اهی نوین رد کشاورزی و منابع طبیعی اولین همایش ملی ایده

(1)

هدیا یلم شیامه نیلوا یعیبط عبانم و یزرواشک در نیون یها

– هام نابآ 1397

The first national conference on novel ideas in agriculture and natural resources (November, 2018)

55

مخت تیصاخ سناسا یشک

هایگ زا جرختسم یهوک هنمرد

( Artemisia aucheri Boiss )

مخت یور بیس دیب یاه

ینیمز

یعیفر هیکز

1

ینلابنق یرون ریدق ،*

،1

یحتف رغصا یلع

، 1

یدرجتسد یعیفر گنشوه یهللادابع رگسع و1

2

یلیبدرا ققحم هاگشناد ،یعیبط عبانم و یزرواشک هدکشناد ،یکشزپهایگ هورگ1

یلیبدرا ققحم هاگشناد ، ناغم یعیبط عبانم و یزرواشک هدکشناد ،یهایگ مولع هورگ2

؛لووسم هدنسیون * [email protected]

هدیکچ بیس دیب ینیمز

، Phthorimaea operculella (Zeller) تفآ ،

بیس مهم طس رد ینیمز

لدتعم قطانم یاهرابنا و عرازم ح و

.تسا ناهج یریسمرگ همین تراسخ

یدج اهرابنا رد تفآ نیا یم عرازم رد نآ تراسخ زا رت

.دشاب لیلد هب هک یتارطخ

هرشح شک تملاس یارب ییایمیش یاه فرصم

هدومن داجیا ناگدننک دنا

زورب نینچمه و هب تبسن تفآ تمواقم

یا تابیکرت ن ،

شور ج یاه بیس دیب لرتنک یارب یرگید نیزگیا ینیمز

هدش داهنشیپ نآ نیرتمهم زا یکی هک دنا

اشنم اب تابیکرت زا هدافتسا اه

تسا یهایگ شهوژپ رد لیلد نیمه هب .

رضاح ، تیمس مخت یور رب یهوک هنمرد هایگ سناسا بیس دیب یاه

ینیمز طیارش رد

یهاگشیامزآ ینیخدت شور اب

.تفرگ رارق یسررب دروم زجت

ی ه لحت و ی ل هداد ب ،اه ی رگنا نعم فلاتخا ی

راد ب ی ن ت و دهاش هورگ ی

رام

م رظن زا ی ناز رفت ی خ ا رد مخت ی ن دوب تفآ . جیاتن رادقم هک داد ناشن اه هداد LC50

هنمرد سناسا یارب یهوک

38 / 0 رتیلورکیم

تسا رتیل رب جیاتن .

تسا نیا رگنایب سناسا هک

هنمرد یهوک مخت رثا ، یشک بیس دیب یور یهجوت لباق ینیمز

یم و هتشاد دناوت

تفآ نیا یقیفلت لرتنک رد دوش هتفرگ رظن رد

.

:یدیلک ناگژاو بیس دیب

سناسا ،ینیمز

،یهوک هنمرد ،

مخت ،ینیخدت تیمس .یشک

همدقم بی د س ی ب مز ی ن ی

، Phthorimaea operculella (Zeller) ی،

ک ی رتمهم زا ی ن س تافآ ی ب مز ی ن ی اهرابنا و عرازم رد ی

قطانم

سمرگ ی ر ی ن و ی هم سمرگ ی ر ی س رب هولاع هک تسا ناهج ی

ب مز ی ن ی د تلاوصحم هب ی

رگ ی گنرف هجوگ لثم ی

، غ و هملد لفلف ،وکابنت ی

هر

هلمح م ی دنک

( 11

خ.)

تراس ا ی ن دج اهرابنا رد تفآ ی

رت م عرازم رد نآ تراسخ زا ی

دشاب ب لرتنک . ی

د س ی ب مز ی ن ی لد هب ی ل ناوت

لوت ی لثمد ی گدنز ،لااب ی هدغ لخاد رد اهورلا اه

ی س ی ب مز ی ن ی اناوت و یی راگزاس ی ارش اب ی ط بآ اوهو یی سب ی را تسا راوشد

( 5 و 8 ).

ا تراسخ ی ن رم تفآ طوب ورلا هلحرم هب ی

م ی دشاب

( 10

عارز لصف رد تفآ نیا یاهورلا.)

ی گربمد ،گرب رد ،

هقاس اه ی اوه یی و

هدغ بیس یاه نلااد ینیمز

یم رفح ییاه ذغت اب و دننک

ی ه ا رد ی ن نلااد م درکلمع شهاک ثعاب اه ی

،دنوش و یریسمرگ یحاون رد یلو

عارز لصف رد یریسمرگ همین ی

ب اهورلا ه هدغ لخاد اه

ی کشت لاح رد ی

ل یم داجیا یهجوت لباق تراسخ و هدرک ذوفن رب هولاع .دننک

ّمک تراسخ ی

ت هب طوبرم ذغ

ی

،ه ورلا تلاوضف ندش هتشابنا ی

هدغ لخاد رد ارش اه

ی ط ب دورو ی اهرگرام م مهارف ار ی

دنک ا هب هک ی ن

ترت ی ب م ی ناز دشت هدراو تراسخ ی

د م ی

،دوش وحن هب ی عاب تسا نکمم هک ث

ب زا ی ن و هلدتعم قطانم رد .دوش هدغ لماک نتفر

سدرس ی ر ی لو ،تسا ضامغا لباق لاومعم هعرزم رد لوصحم هب تفآ تراسخ ی

اهرابنا رد اهورلا تراسخ ی

تنس ی س دقاف ی متس ظنت ی م

سب امد ی را دش ی د و و ی نار رگ د و هدمآ نوریب هدغ زا رخآ نس ورلا ،یورلا هرود لیمکت زا سپ ،اهرابنا رد .تسا ر

هدغ یور هسیک ،اه و اه

هسفق ای یفش هب رابنا لخاد یاه دبت هر

ی ل یم دنوش ( 1 . ) لد هب ی ل فخم ی ورلا هلحرم ندوب ی

ا ی ن ش لرتنک ،هدغ لخاد رد تفآ ی

م ی ا یی

هب نآ اهنت یی قفوم ی ت مآ ی ز ند رد رضاح لاح رد و هدوبن ی

ا ا لرتنک ی ن فلت شور هب تفآ ی

ق ی ماجنا م ی دوش ( 6 لد هب.) ی ل اعم ی ب و ددعتم

بناج ی ش لرتنک شور ی

م ی ا یی

، شور اه ی اج ی زگ ی ن ی ا مکت ی ل ی د ی رگ ی ارب ی ب لرتنک ی د س ی ب مز ی ن ی ن دروم ی زا هک تسا ی

ک ی زا

(2)

هدیا یلم شیامه نیلوا یعیبط عبانم و یزرواشک در نیون یها

– هام نابآ 1397

56

رتمهم ی ن ا ی ن شور سناسا زا هدافتسا اه اه

ی گ ی ها ی م ی دشاب

( 12

رد.)

ا ی ن قحت ی ق ثات ی ر گ سناسا ی ها د هنمر اراک و یی نآ لرتنک رد اه

بی د س ی ب مز ی ن ی هعلاطم شور اب ی

اهرتماراپ ی عمج ی ت ی سررب دروم ی

رارق گ .تفرگ ی ناها هنمرد سنج هب قلعتم (Artemisia)

زا

تی هر نساک ی م ی دشاب ا رد هک ی نار 34 ا زا هنوگ ی ن اسانش سنج یی

هدش شنکارپ و مکارت و ششوپ رظن زا هک دنا ی

ک ی مها اب زا ی ت رت ی ن

سنج اه ی گ ی ها ی ا ی نار هنوگ .تسا اه

ی ا ی ن لد هب سنج ی

ل داقم نتشاد ی

ر هجوت لباق ی

کرت و سناسا ی

ب اه ی مادنا رد رطعم اه

ی

مها دوخ فلتخم ی

ت وراد یی دنراد ( 2 و 3 .)

اه شورو داوم نلک ی لوا ی ه ب ی د س ی ب مز ی ن ی امزآ زا ی هاگش صحت ی تلا مکت ی ل ی گ هورگ ی کشزپها ی هدکشناد ی زرواشک ی بط عبانم و ی

ع ی ققحم هاگشناد

بدرا ی ل ی هت ی ه امد رد دشر کقاتا رد و ی

± 2 25 هجرد ی لس ی س ی

،سو بسن تبوطر ی

± 5 60 دصرد و هرود ی رون ی 16 تعاس

انشور یی و 8 رات تعاس ی

ک ی رادهگن ی ش د ارب . ی ب شرورپ ی د س ی ب مز ی ن ی تسلاپ فورظ زا ی

ک ی ن ی هم داعبا هب فافش 9

× 17

× 24

تناس ی رتم هدافتسا ا فک .دش ی

ن ا تهج فورظ ی

داج ارب بسانم رتسب ی

هلحرم روهظ ی

فش ی گر ی لا اب ی ه ی کزان ی نورتس کاخ زا

هدناشوپ و 15 هرشح تفج زاساهر فرظ ره رد لماک

دیدرگ ی (

7 .) ذغت تهج ی

ه لولحم زا لماک تارشح لسع و بآ

10 دصرد

هدافتسا ارب .دش ی ا ی داج وهت ی

،ه رد شرورپ فورظ برد تمسق رد ی

هچ ا ی داعبا هب 10

× 15 تناس ی رتم ا ی داج روت اب و ی 50 هدناشوپ شم

مخت روظنم هب .دش گ

ی ر ی ب زا ی د س ی ب مز ی ن ی

، تسلاپ فورظ هب هدش رهاظ هزات هدام و رن لماک تارشح ی

ک ی هناوتسا فافش ا

ی رطق هب

12 عافترا و 21 تناس ی رتم دش لقتنم آ برد تمسق رد و

ن رد اه ی هچ ا ی رطق هب 11 تناس ی رتم ا ی داج روت اب و ی 50 هتسب مکحم شم

ور سپس .دش ی

روت ی ی ک فاص ذغاک هکت ی

هارمه هب ی ک هدغ زا شرب ی

س ی ب مز ی ن ی ( ارب ی ارب هدام تارشح بلج ی

مخت ر ی ز ی رارق )

هداد مخت زا سپ .دش ر

ی ز ی مخت زا لماک تارشح اه

ی مه نس ی ک هزور امزآ ماجنا روظنم هب ی

ش‌ اه هدافتسا دش ( 4 .)

تهج هت ی ه سناسا اه سررب و ی ازجا ی ش ی م ی ا یی نآ اه ، تمسق اه ی اوه یی گ ی ناها رد هتفه هس تدم هب و وشتسش رطقم بآ اب و ادج

ارش ی ط اس ی ه شخب .دش هدناکشخ اه

ی گ هدش کشخ ی

ها سآ هاگتسد اب ی

با قرب ی نآ زا و هدش ردوپ سناسا اه

گ ی ر ی سناسا .دش گ

ی ر ی

طقت و رجنولک هاگتسد زا هدافتسا اب ی

ر بآ ی ماجنا تفرگ سناسا . اه ی ت ه ی ه دس تافلوس زا هدافتسا اب هدش ی

م گبآ ی ر ی هب و هدش

م ی تورک ی بو اه ی م ود ی ل ی ل ی رت ی م و لقتنم ی

تورک ی بو اه وف لخاد ی ل اه ی مولآ ی ن ی مو ی پ ی چ ی هد امزآ ماجنا نامز ات و هدش ی

ش لخاد رد

ی لاچخ امد رد ی 4 هجرد ی سلس ی سو رادهگن ی دش ( 9 .) ازجا ی ش ی م ی ا یی سناسا اه ی زاگ هاگتسد زا هدافتسا اب هعلاطم دروم

فارگوتامورک ی

ط ی ف جنس مرج ی سررب ی .دش

تسیز یجنس اه شور ساسا رب Negahban et al (2007)

هشیش فورظ رد مجح هب یا

250 یلیم رطق ،رتیل 1

/ 3 یتناس و رتم

عافترا 3 / 12 یتناس رد .دش ماجنا رتم شیامزآ ره

15 کی مخت هشیش فرظ ره لخاد هزور غ هنماد .دش لقتنم یا

هطوبرم سناسا تظل

شیامزآ ساسا رب یاه

للاح زا هدافتسا نودب یهوک هنمرد سناسا یارب تظلغ هنماد .دش نییعت یتامدقم 25

/ 0 - 3 رتیل رب رتیلورکیم

.دوب شیامزآ ماجنا یارب تاعطق

هریاد یا رطق هب یفاص ذغاک زا لکش 3

یتناس هداد رارق شیامزآ فورظ شوپرس لخاد و هیهت رتم

مزلا رادقم .دش تظلغ زا کیره هب طوبرم سناسا زا

ر شوپرس لخاد یفاص ذغاک یور تپیپورکیم هلیسو هب اه هلصافلاب و هتخی

ر شوپرس ب جورخ زا یریگولج تهج و دش هداد رارق فرظ یو

شوپرس فارطا ،نوریب هب سناسا راخ ملیفاراپ راون اب اه

رد .دش هتسب

یاج هب دهاش فورظ ریداقم یمتیراگل هلصاف تیاعر اب .دش هدافتسا رطقم بآ زا سناسا

3 ، 5 / 1 ، 1 / 0 ، 5 / 0 و 25 / 0 رتیل رب رتیلورکیم

دادعت .دنتفرگ رارق شیامزآ دروم یهوک هنمرد سناسا زا مخت

،ینینج هرود یط زا سپ ،رامیت و دهاش فورظ رد هدش خیرفت یاه

شرامش و .دش تبث شیامزآ

.دش ماجنا رارکت راهچ رد یلصا یاه هداد یرامآ هیزجت

رازفا مرن زا هدافتسا اب اه SPSS version 24

ریداقم و دش ماجنا LC30

و LC50

.دمآ تسد هب قوف سناسا یارب

(3)

هدیا یلم شیامه نیلوا یعیبط عبانم و یزرواشک در نیون یها

– هام نابآ 1397

57

ثحب و جیاتن شک تظلغ رادقم مخت یور رب یهوک هنمرد سناسا هدن

یاه کی بیس دیب هزور لودج رد ینیمز

1 تظلغ.تسا هدش هداد ناشن

تسد هب هدنشک آ

آ زا هدم شیامز یاه دیب مخت هلحرم یور یجنس تسیز بیس

یم ناشن ینیمز یهوک هنمرد سناسا هک دهد

یور

رثوم تفآ نیا مخت هلحرم تسا

یم مخت خیرفت عنام یبوخ هب و .دوش

لودج 1 - هیزجت هداد تیبورپ س یسررب زا لصاح یاه

هنمرد سناسا تیم یهوک

Artemisia aucheri Boiss مخت یور رب

دیب یاه

بیس ینیمز

مرکاش ی ( ناراکمه و 1383

گ سناسا تارثا ) ی

ناها هوک هنمرد (ی

(Artemisia aucheri Boiss رم،

ی م لگ (Salivia officinalis ی

L.) هبرگ عانعن و ا

ی (Nepeta cataria L.) ور ار

ی گدنرادزاب ی مخت ر ی ز ی

، رفت ی خ گرم و مخت و

م ی ر اهورلا ی کسوس لوا نس

هطقنراهچ ا ی ،تابوبح Callosobruchus maculatus Fabricus سررب دروم ،

ی تن و دنداد رارق ی

هج گ سناسا هک دنتفرگ ی

ناها

رم ،هنمرد ی

م لگ ی هبرگ عانعن و ا

ی رتلااب رد ی ن ترت هب تظلغ ی

ب ثعاب 100 ، 66 / 91 و 95 گرم دصرد و

م ی ر درگ مخت ی د ب . ا وت هب هج

صاخ ی ت هرشح شک ی دش ی د هوک هنمرد سناسا (A. aucheri) ی

اقم رد ی هس اس اب ی ر گ ی ناها ور هعلاطم دروم ی

هطقنراهچ کسوس ا

ی

ا سناسا دربراک ،تابوبح ی

ن گ ی ها هب ناونع ی ک هرشح و رطخ مک شک یا

لدم ناونع هب ی

ارب ی هرشح تخاس شک

اه ی دج ی د ارب ی

رابنا تفآ لرتنک ی

صوت ی ه درگ ی د . رد لاس رد یمرخ طسوت هک یشیامزآ 1391

بیس دیب یور هک دش صخشم ،داد ماجنا ینیمز

سناسا مخت یور زین شوجنزرم و سودوخوطسا یاه کی یاه

بیس دیب هزور مخت خیرفت دصرد شهاک ثعاب و هدوب رثوم ینیمز

اه

.دنا هدش نیا زا لصاح جیاتن آ

شیامز تا یم ناشن ثا یهوک هنمرد هایگ سناسا هک دهد نک ر

بیس دیب مخت خیرفت یور یبوخ یلرت هتشاد ینیمز

اود ینینچمه ،نارادناتسپ ریاس و ناسنا یارب تابیکرت نیا ندوب رطخ مک هب هجوت اب و نآ مک م

تسیز تارثا و تعیبط رد اه یطیحم

ب تفآ لوادتم مومس زا رتمک بتارم ه نآ دربراک یگداس هارمه هب شک

یم اه رب یبسانم نیزگیاج دنناوت مومس یا

لرتنک رد ییایمیش

.دنشاب کچوک یاهرابنارد لقادح یرابنا تافآ

عبانم

1 . دمحم ،یناجناخ

1385. . ناریا یعارز ناهایگ تافآ ،نادمه انیس یلعوب هاگشناد تاراشتنا.

720 ص هحف .

2 . .هتشرف ،یمرخ

1391 سناسا رثا . بیس دیب تایصوصخ یخرب یور شوجنزرم و سودوخوطسا یاه

،ینیمز , (Zeller) Phthorimaea

operculella نایاپ .

یزرواشک یسانش هرشح دشرا یسانشراک همان ،لیبدرا ،یلیبدرا ققحم هاگشناد.

49 ص هحف .

3 . بر

ی ع ی

، م ی .ان .1382 سررب ی کرت ی تاب ش ی م ی ا یی سناسا 4 Artemisia هنوگ ا لامش رد

ی .نار گدنزاس و شهوژپ هلجم ی

، هرامش 61 ص ، هحف 57 -

63 ..

4 . رک

ی م ی

، داه .ی .1381 نتسر گنهرف ی

اه ی ا ی .نار زرواشک ملع تاراشتنا ،متفه دلج ،نارهت ،لوا پاچ ی

ا ی

،نار 200 ص هحف .

5 . قن

ی مس ،هداز ی .ار .1392 هعلاطم لاعف ی ت هرشح شک ی سناسا اه ی طنسفا ی

،ن ور نوخرت و نارداموب ی

ب ی د س ی ب مز ی ن .ی اپ ی نا همان سانشراک ی دشرا

هرشح سانش ی زرواشک .ی بدرا ققحم هاگشناد ی

ل ی

، بدرا ی

،ل ا ی نار .

X² sig Df = 3 Intercept ± SE

LC30 (µl/l) LC50 (µl/l)

15 / 0 29

/ 5 08

/

±0 05 / 1 24

/ 0 38

/ 0

(4)

هدیا یلم شیامه نیلوا یعیبط عبانم و یزرواشک در نیون یها

– هام نابآ 1397

58

6. Clough, GH., Rondon, SI., Debano, SJ., David, N. and Haam, PB. 2010. Reducin tuber damage by potato tuberworm (Lepidoptera: Gelechiidae) with cultura practices and insecticides. Journal of Economic Entomology. 103: 1306-1311.

7. Dogramaci, M.and Tingey, WM. 2010. Performance of a north American field population and a laboratory colony of the potato tuberworm, Phthorimaea operculella, on foliage of resistant and susceptible potato clones. Journal of Insect Science.

10: 1-11.

8. El-Sinary, NH. 1995. Magnitude and applicability of gamma radiation and controlled atomospheres to minimize the hazards of potato tuber moth, Phthorimaea operculella zeller (Lepidoptera: Gelechiidae). Ph.D. Thesis, Cario University. 187 pp.

9. Kroschel, J. 2006. Management of the potato tuber moth, World Potato Congress. August 20 – 26, Boise, Idaho, USA.

10. Negahban, M., Moharramipour, S. and Sefidkoh, F. 2007. Insecticidal activity of essential oil from Artemisia seiberi Beser against three stored-product insects. Journal of Stored Product Research. 43: 123-128.

11. Rondon, SI. 2010. The potato tuberworm, A literature review of its biology, ecology, and control. American Journal of Potato Research. 87: 149-166.

12. Sharaby, A., Abdel-Rahman, H. and Moawad, S. 2009. Biological effects of some natural and chemical compounds on the potato tuber moth, Phthorimaea operculella (Zeller) (Lepidoptera: Gelechiidae). Saudi Journal of Biological Sciences. 16: 1–

9.

13. Tayoub, G., Alorfi, M. and Ismail, H. 2016. Fumigant toxicities of essential oils and two monoterpenes against potato tuber moth (Phthorimaea operculella Zeller). Herba Polonica. 62: 82-96.