعش یودب ۀبعش )2004, paras.471 & 487 هب ،ونژ هناگراهچ یاه نویــسناونک رد جردنم دیدــش مئارج فیصوت یارب شا یوهام یأر للملا نیب قوقح فیلأت هب ،یلم فلتخم یاه ماظن یوس زا هدش هتخانش یقوقح یلک لوصا یللملا نیب ناناد قوقح نیرت هتسجرب زا یعمج تراظن و تکراــشم اب هکیفرع هناتسودرشب

(13)

ECCC, Co-Prosecutors v. KAING Guek Eav alias(دنک یم هیکت ،دش هتشاگن )Duch, 26 July 2010, para.405 للملا نیب قوقح یاملع راثآ هب یتسرد هب ،درکیور نیمه اب زین رــشب قوقح یاه ناوید ۀیضق رد 2007 یلاوج 12 یأر رد رــشب قوقح ییاپورا ناوید ،لاثم یارب ؛دننک یم هیکت ینــسوب رد یموق یزاــس کاپ ایآ هک لاؤــس نیا ندمآ شیپ ماگنه ناملآ هیلع چیجروج

.داد رارق رظن دــم ار ناناد قوقح تافیلأت ،تــسا دیــسونژ فیرعت قیداصم زا نــیوگ هزره ،نــینچمه )ECtHR, Case of Jorgic v. Germany, 12 July 2007, para.47(

قوقح ییاکیرمآ نویسناونک ساسا رب ناوت یم ایآ هکنیا ۀرابرد رشب قوقح ییاکیرمآ ناوید هک رــشب قوقح ضقن هب یهتنم یاه لعف کرت اــی لاعفا لوئــسم ار ایبملک تلود ،رــشب زا هک ار دروفارک زمیج یقوقح هاگدید ،تسناد دنا هدــش نآ بکترم یماظن هبــش یاهورین IACHR, Mapiripán Mas-(درک یــسررب ،دوب هدش تساوخرد هدناوخ ِتلود یوــس رظن هــب ، نــیادوجواب .)sacre v. Colombia,15 September 2005, paras.88- 89 دننام رشب قوقح ییاضق هبش یاهداهن زین و مدرم و رشب قوقح ییاقیرفآ ناوید هک دسر یم .دننک یمن یوریپ هیور نیا زا هجنکش دض ۀتیمک ای رشب قوقح ۀتیمک یاه هلاسر هب ینایاش هجوت متسیب نرق نیتــسخن یاه ههد رد هک یرواد یمئاد ناوید قوقح و یرفیک یللملا نیب مکاحم اب نگمه یدرکیور ریخا یاه ههد رد ،درــک یمن قوقح زا ثحب ماگنه رد هیبأ ۀیضق رد یرواد ناوید 2009 یأر ،لاثم یارب ؛تــسا هتشاد رــشب Arbitral Tribunal, Abyei(..دنک یم هراــشا ناناد قوقح یخرب دیاقع هب ،بقاعتم ۀیور هرتیرا یواعد یرواد نویسیمک ای )Arbitration,22 July 2009, para. 654, p. 228 هرتیرا ییایرد دودح دیدحت فلاتخا هب هدننک یگدیــسر یرواد ناوید نینچمه و یپویتا و Eritrea Ethiopia( .تــسا هتفرگ هرهب ناناد قوقح تایرظن زا ددعتم دراوــم رد نمی و Claims Commission, Eritrea’s Claim 17, 1 July 2003, paras. 13, 39, 40, 53, 54, 55, 68, 145, & Arbitral Tribunal, Maritime Delimitation be- )tween Eritrea & Yemen, 17 December 1999, paras. 84 & 93 هکلب ،درادن هتفگ شیپ یاه ناوید هب صاصتخا ،ناناد قوقح یاه هزومآ و دیاقع هب لسوت اه نآ هب دوخ رظن دروم ۀجیتن هب ندیــسر یارب مه یللملا نیب و یا هقطنم یراجت مــکاحم هب مکح رودص ناکما هب ندرب یپ یارب هک بیئآراک یرتــسگداد ناوید لثم ؛دنروآ یم یور یخرب یارآ و للملا نیب قوقح نویسیمک 2001 حرط ،للملا نیب قوقح رد یهیبنت تامارغ CCJ, Trinidad Cement Limited & TCL Guyana( درک شاکنک ار ناگدنــسیون Incorporated., & The State of the Co-Operative Republic Of Guyana, یللملا نیب زکرم رد یرواد هاگداد روط نیمه )20 of August 2009, paras. 38 & 39 شهاگدید دییأت رد 2010 یم 18 یأر رد ،)دیسکیا( یراذگ هیامرس تافلاتخا لصف و لح نافتسإ ،هتــسجرب ناد قوقح فیلأت هب ،یلصا دادرارق زا یرواد طرــش للاقتــسا رب ینبم ICSID, ATA Construction, Industrial & Trading Com-( درک دانتسا ،لبیوش هــب )pany & the Hashemite Kingdom of Jordan, 18 May 2010, para. 119

(14)

یاکیرمآ دازآ تراجت همان تقفاوم بوچراچ رد تافلاتخا هب هدننک یگدیسر داهن ،هویش نیمه لصف و لح داهن یاه شرازگ ندوبن یمازلا رب ینبم ناگدنسیون یضعب ریسفت زا ،)اتفن( یلامش هنوگورا رود همان تقفاوم ساسا رب اکیرمآ دحتم تلاایا یارب یناهج تراجت نامزاــس تافلاتخا NFTA Panel Review,Between Investigating Authority, Thys-( تــفرگ یراــی senKrupp Mexinox S.A. de C.V. & Mexinox USA, Inc. & AK Steel Cor- poration, Allegheny Ludlum Corporation & North American Stainless,14 1 میمصت یأر رد مه هدحتم تلاایا و ناریا یواعد یرواد ناوید )April 2010, pp. 70- 72 تاهابتشا یانبم رب یلبق یأر هب هرابود یگدیسر یارب ناریا تــساوخرد ۀرابرد 2011 یلاوج تیحلاص زا ثحب رد ناگدنسیون راثآ هب کسمت زا ،یمکح روما رد و یگدیسر رما رد یــساسا IUSCT, Islamic Republic of Iran & the United States of( درکن غیرد ،دوخ یــتاذ 2006 ربماتپــس 8 یأر ،رگید دروم )America, 1 July 2011, paras. 45, 54, 59 & 60 ینبم دوخ رظن دییأت یارب هک تسا لارتیسنآ دعاوق ساسا رب هدش لیکشت یراجت یرواد هاگداد هب طورشم یراذگ هیامرــس ۀبناجود یاه همان تقفاوم ساــسا رب یرواد هب عاجرا قح هکنیا رب للملا نیب قوقح وتیتسنا 1989 همانعطق هب ،تسین تراسخ ناربج یلم یاه هویش زا یگدنامرد »یجراخ یاه تکرش و یتلود یاه تیدوجوم ای یتلود یاه تکرش ،اه تلود نیب یرواد« ۀرابرد Arbitral Tribunal Award, Mytilineos Holdings SA v Serbia( تسا هدرک دانتسا حطــس رد روــط نیمه^.)& Montenegro & Serbia, 8 September 2006, para. 223 یتارابع زا للملا نیب قوقح هب طوبرم یواعد رد هــیداحتا یرتــسگداد ناوید ،ییاپورا ۀیداحتا ناناد قوقح یاه هزومآ هب هجوت زا یکاح هک تسا هدرک هدافتسا »یقوقح ناگدنسیون« نوچمه ECJ, Danske Slagterier v. Bundesrepublik Deutschland, 24( تــسا یللملا نیب March 2009, para. 30, &Kingdom of Spain v. Council of the European نامزاس تافلاتخا لح داهن ییاضق ۀیور ،نیادوجواب^.)Union, 30 January 2001, para. 29 .تسا هداهنن راکشآ یعقو ناناد قوقح یاه هزومآ هب تراجت یناهج

هجیتن

،اه شرگن رییغت رثا رد یــللملا نیب یقوقح یاه هلاــسر نافلؤم یاه هیرظن تلزنم دنچره مکاحم ییاضق ۀــیور رهاظ هب و تفای لزنت ،دــعاوق زارحا یعرف عبنم هــب یلصا عــبنم زا نرق لوا ۀمین رد یرواد یمئاد ناوید و یرتــسگداد یللملا نیب ناوید هلمج زا یللملا نیب ِییاضق ۀیور درکیور ،دیدج مکاحم شیادیپ اب یلو ،درک یمن نآ هب ینادنچ یانتعا متــسیب هتسد نیا ریخا یاه ههد درکیور ،هجیتن رد .دید دوخ هب یریگمشچ رییغت مکاحم رتــشیب یعبنم یقوقح یاه هزومآ دننک یم اعدا هک ار ناناد قوقح یخرب هاگدید فلاخ ،مــکاحم زا دهاوش هک نانچمه .دنک یم تابثا ،دنشاب هدرک هیکت نآ رب یللملا نیب یاه ناوید هک تسین هب دانتسا ندرک بوتکم هب مکاحم زا یکدنا رامش نتشادن لیامت ،تسایوگ ددعتم نئارق و .تسین یأر یاشنا ۀلحرم رد نانآ زا نتفرگن هرهب موهفم هب ،ناناد قوقح یاه هاگدید

(15)

رد اهنت ار ناــناد قوقح یاه هزومآ شزرا هــک بلاغ هاگدید دوــجواب ،رگید یوــس زا زا -ار اه نآ ۀژیو راک و یدنمدوــس رگید ،دنک یم هصلاخ دعاوق زارحا یارب ناــشندوب رازبا و یروآون حور ندیمد و دــعاوق ۀعــسوت هب کمک دیاب -یملع عماجم بوچراچ رد هــلمج زا یخیرات ۀهرب رد هک ماظن نیا دیدج یاه شلاچ .تسناد للملا نیب قوقح ۀرکیپ هب راکتبا عوجر هب زاین ،درب یم رس هب ،نردم ۀلحرم هب دورو و یتنس ۀلحرم زا رذگ ینعی ،دوخ لوحت یاه شزرا نتفرگرظن رد و ندرک روحم ناــسنا هار رد هژیو هب قوقح یاملع یاه هاگدید هب ،نیقی هب .دنک یم دزــشوگ شیپ زا شیب ار دیدج یقوقح مظن رد یناگمه عفن و کرتــشم یگنوگچ رد ماهبا و ،یراذگ نوناق یلاع عجرم کی دوبن ،للملا نیب قوقح تیهام یگدیچیپ هدرک مهارف هصرع نیا هب ناناد قوقح دورو یارب ار هار ،نآ دعاوق زا یرایسب داجیا دنیآرف و ملق رازبا اب ناناد قوقح یلو ،تسین نیرفآ هدعاق دوخِ یدوخ هب هدنسیون کی رثا هچرگا .تسا بیغرت و عانقا فده اب ،داهن مدرم یاه نامزاس دننام ،نارگیزاب رگید تیامح و یتسدمه اب و میلاعت ساسا رب ار اه نآ راتفر دنا هتسناوت رایسب دراوم رد ،یللملا نیب یاه نامزاس ای اه تلود .دننک هنیداهن و یهد تهج ناشرظندروم یقوقح هک موهفم نیا هب للملا نیب قوقح یرتسگ ناهج و یریگارف ،نخس نیــسپاو ناونع هب ییایفارغج یگژیو و بهذم ،نامرآ ،گنهرف رــه اب اه تلم همه یارب ار یتادهعت و قوــقح یاه هاگدید تکراــشم ترورض و ،یللملا نیب ۀعماج یگنهرفدنچ ناــینب ،دراد هارمه هــب تمه موزل رب لیلد نیرت مهم ،یناگمه تشونرس رب مکاح یاهراجنه یزیر یپ رد نوگانوگ اب قبطنم هک تــسا روآون و یراکتبا یاه هیرظن ۀئارا یارب فلتخم یاــه تلم ناناد قوقح یخرب هک یداریا ،ور نیازا .دــشاب یللملا نیب ۀعماج رب مکاح نیداینب یاهراجنه و لوــصا یا هناهب دیابن ،دننک یم دراو رصاعم للملا نیب قوقح یبرغ تیهام رب موس ناهج ناناد قوقح هکارچ ؛ددرگ نارگید هب ناشیاه هشیدنا لاقتنا رد اه نآ کدنا تکراشم ای ینادرگ یور یارب دوخ دیاب نارس ُخ نیا هک ،تــسین یا هراچ للملا نیب قوقح یدنمدوــس و دوجو زا اهنت هن .مهم ۀصرع نیا رد رتشیب تکراشم و شلات یارب دشاب یا هزیگنا

(16)

عبانم

A. Books

1. Aust, Anthony )2010(, Handbook of International Law, 2nd ed., New York, Cam- bridge University Press.

2. Brownlie, Ian )1998(, Principles of Public International Law, 5th ed.,Oxford,Oxford University Press.

3. Brownlie, Ian )1998(, The Rule of Law in International Affairs: International Law at the Fiftieth Anniversary of the United Nations, General Course of The Hague Academy of International Law, The Hague,Martinus Nijhoff Publishers.

4. Cançado Trindade,AntônioAugust )2010(, International Law for Humankind to- wards a New Jus Gentium, General Course of The Hague Academy of Interna- tional Law Monographs, vol. 6, Leiden/ Boston, Martinus Nijhoff Publishers.

5. D’Aspremont, Jean )2011(, Formalism & the Sources of International Law: A Theory of the Ascertainment of Legal Rules, New York,Oxford University Press.

6. Davis, GeorgeB. )1887(, Outlines of International Law: With an Account of Its Origin & Sources & of Its Historical Development,New York, Harper & Brothers, Franklin Square.

7. Dugard, John, et al )2008(, International Law: A South African Perspective, 3rd ed.,Cape Town, Juta & Co, Ltd.

8. Garner, Bryan A. )2009(, Black’s Law Dictionary, 9th ed.,St. Paul, West Publish- ing Co.

9. Grant, John P. & barker, J. Craig )2009(, Encyclopædic Dictionary of Interna- tional Law, 3rd ed., New York,Oxford University Press.

10. Halleck, Henry W. )1861(, International Law; or, Rules Regulating the Inter- course of States in Peace & War,San Francisco, H. H. Baronoft & Company.

11. Jennings, Robert )1967(, Principles of International Law, General Course of The Hague Academy of International Law, vol. 121, The Hague.

12. Lachs, Manfred )1976(, Teachings & Teaching of International Law, General Course of The Hague Academy of International Law, vol. 151, The Hague.

13. Lauterpacht, Hersch )1996(, The Development of International Law by the Inter- national Court, New York, Cambridge University Press.

14. Lawrence, Thomas )1910(, The Principles of International Law,Boston, New York & Chicago, D. C. Heath & Co.

15. Louka, Elli )2006(, InternationalEnvironmental Law Fairness, Effectiveness, &

World Order,New York, Cambridge University Press.

16. Malanczuk,Peter )2002(, Akehurst’s Modern Introduction to International Law, 7th ed.,London & New York, Routledge.

17. Morton,Jeffrey S. )2000(,The International Law Commission of the United Na- tions, Columbia, University of South Carolina Press.

18. Murphy, John F. )2010(, The Evolving Dimensions of International Law: Hard Choices for the World Community, New York, Cambridge University Press.

19. Oppenheim, Lassa F. L. )1905(, International Law: A Treatise, vol. I,London, New York & Bombay, Longmans, Green, & Co.

(17)

20. Parry, Clive )1965(, The Sources & Evidences of International Law,Manchester, Manchester University Press.

21. Rosenne, Shabtai )2006(, The Law & Practice of the International Court,1920-2006, vol. III,Leiden/Boston, Martinus Nijhoff Publishers.

22. Rosenne, Shabtai )2004(, The Perplexities of Modern International Law, The Hague Academy of International Law,Leiden/ Boston, Martinus Nijhoff Publish- 23. Sands, Philippe )2003(, Principles of International Environmental Law,New ers.

York, Cambridge University Press.

24. Shaw, Malcolm N. )2008(, International Law, 6th ed.,Cambridge, Cambridge University Press.

25. Smith, Frederick E. )1903(, International Law, 2nd ed.,London, [Unknown Publisher].

26. Wheaton, Henry )1866(, Elements of International Law, 8th ed.,Boston, Little, Brown, & Company.

27. Wild, Susan E. )ed.( )2006(, Webster’s New World Law Dictionary,Indianapolis, Wiley, Hoboken.

B. Articles

28. Becker Lorca, Arnulf) 2010(, “Universal International Law: Nineteenth-Century Histories of Imposition & Appropriation”, Harvard International Law Journal, vol. 51, pp. 475-552.

29. Chiu, Hangdah )1987(, “Chinese Views on the Sources of International Law”, Harvard International Law Journal, vol. 28, pp. 289-308.

30. Clapham, Andrew )2010(, “The Role of the Individual in International Law”, European Journal of International Law, vol. 21 no. 1, pp. 25-30.

31. D’Amato, Anthony )1989(, “What Does It Mean to Be an Internationalist?”, Michigan Journal of International Law, vol. 10, pp.102-109.

32. Dugard, John )2007(, “The Future of International Law: A Human Rights Per- spective –With Some Comments on the Leiden School of International Law”, Leiden Journal of International Law, vol. 20, no. 1,pp.729–739.

33. Ellis, Jaye )2006(, “Has International Law Outgrown Trail Smelter?”, in Rebecca M. Bratspies & Russell A. Miller, Transboundary Harm in International Law:

Lessons from the Trail Smelter Arbitration, New York, Cambridge University Press, pp. 56-65.

34. Grant Cohen, Harlan )2007(, “Finding International Law: Rethinking the Doc- trine of Sources”, Iowa Law Review, vol. 93, pp. 65- 129.

35. Guzman,Andrew )2012(, “Against Consent”, Virginia Journal of International Law, vol. 52, no. 4, pp.747-790.

36. Jenks, C. Wilfred )1956(, “International Law & Activities in Space”, International

& Comparative Law Quarterly, vol. 5, no. 1,pp. 99-114.

37. Jennings,Robert )1991(, “An International Lawyer Takes Stock”, University of Miami Yearbook of InternationalLaw, vol. 1, pp. 1-16.