ناﺮﯾا ﯽﻋارز يﺎﻬﺸﻫوﮋﭘ ﻪﯾﺮﺸﻧ
ﺪﻠﺟ 15 هرﺎﻤﺷ ، 4 ، نﺎﺘﺴﻣز 1396 ص ، . 810 - 798 Iranian Journal of Field Crops Research
Vol. 15, No. 4, Winter. 2018, p. 798-810
ﻪﻨﯿﻬﺑ ترذ ﺖﻋارز رد نژوﺮﺘﯿﻧ و ﻪﺗﻮﺑ ﻢﮐاﺮﺗ يزﺎﺳ
(Zea mays L.)
ﺐﮐﺮﻣ حﺮﻃ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ
يﺰﮐﺮﻣ
ﯽﮑﭼﻮﮐ ﺎﺿﺮﯿﻠﻋ
1
- *
ﯽﺗﻼﺤﻣ يﺮﯿﺼﻧ يﺪﻬﻣ - 1
لد مﺮﺧ روﺮﺳ - 2
يﺪﻤﺣا ﺪﯾﺮﻣ ﺮﺤﺳ
3
:ﺖﻓﺎﯾرد ﺦﯾرﺎﺗ 10
/ 12 / 1394
ﭘ ﺦﯾرﺎﺗ ﺬ :شﺮﯾ 09 / 06 / 1395
هﺪﯿﮑﭼ
لﻮﻤﻌﻣ زا ﯽﮑﯾ شور ﻦﯾﺮﺗ
ﻪﻨﯿﻬﺑ ﺖﻬﺟ هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ يﺎﻫ ﯽﻧﻮﯿﺳﺮﮔر لﺪﻣ ﻦﯿﻤﺨﺗ و ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻞﻣاﻮﻋ يزﺎﺳ
ﻪﻠﻤﺟﺪﻨﭼ يا يﺰﮐﺮﻣ ﺐﮐﺮﻣ حﺮﻃ زا هدﺎﻔﺘﺳا ،
ﺖﺳا ر ﻪﮐ ياﺮﺑ ﺐﺳﺎﻨﻣ و ﻦﯾﺰﮕﯾﺎﺟ ﯽﺷو تﺎﺸﯾﺎﻣزآ
ﯽﻣ ﻞﯾرﻮﺘﮐﺎﻓ ﺪﺷﺎﺑ
ﻪﺑ . رﻮﻈﻨﻣ ﻞﻣاﻮﻋ ﻦﯾا ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا و ترذ ﻪﻨﯿﻬﺑ ﻢﮐاﺮﺗ و نژوﺮﺘﯿﻧ ﻪﻨﯿﻬﺑ ناﺰﯿﻣ ﻦﯿﯿﻌﺗ
ﺮﺑ رد راﺮﮑﺗ ود و رﺎﻤﯿﺗ13 ﺎﺑ يﺰﮐﺮﻣ ﺐﮐﺮﻣ حﺮﻃ ﺐﻟﺎﻗ رد ﯽﺸﯾﺎﻣزآ نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﯾارﺎﮐ يﺎﻫﺺﺧﺎﺷ و دﺮﮑﻠﻤﻋ هﺎﮕـﺸﻧاد يزروﺎـﺸﮐ هﺪﮑﺸﻧاد ﯽﺗﺎﻘﯿﻘﺤﺗ ﻪﻋرﺰﻣ
رد ﺪﻬﺸﻣ ﯽﺳودﺮﻓ ﯽﻋارز لﺎﺳ
95 - 1394 ﻢﮐاﺮﺗ ﻦﯿﯾﺎﭘ و ﻻﺎﺑ حﻮﻄﺳ .ﺪﺷ اﺮﺟا ﻪﺑ
ﺐﯿﺗﺮﺗ 7 و 10 نژوﺮﺘﯿﻧ ﻦﯿﯾﺎﭘ و ﻻﺎﺑ حﻮﻄﺳ و ﻊﺑﺮﻣ ﺮﺘﻣ رد ﻪﺗﻮﺑ ﻪﺑ
ﺐﯿﺗﺮﺗ
و ﺮﻔﺻ 300 ﺘﮑﻫ رد نژوﺮﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ رﺎ
هﺮﻬﺑ ﯽﯾارﺎﮐ ،ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ،ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ .ﺪﻧﺪﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد فﺮﺼﻣ ﯽﯾارﺎﮐ و بﺬﺟ ﯽﯾارﺎﮐ ،نژوﺮﺘﯿﻧ يرو
ﻪﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ هزاﺪﻧا درﻮﻣ ﻪﺘﺴﺑاو يﺎﻫﺮﯿﻐﺘﻣ ناﻮﻨﻋ .ﺪـﺷ ﯽـﺳرﺮﺑ ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺖﺤﺗ ﺎﻫﺮﯿﻐﺘﻣ ﻦﯾا تاﺮﯿﯿﻐﺗ ،ﯽﻧﻮﯿﺳﺮﮔر لﺪﻣ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ و ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ يﺮﯿﮔ
راﺪﻘﻣ ﺗ ﻪﻨﯿﻬﺑ ﻢﮐاﺮ ﻪﺗﻮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ و سﺎﺳاﺮﺑ ﻮﯾرﺎﻨﺳ ﺎﻫ ي و ﯽﻄﯿﺤﻣ ﺖﺴﯾز ،يدﺎﺼﺘﻗا يدﺎﺼﺘﻗا
- ﺖﺴﯾز ﯽﻄﯿﺤﻣ و دﺮـﮑﻠﻤﻋ رﺎﻈﺘﻧا درﻮﻣ ﺮﯾدﺎﻘﻣ لﻮﺼﺣ ياﺮﺑ
ﺺﺧﺎﺷ ﺺﺧﺎﺷ و ﻪﻧاد و ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺑ ﯽﻄﺧ ءﺰﺟ ﺮﺛا ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﺞﯾﺎﺘﻧ .ﺪﺷ ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﯾارﺎﮐ يﺎﻫ ءﺰـﺟ ﺮﺛا ،ترذ نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﯾارﺎﮐ يﺎﻫ
ﺑ ود ﻪﺟرد ﺑ تﺎﻔﺻ مﺎﻤﺗ ﺮ ﻪ
ﯽـﻨﻌﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ بﺬﺟ ﯽﯾارﺎﮐ و ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺑ ﻞﻣﺎﮐ ود ﻪﺟرد ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا و نژوﺮﺘﯿﻧ بﺬﺟ ﯽﯾارﺎﮐ و ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺰﺟ
راد اﺮـﺑ هﺪـﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ .ﺪﺸﻧ رادﯽﻨﻌﻣ ﯽﺳرﺮﺑ درﻮﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ ﯽﯾارﺎﮐ ﺰﺟﻪﺑ تﺎﻔﺻ زا ﮏﯾﭻﯿﻫ درﻮﻣ رد شزاﺮﺑ مﺪﻋ نﻮﻣزآ .دﻮﺑ ي
ﻢﮐاﺮﺗ 7 و ﻊﺑﺮﻣ ﺮﺘﻣ رد ﻪﺗﻮﺑ 150
) رﺎﺘﮑﻫ رد نژوﺮﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ 71
/ 11 ﻢﮐاﺮﺗ ياﺮﺑ هﺪﺷ شزاﺮﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ و (رﺎﺘﮑﻫ رد ﻦﺗ 10
و ﻊﺑﺮﻣ ﺮﺘﻣ رد ﻪﺗﻮﺑ
300 ) رﺎﺘﮑﻫ رد نژوﺮﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ 22
/ 12 ﺑ (رﺎﺘﮑﻫ رد ﻦﺗ ﻪ
ﻪﺑ هﺪﺷ شزاﺮﺑ و هﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ بﺬﺟ ﯽﯾارﺎﮐ ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ .ﺪﻣآ ﺖﺳد ﺮﺗ
ﻢﮐاﺮﺗ ياﺮﺑ ﺐﯿﺗ 10
و ﻊﺑﺮﻣ ﺮﺘﻣ رد ﻪﺗﻮﺑ 300
) رﺎﺘﮑﻫ رد نژوﺮﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ 45
/ 86 ﻢﮐاﺮﺗ و (ﺪﺻرد 10
و ﻊﺑﺮﻣ ﺮﺘﻣ رد ﻪﺗﻮﺑ 300
) رﺎـﺘﮑﻫ رد نژوﺮـﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ 14
/ 90 (ﺪـﺻرد
ﺖﺴﯾز ،يدﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫﻮﯾرﺎﻨﺳ رد نژوﺮﺘﯿﻧ و ﻢﮐاﺮﺗ ﻪﻨﯿﻬﺑ راﺪﻘﻣ .ﺪﯾدﺮﮔ ﻦﯿﯿﻌﺗ يدﺎﺼﺘﻗا و ﯽﻄﯿﺤﻣ
- ﺖﺴﯾز ﻪـﺑ ﯽﻄﯿﺤﻣ ﺐـﯿﺗﺮﺗ 12 /8 و ﻊـﺑﺮﻣ ﺮـﺘﻣ رد ﻪـﺗﻮﺑ
27 / 225 ،رﺎﺘﮑﻫ رد نژوﺮﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ 7
و ﻊﺑﺮﻣ ﺮﺘﻣ رد ﻪﺗﻮﺑ 95
/ 46 و رﺎﺘﮑﻫ رد نژوﺮﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ 7
و ﻊﺑﺮﻣ ﺮﺘﻣ رد ﻪﺗﻮﺑ 42
/ 69 رﺎﺘﮑﻫ رد نژوﺮﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ
.ﺪﯾدﺮﮔ ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ هژاو :يﺪﯿﻠﮐ يﺎﻫ هﺮﻬﺑ ﯽﯾارﺎﮐ ،نژوﺮﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ ﯽﯾارﺎﮐ ،شزاﺮﺑ مﺪﻋ
نژوﺮﺘﯿﻧ يرو ﻞﻣﺎﮐ ود ﻪﺟرد نﻮﯿﺳﺮﮔر لﺪﻣ ،
ﻪﻣﺪﻘﻣ
2 1
3
ﻪﻨﯿﻬﺑ ﺪﺣ ﻦﯿﯿﻌﺗ ﺖﻬﺟ لﺮﺘﻨﮐ ﻪﻨﯿﻬﺑ ﻞﻣاﻮﻋ
ﺪـﺷر هﺪﻨﻨﮐ زا هدﺎﻔﺘـﺳا ،
لﺪﻣ ﯽﺑﺮﺠﺗ ﻂﺑاور و ﺎﻫ بﺎﻨﺘﺟا يﺮﻣا ﯽﺿﺎﯾر
ﯽـﻣ ﺮﯾﺬﭘﺎﻧ زا ﯽـﮑﯾ .ﺪـﺷﺎﺑ
لﻮﻤﻌﻣ شور ﻦﯾﺮﺗ ﻪﻨﯿﻬﺑ ﺖﻬﺟ هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ يﺎﻫ
ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻞﻣاﻮﻋ يزﺎﺳ
ﯽﻧﻮﯿــﺳﺮﮔر لﺪــﻣ ﻦﯿـﻤﺨﺗ و ﻪــﻠﻤﺟﺪﻨﭼ
يا ﺐــﮐﺮﻣ حﺮــﻃ زا هدﺎﻔﺘــﺳا ،
1 ، 2 و 3 - ﻪﺑ ﯽـﻋارز نﺎـﻫﺎﯿﮔ يژﻮﻟﻮﯾﺰﯿﻓ يﺮﺘﮐد يﻮﺠﺸﻧاد و رﺎﯿﺸﻧاد ،دﺎﺘﺳا ﺐﯿﺗﺮﺗ
تﺎﺗﺎﺒﻧ حﻼﺻا و ﺖﻋارز هوﺮﮔ
، يزروﺎﺸﮐ هﺪﮑﺸﻧاد
، ﺪﻬﺸﻣ ﯽﺳودﺮﻓ هﺎﮕﺸﻧاد
*) - :لﻮﺌﺴﻣ هﺪﻨﺴﯾﻮﻧ
Email: [email protected] (
DOI: 10.22067/gsc.v15i4.54235 يﺰـﮐﺮﻣ
) ﺖـﺳا4
Wu and Hamada, 2000 ﯽـﺷور حﺮـﻃ ﻦـﯾا .(
ياﺮﺑ ﺐﺳﺎﻨﻣ و ﻦﯾﺰﮕﯾﺎﺟ تﺎﺸﯾﺎﻣزآ
ﯽﻣ ﻞﯾرﻮﺘﮐﺎﻓ رد رﺎﺑ ﻦﯿﻟوا ﻪﮐ ﺪﺷﺎﺑ
لﺎﺳ 1951 و ﺲﮐﺎـﺑ ﻂـﺳﻮﺗ و ﻪﺋارا نﻮﺴﻠﯾو و ﺲﮐﺎﺑ ﻂﺳﻮﺗ يدﻼﯿﻣ
) ﺮﺘﻧﺎﻫ Box and Hunter, 1957 زا هدﺎﻔﺘـﺳا ﺖـﯾﺰﻣ .ﺪﯾدﺮﮔ حﻼﺻا (
ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ يﺰﮐﺮﻣ ﺐﮐﺮﻣ حﺮﻃ تﺎﺸﯾﺎﻣزآ
جاﺮﺨﺘـﺳا نﺎـﮑﻣا ،ﻞﯾرﻮﺘﮐﺎﻓ
يﺎـﻫراﺮﮑﺗ و رﺎـﻤﯿﺗ ﺮﺘﻤﮐ داﺪﻌﺗ و حﺮﻃ ﻦﯾا ﻞﯿﻠﺤﺗ زا ﺮﺘﺸﯿﺑ تﺎﻋﻼﻃا ﯽﻣ زﺎﯿﻧ درﻮﻣ ياﺮﺟا ﻪﮐ ﺪﺷﺎﺑ
نآ نﺎﺳآ ار ﯽﻣ ﺮﺗ ﺪﻨﮐ حﺮﻃ ﻦﯾا . ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ
ﺐﯿﮐﺮﺗ ﻦﯿﯿﻌﺗ نﺎﮑﻣا ﻘﺘـﺴﻣ ﺮـﯿﻐﺘﻣ ﻒـﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ
ﯽـﻣ ﻢﻫاﺮـﻓ ار ﻞ دروآ
) Aslan, 2007 .(
) نارﺎﮑﻤﻫ و ﯽﮑﭼﻮﮐ Koocheki et al., 2014
ﺎﺑ (
4- Central Composite Design
رد مﺪـﻨﮔ ﺖـﻋارز رد نژوﺮﺘﯿﻧ و بآ ﻊﺑﺎﻨﻣ فﺮﺼﻣ ﻪﻨﯿﻬﺑ ﺮﯾدﺎﻘﻣ دروآﺮﺑ دﻮـﮐ فﺮـﺼﻣ ﺶﯾاﺰـﻓا ﻪـﮐ ﺪﻨﺘـﺷاد رﺎﻬﻇا يﺰﮐﺮﻣ ﺐﮐﺮﻣ حﺮﻃ ﺐﻟﺎﻗ ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ،ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰﻓا ﺮﺑ ﯽﺘﺒﺜﻣ ﺮﺛا يرﺎﯿﺑآ و نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﻟﺎﺣ رد ؛ﺖﺷاد بآ فﺮﺼﻣ ﯽﯾارﺎﮐ و ﻪـﺑ ﺮـﺠﻨﻣ يرﺎـﯿﺑآ ﺶﯾاﺰـﻓا ﻪـﮐ
ﻦـﯾا .ﺪـﺷ نژوﺮـﺘﯿﻧ تﺎﻔﻠﺗ ﺶﯾاﺰﻓا و نژوﺮﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ ﯽﯾارﺎﮐ ﺶﻫﺎﮐ يرﺎـﯿﺑآ و ﯽﻫددﻮـﮐ ﻪـﻨﯿﻬﺑ راﺪـﻘﻣ ،يدﺎﺼﺘﻗا يﻮﯾرﺎﻨﺳ رد نﺎﻘﻘﺤﻣ ار
ﻪﺑ ﻪﺑ ﯽﺑﺎﯿﺘﺳد رﻮﻈﻨﻣ 4045
و ﻪـﻧاد دﺮـﮑﻠﻤﻋ رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ 9908
ﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ ﻪﺑ ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿ
ﺐﯿﺗﺮﺗ 274 رد هروا مﺮﮔﻮـﻠﯿﮐ
و رﺎﺘﮑﻫ 3964 ﺐﻌﮑﻣﺮﺘﻣ بآ يﻮﯾرﺎﻨﺳ رد ﺎﻬﻧآ .ﺪﻧدﺮﮐ ﻦﯿﯿﻌﺗ رﺎﺘﮑﻫ رد
ﺖﺴﯾز ﻊﺑﺎـﻨﻣ ﻦـﯾا ﻪﻨﯿﻬﺑ راﺪﻘﻣ ،ﯽﻄﯿﺤﻣ ار
ﻪـﺑ تﺎـﻔﻠﺗ ﺶﻫﺎـﮐ رﻮـﻈﻨﻣ
ﻪﺑ يرﺎﯿﺑآ و ﯽﻫددﻮﮐ ياﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﺐـﯿﺗﺮﺗ
64 و رﺎـﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮـﻠﯿﮐ
2651 رﺎﺘﮑﻫ رد ﺐﻌﮑﻣﺮﺘﻣ .ﺪـﻧدﻮﻤﻧ ﻪﺒـﺳﺎﺤﻣ
ﭽﻤﻫ يﻮﯾرﺎﻨـﺳ رد ﻦﯿـﻨ
يدﺎﺼﺘﻗا - ﺖﺴﯾز نژوﺮـﺘﯿﻧ تﺎـﻔﻠﺗ ﺶﻫﺎـﮐ و ﻪـﻧاد دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﯽﻄﯿﺤﻣ
ﯽﻫددﻮﮐ حﻮﻄﺳ ﻪﻨﯿﻬﺑ ﺮﯾدﺎﻘﻣ ﻪﺠﯿﺘﻧرد ،ﺖﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﺮﻈﻧ درﻮﻣ نﺎﻣﺰﻤﻫ ﻪﺑ يرﺎﯿﺑآ و لدﺎﻌﻣ ﺐﯿﺗﺮﺗ
153 و رﺎﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ 3030
ﺐـﻌﮑﻣﺮﺘﻣ
ﺑﻪ ) نﺎـﻘﻘﺤﻣ ﻦـﯾا ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﺮﮕﯾد ﺞﯾﺎﺘﻧ .ﺪﻣآ ﺖﺳد Koocheki et al.,
2015b ( بآ ﻊﺑﺎــﻨﻣ فﺮــﺼﻣ ﻪــﻨﯿﻬﺑ ناﺰــﯿﻣ ﻦﯿــﯿﻌﺗ يور
، و نژوﺮــﺘﯿﻧ
داد نﺎﺸﻧ يﺰﮐﺮﻣ ﺐﮐﺮﻣ حﺮﻃ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ اﺰﻠﮐ ﻪﻨﯿﻬﺑ ﻢﮐاﺮﺗ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ تﺎـﻔﻠﺗ و ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ دﻮﮐ و يرﺎﯿﺑآ حﻮﻄﺳ ﺶﯾاﺰﻓا ﻪﮐ ﯽﺗرﻮﺻ رد ،ﺪﯾدﺮﮔ نژوﺮﺘﯿﻧ و دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ ﻢﮐاﺮﺗ ﺶﯾاﺰﻓا ﻪﮐ
رد .ﺪﺷ نژوﺮﺘﯿﻧ تﺎﻔﻠﺗ ﺶﻫﺎﮐ ،بآ ﻪـﻨﯿﻬﺑ راﺪـﻘﻣ ،يدﺎﺼﺘﻗا يﻮﯾرﺎﻨﺳ
ﻪﺑ اﺰﻠﮐ ﻢﮐاﺮﺗ و دﻮﮐ ﺎﺑ ﺮﺑاﺮﺑ ﺐﯿﺗﺮﺗ
3643 ،ﺐـﻌﮑﻣ ﺮﺘﻣ 186
مﺮﮔﻮـﻠﯿﮐ
و رﺎﺘﮑﻫ رد نژوﺮﺘﯿﻧ 149
دروآﺮﺑ ﻊﺑﺮﻣ ﺮﺘﻣ رد ﻪﺗﻮﺑ ﺪﺷ
نﺎـﻘﻘﺤﻣ ﻦـﯾا .
ﺖـﺴﯾز يﻮﯾرﺎﻨـﺳ رد ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﻦﯾا ﻪﻨﯿﻬﺑ ﺮﯾدﺎﻘﻣ ﻪـﺑ ار ﯽـﻄﯿﺤﻣ
ﺐـﯿﺗﺮﺗ
1813 ، 12 و 150 يدﺎﺼﺘﻗا يﻮﯾرﺎﻨﺳ رد و -
ﺴﯾز ﻪﺑ ﯽﻄﯿﺤﻣ ﺖ ﺐﯿﺗﺮﺗ
لدﺎــﻌﻣ 2639 ، 105 و 144 و ﯽــﺗﻼﺤﻣ يﺮﯿــﺼﻧ .ﺪــﻧدﻮﻤﻧ شراﺰــﮔ
) نارﺎﮑﻤﻫ Nassiri Mahallati et al., 2015 ﻞـﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا ﯽﺳرﺮﺑ ﺎﺑ (
نﺎـﯿﺑ يﺰـﮐﺮﻣ ﺐـﮐﺮﻣ حﺮـﻃ زا هدﺎﻔﺘـﺳا ﺎﺑ ناﺮﻔﻋز ﻪﻨﺑ هزاﺪﻧا و ﻢﮐاﺮﺗ دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰـﻓا ﺮـﺑ ﯽﺘﺒﺜﻣ ﺮﺛا ﻢﮐاﺮﺗ و ﻪﻨﺑ هزاﺪﻧا ﺶﯾاﺰﻓا ﻪﮐ ﺪﻨﺘﺷاد نزو و ﻞﮔ داﺪﻌﺗ ،ﯽﻠﺻا ﻪﻨﺑ داﺪﻌﺗ ،يﺮﺘﺧد ﻪﻨﺑ داﺪﻌﺗ ،ﻪﻨﺑ ﺮﻄﻗ ،يدﺎﺼﺘﻗا ﺎﻬﻧآ .ﺖﺷاد ﻞﮔ ﺮﺗ ﻪﻨﺑ ﺖﺷﺎﮐ ﻪﮐ ﺪﻨﺘﺷاد رﺎﻬﻇا ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ
نزو ﺎـﺑ ﯽﯾﺎﻫ
ﺐﺳﺎﻨﻣ ﻻﺎﺑ ﻢﮐاﺮﺗ رد ﻂﺳﻮﺘﻣ هزاﺪﻧا ﻪﻨﯿﻬﺑ راﺪﻘﻣ ،سﺎﺳا ﻦﯾا ﺮﺑ و هدﻮﺑ ﺮﺗ
ناﺮﻔﻋز ﻢﮐاﺮﺗ و ﻪﻨﺑ ار
ﻪﺑ ﺎـﺑ ﺐﯿﺗﺮﺗ 7 و مﺮـﮔ 250 ﻊـﺑﺮﻣ ﺮـﺘﻣ رد ﻪـﻨﺑ
دروآﺮﺑ ﺪﻧدﺮﮐ . دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰـﻓا و ﺪـﺷر ياﺮـﺑ يروﺮﺿ ﺮﺻﺎﻨﻋ زا ﯽﮑﯾ نژوﺮﺘﯿﻧ
ا نﺎﻫﺎﯿﮔ ﯽﻣﺎﻤﺗ ﯽﻣ ترذ ﻪﻠﻤﺟ ز
) ﺪﺷﺎﺑ Zhao et al., 2003 ترﺎﻫﻮﯾ .(
رﺪﻧآ و ه ) Uhart and Andrade, 1995 دﻮـﺒﻤﮐ ﻪـﮐ ﺪﻨﺘـﺷاد رﺎـﻬﻇا (
ﺪﺷ ﻪﻧاد نزو و داﺪﻌﺗ ﺶﻫﺎﮐ ﺚﻋﺎﺑ ترذ رد نژوﺮﺘﯿﻧ ﻪﮐ
ﺮﺠﻨﻣ ﺮﻣا ﻦﯾا
نژوﺮـﺘﯿﻧ ﻪـﭼﺮﮔا .ﺪـﯾدﺮﮔ ﻪـﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﻫﺎﮐ ﻪﺑ ﯽـﺸﻘﻧ
ﯽـﺳﺎﺳا رد
ﯽﺑﺎﯿﺘﺳد ﻪﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ يﻻﺎﺑ و ﯽﻤﮐ ﯽﻔﯿﮐ رد تﻻﻮﺼﺤﻣ ﯽـﻋارز
دراد ،
ﯽﻟو ﻪﺑ ﯽﻧﺎﺳآ زا كﺎﺧ ﻪﺘﺴﺷ هﺪـﺷ و ﺚـﻋﺎﺑ زوﺮـﺑ ﯽﮔدﻮـﻟآ بآ يﺎـﻫ ﯽﻨﯿﻣزﺮﯾز
ﯽﻣ .دﻮﺷ دوﺪﺣ 40 ﺎﺗ 60 ﺪﺻرد دﻮﮐ ﻪﻓﺎﺿا نژوﺮﺘﯿﻧ هﺪـﺷ
زا
ﯽﻣ جرﺎﺧ كﺎﺧ دﻮﺷ
و ﻦﯾا راﺪﻘﻣ ﺎﺑ ﺶﯾاﺰﻓا دﺮﺑرﺎﮐ دﻮﮐ ﺶﯾاﺰﻓا ﯽﻣ ﺪﺑﺎﯾ
) Wenxue et al., 2005 ﻪﮐ (
ﻪـﺠﯿﺘﻧرد ﯽﻗﺎـﺑ هﺪـﻧﺎﻣ دﻮـﮐ رد كﺎـﺧ
ﺶﯾاﺰﻓا و ﻪﺘﻓﺎﯾ ﺚﻋﺎﺑ ﺪﯾﺪﺸﺗ زوﺮﺑ ﯽﮔدﻮﻟآ يﺎﻫ ﻊﺑﺎـﻨﻣ ﯽـﺑآ ﯽـﻣ دﻮـﺷ
) Timsina et al., 2001 .(
ﻦﯾاﺮﺑﺎﻨﺑ ﻢﺘﺴﯿﺳ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻪﺑ ار نژوﺮﺘﯿﻧ ﻪﮐ ﯽﻋارز يﺎﻫ
يﺮﺛﺆـﻣ رﻮﻃ
ﯽﻣ فﺮﺼﻣ نﺪﯿﻧﺎـﺳر ﻞﻗاﺪـﺣ ﻪـﺑ ،نژوﺮﺘﯿﻧ تﺎﻔﻠﺗ ﺶﻫﺎﮐ ﺖﻬﺟ ،ﺪﻨﻨﮐ
ﯽﮔدﻮﻟآ ﻪﻨﯾﺰﻫ ﺶﻫﺎﮐ ،ﯽﺗاﺮﺘﯿﻧ يﺎﻫ ﻪﺑ و ﯽﻓﺮﺼﻣ يﺎﻫ
ﺶﯾاﺰـﻓا نآ ﻊﺒﺗ
ﯽﻣ ﺖﯿﻤﻫا ﺰﺋﺎﺣ فﺮﺼﻣﺮﭘ ﺮﺼﻨﻋ ﻦﯾا فﺮﺼﻣ ﯽﯾارﺎﮐ ﺮـﺑ هوﻼـﻋ .ﺪﺷﺎﺑ
ﯽﻣ ﺰﯿﻧ ﻪﺗﻮﺑ ﻢﮐاﺮﺗ ﺮﯿﻈﻧ يﺮﮕﯾد دﺪﻌﺘﻣ ﯽﺘﯾﺮﯾﺪﻣ ﻞﻣاﻮﻋ نژوﺮﺘﯿﻧ ﺮﺑ ﺪﻧاﻮﺗ
و هﺎــﯿﮔ ﺪــﺷر ﻦﯿــﺑ طﺎــﺒﺗرا ناﺰــﯿﻣ
ﺪــﺷﺎﺑ ﺮﺛﺆــﻣ گﺮــﺑ ﻞــﯿﻓوﺮﻠﮐ
) Barraclough and Kyle, 2001 .(
يﻮﮕﻟا و ﻪﻨﯿﻬﺑ ﻢﮐاﺮﺗ ﻦﯿﯿﻌﺗ ﻄﻣ هدﺎﻔﺘﺳا ياﺮﺑ ﺖﺷﺎﮐ ﺐﺳﺎﻨﻣ
بﻮـﻠ
هدﺎﻬﻧ زا و رﻮﻧ ،بآ ،ﻦﯿﻣز ﺪﻨﻧﺎﻣ ﺎﻫ ﺮﺻﺎﻨﻋ
و دراد يﺮﺛﺆـﻣ ﺶـﻘﻧ ﯽﯾاﺬﻏ
ﯽﻣ لﻮﺼﺤﻣ ﯽﻔﯿﮐ و ﯽﻤﮐ ﺶﯾاﺰﻓا ﺐﺟﻮﻣ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﻫﺎﯿﮔ ترذ .دﻮﺷ
ﯽﻣ سﺎﺴﺣ رﺎﯿﺴﺑ ﻪﺗﻮﺑ ﻢﮐاﺮﺗ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﻪﺑ ؛ﺪﺷﺎﺑ
يرﻮﻃ ﻢﮐاﺮﺗ رد ﻪﮐ يﺎﻫ
هﺮﻬﺑ ،ﺪﯿﻟﻮﺗ ﻞﻣاﻮﻋ زا ،ﻢﮐ ﯽـﻤﻧ ﻪـﻨﯿﻬﺑ يرادﺮـﺑ
،ﺮـﮕﯾد يﻮـﺳ زا ،دﻮـﺷ
ا ﺶﯿﺑ ﺶﯾاﺰﻓا ،ﻢﮐاﺮﺗ ﺪﺣ ز
ﺪﯾﺪﺸﺗ ﺎﺑ ﻞـﮔ ﯽـﻤﯿﻘﻋ ﺚﻋﺎﺑ ،ﺖﺑﺎﻗر و ﺎـﻫ
ﯽﻣ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﻫﺎﮐ ) دﻮﺷ
Harper, 1983 .(
ﯽﻤـﺷﺎﻫ - و ﯽﻟﻮـﻓزد
) تﺮﺑﺮﻫ Hashemi-Dezfouli and Herbert, 1992 ﺪﻧدﺮﮐ شراﺰﮔ (
هدروﺮﭘ داﻮﻣ ناﺰﯿﻣ ﺶﻫﺎﮐ ﻪﮐ ﻢﮐاﺮـﺗ يﻻﺎـﺑ حﻮﻄﺳ رد سﺮﺘﺳد ﻞﺑﺎﻗ
ﻪﺑ ﻪﺗﻮﺑ داﺪﻌﺗ ﺶﻫﺎﮐ ﺐﺟﻮﻣ ،رﻮﻧ ﺶﻫﺎﮐ ﻪﻄﺳاو و لﻼـﺑ ﻒﯾدر رد ﻪﻧاد
ﻪﻧاد ﻂﻘﺳ لﻼﺑ يﺎﻬﺘﻧا رد ﺎﻫ ﯽـﻣ
) ﺮـﭙﻤﮐو ﺮـﺘﻨﺟ .دﻮـﺷ Genter and
Camper, 1993 شراﺰﮔ (
ﺪﻧدﺮﮐ ﺖـﺑﺎﻗر ،ﻪـﺗﻮﺑ ﻢﮐاﺮـﺗ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ ﻪﮐ
هﺪﺷ ﺮﺘﺸﯿﺑ رﻮﻧ ﺖﻓﺎﯾرد ﺖﻬﺟ ﻪﮐ
هﺮﮕﻧﺎﯿﻣ لﻮﻃ ﻪﺠﯿﺘﻧ رد عﺎـﻔﺗرا و ﺎـﻫ
ﯽﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﯽﻠﺻا ﻪﻗﺎﺳ ﻪﻗﺎﺳ ﺮﻄﻗ زا و ﺪﺑﺎﯾ
ﺰـﯿﻧ ﯽـﻣ ﻪﺘـﺳﺎﮐ ﺎـﺑ .دﻮـﺷ
ﻒﯾدر ﻞﺻاﻮﻓ ﺶﻫﺎﮐ و ﻪﺗﻮﺑ ﻢﮐاﺮﺗ ﺶﯾاﺰﻓا
، ﻪﻗﺎـﺳ ﺮـﻄﻗ و هﺎﯿﮔ عﺎﻔﺗرا
ﯽﻣ ﺮﯿﯿﻐﺗ ﺶﻫﺎـﮐ ﻒﯾدر ﻪﻠﺻﺎﻓ و ﺶﯾاﺰﻓا ﻪﺗﻮﺑ داﺪﻌﺗ ﻪﭼﺮﻫ و ﺪﻨﮐ ﺪـﺑﺎﯾ
رﻮﻧ هﺪﯿﺳر ماﺪﻧا ﻦﯿﺑ ﺖﺑﺎﻗر و ﻪﺘﻓﺎﯾ ﺶﻫﺎﮐ ﯽﭘﻮﻧﺎﮐ ﻒﮐ ﻪﺑ هﺎـﯿﮔ يﺎـﻫ
دﺎﯾز ﻊﺸﻌﺸﺗ ﺮﺘﺸﯿﺑ بﺬﺟ ياﺮﺑ ﯽﻣ
.دﻮﺷ يرﻮـﻧ ﺐﯾﺮﺨﺗ ،ﺮﮕﯾد فﺮﻃ زا
ﯽﻤﻧ ترﻮﺻ ﻦﯿﺴﮐا ﯽـﻣ ﻞـﻣاﻮﻋ ﻦـﯾا ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ ﻪﮐ دﺮﯿﮔ
ﺪـﻨﻧاﻮﺗ ﺚـﻋﺎﺑ
ددﺮـﮔ ﻪـﺗﻮﺑ عﺎﻔﺗرا ﺶﯾاﺰﻓا و ﻪﻗﺎﺳ ﺮﻄﻗ ﺶﻫﺎﮐ ،هﺮﮕﻧﺎﯿﻣ لﻮﻃ ﺶﯾاﺰﻓا ) Tetio-Kagho and Gardner, 1988 .(
نآ زا ،سﺎﺳا ﻦﯾا ﺮﺑ ﻪﺑ نﺎﻫﺎﯿﮔ يدﻮﮐ زﺎﯿﻧ ندﺮﮐ ﯽﻤﮐ ﻪﮐ ﺎﺟ
رﻮﻈﻨﻣ
ﻪﺑ ﺐﺳﺎﻨﻣ ﻪﺗﻮﺑ ﻢﮐاﺮﺗ بﺎﺨﺘﻧا ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ و نژوﺮﺘﯿﻧ ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ دﻮﺒﻬﺑ هﮋﯾو
د ﻪـﻤﯿﻧ و ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ ر نﺎـﻫﺎﯿﮔ ﺪـﯿﻟﻮﺗ رد يروﺮـﺿ يﺮـﻣا ﮏـﺸﺧ
ﯽﻣ بﻮﺴﺤﻣ فﺪﻫ ﺎﺑ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯾا ،دﻮﺷ
و نژوﺮـﺘﯿﻧ ﻪﻨﯿﻬﺑ ناﺰﯿﻣ ﻦﯿﯿﻌﺗ
ﻢﮐاﺮﺗ ﻪﺗﻮﺑ بﻮﻠﻄﻣ ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ ﺪﯿﻟﻮﺗ ﺖﻬﺟ ﻞﻣاﻮﻋ ﻦﯾا ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا و ترذ
ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻦﯿﯾﺎﭘ و
ﯽﮔدﻮﻟآ ﻦﯾﺮﺗ ﺖﺴﯾز يﺎﻫ
ﯽﻄﯿﺤﻣ و بآ ﻂﯾاﺮﺷ رد
هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﺪﻬﺸﻣ ﯽﯾاﻮﻫ يﺰﮐﺮﻣ ﺐﮐﺮﻣ حﺮﻃ زا
ﺪﺷ اﺮﺟا .
و داﻮﻣ شور ﺎﻫ
ﻦﯾا ﻪـﻋرﺰﻣ رد ﻖﯿﻘﺤﺗ هﺎﮕـﺸﻧاد يزروﺎـﺸﮐ هﺪﮑـﺸﻧاد ﯽﺗﺎـﻘﯿﻘﺤﺗ
ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ ضﺮﻋ ﺎﺑ ﺪﻬﺸﻣ ﯽﺳودﺮﻓ 36
و ﻪﺟرد 16 و ﯽﻟﺎﻤـﺷ ﻪـﻘﯿﻗد
ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ لﻮﻃ 59
و ﻪﺟرد 38 عﺎـﻔﺗرا و ﯽﻗﺮـﺷ ﻪـﻘﯿﻗد 985
زا ﺮـﺘﻣ
ﺎﯾرد ﺢﻄﺳ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ يﺰﮐﺮﻣ ﺐﮐﺮﻣ حﺮﻃ
راﺮﮑﺗ ود ﺎﺑ ﯽﻋارز لﺎﺳ رد
95 - 1394 ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ داﺪﻌﺗ .ﺪﺷ اﺮﺟا ﺑ
) ﻪﻟدﺎﻌﻣ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎ 1(
.ﺪﺷ ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ
) ﻪﻟدﺎﻌﻣ 1(
t =2k+2k+r
،لﻮﻣﺮﻓ ﻦﯾا رد نﺎﺸﻧ :k
و ﯽﺳرﺮﺑ ﺖﺤﺗ يﺎﻫرﻮﺘﮐﺎﻓ داﺪﻌﺗ هﺪﻨﻫد :r
ﻣ يﺰﮐﺮﻣ ﻪﻄﻘﻧ ياﺮﺑ راﺮﮑﺗ داﺪﻌﺗ ﯽ
) ﺪﺷﺎﺑ Box and Hunter, 1957;
Wu and Hamada, 2000 يﺎـﻫرﺎﻤﯿﺗ ﺐـﯿﮐﺮﺗ ،سﺎـﺳا ﻦـﯾا ﺮـﺑ .(
) ﻢﮐاﺮﺗ ﻦﯿﯾﺎﭘ و ﻻﺎﺑ حﻮﻄﺳ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﯽﺸﯾﺎﻣزآ 7
و 10 ﺮـﺘﻣ رد ﻪـﺗﻮﺑ
و ﺮﻔﺻ) نژوﺮﺘﯿﻧ ﻦﯿﯾﺎﭘ و ﻻﺎﺑ حﻮﻄﺳ و (ﻊﺑﺮﻣ 300
نژوﺮـﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ
لوﺪﺟ) ﺪﻧﺪﺷ ﻦﯿﯿﻌﺗ ﺮﯾز حﺮﺷ ﻪﺑ (رﺎﺘﮑﻫ رد ﺺﻟﺎﺧ 1(
:
لوﺪﺟ
1 - ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﺐﯾاﺮﺿ و ﺮﯾدﺎﻘﻣ يﺎﻨﺒﻣ ﺮﺑ
يﺰﮐﺮﻣ ﺐﮐﺮﻣ حﺮﻃ
Table 1- Amounts and coefficients for treatments based on central composite design Runs
x1
x2
ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ ﺮﯾدﺎﻘﻣ
*
ژوﺮﺘﯿﻧ ن
Nitrogen (kg ha-1) ﻢﮐاﺮﺗ
ﻪﺗﻮﺑ
Plant density (No m-2)
1 -1 -1 0
7
2 +1 -1 0
10
3 -1 +1 300
7
4 +1 +1 300
10
5 -1 0 150
7
6 +1 0 150
10
7 0 -1 0
8.5
8 0 +1 300
8.5
9 0 0 150
8.5
10 0 0 150
8.5
11 0 0 150
8.5
12 0 0 150
8.5
13 0 0 150
8.5
X1
و X2
: ﻪﺑ ﺐﯿﺗﺮﺗ نﺎﺸﻧ هﺪﻨﻫد ﺮﯿﻐﺘﻣ يﺎﻫ ﻞﻘﺘﺴﻣ و نژوﺮﺘﯿﻧ .ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻪﺗﻮﺑ ﻢﮐاﺮﺗ
X1 and X2: indicate independent variables of nitrogen and plant density, respectively.
نﺎﻤﻫ لوﺪﺟ رد ﻪﮐ ﻪﻧﻮﮔ 1
ﯽﻣ هﺪﻫﺎﺸﻣ ياﺮﺟا لﻮﺻا ﻞﯿﻟد ﻪﺑ دﻮﺷ
ﺎﺑ ﺖﻗد ﻪﺑ زﺎﯿﻧ ﻞﯿﻟد ﻪﺑ راﺮﮑﺗ داﺪﻌﺗ ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ رد ﻒـﻄﻋ ﻪﻄﻘﻧ ياﺮﺑ ﺮﺗﻻ
حﺮﻃ ﻪﻨﯿﻬﺑ يﺎﻫ .ﺖﺳا هﺪﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد ﻒﻄﻋ ﻪﻄﻘﻧ ياﺮﺑ يزﺎﺳ
هدﺎﻣآ ﻪﻠﺣﺮﻣ رد ﻪﻧﻮﻤﻧ ،ﺖﺷﺎﮐ زا ﺶﯿﭘ و ﻦﯿﻣز يزﺎﺳ
زا ﺐـﮐﺮﻣ يا ﻖﻤﻋ
30 ﯽﺘﻧﺎﺳ كﺎﺧ يﺮﺘﻣ ﺶﯾﺎﻣزآ ياﺮﺟا ﻞﺤﻣ
ﻪﺑ ﯽﻓدﺎـﺼﺗ ترﻮﺻ
ﻪﺑ و ﺪﺷ ﻪﯿﻬﺗ درﻮـﻣ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿـﺷ و ﯽـﮑﯾﺰﯿﻓ تﺎﯿـﺻﻮﺼﺧ ﻦﯿـﯿﻌﺗ رﻮﻈﻨﻣ
ﮔ راﺮﻗ ﺶﯾﺎﻣزآ ﺖﻓﺮ
لوﺪﺟ) 2(
.
لوﺪﺟ 2 - كﺎﺧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ و ﯽﮑﯾﺰﯿﻓ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ
Table 2- Physical and chemical properties of soil
عﺎﺒﺷا
SP (%) ﮏﻫآ
T.N.V (%)
ﺖﯾاﺪﻫ ﯽﮑﯾﺮﺘﮑﻟا
EC (dS m-1)
ﯽﻟآ ﻦﺑﺮﮐ
Organic carbon (%)
ﻪﺘﯾﺪﯿﺳا
pH ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ
K (mg kg-1) ﺮﻔﺴﻓ
P (mg kg-1) نژوﺮﺘﯿﻧ
N (%) ﺖﻓﺎﺑ
Texture
38.3 16.45
1.71
0.78 8.13
234 37
0.067 ﯽﻣﻮﻟ
- ﯽﺘﻠﯿﺳ
Loamy-silt
ترذ رﺬﺑ ﺪﯾﺮﺒﯿﻫ S.C. 704 يور هﺎـﻣ ﺖـﺸﻬﺒﯾدرا مود ﻪـﻤﯿﻧ رد
ﺮﺘﻣ ﻪﺳ ﻒﯾدر رﺎﻬﭼ ي
ﺑﺎ ﻪﻠﺻﺎﻓ 75 ﯽﺘﻧﺎﺳ ﻪﮑﺸﺧ شور ﻪﺑ ﺮﺘﻣ و يرﺎﮐ
ﻦﯿـﻟوا ،نﺎـﻫﺎﯿﮔ نﺪـﺷ ﺰﺒـﺳ رد ﯽﺘﺧاﻮﻨﮑﯾ ﺖﻬﺟ .ﺪﺷ ﻪﺘﺷﺎﮐ ﺖﺳد ﺎﺑ يرﺎﯿﺑآ و ﺖﺷﺎﮐ زا ﺲﭘ ﻪﻠﺻﺎﻓﻼﺑ يرﺎﯿﺑآ ﻪﻠﺻﺎﻓ ﻪﺑ يﺪﻌﺑ يﺎﻫ
ﺖﻔﻫ ﺮﻫ
ﺮـﺛا طﻼﺘـﺧا زا يﺮﯿﮔﻮـﻠﺟ ﺖـﻬﺟ .ﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﯽﺘﺸﻧ هﻮﯿﺷ ﻪﺑ رﺎﺒﮑﯾ زور تﺮﮐ يﺎﻬﺘﻧا ﺎﻫرﺎﻤﯿﺗ
ﻪﺑ ﺎﻫ تﺮﮐ يرﺎﯿﺑآ و ﻪﺘﺴﺑ ﻞﻣﺎﮐ رﻮﻃ ﻪـﺑ ﺎـﻫ
رﻮـﻃ
ﺎﺠﻧا ﻪﻧﺎﮔاﺪﺟ ًﻼﻣﺎﮐ ﻒﻠﻋ لﺮﺘﻨﮐ .ﺪﯾدﺮﮔ م
ﺪﺷر ﻞﺼﻓ لﻮﻃ رد زﺮﻫ يﺎﻫ
ﻪﻠﺣﺮﻣ رد .ﺖﻓﺮﮔ مﺎﺠﻧا 6
- 4 درﻮﻣ ﻢﮐاﺮﺗ ﻪﺑ نﺪﯿﺳر ياﺮﺑ نﺎﻫﺎﯿﮔ ﯽﮔﺮﺑ
ﻪﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﻒﻠﺘﺨﻣ حﻮﻄﺳ لﺎﻤﻋا .ﺪﻧﺪﺷ ﮏﻨﺗ ﺮﻈﻧ ﻪﺳ رد كﺮﺳ ترﻮﺻ
ﺖﺑﻮﻧ ﺎـﺑ نﺎـﻣﺰﻤﻫ و نﺪـﺷ ﺰﺒـﺳ زا ﺲـﭘ هﺎﻣ ﮏﯾ ،ﺖﺷﺎﮐ ﺎﺑ نﺎﻣﺰﻤﻫ
يرﺎﯿﺑآ ﺎﺑ هاﺮﻤﻫ ﯽﻫﺪﻠﮔ .ﺪﺷ مﺎﺠﻧا
ﺖﺷادﺮﺑ د ﻪﻠﺣﺮﻣ ر ﻞﻣﺎﮐ ﯽﮔﺪﯿﺳر ﻪـﺗﻮﺑ نﺪـﺷ درز زا ﺲﭘ و
يﺎـﻫ
ذ ﻪﯿﺷﺎﺣ تاﺮﺛا فﺬﺣ زا ﺲﭘ تر زا ﺲﭘ .ﺪﯾدﺮﮔ مﺎﺠﻧا يا
نآ ﻪـﻧﻮﻤﻧ ، يا
ﻖﻤﻋ زا 0 ﺎﺗ 30 ﯽﺘﻧﺎﺳ يﺮﺘﻣ كﺎﺧ ﻪﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ناﺰﯿﻣ و ﺖﺷادﺮﺑ شور
AOAC Official Method 968.06 (4.2.04) ﻦﯿـﯿﻌﺗ سﺎـﺳاﺮﺑ
ﻪــﺑ نژوﺮــﺘﯿﻧ ﻖــﯾﺮﻃ
ﺮــﺗ ﻢــﻀﻫ زا هدﺎﻔﺘــﺳا ﺎــﺑ و
هﺎﮕﺘــﺳد Semi-
Automated Distillation Unit هزاﺪﻧا
يﺮﯿﮔ ) ﺪـﺷ Horwitz and
Latimer, 2005 .(
نژوﺮﺘﯿﻧ بﺬﺟ ﯽﯾارﺎﮐ )1
(NUpE دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﻦﯿـﺑ ﺖﺒﺴﻧ سﺎﺳاﺮﺑ2
راﺪﻘﻣ ﻞﮐ ﺮﺑ (رﺎﺘﮑﻫ رد هﺪﺷ بﺬﺟ نژوﺮﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ) هﺎﯿﮔ رد نژوﺮﺘﯿﻧ ﻪــﻟدﺎﻌﻣ) ﺪــﺷ ﻪﺒــﺳﺎﺤﻣ (رﺎــﺘﮑﻫ رد مﺮﮔﻮــﻠﯿﮐ) كﺎــﺧ رد نژوﺮــﺘﯿﻧ 2
(
) Hatermink et al., 2000 .(
) ﻪﻟدﺎﻌﻣ 2(
NUpE=plant N content/available N
هﺮﻬﺑ ﯽﯾارﺎﮐ يرو
نژوﺮﺘﯿﻧ )3
دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻦﯿﺑ ﺖﺒﺴﻧ سﺎﺳاﺮﺑ (NUeE
مﺮﮔﻮـﻠﯿﮐ) كﺎـﺧ رد نژوﺮﺘﯿﻧ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺑ (رﺎﺘﮑﻫ رد ﻪﻧاد مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ) ﻪﻧاد ﻪﻟدﺎﻌﻣ) ﺪﺷ ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ (رﺎﺘﮑﻫ رد كﺎﺧ نژوﺮﺘﯿﻧ 3
) ( Cassman et al.,
.(2003 ) نژوﺮﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ ﯽﯾارﺎﮐ ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ ﺖﻬﺟ (NUE
)4
kg grain.kg
Nitrogen-1 ) ﻪﻟدﺎﻌﻣ زا (
3 ) ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ( Hatermink et al., 2000
:(
) ﻪﻟدﺎﻌﻣ 3(
،ﻪـﻟدﺎﻌﻣ ﻦﯾا رد Ys
) ﻪـﻧاد دﺮـﮑﻠﻤﻋ : kg ha-1
( ، Ninitial
نژوﺮـﺘﯿﻧ :
و (رﺎـﺘﮑﻫ رد نژوﺮﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ) ﺪﺷر ﻞﺼﻓ ياﺪﺘﺑا رد كﺎﺧ رد دﻮﺟﻮﻣ Nfertilizer
رد نژوﺮـﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮـﻠﯿﮐ) هروا دﻮﮐ ﻖﯾﺮﻃ زا ﯽﻓﺮﺼﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ : (رﺎﺘﮑﻫ ﯽﻣ .ﺪﺷﺎﺑ
ﻪﺑ ﻞـﻣﺎﮐ ود ﻪـﺟرد لﺪﻣ ،ﺐﺳﺎﻨﻣ لﺪﻣ بﺎﺨﺘﻧا رﻮﻈﻨﻣ تاﺮـﺛا ﺎـﺑ5
ﻪــﻟدﺎﻌﻣ) هداد شزاﺮــﺑ ﺎــﻫرﻮﺘﮐﺎﻓ ﻦﯿــﺑ ﻞــﺑﺎﻘﺘﻣ 4
سﺎــﺳاﺮﺑ ﺲﭙــﺳ و (
ﺮﯾدﺎﻘﻣ) نﻮﯿﺳﺮﮔر ﻪﯾﺰﺠﺗ يرﺎﻣآ يﺎﻫرﺎﯿﻌﻣ ،F
P value و R2 نﻮﻣزآ و (
ﺑ مﺪﻋ
6شزاﺮ بﺎﺨﺘﻧا لﺪﻣ ﻦﯾﺮﺘﻬﺑ زا و
ﻪـﻨﯿﻬﺑ ياﺮـﺑ لﺪـﻣ ﻦﯾا يزﺎـﺳ
.ﺪﯾدﺮﮔ هدﺎﻔﺘﺳا
) ﻪﻟدﺎﻌﻣ 4(
y=a0+a1x1+a2x2+a3x12
+a4x22
+a5x1x2
،ﻪﻟدﺎﻌﻣ ﻦﯾا رد ﻪـﻧاد دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ و هدﻮﺑ ﻪﺘﺴﺑاو ﺮﯿﻐﺘﻣ :Y
ترذ ﺎﯾ و هﺮﻬﺑ ﯽﯾارﺎﮐ يرو
ﻪﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ؛ﺪـﺷ ﻪﺒـﺳﺎﺤﻣ ﻪﻧﺎﮔاﺪﺟ ترﻮﺻ
X1
و نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐ ﻞﻘﺘﺴﻣ ﺮﯿﻐﺘﻣ : X2
: و ﻢﮐاﺮﺗ ﻞﻘﺘﺴﻣ ﺮﯿﻐﺘﻣ a1
ﺎﺗ a5
1- N recovery
2- N uptake efficiency 3- N utilization efficiency 4- Nitrogen use efficiency 5- Full quadratic regression 6- Lack of-fit
ﯽﻣ ﻪﻟدﺎﻌﻣ ﺐﯾاﺮﺿ .ﺪﻨﺷﺎﺑ
هﺮﻬﺑ ﯽﯾارﺎﮐ ،ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ يرو
ﯽﯾارﺎـﮐ و بﺬﺟ ﯽﯾارﺎﮐ و نژوﺮﺘﯿﻧ
ﻪــﺑ نژوﺮــﺘﯿﻧ فﺮــﺼﻣ ﯽﻠــﺻا ناﻮــﻨﻋ
و يدﺎــﺼﺘﻗا يﺎــﻫﺮﯿﻐﺘﻣ ﻦﯾﺮــﺗ
ﺖﺴﯾز ﻦﯿﯿﻌﺗ ﯽﻄﯿﺤﻣ ﻪﻨﯿﻬﺑ ناﺰﯿﻣ هﺪﻨﻨﮐ
ﻢﮐاﺮﺗ ﻪﺗﻮﺑ ﯽﻓﺮﺼﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ و
ﮏــﯾ يﺎــﻨﺒﻣ ﺮــﺑ ﺎــﻬﻨﺗ هدﺎﻔﺘــﺳا درﻮــﻣ ﻊﺑﺎــﻨﻣ يدﺎــﺼﺘﻗا يﻮﯾرﺎﻨــﺳ
-
ﺖﺴﯾز ﯽـﻄﯿﺤﻣ ﺪﻧﺪـﺷ ﻪـﺘﻓﺮﮔ ﺮـﻈﻧ رد )
Koocheki et al., 2014;
Koocheki et al., 2015b .(
ياﺮﺑ شزاﺮﺑ تﻻدﺎـﻌﻣ و مﺎـﺠﻧا تﺎﺒـﺳﺎﺤﻣ يرﺎـﻣآ
زا مﺮـﻧ راﺰـﻓا
Minitab ver. 17 .ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا
ﺚﺤﺑ و ﺞﯾﺎﺘﻧ
ﻪﯾﺰﺠﺗ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻞﻣﺎﮐ ود ﻪﺟرد ﯽﻧﻮﯿﺳﺮﮔر لﺪﻣ ﺲﻧﺎﯾراو
هاﺮـﻤﻫ ﻪـﺑ
ﻪﺟرد ،ﯽﻄﺧ ءﺰﺟ ﻞﻣﺎﺷ) نآ ياﺰﺟا 2
زا ﮏـﯾﺮﻫ ياﺮـﺑ (ﻞـﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا و
و ﻪــﻧاد دﺮــﮑﻠﻤﻋ ،ﯽﮑﯾژﻮــﻟﻮﯿﺑ دﺮــﮑﻠﻤﻋ ﻞﻣﺎــﺷ ﻪﺘــﺴﺑاو يﺎــﻫﺮﯿﻐﺘﻣ ﺺﺧﺎﺷ لوﺪﺟ رد ترذ نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﯾارﺎﮐ يﺎﻫ 3
.ﺖﺳا هﺪﺷ ﻪﺋارا
ﻣ درﻮـﻣ تﺎﻔـﺻ مﺎﻤﺗ ﺮﺑ ﯽﻄﺧ ءﺰﺟ ﺮﺛا ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪـﻌﻟﺎﻄ
ﯽﯾارﺎـﮐ ،نژوﺮـﺘﯿﻧ بﺬـﺟ ﯽﯾارﺎـﮐ ،ﻪـﻧاد و ﯽﮑﯾژﻮـﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻞﻣﺎﺷ هﺮﻬﺑ ﯽﻨﻌﻣ ترذ نژوﺮﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ ﯽﯾارﺎﮐ و نژوﺮﺘﯿﻧ يرو ءﺰﺟ ﺮﺛا .دﻮﺑ راد
ﺑ تﺎﻔﺻ مﺎﻤﺗ ﻞﻣﺎﮐ ود ﻪﺟرد ﻪ
نژوﺮﺘﯿﻧ بﺬﺟ ﯽﯾارﺎﮐ و ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺰﺟ
ﻪﺑ ار ترذ ﯽﻨﻌﻣ رﻮﻃ ﻞـﻣﺎﻋ ود ﻞـﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮـﺛا .داد راﺮﻗ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺖﺤﺗ يراد
بﺬـﺟ ﯽﯾارﺎـﮐ و ﯽﮑﯾژﻮـﻟﻮﯿﺑ دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﺮـﺑ ﺎﻬﻨﺗ ﻪﺗﻮﺑ ﻢﮐاﺮﺗ و نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﻨﻌﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ ﭻﯿﻫ درﻮﻣ رد شزاﺮﺑ مﺪﻋ نﻮﻣزآ .دﻮﺑ راد
تﺎﻔـﺻ زا ﮏﯾ
ﺑﻪ ﯽﻨﻌﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ ﯽﯾارﺎﮐ ﺰﺟ نﺎـﺸﻧ ﺮـﻣا ﻦﯾا ﻪﮐ ﺪﺸﻧ راد
هﺪـﻨﻫد
ﻪﺟرد نﻮﯿﺳﺮﮔر لﺪﻣ بﻮﻠﻄﻣ شزاﺮﺑ 2
لوﺪﺟ) دﻮﺑ ﻞﻣﺎﮐ 3
.(
ﯿﺒﺗ ﺐﯾﺮﺿ و نﻮﯿﺳﺮﮔر ﺰﯿﻟﺎﻧآ يﺎﻫﺮﯿﻐﺘﻣ ﻦﯿﺑ ﻂﺑاور شزاﺮﺑ ياﺮﺑ ﻦﯿ
و ﻪـﻧاد دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﻞﻘﺘﺴﻣ يﺎﻫﺮﯿﻐﺘﻣ زا ﮏﯾﺮﻫ ﺎﺑ ﻪﺗﻮﺑ ﻢﮐاﺮﺗ و نژوﺮﺘﯿﻧ ﺺﺧﺎﺷ و ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ لوﺪﺟ رد ترذ نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﯾارﺎﮐ يﺎﻫ
4 هﺪﺷ ﻪﺋارا
ﺑ ﺐﯾاﺮﺿ ﻦﯾا سﺎﺳا ﺮﺑ ﺦﺳﺎﭘ ﺢﻄﺳ يﺎﻫرادﻮﻤﻧ ﻪﮐ ﺖﺳا ﻪ
هﺪـﻣآ ﺖـﺳد
.ﺖﺳا ﻦﯿﺑ ﻞﻣﺎﮐ ود ﻪﺟرد لﺪﻣ ،ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻦﯾا سﺎﺳا ﺮﺑ 55
ﺎﺗ 97 زا ﺪـﺻرد
،ﻪـﻧاد دﺮـﮑﻠﻤﻋ ،ﯽﮑﯾژﻮـﻟﻮﯿﺑ دﺮـﮑﻠﻤﻋ ،نژوﺮﺘﯿﻧ بﺬﺟ ﯽﯾارﺎﮐ تاﺮﯿﯿﻐﺗ هﺮﻬﺑ ﯽﯾارﺎﮐ يرو
دﺮـﮐ ﻒﯿـﺻﻮﺗ ار نژوﺮﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ ﯽﯾارﺎﮐ و نژوﺮﺘﯿﻧ
لوﺪﺟ) 4 ﻪﺑ .(
ﯽﻣ ﺮﻈﻧ ﺮﺑ هوﻼﻋ ،نژوﺮﺘﯿﻧ نژوﺮﺘﯿﻧ بﺬﺟ ﯽﯾارﺎﮐ ﻪﮐ ﺪﺳر
ﯿﺻﻮﺼﺧ ﺮﯿﻈﻧ يﺮﮕﯾد دراﻮﻣ ﻪﺑ ﻪﺗﻮﺑ ﻢﮐاﺮﺗ و ﯽﻓﺮﺼﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ راﺪﻘﻣ تﺎ
شور ﺮﯾﺎﺳ و كﺎﺧ بآ ﻢـﺠﺣ ،يرﺎـﯿﺑآ شور نﻮـﭽﻤﻫ ﯽﺘﯾﺮﯾﺪﻣ يﺎﻫ
و ﺖﺷادﺮﺑ نﺎﻣز ،ﺖﺷﺎﮐ ﺦﯾرﺎﺗ ،هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ هﺮﯿﻏ
.دراد ﯽﮕﺘـﺴﺑ ﺰـﯿﻧ
ﺎﻫ ) نارﺎﮑﻤﻫ و نﻮﺳرﻮﻟ Halvorson et al., 2008
ﻪﮐ ﺪﻧدﺮﮐ شراﺰﮔ (
ﺶﻫﺎـﮐ و نژوﺮـﺘﯿﻧ تﺎـﻔﻠﺗ ﺶﯾاﺰـﻓا ﻪـﺑ ﺮﺠﻨﻣ يرﺎﯿﺑآ حﻮﻄﺳ ﺶﯾاﺰﻓا .ﺪﺷ بﺬﺟ ﯽﯾارﺎﮐ
لوﺪﺟ 3 - ﻞﻣﺎﮐ ود ﻪﺟرد ﯽﻧﻮﯿﺳﺮﮔر لﺪﻣ ﺲﻧﺎﯾراو ﻪﯾﺰﺠﺗ ﺞﯾﺎﺘﻧ
Table 3- Analysis of variance of the full quadratic regression model ﺮﯿﯿﻐﺗ ﻊﺑﺎﻨﻣ
S.O.V.
ﻪﺟرد يدازآ d.f
دﺮﮑﻠﻤﻋ ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ
Biological yield
دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻪﻧاد
Seed yield
بﺬﺟ ﯽﯾارﺎﮐ نژوﺮﺘﯿﻧ
N recovery
هﺮﻬﺑ ﯽﯾارﺎﮐ يرو
نژوﺮﺘﯿﻧ
N utilization efficiency
فﺮﺼﻣ ﯽﯾارﺎﮐ نژوﺮﺘﯿﻧ
N use efficiency لﺪﻣ
Model 6 177.291** 22.222** 374.85* 2209.3** 565.63**
راﺮﮑﺗ
Replication 1 20.548** 0.683ns 61.90ns 1.5ns 77.12ns
ﯽﻄﺧ :
Linear: 2 497.124** 65.264** 684.38** 5099.7** 1200.34**
نژوﺮﺘﯿﻧ
Nitrogen 1 7.579ns 0.017ns 247.41ns 8.0ns 0.23ns
ﻢﮐاﺮﺗ
Density 1 986.67** 130.51** 1121.35** 10191.3** 2400.46**
ﻪﺟرد 2:
Square: 2 12.483* 0.896ns 69.54ns 1527.6** 407.67**
نژوﺮﺘﯿﻧ
× نژوﺮﺘﯿﻧ
Nitrogen×
Nitrogen
1 0.217ns 1.722ns 12.10ns 43.1ns 132.58ns
ﻢﮐاﺮﺗ
× ﻢﮐاﺮﺗ
Density× density 1 22.82** 0.554ns 137.93ns 2327.2** 390.97*
ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا
Interaction 1 23.983** 0.33ns 517.32* 0ns 100.63ns
ﻢﮐاﺮﺗ × نژوﺮﺘﯿﻧ
Density × Nitrogen
1 23.983** 0.33ns 517.32* 0ns 100.63ns
ﺎﻄﺧ
Error 19 2.274 0.489 89.40 16.8 50.05
شزاﺮﺑ مﺪﻋ
Lack of-fit 11 3.086ns 0.654ns 114.66ns 21.5ns 82.74**
ﺺﻟﺎﺧ يﺎﻄﺧ
Pure error 8 1.159 0.276 54.66 10.3 5.09
ﻞﮐ
Total 25 - - - - -
لوﺪﺟ 4 - نﻮﯿﺳﺮﮔر ﺐﯾاﺮﺿ لﺪﻣ ياﺮﺑ ﻦﯿﯿﺒﺗ ﺐﯾﺮﺿ و
:ﻞﻣﺎﮐ ود ﻪﺟرد y=a0+a1x1+a2x2+a3x12+a4x22+a5x1x2
Table 4- Regression coefficients and R2 for full quadratic model: y=a0+a1x1+a2x2+a3x12
+a4x22
+a5x1x2
ﺐﯾاﺮﺿ ﺮﯾدﺎﻘﻣ
Coefficient values R2
a0
a1 a2 a3 a4 a5
دﺮﮑﻠﻤﻋ ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ
Biological yield -81.3 0.0628 20.25 0.000009 -0.903 0.0077 96.10 دﺮﮑﻠﻤﻋ
ﻪﻧاد
Grain yield -18.76 -0.0149 4.46 0.000025 -0.141 0.0009 93.48 نژوﺮﺘﯿﻧ بﺬﺟ ﯽﯾارﺎﮐ
N recovery -101 -0.293 38.8 0.000066 -2.22 0.0357 55.13 هﺮﻬﺑ ﯽﯾارﺎﮐ
نژوﺮﺘﯿﻧ يرو
N utilization efficiency 864.7 -0.0443 -174.5 0.000124 9.123 0.00019 97.65 نژوﺮﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ ﯽﯾارﺎﮐ
N use efficiency 400.5 -0.198 75.4 0.000218 3.74 0.0158 78.11 X1
و X2
: ﻪﺑ ﺐﯿﺗﺮﺗ نﺎﺸﻧ هﺪﻨﻫد ﺮﯿﻐﺘﻣ يﺎﻫ ﻞﻘﺘﺴﻣ و نژوﺮﺘﯿﻧ .ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻪﺗﻮﺑ ﻢﮐاﺮﺗ
X1 and X2: indicate independent variables of nitrogen and plant density, respectively.
شور رد تاﺮﺘﯿﻧ ﯽﯾﻮﺸﺑآ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯾا ﺞﯾﺎﺘﻧ
هﺮﻄﻗ يرﺎﯿﺑآ ﻪﺘﺸﭘ يﻮﺟ يرﺎﯿﺑآ زا ﺮﺘﻤﮐ ﺐﺗاﺮﻣ ﻪﺑ يا
ﻦـﯾا ﺮـﺑ .دﻮﺑ يا
ﻪـﺑ ار يرﺎـﯿﺑآ ﺖﯾﺮﯾﺪـﻣ ﻦﯿﻘﻘﺤﻣ ﻦﯾا ،سﺎﺳا ﻞـﻣاﻮﻋ زا ﯽـﮑﯾ ناﻮـﻨﻋ
ﻣ ﯽﺘﯾﺮﯾﺪﻣ ﺆ .ﺪﻧدﺮﮐ ﯽﻓﺮﻌﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ تﺎﻔﻠﺗ ﺶﻫﺎﮐ رد ﺮﺛ
هﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ و هﺪﺷ شزاﺮﺑ ﺮﯾدﺎﻘﻣ دﺮـﮑﻠﻤﻋ ،ﯽﮑﯾژﻮـﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ
هﺮـﻬﺑ ﯽﯾارﺎـﮐ ،نژوﺮـﺘﯿﻧ بﺬﺟ ﯽﯾارﺎﮐ ،ﻪﻧاد يرو
ﯽﯾارﺎـﮐ و نژوﺮـﺘﯿﻧ
ترذ نژوﺮﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ رد
لوﺪﺟ 5 .ﺖﺳا هﺪﺷ هداد نﺎﺸﻧ
ﻞﮑﺷ 1 - ﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺦﺳﺎﭘ ﺢﻄﺳ
،(ﻒﻟا) ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯿ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ
(ب) ، (ج) نژوﺮﺘﯿﻧ بﺬﺟ ﯽﯾارﺎﮐ ﯽﯾارﺎﮐ ،
هﺮﻬﺑ و (د) نژوﺮﺘﯿﻧ يرو فﺮﺼﻣ ﯽﯾارﺎﮐ
ﻧ نژوﺮﺘﯿ (ه) ترذ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺖﺤﺗ حﻮﻄﺳ
نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐ و ﻪﺗﻮﺑ ﻢﮐاﺮﺗ
Figure 1- Response surface for biological yield (A), grain yield (B), N recovery (C), N utilization efficiency (D) and N use efficiency (E) of corn as affected by plant density and nitrogen fertilizer
0 100
0 2 0 .
5 0 7 5. 10.0
0 8
7 0 30
9 8
0 1 10.0
2 1 5.
Seed yield(t.ha-1)
(No.m-2) y t i s n e d t n a l P
t a r N trogen i e (kg.ha-1)
) B (
0 100
0 2 0 18
24 30
0 8
7 0 0 3
9 8
0 1 30
6 3
Biolo ical yig eld( t.ha-1)
Plant densi yt(No.m-2)
) 1 - a h . g k ( it enrat Nrog e
) A (
0 00
1 200
20 40 0 6
0 8
7 300
9 8
0 1 80
N Util zatioi nefficiency
y (No.m-2) t i s n e d t n a l P
troge Ni n rat (kg.ha-1)e
) D (
0 0 0 1
0 0 2 0
6 70 80
0 8
7 0 0 3
9 8
10 80
0 9
% ( y r v o c e
R )
N
i s n e Plantd ty (No.m-2)
t a r n e g o r t
i e (kg.ha-1
N )
) C (
0 100
200 20
0 3 40
0 8
7 0 3 0
9 8
10 0
5 N Use Efficiency
) 2 - m . o N ( y t i s n Plant de
t a r n e g
N rito e (kg.ha-1)
) E (
ﻪﺑ هﺪﺷ شزاﺮﺑ و هﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ ﺐﯿﺗﺮﺗ
ﻢﮐاﺮﺗ ياﺮﺑ 5/
8 و ﻊﺑﺮﻣ ﺮﺘﻣ رد ﻪﺗﻮﺑ 150
و رﺎﺘﮑﻫ رد نژوﺮﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ
10 و ﻊﺑﺮﻣ ﺮﺘﻣ رد ﻪﺗﻮﺑ 300
ﺎـﺑ رﺎﺘﮑﻫ رد نژوﺮﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ 27
/ 35 و
65 / 73 هﺪﻫﺎـﺸﻣ ﻪـﻧاد دﺮـﮑﻠﻤﻋ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ .ﺪﯾدﺮﮔ ﻞﺻﺎﺣ رﺎﺘﮑﻫ رد ﻦﺗ
ﻢﮐاﺮﺗ ياﺮﺑ هﺪﺷ 7
و ﻊـﺑﺮﻣ ﺮـﺘﻣ رد ﻪﺗﻮﺑ 150
رد نژوﺮـﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮـﻠﯿﮐ
) رﺎﺘﮑﻫ 71 / 11 ـﺷ شزاﺮـﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ و (رﺎﺘﮑﻫ رد ﻦﺗ ياﺮـﺑ هﺪ
ﻢﮐاﺮﺗ 10 و ﻊﺑﺮﻣ ﺮﺘﻣ رد ﻪﺗﻮﺑ 300
) رﺎﺘﮑﻫ رد نژوﺮﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ 22
/ 12
لوﺪﺟ) ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ (رﺎﺘﮑﻫ رد ﻦﺗ 5
و ﻪﺗﻮﺑ ﻢﮐاﺮﺗ ﺦﺳﺎﭘ ﺢﻄﺳ ﺞﯾﺎﺘﻧ .(
ﺶﯾاﺰـﻓا ﺎـﺑ ﻪـﮐ داد نﺎﺸﻧ ترذ ﻪﻧاد و ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﻪﺑ و ﺖﻓﺎﯾ ﺶﻫﺎﮐ تﺎﻔﺻ ﻦﯾا نژوﺮﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ ﻢﮐاﺮـﺗ ﺶﯾاﺰـﻓا ﻪﻄﺳاو
ﻣ ﻪﺗﻮﺑ ﺮﯾدﺎـﻘﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﺐﯿﺷ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ .ﺖﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰﻓا تﺎﻔﺻ ﻦﯾا ﺮﯾدﺎﻘ ﺐﯿـﺷ زا ﺮﺘـﺸﯿﺑ ﻪـﺗﻮﺑ ﻢﮐاﺮﺗ ﺶﯾاﺰﻓا ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺖﺤﺗ ترذ دﺮﮑﻠﻤﻋ تﺎﻔﺻ ﺐﯿـﺷ .دﻮـﺑ نژوﺮـﺘﯿﻧ حﻮﻄـﺳ دﺮﺑرﺎـﮐ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺖﺤﺗ تﺎﻔﺻ ﻦﯾا ﺶﻫﺎﮐ ﻦﯿﯾﺎـﭘ حﻮﻄـﺳ رد ،ﻪـﺗﻮﺑ ﻢﮐاﺮﺗ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ ﯽﮑﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰﻓا دﻮﺑ نآ يﻻﺎﺑ حﻮﻄﺳ زا ﺮﺘﻤﮐ نژوﺮﺘﯿﻧ نﺎـﺸﻧ عﻮـﺿﻮﻣ ﻦﯾا ﻪﮐ
هﺪـﻨﻫد
ﻞﮑﺷ) دﻮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ يﻻﺎﺑ حﻮﻄﺳ رد ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺑ ﻢﮐاﺮﺗ ﺮﺘﺸﯿﺑ ﺮﯿﺛﺄﺗ 1 - ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ و ﻪﺗﻮﺑ ﻢﮐاﺮﺗ ﺦﺳﺎﭘ ﺢﻄﺳ ﺞﯾﺎﺘﻧ .(ب و ﻒﻟا ،نژوﺮﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ ،ﻢﮐاﺮﺗ حﻮﻄﺳ ﻪﯿﻠﮐ رد ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ترذ
ﺸﯾور ﺪﺷر ﮏﯾﺮﺤﺗ ﻞﯿﻟد ﻪﺑ ًﻻﺎﻤﺘﺣا ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺖﺒﺴﻧ رد لﻼﺘﺧا و ﯽ
ﻦـﯾا ﺎـﺑ .ﺖـﻓﺎﯾ ﺶﻫﺎﮐ ﯽﺸﯾاز ﻪﺑ ﯽﺸﯾور ﺪﺷر ﺶﯾاﺰـﻓا ﺐﯿـﺷ ،دﻮـﺟو
نژوﺮﺘﯿﻧ ﻦﯿﯾﺎﭘ حﻮﻄﺳ رد ،ﻪﺗﻮﺑ ﻢﮐاﺮﺗ ﺶﯾاﺰﻓا ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺖﺤﺗ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ نﺎﺸﻧ عﻮﺿﻮﻣ ﻦﯾا ﻪﮐ دﻮﺑ نآ يﻻﺎﺑ حﻮﻄﺳ زا ﺮﺘﻤﮐ ﺮﺘﺸﯿﺑ ﺮﯿﺛﺄﺗ هﺪﻨﻫد
ـﺟو ﻞـﯿﻟد ﻪﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ يﻻﺎﺑ حﻮﻄﺳ رد ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺑ ﻪﺗﻮﺑ ﻢﮐاﺮﺗ دﻮ
ﻞﮑﺷ) دﻮﺑ ﻪﻧاد ﺪﯿﻟﻮﺗ و ﺪﺷر ياﺮﺑ ﯽﻓﺎﮐ نژوﺮﺘﯿﻧ 1
- .(ﻒﻟا
ماﺪﻧا ﺪﯿﻟﻮﺗ ﮏﯾﺮﺤﺗ ﻖﯾﺮﻃ زا نژوﺮﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ دﻮﺒﻬﺑ و ﯽﺸﯾور يﺎﻫ
ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ ﺰﺘﻨﺳ ،گﺮﺑ ﺢﻄﺳ ماود ﻢﯾﺰـﻧآ ﺖـﯿﻟﺎﻌﻓ يور ﺮﺛا ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ و ﺎﻫ
يﺰﺘﻨﺳﻮﺘﻓ ﺖﯿﻓﺮﻇ دﻮﺒﻬﺑ ﻞﯿﻟد ﻪﺑ و هدﻮﻤﻧ ﮏﯾﺮﺤﺗ ار ﺰﺘﻨﺳﻮﺘﻓ ،ﻮﮑﺴﯿﺑار ﺷ دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ ) ﺖﺳا هﺪ
Wolton, 2005 ﺖـﺳو تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ .(
) West, 2006 ﺖﻋﺮـﺳ ﻦﯿـﺑ ﻻﺎـﺑ رﺎﯿـﺴﺑ ﯽﮕﺘﺴﺒﻤﻫ دﻮﺟو ﺪﯾﺆﻣ ﺰﯿﻧ (
و ﺰﻧﻮـﻧ .ﺖـﺳا گﺮـﺑ ﺢﻄـﺳ ﺪـﺣاو ﺮـﻫ رد نژوﺮﺘﯿﻧ ﺖﻈﻠﻏ و ﺰﺘﻨﺳﻮﺘﻓ ) تاﺮﭙﻤﮐ Nunez and Kamprath, 1969 فﺮـﺼﻣ ﺮـﺛا ﯽﻠﺻا ﻞﯿﻟد (
ماﺪـﻧا ﺪﺷر ﮏﯾﺮﺤﺗ ﻪﺑ ار دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺶﯾاﺰﻓا ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ و ﯽـﺸﯾور يﺎـﻫ
ﻪﺑ ﻦﯿـﺑ ار ﯽـﻄﺧ ﻪـﻄﺑار ﻦﯿـﻘﻘﺤﻣ ﻦـﯾا .ﺪﻧداد ﺖﺒﺴﻧ گﺮﺑ ﺢﻄﺳ هﮋﯾو و ﯽﮑﭼﻮـﮐ .ﺪـﻧدﻮﻤﻧ شراﺰـﮔ گﺮـﺑ ﺢﻄـﺳ ﺺﺧﺎـﺷ و ﻪـﻧاد دﺮـﮑﻠﻤﻋ
) نارﺎﮑﻤﻫ Koocheki et al., 2015a حﻮﻄـﺳ ﺮـﺛا ﯽـﺳرﺮﺑ ﺎـﺑ ﺰـﯿﻧ (
رﺎـﻬﻇا ترذ و ﻪﺒﻨﭘ ﯽﻋارز ﻪﻧﻮﮔ ود دﺮﮑﻠﻤﻋ و ﺪﺷر ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﻒﻠﺘﺨﻣ زا نژوﺮـﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ ﻪﮐ ﺪﻨﺘﺷاد ﺎـﺗ ﺮﻔـﺻ
300 رد مﺮﮔﻮـﻠﯿﮐ
ﺮﯿﺛﺄﺗ ﻪﺑ ار ﺮﻣا ﻦﯾا ﻞﯿﻟد ﺎﻬﻧآ .ﺖﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰﻓا هﺎﯿﮔ ود ﺮﻫ سﺎﻣﻮﯿﺑ ،رﺎﺘﮑﻫ مﺪﻋ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﺎﻬﻧآ ﺮﺘﻬﺑ مواﺪﺗ و گﺮﺑ ﺢﻄﺳ شﺮﺘﺴﮔ ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﺖﺒﺜﻣ .ﺪﻧداد ﺖﺒﺴﻧ دﻮﮐ فﺮﺼﻣ
ﻢﮐاﺮـﺗ ياﺮـﺑ هﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ بﺬﺟ ﯽﯾارﺎﮐ راﺪﻘﻣ ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ 10 و ﻊﺑﺮﻣ ﺮﺘﻣ رد ﻪﺗﻮﺑ 300
ﻠﯿﮐ ﺎـﺑ رﺎـﺘﮑﻫ رد نژوﺮـﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮ 45
/ 86
ﺑ ﺪﺻرد ﻪ ياﺮـﺑ ﺺﺧﺎـﺷ ﻦـﯾا هﺪـﺷ شزاﺮﺑ راﺪﻘﻣ ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ .ﺪﻣآ ﺖﺳد
ﻢﮐاﺮﺗ 10 و ﻊـﺑﺮﻣ ﺮﺘﻣ رد ﻪﺗﻮﺑ 300
ﺎـﺑ رﺎـﺘﮑﻫ رد نژوﺮـﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮـﻠﯿﮐ
14 / 90 لوﺪﺟ) ﺪﯾدﺮﮔ دروآﺮﺑ ﺪﺻرد 5
و ﻪﺗﻮﺑ ﻢﮐاﺮﺗ ﺦﺳﺎﭘ ﺢﻄﺳ ﺞﯾﺎﺘﻧ .(
ﺑ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ترذ نژوﺮﺘﯿﻧ بﺬﺟ ﯽﯾارﺎﮐ ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎ
ﺺﺧﺎﺷ ﻦﯾا نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﻟﺎﺣ رد .ﺖﻓﺎﯾ ﺶﻫﺎﮐ
ﻪﺑ ﻪﮐ ﻢﮐاﺮﺗ ﺶﯾاﺰﻓا ﻪﻄﺳاو
ﻞﮑﺷ) ﺖﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰﻓا ﺖﻔﺻ ﻦﯾا راﺪﻘﻣ ﻪﺗﻮﺑ 1
- ﻪﺗﻮﺑ ﻢﮐاﺮﺗ ﺶﯾاﺰﻓا .(ج
ﺚـﻋﺎﺑ ﺢﻄـﺳ ﺪـﺣاو رد ﻪـﺸﯾر سﺎـﻤﺗ ﺢﻄﺳ ﺶﯾاﺰﻓا ﻞﯿﻟد ﻪﺑ ًﻻﺎﻤﺘﺣا ار بﺬـﺟ ﯽﯾارﺎﮐ و هﺪﺷ كﺎﺧ زا نژوﺮﺘﯿﻧ ﺮﺘﺸﯿﺑ بﺬﺟ و تﺎﻔﻠﺗ ﺶﻫﺎﮐ ﺶﯾاﺰﻓا ﺶﯾاﺰـﻓا ﻞـﯿﻟد ﻪـﺑ ﻪـﻧژوﺮﺘﯿﻧ دﻮـﮐ فﺮﺼﻣ ﺶﯾاﺰﻓا .ﺖﺳا هداد ﯽﯾارﺎﮐ ﺶﻫﺎﮐ و تﺎﻔﻠﺗ ﺶﯾاﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ ،ﯽﯾﻮﺸﺑآ ياﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﻤﻫاﺮﻓ
ﯽﻣ ﺮﻈﻧ ﻪﺑ .ﺪﯾدﺮﮔ نژوﺮﺘﯿﻧ بﺬﺟ نژوﺮـﺘﯿﻧ بﺬـﺟ ﯽﯾارﺎﮐ ﻪﭼﺮﮔا ﺪﺳر
ﻪﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ ًﺎﻣاﺰﻟا ﯽﻟو ،ﻪﺘﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰﻓا هﺪـﺷ بﺬـﺟ نژوﺮـﺘﯿﻧ ﺪـﺣاو يازا
) ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺎﯿﻧ ﺶﯾاﺰﻓا Sadras and Lawson, 2013
ﻪـﻨﯿﻬﺑ هدﺎﻔﺘﺳا .(
هﺮﻬﺑ ﺶﯾاﺰﻓا رد نژوﺮﺘﯿﻧ زا مﻮﺑ يﺪﻨﻣدﻮﺳ و يرو
مﺎـﻈﻧ و ﯽـﻋارز يﺎـﻫ
ﻂﯿـﺤﻣ ﺮﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﮔﺪﻨﯾﻻآ تاﺮﺛا زا ﯽﺷﺎﻧ تاﺮﻄﺧ ﺶﻫﺎﮐ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ ﯽـﻣ ﺎـﻔﯾا ﯽﻤﻬﻣ ﺶﻘﻧ ﺖﺴﯾز ) ﺪـﻨﮐ
Dobermann and Cassman,
ﯽـﻣ خر ﯽﻧﺎـﻣز ﺎﻫدﻮﮐ ﻢﯿﻘﺘﺴﻣ فﻼﺗا .(2004 ﺮـﺼﻨﻋ ﻦـﯾا ﻪـﮐ ﺪـﻫد
ﻪﺑ ﺐﺳﺎﻨﻣﺎﻧ ﻞﮑﺷ ﻪﺑ و نﺎﻣز رد ،ﯽﻋارز هﺎﯿﮔ زﺎﯿﻧ زا ﺶﯿﺑ كﺮﺤﺘﻣ رﺎـﮐ
ﯽـﻣ هدﺮﺑ ) دﻮـﺷ Dawson et al., 2008 ﺶﯾاﺰـﻓا ،ﺮـﮕﯾد فﺮـﻃ زا .(
فﺮﺼﻣ ﯽﯾارﺎﮐ مﺪﻋ ﺚﻋﺎﺑ تﺎﻔﻠﺗ زوﺮﺑ ﺶﯾاﺰﻓا ﻞﯿﻟد ﻪﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ ﯽﻣ ﺶﻫﺎﮐ ار ﺪﯿﻟﻮﺗ و هﺪﺷ دﻮﮐ ﯽﻣ ﺮﻈﻧ ﻪﺑ .ﺪﻫد
ﯽﯾارﺎـﮐ ﺖﻠﻋ ﻪﮐ ﺪﺳر
د نژوﺮﺘﯿﻧ بﺬﺟ ﻦﯿﯾﺎﭘ ﺪـﺣ ﺎﺗ نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐ دﺎﯾز راﺪﻘﻣ دﺮﺑرﺎﮐ ﻂﯾاﺮﺷ ر
ﺮﯾدﺎـﻘﻣ ﺮﯿﺛﺄـﺗ ﺖـﺤﺗ يﺪـﯿﻟﻮﺗ ﻪﻧاد دﺮﮑﻠﻤﻋ رد توﺎﻔﺗ زا ﯽﺷﺎﻧ يدﺎﯾز دﺮﺑرﺎﮐ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ ﻪﭼﺮﮔا ﻪﺠﯿﺘﻧ رد .ﺖﺳا ﯽﻓﺮﺼﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐ ﻒﻠﺘﺨﻣ بﺬـﺟ رد هﺎـﯿﮔ ﯽﯾﺎـﻧاﻮﺗ ﯽـﻟو ،ﺖـﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰـﻓا دﺮﮑﻠﻤﻋ نژوﺮﺘﯿﻧ دﻮﮐ ﻢﻫ نژوﺮﺘﯿﻧ ﺮﺼﻣ ناﺰﯿﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﺑ ﺎﺘﺳار
ﯽﻤﻧ دﻮﮐ ف رد ﺖﻘﯿﻘﺣ رد ،ﺪﺷﺎﺑ
ﻊﻤﺠﺗ نژوﺮﺘﯿﻧ ،نژوﺮﺘﯿﻧ دﺮﺑرﺎﮐ يﻻﺎﺑ حﻮﻄﺳ ماﺪﻧا رد ﻪﺘﻓﺎﯾ
ﻢﻫ ﺎﻫ ﺎﺘﺳار
ﺶﯾاﺰﻓا ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺖﺤﺗ نژوﺮﺘﯿﻧ بﺬﺟ ﯽﯾارﺎﮐ ﺶﻫﺎﮐ .ﺖﺴﯿﻧ نآ فﺮﺼﻣ ﺎﺑ ﺖـﺳا هﺪـﺷ ﺪـﯿﯾﺄﺗ ناﺮﮕـﺸﻫوﮋﭘ ﺮـﺜﮐا ﻂـﺳﻮﺗ نژوﺮـﺘﯿﻧ دﻮـﮐ دﺮﺑرﺎﮐ ) Dawson et al., 2008; Huggins and Pan, 1993; Lopez- Bellido et al., 2001; Slafer et al., 1990; Sowers et al.,
.(1994 ﺺﺧﺎﺷ ﺮﯾدﺎﻘﻣ ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ هﺮﻬﺑ ﯽﯾارﺎﮐ يﺎﻫ
يرو ﯽﯾارﺎـﮐ و نژوﺮﺘﯿﻧ
ﻢﮐاﺮﺗ ياﺮﺑ هﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ نژوﺮﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ 7
نوﺪﺑ و ﻊﺑﺮﻣ ﺮﺘﻣ رد ﻪﺗﻮﺑ
ﻪﺑ رﺎﺘﮑﻫ رد نژوﺮﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ ﺐﯿﺗﺮﺗ
92 / 96 مﺮﮔﻮـﻠﯿﮐ ﺮﺑ ﻪﻧاد مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ
نژوﺮﺘﯿﻧ و كﺎﺧ 89 / 74 ﻞﺻﺎﺣ هﺎﯿﮔ نژوﺮﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ ﺮﺑ ﻪﻧاد مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ
هﺮﻬﺑ ﯽﯾارﺎﮐ ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ .ﺪﯾدﺮﮔ يرو
شزاﺮـﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ فﺮﺼﻣ و نژوﺮﺘﯿﻧ
ﻢﮐاﺮﺗ ياﺮﺑ هﺪﺷ 7
رد نژوﺮـﺘﯿﻧ مﺮﮔﻮـﻠﯿﮐ ﺮﻔـﺻ و ﻊـﺑﺮﻣ ﺮﺘﻣ رد ﻪﺗﻮﺑ
