طابترا رب کاخ هتیدیسا و یرایبآ بآ تانبرک یب
درکلمع هدغ
یاه هچ ینیمز بیس
نايهوكش ربكا يلع :يرجم يرغصا يلع و روپ ليعامسا زورهب : نا راكمه
ققحم هاگشناد يليبدرا
، يزرواشك :هدكشناد ينابغاب مولع هورگ
:يديلک ياه هژاو هتیدیسا
کاخ یب ، ، یرایبّآ بآ تانبرک هدغ
ینیمز بیس ،هچ
هديکچ کمن رادقم زا یعبات بآ تیفیک تسا نآ رد لح لباق یاه
اما ی ااح بآ ااب یضارا یرایبآ ، رتاتس اعاب ،
رادقم کمن رد یم رارق ریثات تحت ار لوصحم دشر درکلمع هدش کاخ دهد
. یب ریثات یسررب روظنم هب تانبرک
هدغ رب کاخ هتیدیسا یرایبآ بآ ییاز
هزادنا هدغ اه ی هدغ تشک زا لصاح ینیمز بیس هچ
یاط رد یشیامزآ
یاه لاس 1387
- 1386 یلیبدرا ققحم هاگشناد رد ارجا
دش تای ر تای ی ااح رتاتب زا رواظنم نیا یارب .
ریداقم رد هتیدیسا حطس هس هک دش هدافتسا 5
/ 5 ، 5 / 6 5 / 7 یب حطاس هاس ااب هارمه رد یراایبآ بآ تاانبرک
ریداقم 3 / 0 یلیم یکا نلاا رتی رد
، 9 / 3 یلیم یکا نلاا رتی رد 9
/ 9 یلیم یکا نلاا رتی رد دروام راراق یاسررب
تفرس . ب قیقحت نیا ه
ت تیلپسا شیامزآ تروص
کولب ب اق رد یاه
رد یفداصت لماک 6
اراجا رارکت داش
.
هداد سنایرا هیزجت زا لصاح جیاتن هتیدیسا هک داد ناشن اه
اه اه اب یسررب دروم تافص همه رد هع اطم دروم ی
ینعم ف تخا حطاس داحا هاتوب رد هداغ دادعت نیگنایم زج هب یرایبآ بآ تانبرکیب رادقم رامیت .دنتشاد راد
ینعم رثا یاراد ،هدش یریس هزادنا تافص ریاس ی ر )نادلس(
یب هتیدیاسا لماع د نیب ی ،دوبن یراد تاانبرک
د یرایبآ بآ ینعم ت افت دصرد کی حطس رد هقاس دادعت زج هب تافص مامت ر
رد هاجیتن نیرتهب .دش هدید یراد
هتیدیسا 5
/ 6 تانبرکیب رادقم اب 3
/ 0 یلیم یکا نلاا رد رتی .دش لصاح یرایبآ بآ
1 - تشک ريز حطس و ديلوت
ینیمز بیس ییاذغ تلاوصحم نیرتمهم زا یکی
تسا ناهح یاهروشک زا یرایتب رد هک طیارش رد
فلتخم یاوه بآ یریتمرس
، یم تشک ه دتعم یریتمرس همین دوش
.
زا ناریا رد ینیمز بیس هژی تیمها
یا مدنس زا دعب تسا رادروخرب رارق ییاذغ داوم موس هاگیاج رد جنرب
لوصحم نیا دریس یم تسا مامت رد ًابیرقت
آ ن اه زا ،ناریا ی رزخ یایرد هنارک بوطرم قطانم ات ینابایب قطانم
تشک یم دوش :زا دنترابع روشک رد ینیمز بیس دی وت هدمع ةیحان هس ی ،
1 - یقرش لامش رد ناسارخ ات روشک یبرغ لامش رد یقرش ناجیابرذآ زا هقطنم نیا :زرب ا ةقطنم رتتس
هتفای . بیس دی وت ةدمع زکارم زا ناسرس ناجنز ،لیبدرا یم هیحان نیا رد ینیمز
.دنشاب
2 - .دراد دادتما ناریا زکرم ات یقرش بونج فرط هب زرب ا ةزوح یبرغ تمتق زا هقطنم نیا :سرساز ةقطنم
ناهفصا ندیرف ،کارا ،نادمه ،هیحان نیا رد ینیمز بیس دی وت هدمع زکارم یم
دشاب .
عافترا رد یلک روطب ،عفترم قطانم رد ینیمز بیس دی وت نیب
1000 ات 2000 ماجنا ایرد حطس زا رتم
یم دوش زا شیب . 90
% ب قلعتم روشک رد ینیمز بیس تشک ریز حطس ه
یا قطانم ن یم
دشاب .
لوا لصف
همدقم
3 - ب ناریا بونج عافترا ک کشخ یحاون هب قلعتم ینیمز بیس دی وت زا یشخب ه
تسا هژی آ
ن اه ،سراف ی
اتتچولب ناتتیس زا یتمتق ناتسزوخ ،ناسزمره ن
یم دشاب ( یش رتا 1997
).
2-3-2 -
ناهج و ناريا رد ینيمز بيس تشک ريز حطس و ديلوت
لاس رد ینیمز بیس دی وت ،یزر اشک تراز رامآ ربانب 1384
رب غ اب 122 / 830 / 4 تسا هدوب نت
ک ه یا حطس زا لوصحم نازیم ن 189645
راتکه هب تبتن هک تسا هدمآ تسدب یزر اشک نیمز د
لاس
نآ زا شی 730
ناشن شیازفا نت رازه یم
دهد روطب روشک رد ینیمز بیس تشادرب نازیم رامآ نیا قبط .
طسوتم 24
راتکه رد نت یم
دشاب ز رما . ه یا ناهج رد لوصحم ن رظن زا
ّیمها ت زا دعب ار مراهچ ماقم ییاذغ
رتتس یاراد ترذ زا دعب دراد ترذ جنرب ،مدنس هد
ایند رد عیزوت نیرت ا
رابراوخ نامزاس رامآ ربانب .تس
اهج یزر اشک ن
لاس رد 2003
زا شیب 311 نت نویلیم ینیمز بیس
زا 19 رد یعارز نیمز راتکه نویلیم
دش دی وت ناهج روشک هب طوبرم دی وت نیا موس کی زا شیب .
یاه هعسوت لاح رد یم
دشاب ی اح رد ، هک
، رد
ةهد یادتبا 1960
اهنت ید یم 11
زیم دصرد ب قلعتم ناهج رد دی وت لک نا
ه یا زومآ .دوب اه روشک ن
یژو ونکت د ر نازر اشک یاه
همانرب زین دیدج یاه
نیا یمیلقا طیارش رد فلتخم ماقرا ی ر رب یح صا
دی وت شیازفا نیا لماوع زا اه روشک یم
دشاب ریز حطس شهاک غریلع ،ینیمز بیس دی وت لک ،ناهج رد .
تلع هب ،نآ تشک تسا شیازفا لاح رد نیمز حطس دحا رد هدزاب شیازفا
. نیا تشک ریز حطس نیرتشیب
اب نیچ روشک هب قلعتم ایند رد هایس 667
/ 501 / 4 راتکه یم دشاب اب هیس ر نآ زا س 000
/ 290 / 3 راتکه
اب دنه ،نیچ زا س ایسآ ةراق رد .دراد رارق م د ماقم رد 000
/ 400 / 1 صاصتخا دوخب ار یدعب ةبتر هداد
دی وت اب نیچ روشک .تسا 331
/ 813 / 66 اب هیس ر نویساردف ،نت 000
/ 900 / 35 اب دنه نت 000
/ 000 / 24
ماقم رد بیترت هب نت یاه
تشادرب طسوتم اب دی وت درکلمع نیرتشیب .دنراد رارق موس ات ل ا 000
/ 50
دن زوین روشک هب قلعتم راتکه رد مرسولیک یم
دشاب اب دنله نآ زا س . 724
/ 40 سپس راتکه رد مرسولیک
اب کرامناد 591
/ 40 هبتر راتکه رد مرسولیک یاه
ب ار یدعب ه
هداد صاصتخا دوخ دنا
( یش رتا ، 2006 ) .
1 - یسانشهايگ
بیس ینیمز یملع مان اب tuberosum
Solanum هپ د یهایس
یا هداوناخ زا solanaceaea
یم .دشاب قطنم هایس نیا ءاشنم ه
دنا Andes ( ب ر زرم یکیدزن رد )
و یم اکیرمآ بونج رد یوی دشاب
( ،دمحا 1977 نوتروه
، 1987 ایسآ ا را هب هقطنم نیا زا .) تسا هدش لقتنم ناهج یاهروشک ریاس
( ،سیرره 1992
درایلیم کی زا شیب نونکا .) رفن
رد لوصحم نیا هدننک فرصم ند
دنتته ای (
امد س تنا
،ناراکمه 1988
،تن 1957 .)
1-1 - هشير
دی وت یفیرظ یلصا ةشیر ،یقیقح رذب زا لصاح ناهایس یم
دننک یم رد ناشفا تروصب ًادعب هک .دیآ
هدغ زا هک یناهایس یاه
دوجوب یرذب یم
دنیآ
، هشیر زا یمتتیس یاه
تروصب ًلاومعم هک دنراد ناشفا یبناج
ه رس ه یا هرس ی ر رب ییات هس یاه
دوجوب ینیمزریز ةقاس یم
دنیآ هشیر . یاه یحاون رد یبناج هیطیحم هریاد
شیر ه اه تتیرم رد یاه
هقاس یاه هرس ةحفص هب کیدزن ،ینیمز ریز یا
دید ، یم دنیآ رد ی ولس یتقت .
هیطیحم هریاد داجیا عاب
زاغآرس هشیر یم دوش متحا ای یکیناکم راشف اب هک دوخ ریتم یمیزنآ تی اعف اب ًلاا
یط سکتروک قیرط زا ار یم
دنک شیر ج رخ لحم . ه
اه خز ًاساسا لحم دنتته زاب یاه
یارب ار یسدو آ یاه
هارف ازیرامیب لماوع یم
دننک بیس رد . یم هشیر ینیمز
قمع ات دناوت 60
یتناس رتم دنک ادی هعسوت ی .
اب
مود لصف
عبانم یسررب
شیر لاح نیا ه
اه ییاناوت رب یدایز هیلا رد ذوفن یا
یاه دنرادن کاخ (
امد س ،ناراکمه تنا 1988
،تن
1957 .)
1-2 - هدغ هدیمان م زیر ای نو وتسا هک تسا ینیمز ریز ةقاس مروتم هتفای هعسوت شخب هدغ یم
دوش هدغ دشر .
ًاد دح 30 ات 60 نو وتسا هرس نیرت نیئا رد تشاک زا س ز ر یاه
ب ق زا س تسرد ،هدش هدی ر ییاهتنا
نو وتسا یاه
زاغآ ،درفنم یم
دوش یفاک تبوطر دعاتم یامد ،یکیرات . هدغ
یهد کیرحت ار یم
دنک .
هدغ یهد ا یامد ز ر لوط ندش هاتوک هب خسا رد ی
یم زاغآ بش نی ینامز .ددرس
هک هدغ اه لکش
یم دنریس
، داوم ( نینیک دی وت رتعیرس )اه یم
دنوش رگید زا . لماوع
هدغ یهد عمجت هک تسا ینارحب ةتساشن
هداد صیخشت نو وتسا ةلیسوب یم
دوش دی وت یارب یفاک گرب خاش دوج هب هدغ رتتس دشر ،لک رد .
هچنانچ .تسا هتتبا یندعم داوم بسانم یرایبآ ،مزلا داوم هدغ
یهد گرب ندمآ دوجوب زا شی یاه
یفاک
ع رش دوش
هدغ یاه .دمآ دنهاوخ دوجوب یرتکچوک دوش زاغآ هدغ یریس لکش هکنآ ضحم هب
، دشر
ا مادن یاه دنک رگید یم
دوش هدغ اه تتیرم هب یاه
ب اغ یکیژو ویزیف دصاقم (
کنیس اه ) داوم بذج یارب
لیدبت ی آ یم
دنوش کی ربیج دیسا دوج . (
عمجت زا یریسولج لی د هب زاغآ زا س ار هدغ دشر )GA
فقوتم هتساشن یم
دنک دنک لماوع . دننک
ی یم هایس دشر لکش دنناوت
عیرتت ار هدغ یریس هدومن
ای دی وت
.دننک فقوتم ار کی ربیج دیسا تی اعف هدغ
یهد یم دوک زا هدافتسا ای ماگنه د ز یرایبآ ةلیسوب دناوت یاه
دتفایب ریخأت هب راد نژ رتین
، نآ تدم دشر یلک نازیم اما
یم شیازفا .دبای
ه تمتق هزادنا اریز هایس ییاو
شیازفا نآ یرادیا یم ادی
دنک هدغ ًلاومعم . یاه
نیرتهاتوک ةلیسوب هک ی نو وتسا
اه دی وت یم دوش
،
نتته اراد ار نز نیرتشیب د
(
،ناراکمه ناروک 2003
.) ادتبا رد تسا نکمم هایس 20
ات 30 کچوک ةدغ
اهنت اما ،دنک دی وت 5
ات 15 لماک غولب هلحرم هب هدغ یم
دنسر
، نوچ هریخذ داوم زا دشر لاح رد ناهایس
نیا رد هدش هدغ
اه هدافتسا یم
دننک هدغ دادعت . یاه
غولب ةلحرم هب هک ی یم
دنسر ییاذغ داوم تبوطر هب
دراد یگتتب کاخ رد دوجوم (
،ناراکمه امکوب 1990
.) مروت هب ع رش هدغ تروصب نو وتسا یاهتنا یتق
یم دنک تسو ، (
)مردیر هعسوت
م ی .دبای تسا مردی ا ریز ًامیقتتم هک ی ولس ةیلا هک
هبن بوچ مویبماک هب
ادی رییغت زاس یم
دنک زاس هبن بوچ مویبماک ،یجراخ تمتق رد . لولس
یاه بن بوچ ه
یا دی وت ار یم
دنک .
زا غ اب ةدغ کی مردیر 5
ات 15 زاس هبن بوچ مویبماک .تسا هدش لیکشت ی ولس ةیلا لولس
یاه وچ ب
بن ه یا ی ر ه هدیمان مردیر یم
دنوش هزیگنر ی اح مردیر ةیلا هاسره . یاه
زمرق ینیمز بیس دشاب زمرق
هراوید ،هتخاس فقوتم ار دوخ تی اعف زاس هبن بوچ مویبماک ،غولب نامز رد .دوب دهاوخ گنر یاه
نآ ی ولس
رت یخض هدغ تسو یم
دنوش ( یش رتا
، 2006 ) .
ب هدغ رد شخ
یاه دراد دوج یفلتخم هک
لماش بن بوچ ةیلا ه
یا ین ریب ( هریخذ یشنارا ،)مردیر یا
ین رد یدن آ ةقلح ین ریب
یم دنوش همه . تفاب اه کت کت هب شچ
اه تسو نیب ةلصاف .دنتته لصتم
ین ًاد دح یدن آ ةقلح یتناس
رتم لحم رد یدن آ ةقلح تسو ی ،تسا شچ
اه رد لاصتا لحم
دنتته کیدزن سامت رد شیب ک نو وتسا (
،امیزر 1989
.) بوچ یتفاب ،هدغ ندش خز هب شنکا رد
بن ه یا نیربوس مان اب لکش ز ر کی تدم رد
یم دریس زا هدش خز لحم فارطا رد هیلا نیا لیکشت یارب .
هدافتسا هدش هریخذ هتساشن یم
دوش شهاک هدغ ةتساشن یوتحم هجیتن رد ، م
ی .دبای یلا لمع نیا ه
یا م اقم
دوجوب ییایرتکاب یچراق یازیرامیب لماوع د ر ربارب رد یم
در آ .
ظح م لباق روطب هدغ کی رد شچ دادعت ه
یا دشر طیارش هدغ ةزادنا ،هتیرا نوچ یلماوع هب هتتب
نیا .تسا ریغتم شچ
اه هناوج دننام یاه
وح صوصخم چی رام کی ،هقاس ی ر یرانک دوجوب هدغ ل
یم دنر آ .
رد ف غ ناوج ةدنریسرب
ه اه زا یشخب ی ر گرب کی رانک عقا رد ، شچ .تسا کچوک گرب کی ، شچ رد
رارق شچ ینایم شخب رد یلصا ةناوج ،دراوم زا یرایتب رد .تسا هدش عقا هقاس کی یم
دریس فرط ره رد
وج نآ آ ن اه ی ناوج نیا ًاب اغ هک دراد دوج رگید ه
اه دش کیکفت هدغ تشوس طسوت یبوخب ه
دنا تروصب
تفرس رارق ه رانک رد لثم ه
دنا ( ءافیا ار یمهم شقن یرذب ةدغ ندز هناوج رد رما نیا یم
دنک ماگنه رد .)
،هدغ دشر شچ
اه دنتته باوخ ت اح رد (
،امزری 1987 .)
1-3 - لگ
لس اه تمتق جن ، ی
هب گنر یاه هماخ اب فلتخم خ د نادمخت هداس ة ک
آ ن اه ی دنتته ،هدرس .
لاقتنا داب اب ًلاوصا یم
.دبای هایس نیا تسا نشسدوخ
دراوم رد ی ردان ًاتبتن
ینشسرسد نآ ماقرا زا یضعب رد
یم هدید دیئولپید ماقرا رد صوصخم دوش
( ،ناراکمه کی رتسا 1999
) .
1-4 - هويم
ویم ه اه یغرم خت ات درس (
هب رطق 3 - 1 یتناس رتم وهق ای زبس هب لیام درز ،زبس گنر هب )رتشیب ای ه
یا رد ،
ویم .دنتته شفنب ات زمرق ،ندیسر ماگنه ه
اه خ د آ ن اه ی یاراد زا شیب
300 - 200 تلع هب .دنتته رذب
هایس نیا ةویم .دشاب هتشادن دوج یرذب ،هویم لیکشت تروص رد یتح تسا نکمم ،زاس یقع لماع دنچ هب
یمس نینلاوس ةدام ندوب اراد تلع یم
دشاب ویم نیا رد دوجوم ةناد . ه
اه یم زات هایس دنناوت ه
یا دننک دی وت
، اما
ب هدش دی وت ناهایس ه
یا ت افت ر ن ةدغ لیکشت یارب نمض رد تشاد دنهاوخ د ا هایس اب یدایز یاه
یرتشیب رایتب نامز لماک دنراد زاین
( ،ناراکمه تناسامد 1988
،تن 1957 .)
1-5 - هقاس
هعطق زا هک ینامز یاه
هناوج یرذب یم
دنز
، دشر یرذب ةعطق کی زا هقاس نیدنچ یم
دنک هلئتم نیا .
ینامز دشاب لااب رایتب هقاس کارت هک
، یم یمظن یب عاب دناوت یاه
دشر رد یکیژو زیف هدغ
اه زبس دننام ،
دش ن دشر ،هی ا لحارم رد .ددرس هدغ یدومع تروصب هقاس
یم دشاب هب هقاس عافترا ، 150
- 60 یتناس رتم یم
قاس کارت .دسر ه
اه ریثأت هقاس عافترا رب نینچمه یم
دراذس قاس عافترا کارت شیازفا اب ، ه
اه شیازفا یم دبای
هقاس دادعت ت اح نیا رد یاه
رتمک رایتب یبناج یم
دوش شهاک تدش هب زتنسوتف لیتنات یم
دبای ( امکوب
ناراکمه
، 1990 ).
اما ،تسا زبس ًلاومعم هقاس یم
دناوت هی از ،یناوغرا ات زمرق دوج اب .دشاب یبوچ ریغ راد
تمتق ،دشر لصف رخا ا رد نیا یاه
یناتحت یم دنناوت دنوش یبوچ ًاتبتن (
ناراکمه امکوب
، 1990 ).
1-6 - گرب
عونت نوس زا یرایتب نایم رد گرب ه
اه ا یعارز ماقر هدید
یم دوش نز ر . ه اه گرب نیریز حطس رد اه
هخاش .دراد دوج ییاوه تمتق ی ر رب کرک فلتخم عاونا دنتته دایز رایتب یاه
هناوج زا یعرف یاه
دوجوب گرب یروحم یم
دنیآ گرب یوگ ا یلک روطب . بکرم ینیمز بیس هایس رد یهد
دننام ر یم
دشاب هارمه ،
اب 12 - 7 ضیب ةچسرب رمهب ،ب انتم لکش ی
ها گرب ةیشاح .ییاهتنا ةچسرب کی فاص ای سرضم اه
یم دشاب رد .
چسرب نیا لصاوف ه
اه هچسرب زین یاه
صخشم رهاظ نادب هک دراد یاج یرتکچوک یم
دهد
، ب ه یروط دوج هک
آ ن اه ببس یم دوش ب هایس نیا ه
هنوس زا ت وهس یاه
رگید Solanum لکش نازیم .دوش هداد صیخشت
یریس
چسرب نیا ه
اه قر کی درکلمع لیتنات ةدننک نییعت یم
دشاب ( ناراکمه امکوب
، 1990 ).
1-7 - ا ینيمز بيس ماقر
یسدیسر نامز :نوچ یتافص ةلیسوب ًلاومعم ینیمز بیس ماقرا (
د ز ،)سر رید ،سر طسوتم ،سر
هدغ تسو گنر (
،)زمرق ،درز ،یئامرخ ،دیفس تفاب
هدغ تسو (
ربز ،فاص یتشوس تمتق گنر ،)
( ،دیفس
هدغ لکش ،)درز ،مرک (
یم یدنب هتسد هریغ )هدیشک ,یک د ،یغرم خت ،درس .دنوش
یم یت حم دن امد ،ی وبناتسا ،یدنش لماش ناریا یلحم ماقرا نیرتمهم لاس رد دشاب
ماقرا ریخا یاه
ماید ،امیزوک ،دروکنوک،انیرب ،اکارب ،سکاجآ ،لاوئآ ،ایرسآ
،انافرام ،اسارد ،تنو زین هریغ ناتراپسا ،وساکی ،نروم
یم تشک ناریا رد دنوش
( یش رت ا
، 1997 ).
1 - 8 - ینيمز بيس هايگ دشر لحارم
یم ار ینیمز بیس هایس دشر درک یدنب یتقت صخشم ةلحرم جن هب ناوت
( ناراکمه ار
، 1993 ).
1-8-1 هناوج دشر
ج دشر اب هلحرم نیا ناو
ه اه زا شچ اه یم زاغآ ج رخ اب ددرس آ
ن اه یم نایا کاخ زا دبای
. هلحرم نیا رد
شیر دشر ه
اه ناوج نییا تمتق رد ه
اه یم زاغآ ددرس هدغ اه هیذغت عبنم ناونع هب زین یا
یارب ناوج ه اه لمع
یم .دننک 1-8-2 - یشيور دشر
یا ن تمتق مامت هک هلحرم ایس یشی ر یاه
ه ( گرب اه قاس ، ه اه شیر ، ه اه ، نو وتسا اه
لکش نآ رد )
یم دنریس
، یم زاغآ کاخ حطس رد هناوج روهظ زا هدغ ع رش ات دوش
ب یهد ه یم لوط ناوج روهظ اب .دماجنا
ه اه
یم زاغآ هلحرم نیا یادتبا رد زین زتنسوتف کاخ حطس رد لحارم .دوش
ر دش 1 2 ،تشاک خیرات هب هتتب
د کاخ یامد یکیژو ویزیف نس زین یطیحم لماوع رگی
هدغ اه یسژی زا ماقرا یاه
30 ات 70 لوط ز ر
یم دشک ( ناراکمه امکوب
، 1990 .)
1-8-3 -
یهد هدغ
هلحرم نیا رد هدغ
اه سأر رد نو وتسا
اه یم لکش یم یقاب هتفاین هعسوت ی ،دنریس
هلحرم نیا .دننام زین
ات 2 هتفه م ادی همادا ی
دنک یم نامزمه یهدلس زاغآ اب هلحرم نیا یاهتنا ینیمز بیس ماقرا رتشیب رد . .دوش
هدغ ،تسا ینیمز بیس هایس یسدنز ةخرچ هم لحارم زا یکی ییاز نوچ
هک – 85 75 ةدام لک زا دصرد
عمجت هدغ رد ینیمز بیس کشخ یم
دبای . هناسادج ةدید د ةجیتن هدغ لیکشت هدغ نو وتسا دی وت
از یی
یم ةلیسوب کی ره هک دشاب لماوع
یم لرتنک یفلتخم وش
ن .د
نو وتسا اه
قاس ینیمز بیس ی ه
اه ی نییا زا ً ماک هک دنتته یبناج رس نیرت
ه اه یلصا ةقاس کاخ ریز ی
دوجوب یم دنیآ قاس نیا . ه
اه رگنایم یاراد ه
اه دش دننام ب ق اهتنا رد هک دنتته لیوط ی ه
دنا هب تمتق نیا .
لی د ب .تسا تیمها زئاح ییاهتنا ریز ییاهتنا تمتق یتتیز تیهام ه
یعیبط روط نو وتسا
اه رد ادتبا
رس ه اه لماکت ینییا ی یم
دنبای ب سپس ه
رس زا یدعاصت تروص ه
اه دوجوب رتلااب ی یم
دنیآ . رد هدغ لیکشت
زاغآ نو وتسا ییاهتنا ریز ةیحان یم
دوش هدغ لیکشت تم ع نی ا هک
، دش یخض ةناوج ریز هرگنایم نی ا ن
تسا نو وتسا ییاهتنا
(
،ناراکمه ک رتسا 1999
).
1-8 - 4 - مجح شيازفا هدغ
اه
لولس یاه تاردیهوبرک یندعم داوم ،بآ عمجت اب هدغ ن رد یم یجح اه
ب اغ زکارم هب لیدبت دنوش
تاردیهوبرک بذج یم هایس رد ی آ ریغ داوم اه
وط هلحرم نیا .دنوش ینلا
ینیمز بیس دشر رد ار تدم نیرت
یم صاصتخا دوخ هب ب لوط هام هس ات تسا نکمم هلحرم نیا قر تشاک خیرات هب هتتب .دهد
دشک ( امکوب
ناراکمه
، 1990 ) .
1-8-5 -
ديسر ن
رد درز هایس گرب خاش هلحرم نیا یم
دوش گرب اه نیب زا یم دن ر ب زتنسوتف ، ه
شهاک جیردت
یم ای دب دنک هدغ دشر تعرس یم
دوش هایس اهتنا رد یم
دریم لصف یاراد قطانم رد هک یسررید ماقرا .
هب هدغ کشخ نز هلحرم نیا رد .دنسرن لماک یسدیسر ةلحرم هب تسا نکمم دننک یم دشر هاتوک دشر .دسر یم دوخ رثکادح دشر هر د لوط
هب هتتب ینیمز بیس هایس
، قر اگنه ات تشاک نامز زا دیسر م
ن
لوصحم 80
ات 150 ز ر یم دشاب (
،ناراکمه ک رتسا 1999
).
2-1 - ینيمز بيسريثکت
ینیمز بیس یتنج ر د اب
( )یقیقح رذب یتنج ریغ
( ی ومعم هدغ
، ینیم ربویت )ربویت رکیم
ریثکت یم دوش ( ناراکمه امکوب
، 1990 .)
2-1-1 - یلومعم هدغ
تشاک یارب هب ینیمر بیس راتکه کی
2 / 5 - 3 هدغ نت زاین
تسا . نیاربانب
، 15 ریز حطس زا دصرد
دراد صاصتخا نآ یرذب هدغ دی وت هب ینیمز بیس تشک .
هک ی اح رد
، طقف روظنم نیا یارب ت غ رد 3
/ 3
صاصتخا تشک حطس دصرد یم
دبای (
،ناراکمه ک رتسا 1999
.)
یرذب هدغ اب لومعم تروصب ینیمز بیس ریثکت
یم دوش . تسا یبیاعم یاراد ر نیا
، هک زا نآ
هلمج یم ناوت هب بیرض ریثکت تافآ هب دایز تیساتح ،نییا یرامیب
اه لاقتنا آ
ن اه لکشم هدغ اب
ت داجیا تعاب هک ضراوع نیا لرتنک ندوب غ
یم زین هدغ رد یتاریی دنوش
. نیا رب ه ع
، یزهجم یاهرابنا هب زاین
ب ات تسا ه
بولطم طیارش رد تشاک ات تشادرب نامز زا ناوت آ
ن اه .درک یرادهگن ار هدغ
اه رذب ی ی ب نوچ ه
ریثکت یتنج ریغ ر اب بترم روط یم
دوش شهاک نآ تیفیک ر رم هب یم
دبای عاونا هب نآ تیساتح
تافآ یرامیب اه رتدایز یم دوش . ب ه لاقتنا ندش هدو آ دعتتم هدغ تعیبط یلک روط یم ازیرامیب لماوع
دنشاب
، دراد یدایز شقن هدنیآ لوصحم دی وت شهاک رد نیا (
ناراکمه ار
، 1993 ).
رازس ساسا رب
ینیمز بیس یللم ا نیب زکرم
، هدغ اه یرادرابنا هر د یط رد لثم یت کشم اب
ناوج ه یرذب هدغ ندز
، شهاک
یراد رابنا تردق شهاک نز یم هجاوم
دنوش سا . ت ا هداف هدغ ز تیزم یاه یتخاونکی تشک رد ت وهس لثم
دشر رد اراد ار
یم دشاب (
،لا وک 2004 ).
2-1-2 - یقيقح رذب
هدافتسا ینیمز بیس ریثکت یارب یقیقح رذب زا هدغ یاج هب نیچ هلمجزا اهروشک زا یضعب رد
یم دننک ( ناراکمه نشاکا
، 1980 ).
یقیقح رذب ره هزادنا 8
/ 1 - 2 / 1 یلیم ره رتم 100
نآ هناد 100
-
50 دراد نز مرس
(
،ناراکمه ک رتسا 1999
).
یقیقح رذب زا هدافتسا اب یم
ناوت ت کشم زا یدایز دادعت
هلمج زا .درک فرطرب ار هدغ تشک رد ت وهس
تافآ لاقتنا شهاک رذب یراد رابنا لاقتنا یرامیب
اه
یم دشاب فت یقیقح رذب تشک بیاعم زا . نآ دی وت ت کشم تافص قر
، هایس ندوب فیعض ا
رذب زا لصاح ن
هک تافآ یطیحم یاه شنت لباقم رد یرامیب
اه یم یدایز بیسآ دننیب
(
،ناراکمه ناروک 2003
).
2-1-3 - شور ياه هوبنا ريثکت
اریخا ر یاه دیدج درک ادی یدایز رتتس ریثکت ه
دنا . نیا زا یکی ر
یاه زیر تشک یدایدزا
ن همه رد یعیس دح رد هز رما هک تسا تفاب تسا هدافتسا دروم ایند طاق
(
،ناراکمه یسوه 1981
شاروم ،کی 1974 ).
یلااب ریثکت بیرض یاراد ریذ فاطعنا رایتب ر نیا ی
دی وت ناکما ر نیا اب .تسا
هدغ اه یرذب ی هارف س ری زا یراع
یم دوش (
،ناراکمه اک ر 1978
اب .) سا ت زا هداف ر نیا یم
ناوت
ت کشم زا یرایتب ر
یاه شهاک ار یتنس ی اد
د ( ناراکمه امکوب
، 1990 ).
رذب دی وت تفاب تشک ر
هدرک لوحت راچد ار ینیمز بیس تشک ریز حطس ندش ربارب د عاب
اهروشک زا یضعب رد لوصحم دی وت
تسا هدش مانتی هلمج زا (
امکوب ناراکمه
، 1990 .)
ر یاه دراد دوج هوبنا دی وت یارب یفلتخم ی ناکما عبات هک
تا دی وت لحم یم
دشاب (
،زنوج 1988 ).
ر رد هوبنا دی وت
ییاذغ درادناتسا تشک طیحم ی ر رب هنومن زیر ناونع تحت هایس زا یکچوک هعطق
( شاروم لاومعم کی
کوکسا و ن رد رد )
ه اه هشیش ی یا
تشک هتفه جن ات هس یارب هدش لرتنک طیارش رد
یم دوش (
،ناراکمه کیشاروم 1962
.) ر نیا رد ناهایس ریثکت یارب ییاذغ طیحم تابیکرت رد ف تخا
ءاشن لثم یهایس عبانم زا یفلتخم عاونا تفاب تشک ر اب ،تسا ک
، ینیم ربویت زا یراع ربویت رکیم
دایز سایقم رد ار س ری یم
ناوت مادنا نیا دی وت تیفیک .درک دی وت ریثات تحت اه
یظنت داوم بیکرت
دننک ه اه هشیش ن رد تشک هلحرم رد یطیحم طیارش دشر ی تسا یا
(
،یش رتا 2006
) . نومن زیر ه اه رد
هشیش ن رد لیرتسا ماک طیارش یا
یوتحم 100
یلیم حم رتی طی
MS هتیدیسا اب
5 / 7 ن دب
نومروه ب دشر یاه ا
3 زراکاس دصرد 7
/ راسآ دصرد ،
چهایس سپس هدرک تشک ه
اه هدیرب ار هزات طیحم هب
یم لاقتنا هتفه راهچ تدم یارب دنهد
. چهایس ه اه عافترا هب هک ینامز ار 8
- 5 یتناس ندیسر رتم د
، وشتتش
د وکیمر ،کاخ طولخم رد هدا تی
ب نش ه تبتن 2:1:1 رظ رد ف رطق اب ی 5
یتناس رد یرتم هب هناخلس
تدم 2 چهایس عافترا هک ینامز یرادهگن هتفه ه
اه هب 12 - 10 یتناس دیسر رتم
، آ ن اه ف رظ هب ار رطق اب
10 یتناس هداد لاقتنا یرتم
، رد ناهایس تدم نیا یط رد یاراد هک یطیحم
طیارش ی اب 12 رون تعاس
یامد 22 - 20 هجرد یتناس دارس یبتن تبوطر 80
- 70 رادهگن دصرد ی
یم دنوش اس
ی مزلا یاه تبقارم ر
ی ر زین آ
ن اه یم لامعا ددرس
(
،ی انار 1997 ).
ره زا لاومعم تفاب تشک هاگشیامزآ رد کس ف
15 - 10 زیر
طسوتم نز اب هدغ 200
- 100 یلیم مرس دی وت یم دوش
، زیر هدغ اه تشادرب تقد اب اب
س شکچراق
"
تتی اب ی
"ن رادقم هب 2
/ 0 دصرد تدم هب
10 رامیت هقیقد یم
دنوش . یامد رد یکیرات لحم رد سپس 20
هدش هتشاذس ز ر د تدم هب هجرد عب دنوش کشخ ماک ات
د باوخ هر د نتتکش روظنم هب آ
ن اه رد ار
تیک ه اه یامد رد راد ذفنم نلیتا یل ی 5
تدم هب هجرد 5
- 4 ام ه رارق یم دنهد
، زیر هدغ اه یدی وت ی 15
ز ر
تهج تشاک زا لبق شی
هناوج راد رارق ی ومعم قاتا طیارش رد ندرک یم
دنریس هب روظنم نیا یارب هکنیا ای
تدم 15 یامد رد رد ز ر 12
- 10 هجرد یتناس دارس یبتن تبوطر 80
یرادهگن دصرد
یم دنوش
، سپس رد
طیحم بسانم تشک هناخلس طیارشرد
دایز کارت اب تشک
یم دنوش ( ناراکمه نمو
، 1993 س
گن
،ناراکمه 1992
) .
اهربویت رکیم هدغ
اه ب دنتته یزیر رایتب ی ه
نز هک یروط آ
ن اه نیب 700 - 200 یلیم مرس رطق آ ن اه
لداعم 10 - 3 تسا رتم یلیم (
ناراکمه ک رتسا
، 1990 ).
ربویت رکیم دی وت یارب هجیتن نیرتهب ینامز
لصاح یم دوش نومن زیر هک ه
اه ضرعم رد 8
عاس دنریس رارق ز ر لوط رد رون ت
، طیحم طیارش رد سپس
دنشاب هدش تشک یکاخ تشک
، کاخ طیارش رد اه ربویت رکیم نوچ طیحم زا رتهب هناخلس رد دایز رون اب
ن رد هشیش یا تمک رون هک ر
لیکشت دنراد ی یم
دنوش (
،یکس ر 2001
).
داوم زا رگید هشیش ن رد طیارش رد یدی وت یا
ینیم ربویت نیب رطق هک دنتته اه 25
- 5 رتم یلیم
نیب نز یاراد ای 10
ات 7 / 0 دنشاب یم مرس .
دادعت ینیم ربویت زا هایس ره یارب یدی وت 10
- 2 ساسا رب ددع
تسا ت افتم دی وت تیریدم .
لومعم طیارش رد دی وت زا دعب ار مادنا نیا (
هعرزم ) یم ناوت درک تشک
(
،ناراکمه ک رتسا 1999
).
غا بل ر یاه دی وت یارب زین کاخ ن دب ی ینیم
ربویت دنتته هدافتسا دروم .
زا تیزم یاه نیا ر یاه هب ندش هدو آ لامتحا شهاک یرامیب
اه نز رظن زا دی وت یلااب بیرض دادعت
زیر هدغ اه طیحم هب تبتن یکاخ یاه
یم دشاب (
،تو ر 1999 داوم زا یکزان راون تشک ر نینچمه .)
اذغ یی NFT ( ) رارق هدافتسا دروم هدغ زیر دی وت یارب یم
دریس (
،ناراکمه رلیا 1990
).
2-2 - ريثأت بآ و کاخ دشر رب
یهد هدغ و ینيمز بيس هايگ
2-2-1 - تبوطر دشر ةر د مامت یط کاخ رد یفاک تبوطر دوج هب هدوب ساتح یکشخ هب ینیمز بیس هایس
دنمزاین یم
دشاب ر د نیرتلااب . زا دعب .تسا عیرس دشر لاح رد هدغ هک تسا ینامز یکشخ هب تیساتح ة
هتفرس رارق بوطرم طیحم رد یرذب ةدغ دیاب تشاک ناوج
ه اه هدش هطاحا بوطرم کاخ طسوت دیاب زین
دشر ات دنشاب هناوج
نیا زا .دوش ماجنا یبوخ هب ندش زبس زا لبق ار ینیمز بیس یرایبآ نی ا ًلاومعم ر
ا تشاک یم ماجن تبوطر تشاک نامز ات کاخ :دراد هم ةدیاف هس تشاک زا لبق یرایبآ یلک روطب .دنهد
تسد زا ار یرایتب یم
دهد مرس رتعیرس هجیتن رد یم
دوش ندش زبس رد عیرتت ببس کاخ یلااب ترارح .
رذب هدغ یم
ددرس نینچمه ، ببس
یم دوش هخولک ن دب هدش درخ کاخ هک دشاب
کاخ د بوطرم فارطا ر
فلع رذب ندز هناوج .دریگب رارق ةدغ لرتنک هدومن کیرحت لوصحم ندش زبس زا لبق ار زره یاه
آ ن اه ار
لیهتت یم دنک (
،یش رتا 2006
) بآ دایز رادقم . یم
دناوت هدغ یسدیسو نژیتکا دوبمک بجوم یاه
یرذب
هک اه کاخ زا یضعب رد .دوش کارتم
یم دنوش یرایبآ ای ناراب ، دیدش یناراب
یم دناوت کاخ یسدرشف بجوم
نوس هب دوش کاخ ذفانم ندش د دتم ای ه
یا یم ریخأت هب ندش زبس هک زا دعب بآ نیمأت ،بیترت نیدب .دتفا
هقاس دادعت تخاونکی ندش زبس رظن زا ندش زبس زا لبق تشاک یاه
هم رایتب ،دمآ دنهاوخ دوجوب هک ی
دشاب لااب کاخ یامد یتق .تسا زین
یم ناوت دیاب ت اح نیا رد ی ،درک هدافتسا امد شهاک یارب بآ زا
لمع نیا اب .دوش فرصم یناراب یرایبآ قیرط زا تاعفد هب بآ یکدنا ریداقم یم
ناوت ار کاخ یامد –10
5
یتناس ةجرد دشر ع رش ات ندش زبس ةر د لوط رد بآ دایز نازیم .داد شهاک دارس
هدغ یهد کی دی وت هب
شیر تتیس ه
یا نایز هر د نیا رد دح زا شیب یرایبآ ،نیاربانب .دش دهاوخ رجنم یحطس یرایبآ ،تسا راب
بسانتم دیاب شیر تتیس گرب خاش ةعسوت اب
ه یا .دشاب
بآ دوبمک .دراد زاین بآ یدایز رادقم هب لااب درکلمع هب یبایتسد یارب هایس ،هدغ دشر ةلحرم رد
یم دناوت وطب قیرط زا یقتتم ریغ رثا .دراذگب رثا ص اخ نویس یمیسآ نازیم رب یقتتم ریغ یقتتم ر
تروص گرب یری عیرتت یم
دریس هاتوک ار دشر ةر د گرب ماگنه د ز ندش ری ،نمض رد . یم
دنک ،نیاربانب .
یکشخ ةر د کی یم
دناوت نیا زا هدافتسا نامدنار هایس طسوت هدش تفایرد رون عومجم ةدام دی وت یارب رون
شهاک زین ار نآ تیفیک هکلب ،هدغ درکلمع اهنت هن بآ دوبمک .دهد شهاک ار کشخ یم
دهد یارب یلک روطب .
نیب تخاونکی روطب دیاب کاخ تبوطر ینیمز بیس هایس رد درکلمع بولطم دح هب ندیسر 60
ات 70 دصرد
ظنمان دشر هب بآ ظنمان نیمأت .ددرس نیمأت یعارز تیفرظ بجوم تسا نکمم هک ،دش دهاوخ یهتنم هدغ
هدغ لیکشت یاه
ی ر رب کرت داجیا لکش دب هدغ
اه ددرس (
،یدیشر 1383
) .
هر د یاه ب ،لااب یامد اب مأوت یکشخ دیدش ه
گرب خاش زا لماک روطب کاخ هک هدغ دشر ةر د لیا ا هژی
،تتین هدیشو یم
دناوت ب بآ نیمأت .دوش هیوناث دشر بجوم رثا زین هدغ کشخ ةدام رادقم ر
یم دراذس نازیم .
هدغ کشخ ةدام دصرد شهاک عاب ید دح ات تسا مزلا هایس بولطم دشر یارب هک یبآ یم
دوش رسا هژیوب ،
لرتنک یددعتم لماوع طسوت هدغ کشخ ةدام رادقم اما .دوش هداد هر د نیا رخا ا رد بآ یدایز رادقم یم دوش لباقتم رثا رگیدکی اب هک نوس هب ،دنراد
ه یا نازیم .تسا لکشم ییاهنت هب لماع کی رثا ینیب شی هک
،هقاس هتوب کارت ،داب ز ،امد ،کاخ عون ،یفرصم دوک نازیم هب هتتب ینیمز بیس زاین دروم بآ ر یاه رد .دراد زاین یدایز ًاتبتن بآ هب ینیمز بیس .دراد یگتتب دشر ةر د لوط نینچمه یعارز
اهنیمز کاخ رد رتشیب دیاب یرایبآ د نایب ةلصاف یسر ی رتمک ینش یاه
رد .دوش هتافرس رظن رد
نیمز ره یانش یاه 7
- 6 کاخ رد هبترم کی ز ر ره یسر یاه
– 12 10 یرایبآ هعرزم دیاب رابکی ز ر
یئاوه بآ طیارش هب هجوت اب یلک روطب .دوش تفاب
هب دشر ةر د لوط رد راتکه ره ،کاخ 500
ات 600
یلیم رتم لداعم هک 000
/ 10 ات 000 / 13 رتم سا بآ بعکم ت
، دراد زاین (
،یدیشر 1383
) .
2 - 2 - 2 صاوخ یفيک
بآ يرايبآ
لاس ار نیا دنراد ع طا لوصحم دی وت کاخرب بآ تیفیک رثا زا نادنمشناد هک تسا یدایز یاه
یم دنناد کمن رادقم زا یعبات بآ تیفیک هک یاه
لح لباق تسا نآ رد
، اب ما ی اح بآ اب یضارا یرایبآ
رارق ریثات تحت ار لوصحم دشر درکلمع هدش کاخ کمن حطس رتتس عاب یم
دهد . نیاربانب ، رد رظن
یلصا زا یکی یرایبآ بآ تیفیک نتفرس نیرت
با تسا یزر اشک تادی وت تیریدم راز (
،ینادرم 1382 ).
تایصوصخ یفیک
بآ یرایبآ هب هس سد هت یتقت یم : دوش یکیزیف
، ییایمیش یکیژو ویب
. تایصوصخ
یکیزیف هم
لماش داوم قلعم هجرد ترارح .تسا
ردک ندوب ای رادقم یتارذ هک تروصب قلعم رد بآ دوج
د درا
، نکمم تسا عنام زا فرصم بآ یارب یزر اشک ددرس
. تارذ دماج دوجوم رد بآ ریظن تارذ کاخ
یم ناوت د رد تتیس وت
عیز بآ
ًاصوصخ رد
هناخلس هک تتیس هرطق
یا دروم هدافتسا رارق
یم دریس ، دی وت
لاکشا دنک عاب هتتب ندش لزان یاه یرایبآ یسدیئاس
تازیهجت یرایبآ
دوش . هجرد ی ترارح بآ
یرایبآ یم ناوت د رد هناخلس
ًاصوصخ یارب
دی وت ناسدننک ناهایس
هراتسرب ا ی لماع هم یم دشاب
، ارچ هک
یاهامد لااب
ای نیئا ببس داجیا هک یسرب شهاک زرا تیفیک
نیا ناهایس یم دوش .
تایصوصخ یکیژو ویب
هم لماش کبلج
،اه ب رکیم اه
ریاس تیناسرا یاه
یرامیب از تسا . کبلج
ب رکیم اه
نکممزین تسا
ببس هتتب ندش لزان یاه تتیس یرایبآ
دنوش ( اماسا سوبنر د
، 1979 ؛
،تنارس نتت ا 1973
).
هچنآ زا رظن یزر اشک رد
هطبار اب تیفیک بآ م رط یم دشاب ، تظلغ تابیکرت
داوم لح هدش رد بآ تسا هک
نیرتشیب ریثأت
ار رب دشر هایس ای تایصوصخ کاخ
اراد یم دشاب . هب روط یلک تیفیک بآ یرایبآ ار یم ناوت هب
هلیس ی تایصوصخ ییایمیش
لیذ دروم رب یسر یبایزرا رارق داد : یروش ای تظلغ لک کمن یاه لح هدش رد
بآ
، یمیدس ندوب
ای تظلغ یدس دوجوم رد بآ اب ریاس نویتاک
،اه تابیکرت ینوینآ
بآ هژیوب تظلغ تانبرک اه
تانبرکیب اه
تظلغ رگید یرصانع هک
نکمم تسا یارب دشر هایس س یم دشاب ( اماساک سوبنر د
، 1979 ؛
تت ا
،تنارس ن 1973
).
اب هجوت هب دراوم روکذم یخرب زا ییاهرتمارا هک
رد تشک تلاوصحم هناخلس
یا دی وت هلمج زا هدغ
هچ تیمها
یرتشیب دنراد
، زادنترابع :
تظلغ لک کمن یاه لولحم رد
،بآ یتخس
،بآ تظلغ یدس ، رلک هتیدیسا .
رد
طیارش صاخ یرصانع ریظن
،نهآ روب ارولف دی زین هب ناونع یاهرتمارا هم
رد رظن هتفرس یم دنوش تو ار )
،نتیاس .(1999
تایصوصخ ییایمیش
ریظن تایصوصخ یکیزیف
یکیژو ویب نکمم
تسا رد لوط لصف ریغتم
.دشاب ءایحا رادقم شهاک ،هشیر طسوت نوت ر عفد پم یگتخیر ه هب ،کاخ لولحم رد ی آ ریغ نهآ تظلغ شهاک
ءاشغ رد نهآ یئاجباج بذج شهاک ،هشیر رد یلنف تابیکرت یزاس دازآ شهاک رثا رد هشیر یئامس
( هب
قاس هب نهآ لاقتنا )ی آ یاهدیسا تخاس کینبرک زاس تیبثت شیازفا تلع ه
اه یارب نهآ ندوبن هارف ،
گرب رد لیف رلک لیکشت گرب دشر زا یریس ولج یسرب تفاب لخاد رد نهآ لداعتمان عیزوت ،اه
ه ومن ا
تسا هدوب نییت ر تخاس یارب اه نینک وتیس ج رخ تعرس شهاک عاب هک تس رلک (
،ناراکمه سروتک
2005 ) یتروص رد . هک
، گرب دوب ک زا یشان ید ز هب تبم یاه د هایس هدافتسا لباق نهآ نازیم ن
ر کاخ
( تید دحم ن دب لک نازیم نایم یکیدزن تبثم یگتتبمه دشاب )صاخ یاه
گرب نهآ لیف رلک نازیم اه
.دراد دوج رنشرام(
، 1987
؛ یرت و
، 1982 ) ،هچنانچ ی تید دحم ریثات تحت
هایس دشر یاه (
هکاخ دننام یا
)هریغ رفتف دایز فرصم ،یکهآ رد .درادن دوج ای هدوب فیعض بلغا یگتتبمه نیا
نازیم یطیارش نینچ
گرب رد لک نهآ ز رلک یاراد هدش درز یاه
، گرب زا رتشیب یتح ای هزادنا ه تسا نکمم ه
یشخب .دشاب زبس یا
ف تخا نیا زا اه
هب گرب رد نهآ یسدنبتچ ت اح رف نهآ یفرط زا تسا طوبرم اه
( ءایحا
+
Fe2
رظن زا )
یژو ویزیف رد
هدوب لاعف هایس هیذغت (Activ Iron)
زیاح تمیها تسا زادنا اب هک ه
یس هایس رد نآ رادقم یر
صخشم ش
و د (
،شفک نیرز 1368
،رشرام ؛ 1989
).
یب هایس رد زرلک عاب دراد ناهایس ی ر رب یدب رثا یرایبآ بآ رد دوجوم تانبرک یم
دوش . نوچ
دوبمک بجوم یذغم زیر رصانع
هدش صوصخ هب هیشاح رد نآ لابند هب
یاه ز رکن ت اح گرب ه
یا داج
یم دوش . ر یدنک عاب ت اح نیا یلک روطب هایس دش
یم دوش زا رتمک هک یرایبآ بآ . 40
یلیم مرس رتی رد
دشاب هتشاد ما
، ما ن دب هجرد یم
دشاب نیب 520 - 40 یلیم مرس زا رتشیب تسا دایز رتی رد 520
یلیم مرس دایز یلیخ هجرد رتی رد یم
دشاب ( ناراکمه زنیک وه
، 2007
؛
،نایهوکش 1381
.) دوج یفرط زا
یب ز تانبرک نتفر لااب یتلک نازیم شهاک عاب دای
یم کاخ رد ی دابت یدس SAR ددرس
(
،ییاباب 1374 .)
یب ار تانبرک یم
ناوت اب یرایبآ بآ ندرک یدیسا اب دیسا
اه ی ی کیرفتف دیسا دننام
، دیسا کیرتین دیسا
داد شهاک کیروف وس .
س رثا هک کیرفتف دیسا زا رتشیب روظنم نیا یارب هز رما هدافتسا دراد یرتمک ءو
یم دننک ار دیسا نیا یم
ناوت درک فرصم یرایبآ بآ اب ندمآ نییا اب
یب زا یدایز رادقم pH هب تانبرک
co2
هدش لیدبت زا
جراخ یرایبآ بآ یم
دوش (
،نایهوکش 1381
؛ ینادرم
، 1382
؛
،رگنیارب لگنم 1984
).
یب یلااب تظلغ کاخ لولحم رد تانبرک
، صا لوئتم یدرز یل
هدش اق ا ناتخرد
تسا کهآ طسوت
رنشرام)
، 1987
؛ کرب نچ
، 1982 )؛
و یرت 1982
؛
،رگنیارب لگنم 1984
.)
یب بآ رد دایز تانبرک
، ریغ یقتتم تروص د هب ریغ ریثات .دراد رثا هایس هیذغت رد یقتتم
یقتتم
کاخ ندش یمیدس رد عیرتت عاب بآ رد دایز تانبرک یب یم
هجیتن رد دوش کاخ ت کشم
میدس یاه ی
یب یقتتم رثا ،هایس هیذغت رد .دراد هارمه هب زین ار هایس هیذغت رد هم بآ رد دایز تانبرک
تسا رت (
چت اک
ناراکمه
، 1987 ).
یب یم هایس طسوت ی ر نهآ بذج رد لاکشا داجیا عاب بآ رد دایز تانبرک ینعی .دوش
یب یاراد یاهبآ نبرک
نهآ لثم یرصانع دوبمک دیدشت بجوم دایز تا Fe (
ی ر ) Zn (
)،
هایس ی ر رب
یم .دوش رثکا کاخ طیارش دنتته ساتح نهآ دوبمک هب ناهایس نهآ دوبمک هک تسا یروطب ام روشک یاه
یم هدید دوش
. نانچ اذ یب هچ نهآدوبمک دشاب دایز بآ تانبرک دیدشت
یم دوش ( ،ناراکمه زنیک وه
200
؛ وکش
،نایه 1381
؛ ی ،سه ا 1971
.) یم عاب نهآ دوبمک لاثم ناونعب دوش
گرب گنر ت اح زا اه
زبس
، درز هب لیامتم ب گنر تسا نکمم ناهایس زا یضعب رد دوش
سر هکنیا ای هدوب دیفس ً ماک گر گرب
اه
.دشاب هتشاد یدرز ت اح گرب هیقب زبس لماع صانع ،بآ تیفیک یبایزرا رد رگید هم بآ رد .تسا یمس ر
تسا نکمم ،کشخ قطانم یاه یرصانع
دنوشب هایس تیمومتم عاب هتشاد دوج دایز رادقم هب رُب یدس رلک لثم .
بآ ،نآ رب ه ع هک ییاه
هدو آ یوحنب دنا
، هلیسوب ً ثم س ی
بآ هدو آ یتعنص یاه هدش
س رصانع یاراد ،دنا یم
ویمداک دننام (Cd)م
،
(Pb) برس (Ni) لکین
یم نشاب . د داجیا هایس یارب تسا نا ارف بآ رد رصانع نیا تظلغ هک یوحنب
یم تتمومتم دنک
( ،ناراکمه مدقا یلیلخ 1384
؛
،ینادرم 1382 ).
موینیمو آ دننام یرصانع زاجم دح (Al)
مویلیرب ، (Be)
موینلس ، (Sc)
لکین Ni) (
رد اک رایاتب بآ
انچ تسا دایز زاجم دح زا ناشرادقم هچن
رت داجیا هایس یارب دوش یم تیمومتم
ننک د (
،ینادرم 1382 ).
2-2 - 3 - کاخ کاخ رد ی دنک دشر تیقفوم اب کاخ عاونا زا یعیس فیط رد تسا رداق ینیمز بیس هایس یاه
قیمع ،درت ،تتس دیاب کاخ .دراد یرتشیب تیقفوم یسوموه بروت ،یمو یتلیس ،یمو ینش یشکهز
کاخ .دشاب هتشاد ی آ داوم زا زین یبوخ ةریخذ دشاب هدش یاه
دی وت عاب فیعض شکهز نتشاد اب یسر
هدغ یاه دش دنهاوخ لکش دب .
کاخ نینچمه یاه
رد داد دنهاوخ تسد زا ار دوخ بآ تعرس هب ینش
هایس ماگنه د ز گرم عاب هجیتن یم
دنوش . زین کاخ حطس نتتب هلس یم
دناوت هتشاد رب رد یبولطمان تارثا
،دشاب نوچ تروص یگتتهآ هب ینز هناوج هک یماگنه راهب یامرس رد هک یم
دریس
، راب یاه رد ناراب دیدش
لصف نیا یم
دناوت ناوج لی د نیمه هب دنک د دتم ار کاخ حطس جرف للخ ه
اه کاخ زا ج رخ هب رداق
دشابن . رد ناوج ج رخ یارب ینکش هلس طیارش نیا ه
اه دراد تر رض کاخ زا
( ،یدیشر 1383
) .
2-2 - 4 - هتیدیسا کاخ
کاخ شنکا )
نآ ندوب ییایلق ای یدیسا هب طوبرم (pH یم
دشاب وای ،تای اعف یفنم تیراگ هک ن
یااه
کاخ رد نژ ردیه یم
دشاب راهچ ات رفص زا هد
تسا رییغتم .
( نایهوکش
، 1381 ؛
،نوتلن 1374 ).
کاخ ی م هک ز رادق ی دا ی ه نوی ی ئولک حطس رد نژ رد ی
اهد ی اراد دشاب هدرک بذج دوخ ی
صاخ ی سا ت ی د ی
ا pH یی تروص رد تسا ن ی
سوب کاخ هک ی
تاک هل ی نو اه ی زاب ی تلک لثم ی
نم ی ز ی دنوش عابشا
، اراد ی
لق شنکا ی
ا یی دش دهاوخ .
کاخ یاه لق ی ا یی pH اب ب ی زا رتش 9 کاخ یاه خ ی ل ی سا ی د ی زا رتمک اب 4
حم ی ط
سانم ان یی ارب ی ر ی ش ه یا داج یم دننک مس رثا هک ی
قتتم ی م ی ر رب ی س هش ی غ تارثا .دراد ها ی
قتتم ر ی رpH ی
لباق هب طوبرم کاخ ی
اذغ رصانع زا هدافتسا ت یی
ارب ،تسا ی
کاخ رد لاثم یاه
سا ی د ی pH ( زا رتمک 7 داوم )
اذغ یی تلک لثم ی
وم ی اح رد دنتته هدافتسا لباق رتمک ندب ی
ک اهکاخ رد ه ی
لق ی ا یی pH( ب ی زارتش 7 )
اذغ رصانع یی
نهآ لثم
، ر زنگنم ی
هدافتسا لباق رتمک یم
دنشاب . ساpH ی د ی دش ی مس عاب د ی
ت
رصانع ی نهآ لثم
، مو آ زنگنم ی
ن ی مو یم دوش نچمه . ی ازفا اب ن ی
ش یب تانبرک
-) Hco3
ن( ی تسا نکمم ز
ا عاب ی خرب بذج رد لاکشا داج ی
اذغ داوم زا یی
م ب .دوش نهآ لث ی
اذغ داوم رتش یی
هد دحم رد بpH
ی ن
5 / 5 ا ی 7 بی رتش ی لباق ن ی نچ رد دنراد ار بذج ت ی
ارش ن ی ط ی س ی رتهب ها ی تشاد دهاوخ ار دشر ن
( نایهوکش
، 1381 ؛ یکلم لدبع لدریش
، 1381 ) . سرد ی مز ب ی ن ی رتهب ی هد دحم ن 5pH
/ 5 ات 6 تسا . رد
ضارا ی لق ی ا یی تح ی ثنخ ی رب ه ع ای
شهاک درکلمع هکن یم
دبای
، تب ه لوصحم هزادنا ی
ر را ی ز یم دوش .
( دقا یلیلخ ما
ناراکمه
، 1384
؛ نایهوکش
، 1377
؛ نوتلن 1374
؛ ،رگنیارب لگنم 1984
.)
2 - 2 - –5 زا یشان تلاکشم یيايلق
کاخ ندوب ناهايگ هيذغت رد
کاخ عاب ییایلق یم
رض ییاذغ رصانع تی ح هک دوش دوبمک دنکب ادی شهاک هایس یارب یر
ییاذغ رصانع رفتف لثم
(P) نهآ ،
، Fe) (Zn)ی ر
، زنگنم (Mn) رد
دوش هدهاشم هایس لماع.
هدمع عبانم زا یرایتب رد تسا دایز کهآ دنتته رثوم اهدوبمک نیا ز رب رد هک یا زین ار نهآ دوبمک
درز ی یم کهآ زا یشان کاخ لباقم رد .دنمان
ه کاخ ،یکهآ یا هک دنراد دوج یدیسا یاه
pH رتمک
زا 7 دنراد رادقم هب هجوت اب . هتیدیسا
کاخ کاخ عون د هب یدیسا یاه یدیسا فیفخ یدیسا یاه
دش یلیخ یتقت
یم یدنب .دنوش
کاخ رد دنشاب یدیسا یلیخ هک ییاه
، pH ینعی آ ن اه زا رتمک 4
/ 5 ات 5 ییاذغ رصانع تی ح ،دشاب
نهآ لثم (Fe)
، موینیمو آ (Al)
زنگنم (Mn) یردقب
یم ادی شیازفا داجیا هایس یارب هک دنک
یم تیمومتم رسا .دنک
دنک ادی شهاک دحا کی کاخ pH
، تی ح یم شیازفا هبترم رازه نهآ
.دبای
رسا ای تی ح ، یهدب رییغت هبترم کی ار کاخ pH
زنگنم (Mn) ی ر
(Zn) ع زا هک
یر رض رصان
دنتته هایس هیذغت رد
، رییغت راچد هبترم دص یم
. دنوش
Relationship between irrigation water bicarbonate and soil pH on potato Minitubers yield
Researcher: Ali Akbar Shokouhian
Co- Researchers: Behrooz Esmaielpour & Ali Asghari ,
Department of Horticulture Faculty OF Agriculture
University of Mohaghegh Ardabili
Key words: bicarbonate, Potato Minituber, soil pH, Water quality
Abstract
Water quality is a function of its soluble salts. By irrigation of cultivated lands with saline water has increased the amount of salts in top soil surface, which affects plant growth and yield.
In order to determine effects of the bicarbonate content of irrigation water and soil pH on tuberization and tuber size of potatos obtained from Minituber, an experiment based on randomized complete block design with six replications was conducted in experimental greenhouse of Mohaghegh Ardabili University in 2008-2009. Peat and perlite used as bed.
Treatments include acidity levels include 5.5, 6.5 and 7.5 and 0.3, 3.9 and 9.9 mili eqivalent of bicarbonate in irrigation water. Results indicated that acidity levels have significant effects on all traits, while the effect of bicarbonate obtained significant difference on mean of tuber number in plant and per area level. Interaction of acidity levels and bicarbonate content of irrigation water were significant at p=0.01 for all of traits except stem number. Favourable results obtaind by combination of 6.5 acidity and 0.3 milieqivalent of bicarbonate in irrigation water.
