اولین همایش ملی ایده اهی نوین رد کشاورزی و منابع طبیعی

(1)

هدیا یلم شیامه نیلوا یعیبط عبانم و یزرواشک در نیون یها

– هام نابآ 1397

The first national conference on novel ideas in agriculture and natural resources (November, 2018)

159

یبایزرا هایس درکلمع ءازجا و درکلمع رب کیلیسیلاس دیسا دربراک

( هناد Nigella sativa

) L.

هعرزم طیارش رد یرایبآ فلتخم طیارش تحت

یراودازآ نیسح

1

یمیعن هموصعم ،*

یلق فیطلادبع ،2 3هداز

، یلع خن مدقم یرز

4

یوجشناد1

یسانشراک دشرا

یژولوکاورگا

، هاگشناد دبنگ سوواک .

.سوواک دبنگ هاگشناد ،یهایگ تادیلوت هورگ ، رایداتسا2

.سوواک دبنگ هاگشناد ،یهایگ تادیلوت هورگ ، رایداتسا3

سوواک دبنگ هاگشناد ،یهایگ تادیلوت هورگ ، رایداتسا4

لووسم هدنسیون * :

[email protected]

هدیکچ

زا ییاجنآ هک دیلوت ناهایگ ییوراد یم دناوت تحت ریثات لماوع یطیحم دننام تیدودحم بآ

رارق

،دریگ اذل رامیت اب دیسا

کیلیسیلاس هب

ناونع کی میظنت هدننک

،دشر رداق تسا تمواقم هب یکشخ ار رد ناهایگ شیازفا دهد رد. نیا

،اتسار هب

روظنم رب کیلیسیلاس دیسا دربراک ریثات یبایزرا درکلمع ءازجا و درکلمع تایصوصخ

هایس هناد Nigella sativa L. ( )

تحت

طیارش رد یرایبآ فلتخم طیارش

، هعرزم رد عقاو یا ناتسرهش

سوواک دبنگ هیاپ رب لیروتکاف بلاق رد

حرط کولب لماک یاه

یعارز لاس رد رارکت هس اب یفداصت 97

- 1396 کی ،مید لماش حطس راهچ رد یرایبآ لماع .دمآ رد ارجا هب رد یرایبآ راب

کی ،یهدلگ هلحرم یرایبآ راب ود و هناد ندش رپ هلحرم رد یرایبآ راب

لحارم رد هناد ندشرپ و یهدلگ

دیسا لماع و

دع لماش حطس هس رد کیلیسیلاس فرصم م

، شیپ تظلغ اب کیلیسیلاس دیسا اب رذب رامیت 5

/ 0 یلیم رلاوم و لولحم یشاپ

کیلیسیلاس دیسا نازیم هب

5 / 0 یلیم رلاوم هتفرگ رظن رد رتیل رد .دش

دیسا و یرایبآ هداس یاهرثا هک داد ناشن جیاتن

رب لباقتم رثا و کیلیسیلاس یعرف هخاش دادعت

،

،لوسپک رد رذب دادعت دادعت

هناد درکلمع و کیژولویب درکلمع ،هتوب رد لوسپک

ینعم .دش راد رثا جیاتن شیب هک داد ناشن لباقتم زا تافص نازیم نیرت

گنیمیارپ و یرایبآ رابود رامیت دش لصاح

. گنیمیارپ

دیدرگ یکشخ شنت ربارب رد هایگ تمواقم شیازفا بجوم کیلیسیلاس دیسا اب رذب هب کیلیسیلاس دیسا دربراک هک

تروص

روشک زا یقطانم یارب گنیمیارپ .تسا هیجوت لباق دنراد یبآ تیدودحم هک

:یدیلک ناگژاو کیلیسیلاس دیسا

، هایس هناد ، .ییوراد هایگ ،هناد درکلمع ،یرایبآ میژر

همدقم

هایس هناد یملع مان اب (

Nigella sativa L. )

هایگ ی هللاآ هداوناخ زا ییوراد (

Ranunculaceae یم )

دشاب ( 4 .) هناد یاه زا هایگ نیا

ییوراد ظاحل هب

ناونع

،نکشداب هدعاق

،روآ

،لهسم

،ازفاریش دض تسوبی و تیوقت هدننک یورین یسنج رد نادرم دربراک دراد ( 3 ) .

شنت یکشخ مهم زا یکی جیار و نیرت

شنت نیرت زا هدافتسا هدزاب و هدرک ور هب ور تیدودحم اب ار یزرواشک تادیلوت هک یطیحم یاه

تسا هداد شهاک ار کشخ همین قطانم (

2 .) رد هک تسا یلنف تابیکرت زا دیسا کیئوزنب یسکوردیه وتروا ای کیلیسیلاس دیسا

لولس هلیسو هب ناهایگ زا یدایز دادعت یم دیلوت هشیر یاه

ام ناونع هب و دوش هد

ومن و دشر رد یمهم شقن ،ینومروه هبش یا

یم افیا ناهایگ دنک

( 8 ).

شهوژپ نیا زا فده رب کیلیسیلاس دیسا دربراک ریثأت یسررب

هایس درکلمع ءازجا و درکلمع هناد

تحت

ش فلتخم یتبوطر طیار یم

.دشاب

(2)

هدیا یلم شیامه نیلوا یعیبط عبانم و یزرواشک در نیون یها

– هام نابآ 1397

160

شور و داوم اه

حرط نیا یعارز لاس رد

97 - 1396 سوواک دبنگ هاگشناد هدکشناد یتاقیقحت هعرزم رد هب

هیاپ حرط بلاق رد لیروتکاف تروص

کولب یاه .دش ارجا رارکت هس اب یفداصت لماک اهرامیت

لماش حطس راهچ رد یرایبآ هب

تروص کی ،مید راب یرایبآ رد ،یهدلگ هلحرم

کی راب یرایبآ یرایبآ راب ود ماجنا و هناد ندش رپ هلحرم رد هناد ندش رپ و یهدلگ لحارم رد

حطس هس رد کیلیسیلاس دیسا لماع و

شیپ ،)دهاش( فرصم مدع لماش تظلغ اب کیلیسیلاس دیسا اب رذب رامیت

5 / 0 یلیم رلاوم لولحم و کیلیسیلاس دیسا یشاپ نازیم هب

5 / 0 یلیم رلاوم هتفرگ رظن رد رتیل رد .دش

یارب رامیت لولحم یشاپ ن ی ز هت زا سپ ی

ه لولحم دیسا لاس ی س ی ل ی ک اب تظلغ رظن دروم

،

لولحم کیلیسیلاس دیسا یشاپ کی

رد راب هناد ندش رپ و یهدلگ هلحرم ،هایگ یشیور دشر هلحرم نازیم هب

5 / 0 یلیم رلاوم رد رد رتیل

هتفرگ رظن .دش

هنومن اهرامیت لامعا زا سپ یرادرب

دادعت لیبق زا تافص و دمآ لمع هب هایگ زا مزلا یاه لوسپک دادعت ،یعرف هخاش

و لوسپک رد رذب دادعت ،هتوب رد کیژولویب درکلمع و هناد درکلمع

نآ زیلانآ سپس .دش یبایزرا هایگ رد مرن زا هدافتسا اب اه

رازفا SAS

نیگنایم هسیاقم و ساسا رب اه

نومزآ حطس ردLSD

5 تفریذپ تروص دصرد .

ثحب و جیاتن ینعم رثا رگنایب سنایراو هیزجت جیاتن راد

و یرایبآ یاهرامیت دیسا

کیلیسیلاس (

01 / p<0 ) و یرایبآ لباقتم رثا و دیسا

کیلیسیلاس

( 05 /

>0 )P هایس یعرف هخاش دادعت رب هناد

لودج( دوب 1

.) شیب هک داد ناشن کیلیسیلاس دیسا و یرایبآ لباقتم رثا جیاتن دادعت نیرت

گنیمیارپ رامیت هب طوبرم یعرف هخاش (

30 / 10 )ددع لولحم یاهرامیت اب هک دش لصاح یرایبآ راب ود طیارش رد فرصم مدع و یشاپ

دیسا ینعم فلاتخا کیلیسیلاس هدهاشم راد

مک .دشن فرصم مدع رامیت هب طوبرم یعرف هخاش دادعت نیرت دیسا

کیلیسیلاس (

40 / 6

)ددع دمآ تسدب مید طیارش رد لودج(

2 .) داد ناشن نینچمه جیاتن یشاپ لولحم و گنیمیارپ تروص هب کیلیسیلاس دیسا دربراک

شیازفا ثعاب ،مید طیارش رد 30

و 33 دش یعرف هخاش دادعت یدصرد هک

جیاتن اب ( 5 ) گ رد های گنرلگ تقباطم تشاد .

کیلیسیلاس و یرایبآ لباقتم رثا و دیسا کیلیسیلاس ،یرایبآ فلتخم حوطس هک تسا نآ زا یکاح سنایراو هیزجت جیاتن رب دیسا

هایس هایگ لوسپک رد هناد دادعت ینعم رثا هناد

یراد ( 01 / 0 p<

) تسا هتشاد (

لودج 1 .) و یرایبآ فلتخم حوطس لباقتم رثا جیاتن

دیسا کیلیسیلاس شیب هک داد ناشن

لولحم رامیت زا لوسپک رد هناد دادعت نیرت یشاپ

( 35 / 99 )ددع رپ هلحرم رد یرایبآ طیارش رد

مک و دش لصاح هناد ندش دادعت نیرت

کیلیسیلاس دیسا فرصم مدع رامیت زا لوسپک رد هناد (

28 / 71 )ددع لصاح مید طیارش رد

گنیمیارپ رامیت ار لوسپک رد هناد دادعت نیرتلااب مید طیارش رد هک یروط هب دیدرگ (

08 / 91 )ددع داد صاصتخا دوخ هب لودج(

2 ).

جیاتن جیاتن اب شهوژپ نیا (

1 ) تقباطم زبس هریز هایگ یور رب تشاد

.

(3)

هدیا یلم شیامه نیلوا یعیبط عبانم و یزرواشک در نیون یها

– هام نابآ 1397

161

لودج 1 - تافص سنایراو هیزجت ءازجا و درکلمع

درکلمع هایس ییوراد هایگ هناد

و ** ،*

ینعمns لامتحا حطس رد راد 5

،%

1 ینعم فلاتخا نودب و % راد

لودج 2 - نیگنایم هسیاقم هایس درکلمع ءازجا و درکلمع تافص یاه

دیسا کیلیسیلاس و یرایبآ شنکمهرب ریثات تحت هناد

نیگنایم نوتس ره رد نومزآ ساسا رب ،دنتسه کرتشم فرح کی یاراد لقادح هک ییاه

لامتحا حطس ردLSD 5

ینعم توافت یاراد % .دنتسین یراد

،S1

وS2 لولحم و گنیمیارپ ،کیلیسیلاس فرصم مدع بیترت هبS3 یم یشاپ

.دشاب

هیزجت لودج جیاتن هب هجوت اب تحت ،هتوب رد لوسپک دادعت تفص سنایراو

ینعم ریثات ،یرایبآ فلتخم حوطس راد

دیسا کیلیسیلاس

دیسا کیلیسیلاس و یرایبآ لباقتم رثا و (

01 / p<0 ) تسا هتفرگ رارق لودج(

1 .) هک داد ناشن کیلیسیلاس دیسا و یرایبآ لباقتم رثا

شیب گنیمیارپ رامیت هب طوبرم لوسپک دادعت نیرت (

64 / 14 )ددع لولحم رامیت اب هک دمآ تسدب یرایبآ راب ود طیارش رد مدع و یشاپ

ینعم فلاتخا کیلیسیلاس دیسا فرصم مک و تشادن یراد

کیلیسیلاس دیسا فرصم مدع رامیت هب طوبرم لوسپک دادعت نیرت (

63 / 10

تاعبرم نیگنایم

هجرد

یدازآ تارییغت عبانم کیژولویب درکلمع هناد درکلمع رد هناد دادعت

لوسپک

لوسپک دادعت رد هتوب

هخاش دادعت یعرف

03 / 25963

05 / 205114 **

97 / 395217 **

57 / 186497 **

24 / 42825

67 / 1346

42 / 147079 **

18 / 77105 **

71 / 47651 **

79 / 8061

16 / 9

36 / 187 **

42 / 409 **

42 / 67 **

73 / 3

217 / 0

972 /

6 **

954 /

0 **

63 / 1 **

458 / 0

86 / 1

06 / 7 **

57 / 6 **

581 /

0 *

188 / 0

2 3 2 6 22

رارکت یرایبآ دیسا کیلیسیلاس

یرایبآ

× دیسا کیلیسیلاس

شیامزآ یاطخ 25

/

7 7/94 2/17 5/44 4/87 ... )دصرد(تارییغت بیرض

درکلمع رد کیژولویب

راتکه

رد هناد درکلمع راتکه

هناد دادعت لوسپک رد

دادعت رد لوسپک

هتوب

هخاش دادعت یعرف

اهرامیت دیسا

کیلیسیلاس یرایبآ میژر

7 / 2394 ^b

4 / 2973 ^ab

5 / 3155 ^a

82 /

817 ^b

04 / 1156 ^a

93 / 1188 ^a

28 /

71 ^b

08 / 91 ^a

73 / 86 ^a

63 /

10 ^b

83 / 12 ^a

36 / 11 ^b

40 /

6 ^b

36 /

8 ^a

53 /

8 ^a

S1

S2

S₃

مید 3

/ 2594 ^a

9 / 2681 ^a

2776 a

90 /

906 ^a

18 / 1046 ^a

73 / 1090 ^a

36 /

80 ^b

32 /

87 ^ab

73 / 92 ^a

73 /

11 ^b

33 / 14 ^a

30 /

12 ^ab

70 /

7 ^a

16 /

9 ^a

06 /

9 ^a

S₁ S₂ S₃

یهدلگ هلحرم رد یرایبآ راب کی 4

/ 2778 ^a

3 / 2968 ^a

6 / 2750 ^a

89 / 1193 ^a

16 / 1163 ^a

51 / 1096 ^a

37 / 84 ^c

52 /

93 ^b

35 / 99 ^a

20 / 12 ^a

40 / 12 ^a

90 /

10 ^b

86 /

8 ^a

16 / 10 ^a

43 /

9 ^a

S₁ S₂ S3

هناد ندش رپ هلحرم رد یرایبآ راب کی 4

/ 2885 ^a

9 / 3476 ^a

2 / 2791 ^a

09 / 1265 ^ab

09 / 1456 ^a

31 / 1184 ^b

83 /

91 ^a

65 / 92 ^a

42 / 92 ^a

93 / 13 ^a

46 / 14 ^a

13 / 12 ^a

33 /

9 ^a

30 / 10 ^a

50 /

9 ^a

S1

S2

S3

و یهدلگ هلحرم رد بیترت هب یرایبآ راب ود هناد ندش رپ

(4)

هدیا یلم شیامه نیلوا یعیبط عبانم و یزرواشک در نیون یها

– هام نابآ 1397

162

)ددع دش لصاح مید طیارش رد لودج(

2 ) . جیاتن نینچمه داد ناشن

گنیمیارپ تروص هب کیلیسیلاس دیسا دربراک مید طیارش رد

لولحم یاهرامیت هب تبسن ار هتوب رد لوسپک دادعت تسناوت بیترت هب فرصم مدع و یشاپ

13 و 21 .دهد شیازفا دصرد جیاتن

نیا

اب شهوژپ جیاتن

( 7 ) هایس هایگ یور رب تقباطم هناد

تشاد .

هیزجت لودج جیاتن

،داد ناشن سنایراو تحت هناد درکلمع هک

ینعم ریثات لباقتم رثا و دیسا کیلیسیلاس ،یرایبآ فلتخم حوطس راد

دیسا کیلیسیلاس و یرایبآ (

1 ).

هک داد ناشن لباقتم رثا جیاتن شیب

رد هناد درکلمع نازیم نیرت

گنیمیارپ رامیت (

1456 راتکه رد مرگولیک )

ینعم فلاتخا فرصم مدع رامیت اب هک دش لصاح یرایبآ راب ود طیارش رد هدهاشم راد

دیدرگن مک . کیلیسیلاس دیسا فرصم مدع رامیت رد هناد درکلمع نازیم نیرت (

817 راتکه رد مرگولیک )

دمآ تسدب مید طیارش رد

لودج(

2 .) جیاتن اب جیاتن نیا (

1 ) .دراد تقباطم زبس هریز هایگ یور رب

داد ناشن سنایراو هیزجت لودج هک روط نامه تحت ،کیژولویب درکلمع

ینعم ریثات و کیلیسیلاس دیسا ،یرایبآ فلتخم حوطس راد

کیلیسیلاس دیسا و یرایبآ لباقتم رثا (

1 ) . هک داد ناشن لباقتم رثا جیاتن شیب

نیرت نازیم

رامیت هب طوبرم کیژولویب درکلمع گنیمیارپ

( 3476 ولیک مرگ راتکه رد ) یاهرامیت اب دنچ ره دمآ تسدب یرایبآ راب ود طیارش رد

لولحم یشاپ و ینعم فلاتخا کیلیسیلاس دیسا فرصم مدع مک و دشن هدهاشم راد

نیرت نازیم مدع رامیت هب طوبرم کیژولویب درکلمع

فرصم کیلیسیلاس دیسا (

2394 )راتکه رد مرگولیک مید طیارش رد

دش لصاح لودج(

2 ) شیب مید طیارش رد نینچمه . نیرت

رامیت هب طوبرم درکلمع لولحم

یشاپ ( 3155 راتکه رد مرگولیک )

دش لصاح گنیمیارپ رامیت اب هک

( 2973 راتکه رد مرگولیک )

ینعم فلاتخا یراد

.دشن هدهاشم جیاتن اب جیاتن نیا

( 6 ) .دراد تقباطم راهب هشیمه هایگ یور رب

عبانم

1 - ینیفسا

،یناهارف .م کاپ ،

،.ف ،داژن یرایتخب

،.م ،مدقم .ص ،یولع .ر.ع ،یبیسح و

1391 هلجم . تعراز و حلاصا تاتابن رثا. ریداقم و شور فلتخم یاه

دربراک دیسا کیلیسیلاس رب

درکلمع و ءازجا درکلمع هریز هلجم .زبس تعراز

و حلاصا ،تاتابن 8 : 77 - 69 .

2 - ،یراصنا فیرش و .ا ( .ف ،هداز 1391 و تیفیک رب گنیمیارپ زا سپ یاهرامیت ریثات و یزمسا و ینومروه یاهرامیت زا هدافتسا اب رادواچ روذب گنیمیارپ )

.هدش میارپ روذب رمع لوط سیدرپ

یزرواشک و عبانم .دشرا یسانشراک همان نایاپ .جرک .نارهت هاگشناد یعیبط

3 - شوخ .س ،نیب 1388 . کی دص هایگ هزجعم .رگ تاراشتنا رشن یایند

،ون دلج

،لوا 424 .هحفص

4 - .ع ،یرگرز

"

ییوراد ناهایگ

"

،نارهت هاگشناد تاراشتنا ، هرود

2 تاحفص ، 25 - 23 ، 1388 .

5 - هعلق و .ه ،یدمحم ،.ر ،یدازخ ،.س ،ماجرف .س ،یناخاش

1393 لولحم و یرایبآ عطق شنت رثا . درکلمع ءازجا و درکلمع ،دشر رب کیلیسیلاس دیسا یشاپ

،موس و تسیب هرامش ،مشش لاس ،زاوها دحاو یملاسا دازآ هاگشناد ،یعارز ناهایگ یژولویزیف همانلصف ،هراهب گنرلگ مقر هس 122

- 99 .

6 - .م ،ینادلگ و .ا ،هناجرم یدارم 1391

صخاش دادعت رب کیلیسیلاس دیسا فلتخم حوطس یبایزرا . .یرایبآ مک طیارش تحت راهب هشیمه هایگ دشر یاه

شنت هلجم ،یعارز مولع رد یطیحم یاه 4

( 1 :) 45 - 33

7- Hayata, Q., Sh. Hayata, M. Irfan, and A. Ahmad. 2010. Effect of exogenous salicylic acid under changing environment: A review. Environmental and Experimental Botany, 68: 14–25.

8- Khan M. I., Fatma M, Per, T.S., Anjum, N. A., Khan, N. A. 2015. Salicylic acid-induced abiotic stress tolerance and underlying mechanisms in plants. Plant science Journal, 6:462.