يدﺎﺼﺘﻗا تﺎﻘﻴﻘﺤﺗ ﺔﻠﺠﻣ /
ةرﺎﻤﺷ 91 / نﺎﺘﺴﺑﺎﺗ 89 / تﺎﺤﻔﺻ - 219
ﺮﻴﺛﺄﺗ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﺮﺑ ﻢﺴﻳرﻮﺗ جرﺎﺨﻣ نﺎﻣزﺎﺳ ﻮﻀﻋ يﺎﻫرﻮﺸﻛ
ﻲﻣﻼﺳا ﺲﻧاﺮﻔﻨﻛ
١
(OIC)
*يروﺎﻳ ﻢﻇﺎﻛ
سرﺪﻣ ﺖﻴﺑﺮﺗ هﺎﮕﺸﻧاد دﺎﺼﺘﻗا هوﺮﮔ ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ ﻮﻀﻋ Kyavari@gmail.com
هداز ﻲﻠﻗﺎﺿر ﻪﻳﺪﻬﻣ
سرﺪﻣ ﺖﻴﺑﺮﺗ هﺎﮕﺸﻧاد دﺎﺼﺘﻗا يﺮﺘﻛد يﻮﺠﺸﻧاد Mahdieh_rezagholizadeh@yahoo.com
ﻲﻳﺎﻗآ ﺪﻴﺠﻣ
سرﺪﻣ ﺖﻴﺑﺮﺗ هﺎﮕﺸﻧاد دﺎﺼﺘﻗا يﺮﺘﻛد يﻮﺠﺸﻧاد Majid_aghaei3@yahoo.com
ﺪﻴﺳ يﻮﻔﻄﺼﻣ ﻦﺴﺣﺪﻤﺤﻣ
سرﺪﻣ ﺖﻴﺑﺮﺗ هﺎﮕﺸﻧاد دﺎﺼﺘﻗا يهﺪﻜﺸﻫوﮋﭘ ﻲﻤﻠﻋ ﺖﺌﻴﻫ ﻮﻀﻋ Mmostafavi@modares.ac.ir
ﺖﻓﺎﻳرد ﺦﻳرﺎﺗ :
2/
5/
1388 شﺮﻳﺬﭘ ﺦﻳرﺎﺗ :
6/
11 / 1388
هﺪﻴﻜﭼ ﻢﻬﻣ زا ﻲﻜﻳ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﺖﻌﻨﺻ ﻪﻛ ﻦﻳا ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ مﻮﺳ هراﺰﻫ زﺎﻏآ رد نﺎﻬﺟ ﻊﻳﺎﻨﺻ ﻦﻳﺮﺗﺪﻣآردﺮﭘ و ﻦﻳﺮﺗ
ﻣ و هدﻮﺑ ﻲ ﺎﻫرﻮـﺸﻛ يدﺎـﺼﺘﻗا ﻪﻌـﺳﻮﺗ و ﺪـﺷر و يزرا يﺎﻫﺪﻣآرد ﻦﻴﻣﺄﺗ رد ار ﻲﻬﺟﻮﺗ ﻞﺑﺎﻗ ﺶﻘﻧ ﺪﻧاﻮﺗ -
ﻪـﻠﻤﺟ زا
ﻲﻣﻼﺳا يﺎﻫرﻮﺸﻛ -
يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر و ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﺖﻌﻨﺻ نﺎﻴﻣ ﻪﻄﺑار ﻲﺳرﺮﺑ ﻪﺑ ﺎﺗ ﻢﻳﺪﺷ نآ ﺮﺑ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﻳا رد ،ﺪﻨﻛ ﺎﻔﻳا
ﻲﻣﻼﺳا ﺲﻧاﺮﻔﻨﻛ ﻮﻀﻋ يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد (OIC)٢
ﻢﻳزادﺮﭙﺑ . ﻪﻛ ﺶﺳﺮﭘ ﻦﻳا ﻪﺑ نداد ﺦﺳﺎﭘ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ اﺬﻟ
"
ﺶـﺨﺑ ﺎﻳآ
ﻲﻣ ﺎﻳآ و ﺪﺷ ﺪﻫاﻮﺧ ﻲﻣﻼﺳا يﺎﻫرﻮﺸﻛ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﻞﻣﺎﻋ ﻚﻳ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﺪﻧاﻮﺗ
ﺮﺛﺆﻣ ﻪﻌـﺳﻮﺗ ﺮـﺑ
نآ يدﺎﺼﺘﻗا
؟ﺮﻴﺧ ﺎﻳ ﺪﺷﺎﺑ ﺎﻫ
"
لﺪﻣ هداد يزﺎﺳ لﺪـﻣ ﻪـﻳﺎﭘ ﺮـﺑ ﻖـﻴﻘﺤﺗ ﻦـﻳا رد يرﺎـﻣآ تﺎـﻋﻼﻃا و ﺎﻫ ﻞـﻧﺎﭘ يﺎـﻫ
٣ﺎﻳﻮﭘ ) (DPD ﺎﺘﺴﻳا ﻞﻧﺎﭘ و )٤
(SPD ﻲﻃ ﻲﻣﻼﺳا يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر و ﻢﺴﻳرﻮﺗ نﺎﻴﻣ ﻪﻄﺑار و ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ
ﻲﻧﺎﻣز هرود 1990
ﺎﺗ 2007 نز ﻦﻴﻤﺨﺗ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﻪـﺘﻓﺎﻳ ﻢﻴﻤﻌﺗ يﺎﻫروﺎﺘﺸﮔ ،يﺎﻫ
) (GMM ﺖـﺑﺎﺛ تاﺮـﺛا ،٥
و٦
ﻲﻓدﺎﺼﺗ تاﺮﺛا ﺖﺳا هﺪﺷ دروآﺮﺑ٧
. ﻪﻄﺑار ﻖﻴﻘﺤﺗ ﻦﻳا زا ﻞﺻﺎﺣ ﻲﺑﺮﺠﺗ ﺞﻳﺎﺘﻧ ﻣ ي
ﺪـﺷر و ﻢﺴﻳرﻮﺗ جرﺎﺨﻣ نﺎﻴﻣ ﺖﺒﺜ
يدﺎﺼﺘﻗا ) ﺶﻳاﺰﻓا ﻪﻧاﺮﺳGDP
( ﻲﻣ ﺪﻴﺋﺄﺗ ار ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا رد ﺪﻨﻛ
.
C33 ،O40 ،L83 :JEL يﺪﻨﺑﻪﻘﺒﻃ ﺪﻴﻠﻛ ژاو ه : ﻲﻣﻼﺳا ﺲﻧاﺮﻔﻨﻛ نﺎﻣزﺎﺳ ﻮﻀﻋ يﺎﻫرﻮﺸﻛ (OIC)
يﺎﻫروﺎﺘـﺸﮔ شور ،يدﺎـﺼﺘﻗا ﺪﺷر ،ﻢﺴﻳرﻮﺗ ،
(GMM) ﻪﺘﻓﺎﻳ ﻢﻴﻤﻌﺗ
1- Organization of the Islamic Conference .
2 زا- ﻦﻴﺑ 57 رﻮﺸﻛ ﻮﻀﻋ نﺎﻣزﺎﺳ ﻨﻛ ﺲﻧاﺮﻔ ﻲﻣﻼﺳا 27 رﻮﺸﻛ
،نوﺮﻣﺎﻛ
،ﺮﺼﻣ
،نﺎﻳﻮﮔ
،يﺰﻧوﺪﻧا ﻞﺣﺎﺳ
،جﺎﻋ
،ندرا
،نﺎﻨﺒﻟ
،يﺰﻟﺎﻣ
،بﺮﻐﻣ
،نﺎﺘﺴﻛﺎﭘ
،مﺎﻨﻳرﻮﺳ
،ﻪﻳرﻮﺳ ﻪﻴﻛﺮﺗ و
،ﺲﻧﻮﺗ
،ﺮﻳاﺰﺠﻟا
،ﻦﻳﺮﺤﺑ
،ﻲﺌﻧوﺮﺑ
،ﻦﺑﺎﮔ يرﻮﻬﻤﺟ ﻲﻣﻼﺳا
،ناﺮﻳا
،قاﺮﻋ
،ﺖﻳﻮﻛ
،ﻲﺒﻴﻟ
،ﻪﻳﺮﺠﻴﻧ
،نﺎﻤﻋ
،ﺮﻄﻗ نﺎﺘﺴﺑﺮﻋ يدﻮﻌﺳ و تارﺎﻣا ﻪﻛ ﺮﺑ سﺎﺳا ﻪﻘﺒﻃ يﺪﻨﺑ ﻚﻧﺎﺑ ﻲﻧﺎﻬﺟ ءﺰﺟ يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد لﺎﺣ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻲﻣﻼﺳا
ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻪﺑ ناﻮﻨﻋ ﻪﻧﻮﻤﻧ بﺎﺨﺘﻧا هﺪﺷ ﺪﻧا . 3- Dynamic Panel Data.
4- Static Panel Data.
5- Generalized Method of Moments. 6- Fixed Effects.
7- Random Effects.
1 - ﻪﻣﺪﻘﻣ ﺖﺳا نﻮﮕﻤﻫﺎﻧ و توﺎﻔﺘﻣ رﺎﻴﺴﺑ ﻲﻳﺎﻫدﺎﺼﺘﻗا ياراد نﺎﻬﺟ .
ﻪﻌـﺳﻮﺗ و ﺪﺷر ،دﻮﺟو ﻦﻳا ﺎﺑ
ﻲﻣ لﺎﺒﻧد يدﺎﺼﺘﻗا ﺮﻫ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻲﻓاﺪﻫا ﻪﻠﻤﺟ زا يدﺎﺼﺘﻗا ﺰـﻴﻧ ﻪﻟﺎـﺴﻣ ﻦـﻳا ﻞﻴﻟد ﻪﻛ ﺪﻨﻛ
ﻲﻣ ﻖﻘﺤﺗ ﺪﺷر ﺪﻧور رد ﻪﻛ ﺖﺳا ﻲﻧاواﺮﻓ يﺎﻳاﺰﻣ و ﻊﻓﺎﻨﻣ دﻮﺟو ﺪﺑﺎﻳ
. ﺪـﺷر ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد ﺎﻣا
ﺎﻴﻧ راﺪﻳﺎﭘ و ﻻﺎﺑ يدﺎﺼﺘﻗا يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر خﺮﻧ ﻲﻠﻣاﻮﻋ ﻪﭼ ،ﻪﻛ ﺖﺳا لاﺆﺳ ﻦﻳا ﻪﺑ ﺦﺳﺎﭘ ﺪﻨﻣز
ﻲﻣ ﻦﻴﻣﺄﺗ ار ﺖـﺳﺎﻴﺳ و ﻞـﻣاﻮﻋ ﻪﭼ ﻖﻳﺮﻃ زا و ﻪﻧﻮﮕﭼ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر خﺮﻧ ﺎﻳ و ؟ﺪﻨﻛ
ﻲﻳﺎـﻫ
ﺖﺤﺗ ﺮﻴﺛﺄﺗ ﻲﻣ راﺮﻗ ﻒـﻠﺘﺨﻣ ﻞﻣاﻮﻋ نﺎﻴﻣ رد ؟دﺮﻴﮔ ﺮﺛﺆـﻣ
و ﺪـﺷر ﺮـﺑ ﻪﻌـﺳﻮﺗ
ي يدﺎـﺼﺘﻗا
ﻪﻛ ﺖﺳا ﻲﻠﻣاﻮﻋ زا ﻲﻜﻳ يﺮﮕﺷدﺮﮔ و ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﺖﻌﻨﺻ ،ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺖﻴﻘﻓﻮﻣ نآ شﺮﺘﺴﮔ
يﺎـﻫ
ﻪﻈﺣﻼﻣ ﻞﺑﺎﻗ ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد لﺎﺒﻧد ﻪﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻲﺧﺮﺑ ياﺮﺑ ار يا
. ﻪﺑ ﻚﻳدﺰﻧ ﻪﻧﻻﺎﺳ ﺪﻣآرد ﺎﺑ (ﻢﺴﻳرﻮﺗ) يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﺖﻌﻨﺻ 1000
رد رﻻد درﺎـﻴﻠﻴﻣ راﺰـﻫ
زا ﻲﻜﻳ ،نﺎﻬﺟ ﻢﻬﻣ
ﺮﺗ هﺪﻳﺪﭘ ﻦﻳ ﺖﻟاﺪـﻋ ،ﻲـﻳادزﺮﻘﻓ ﺮـﺑ هوﻼـﻋ ﻪـﻛ ﺖـﺳا ﺮـﺿﺎﺣ نﺮﻗ يﺎﻫ
لﺎﻐﺘﺷا و يﺮﺘﺴﮔ ﻲﻳﻻﺎﺑ ﺪﻣآرد ،ﻲﻳاز
ﻲـﻣ ﻞﻐﺷ دﺎﺠﻳا ﺰﻴﻧ اﺮﻘﻓ ياﺮﺑ و هدﺮﻛ دﺎﺠﻳا ار ﺪـﻨﻛ
) Nikolas, Dritsakis, 2004 .(
،يزﺎـﺳوردﻮﺧ و ﺖـﻔﻧ ﻊﻳﺎﻨـﺻ زا ﺲـﭘ ﻪـﻛ ﺖﻌﻨـﺻ ﻦـﻳا
ﻲﻣ بﻮﺴﺤﻣ نﺎﻬﺟ ﻢﻬﻣ ﺖﻌﻨﺻ ﻦﻴﻣﻮﺳ رد ﻲـﻤﻬﻣ ﻞـﻣﺎﻋ ،يدﺎﺼﺘﻗا تﺎﻬﺟ ﺮﺑ هوﻼﻋ ،دﻮﺷ
ﻲﻣ بﻮﺴﺤﻣ ﻲﮕﻨﻫﺮﻓ و ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا فاﺪﻫا دﺮﺒﺸﻴﭘ ﻲﺑ و دﻮﺷ
ﺪﻳدﺮﺗ ﻢﻬﻣ ﺮﺗ تاﺮﺛا ﻦﻳ زا ﻲﺷﺎﻧ
ﺖﺳا ﻲﮕﻨﻫﺮﻓ تﻻدﺎﺒﺗ ﻖﻳﺮﻃ زا يﺮﺸﺑ ﻊﻣاﻮﺟ ﻲﻜﻳدﺰﻧ ﺎﻧﺎﻤﻫ ،نآ .
يﺎﻫرﻮﺸﻛ نﺎﻴﻣ ﻦﻳا رد
ﻪﺑذﺎﺟ ياراد هﻮﻠﺟ ظﺎﺤﻟ ﻪﺑ يﺮﮕﺷدﺮﮔ يﺎﻫ
رﺎـﺛآ و ﻦـﻬﻛ نﺪـﻤﺗ و ﮓـﻨﻫﺮﻓ ،ﻲـﻌﻴﺒﻃ يﺎﻫ
يﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ و داﺪﻌﺘﺳا ،ﻲﺒﻫﺬﻣ و ﻲﻧﺎﺘﺳﺎﺑ ﺎـﺑ ﻪـﻛ ﺪﻧراد نادﺮﮕﻧﺎﻬﺟ بﺬﺟ رد ﻲﻳاﺰﺳ ﻪﺑ يﺎﻫ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ رد ﺐﺳﺎﻨﻣ يراﺬﮔ ﺶﺨﺑ
يﺎﻫ نﺎـﻬﺟ رد دﻮـﺧ هﺎـﮕﻳﺎﺟ ﻆﻔﺣ و ﺖﻌﻨﺻ ﻦﻳا ﻒﻠﺘﺨﻣ
ﻲﻣ هﺮﻬﺑ ﺖﻌﻨﺻ ﻦﻳا زا رﻻد ﺎﻫدرﺎﻴﻠﻴﻣ ﻪﻧﻻﺎﺳ ﺪﻨﻧاﻮﺗ ﺪﻨﻨﻛ يرادﺮﺑ
.
هﺮﺸﺘﻨﻣ رﺎﻣآ سﺎﺳا ﺮﺑ يﺮﮕـﺷدﺮﮔ ﻲﻧﺎـﻬﺟ نﺎﻣزﺎـﺳ
)١
(WTO رد ناﺮﮕـﺷدﺮﮔ داﺪـﻌﺗ
لﺎﺳ زا نﺎﻬﺟ ﺢﻄﺳ 1950
نﻮﻨﻛﺎﺗ 36 زا ﻪﻛ يرﻮﻃ ﻪﺑ ،ﺖﺳا هﺪﺷ ﺮﺑاﺮﺑ 25
ﺮـﻔﻧ نﻮـﻴﻠﻴﻣ
ﺎﺳ رد ل 1950 زا ﺶﻴﺑ ﻪﺑ 900
لﺎﺳ رد ﺮﻔﻧ نﻮﻴﻠﻴﻣ 2007
و هﺪﻴﺳر لﺎﺳ رد
2010 ﺰـﻴﻧ
دوﺪﺣ ﻪﺑ 1018
ﺖﻓﺎﻳﺪﻫاﻮﺧ ﺶﻳاﺰﻓا ﺮﻔﻧ نﻮﻴﻠﻴﻣ .
لﺎﺳ رد 2007 ، 458 ياﺮـﺑ ﺮﻔﻧ نﻮﻴﻠﻴﻣ
،ﺢﻳﺮﻔﺗ و ﺖﺣاﺮﺘﺳا 138
و يرادا و يرﺎﺠﺗ رﻮﻣا ياﺮﺑ ﺮﻔﻧ نﻮﻴﻠﻴﻣ 240
ياﺮـﺑ ﺮـﻔﻧ نﻮﻴﻠﻴﻣ
ﻲﻜﺷﺰﭘ تﺎﺠﻟﺎﻌﻣ و ماﻮﻗا راﺪﻳد ،ترﺎﻳز ﻪﺘﻓر ﺮﻔﺳ ﻪﺑ
ﺪﻧا
. ﻢﻫ يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﻲﻧﺎﻬﺟ نﺎﻣزﺎﺳ يﺎﻫرﺎﻣآ ﻲﻣ نﺎﺸﻧ ﻦﻴﻨﭼ
يدﺮﮕﻧﺎـﻬﺟ و ﺮﻔـﺳ ﻪـﻛ ﺪـﻫد
12 /6 نﺎﻬﺟ يﺎﻫرﻮﺸﻛ تاردﺎﺻ ﻞﻛ زا ﺪﺻرد )
ﺎـﺑ ﺮﺑاﺮﺑ 996 /1 رﻻد درﺎـﻴﻠﻴﻣ (
لﺎـﺳ رد ار
1- World Tourism Organization.
2007 ﻲـﻣ ﻲﻨﻴﺑ ﺶﻴﭘ و هداد صﺎﺼﺘﺧا دﻮﺧ ﻪﺑ لﺎـﺳ رد ﻢـﻗر ﻦـﻳا ﻪـﻛ دﻮـﺷ
2010 ﻪـﺑ
2098 /2 ﺎﻳ رﻻد درﺎﻴﻠﻴﻣ 12
/8 ﺪﺑﺎﻳ ﺶﻳاﺰﻓا تاردﺎﺻ ﻞﻛ زا ﺪﺻرد .
(WTO, 2007)
57 ،نﺎﻴﻣ ﻦﻳا رد
ﺖـﻴﻌﻗﻮﻣ ظﺎـﺤﻟ زا ﺰـﻴﻧ ﺎـﻴﻧد ﺮـﺳﺎﺗﺮﺳ رد هﺪـﻨﻛاﺮﭘ ﻲﻣﻼـﺳا رﻮﺸﻛ
ﺪﻨﺘﺴﻫ هدﺎﻌﻟا قرﺎﺧ و ﺎﺒﻳز يﺎﻫزاﺪﻧا ﻢﺸﭼ ياراد ﻲﻳﺎﻴﻓاﺮﻐﺟ و ﻲﻌﻴﺒﻃ .
ﻞﮕﻨﺟ زا هرﺎﺣ يﺎﻫ
ﻧا ،يﺰﻟﺎﻣ ﺮﻴﻈﻧ ﻲﻳﺎﻫرﻮﺸﻛ رد ﻲﻧارﺎﺑ و ﺮـﺼﻣ ﻲﻧﺎـﺑﺎﻴﺑ ﻖﻃﺎـﻨﻣ ﺎـﺗ ﻪـﺘﻓﺮﮔ رﻮﭘﺎﮕﻨﺳ و يﺰﻧوﺪ
ﻦﻳا و ﺪﻧراد دﻮﺟو ﻲﻣﻼﺳا يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد نادﻮﺳ ﻲﻳﻻﺎﺑ ﻢﺴﻳرﻮﺗ بﺬﺟ ﻞﻴﺴﻧﺎﺘﭘ يﺎﻫرﻮﺸﻛ
ﺪﻧراد . زا ،يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﻲﻧﺎﻬﺟ نﺎﻣزﺎﺳ رﺎﻣآ ﻖﺒﻃ ﺎﻣا 907
و ﺮﮕﺷدﺮﮔ نﻮﻴﻠﻴﻣ 856
درﺎـﻴﻠﻴﻣ
لﺎﺳ رد ﻲﻧﺎﻬﺟ يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﺪﻣآرد رﻻد 2007
دوﺪﺣ ﺎﻬﻨﺗ ، 90
ﻧ نﻮﻴﻠﻴﻣ مﻼﺳا نﺎﻬﺟ ﻪﺑ ﺮﻔ
ﻞﻴﺴﻧﺎﺘﭘ ﺎﺑ ﻪﺴﻳﺎﻘﻣ رد راﺪﻘﻣ ﻦﻳا ﻪﻛ دراد صﺎﺼﺘﺧا ﺖﺳا ﺰﻴﭼﺎﻧ رﺎﻴﺴﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا يﺎﻫ
.
لوﺪﺟ 1 - نﺎﻬﺟ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻖﻃﺎﻨﻣ رد ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﺖﻴﻌﺿو )
ﺮﻔﻧ نﻮﻴﻠﻴﻣ (
2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 3
/
945 876 808 766 697 709 688 689 نﺎﻬﺟ
464 456/4 443/9 425/6 408/6 407/4 395/8 396/2 ﺎﭘورا 3
/
164 159 156/2 145/4 114/2 126/1 116/6 11/4 ﺎﻴﺳآ 4
/
141 137/8 133/1 125/8 113/1 116/7 122/2 128/2 ﺎﻜﻳﺮﻣآ 82 79/3 74/2 67/9 63/6 60/3 59/8 56/4 ﺎﻘﻳﺮﻓآ
6 /
93 89/2 85/5 92/4 80 80/9 72 67 يﺎﻫرﻮﺸﻛ
ﻲﻣﻼﺳا ﻊﺒﻨﻣ : ﻲﻧﺎﻬﺟ نﺎﻣزﺎﺳ ،يﺮﮕﺷدﺮﮔ
2008
ﻲﻨﻴﺑ ﺶﻴﭘ ﻖﺑﺎﻄﻣ
يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﻲﻧﺎﻬﺟ نﺎﻣزﺎﺳ يﺎﻫ (WTO)
يﺮﮕـﺷدﺮﮔ هزوﺮﻣا ﻪﭼﺮﮔا
رد ﻪﺒﺗر ي ﺎﻣا ،دراد راﺮﻗ نﺎﻬﺟ ﻊﻳﺎﻨﺻ مﻮﺳ لﺎﺳ ﺎﺗ
2020 يدﻼﻴـﻣ ﺖﻌﻨـﺻ ﻦـﻳا ، ﻪـﺒﺗر
ي يﺎﻫرﻮـﺸﻛ ﺪـﻳﺎﻋ رﻻد ﺎـﻫدرﺎﻴﻠﻴﻣ ﻪﻧﻻﺎﺳ رﺬﮕﻫر ﻦﻳا زا و هداد صﺎﺼﺘﺧا دﻮﺧ ﻪﺑ ار ﺖﺴﺨﻧ ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﻪﻨﻴﻣز رد وﺮﺸﻴﭘ ﺪﺷ ﺪﻫاﻮﺧ
. ،ﻲﻨﻴﺑ ﺶﻴﭘ ﻦﻴﻤﻫ ﻖﺒﻃ ،ﺎـﻘﻳﺮﻓآ رد ﻊـﻗاو يﺎﻫرﻮﺸﻛ
ﻪـﻛ ﺎﻴﺳآ بﻮﻨﺟ و ﻪﻧﺎﻴﻣروﺎﺧ ﺶﻴـﺑ
ﺮـﺗ ،ﺪـﻧراد راﺮـﻗ ﻖﻃﺎـﻨﻣ ﻦـﻳا رد ﻲﻣﻼـﺳا يﺎﻫرﻮـﺸﻛ
ﻢﻫ داد ﺪـﻨﻫاﻮﺧ صﺎـﺼﺘﺧا دﻮـﺧ ﻪـﺑ ار ﺖﻌﻨﺻ ﻦﻳا يﺎﻫﺪﻣآرد زا ﻲﻛﺪﻧا ﻢﻬﺳ نﺎﻨﭼ .
ﻦـﻳا
،ناﺮﻳا ،ﻪﻴﻛﺮﺗ ،ﺮﺼﻣ ﺮﻴﻈﻧ ﻲﻣﻼﺳا يﺎﻫرﻮﺸﻛ هﺪﻤﻋ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻲﻟﺎﺣرد ،ﺲﻧﻮﺗ ،يﺰﻟﺎﻣ ،نﺎﻨﺒﻟ
ﻦﻴﻣزﺮـﺳ ﻒـﻳدر رد ﺶﻛاﺮﻣ و يﺰﻧوﺪﻧا ﻪـﺑذﺎﺟ و هدﻮـﺑ ﻪـﺑذﺎﺟﺮﭘ يﺎـﻫ
ﻪـﺟﻮﺗ درﻮـﻣ يﺎـﻫ
اراد ار ناﺮﮕﺷدﺮﮔ ﻲﻣ
ﺪﻨﺷﺎﺑ .
ﻪﻛ ﻦﻳا ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﺶﻴﺑ
ﺮﺗ ﺎﻳ و ﻪﻌﺳﻮﺗ لﺎﺣ رد يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﻠﻤﺟ زا ،ﻲﻣﻼﺳا يﺎﻫرﻮﺸﻛ
ﻢﻛ ﻲﺗﻼﻀﻌﻣ ﺎﺑ و هدﻮﺑ ﻪﺘﻓﺎﻳ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺮﺗ ﻢﻫ
ﻮﭼ ﻪﻧاﺮﺳ ﺪﻣآرد ﻦﻴﻳﺎﭘ ﺢﻄﺳ ن خﺮﻧ و
لزﺎـﻧ يﺎـﻫ
ﻲﻣ وﺮﺑور يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﺪـﻨﻣزﺎﻴﻧ ﻲﺗﻼﻜـﺸﻣ ﻦﻴـﻨﭼ زا ﻲﻳﺎﻫر ياﺮﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا اﺬﻟ ،ﺪﻨﺷﺎﺑ
ﺪﻨﺘﺴﻫ ﺮﻤﺘﺴﻣ و ﻊﻳﺮﺳ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر .
و ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻊﻣاﻮﺟ رد يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﻖﻘﺤﺗ ياﺮﺑ ﺎﻣا
ﺖﻳدوﺪﺤﻣ ،ﻲﻣﻼﺳا يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﻠﻤﺟ زا ﻦـﻳا ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﻪﻛ ﺖﺳا هدﻮﺑ حﺮﻄﻣ ﻲﺗوﺎﻔﺘﻣ يﺎﻫ
ﺖﻳدوﺪﺤﻣ
،ﺎﻫ ﻞﺣ هار ﺖﺳا هﺪﺷ ﻪﺘﺷاﺬﮔ اﺮﺟا ﻪﺑ و ﻪﺋارا ﻲﻋﻮﻨﺘﻣ يﺎﻫ .
هار زا ﻲﻜﻳ ﻪـﻛ ﻲﻳﺎﻫ
ﺖﻴﻘﻓﻮﻣ ﻪﻈﺣﻼﻣ ﻞﺑﺎﻗ يﺎﻫ ﺖﻌﻨـﺻ ﻪـﺑ ﺎـﻜﺗا ،ﻪﺘـﺷاد هاﺮـﻤﻫ ﻪﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻲﺧﺮﺑ ياﺮﺑ ار يا
نآ شﺮﺘﺴﮔ و ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﻲﻣ
ﺪـﺷﺎﺑ . زا اﺬـﻟ زا ﻲـﻜﻳ ناﻮـﻨﻋ ﻪـﺑ ﺖﻌﻨـﺻ ﻦـﻳا ﻪـﻛ ﻲﻳﺎـﺟ نآ
ﻲﻣ نﺎﻬﺟ ﻊﻳﺎﻨﺻ ﻦﻳﺮﺗﺪﻣآردﺮﭘ زا ﺎﻫرﻮـﺸﻛ يدﺎـﺼﺘﻗا ﺪـﺷر رد ار ﻲﻬﺟﻮﺗ ﻞﺑﺎﻗ ﺶﻘﻧ ﺪﻧاﻮﺗ
ﻪﻛ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا مدﺮﻣ نﺎﻴﻣ و ﺪﻨﻛ ﺎﻔﻳا ﻲﻣﻼﺳا يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﻠﻤﺟ و هدﻮـﺑ ﻦـﻳد ﻚﻳ ناوﺮﻴﭘ
نآ ﻲﻠﻣ ﻊﻓﺎﻨﻣ ﻆﻔﺣ ﻦﻤﺿ ﺪﻧراد ﻢﻫ ﺎﺑ يدﺎﻳز ﺖﻴﺨﻨﺳ وآ دﻮـﺟو ﻪـﺑ دﺪﺠﻣ تﺪﺣو ،ﺎﻫ
،در رد يدﺎـﺼﺘﻗا ﺪـﺷر و ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﺖﻌﻨﺻ نﺎﻴﻣ ﻪﻄﺑار ﻲﺳرﺮﺑ ﻪﺑ ﺎﺗ ﻢﻳﺪﺷ نآ ﺮﺑ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﻳا رد ﻢﻳزادﺮﭙﺑ ﻲﻣﻼﺳا يﺎﻫرﻮﺸﻛ .
و يدﺎﺼﺘﻗا تﺎﻳﺮﻈﻧ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ،ﻪﻄﺑار ﻦﻳا ﻦﻴﻴﻌﺗ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ
لﺪﻣ ﺮﺑ ﻪﻴﻜﺗ ﺎﺑ نز ﻦﻴـﻤﺨﺗ يﺮﻴﮔرﺎـﻛ ﻪـﺑ و ﺎﻳﻮﭘ ﻞﻧﺎﭘ يﺎﻫ
و ﻲﻓدﺎـﺼﺗ ،ﺖـﺑﺎﺛ تاﺮـﺛا يﺎـﻫ
ﻳ ﻢﻴﻤﻌﺗ يﺎﻫروﺎﺘﺸﮔ ﻪﺘﻓﺎ
) ( GMM يﺎﻫرﻮـﺸﻛ رد يدﺎـﺼﺘﻗا ﺪـﺷر و ﻢـﺴﻳرﻮﺗ نﺎﻴﻣ ﻪﻄﺑار
ﻲﻧﺎﻣز هرود ﻲﻃ ار ﻲﻣﻼﺳا 1990
ﺎـﺗ 2007 داد ﻢﻴﻫاﻮـﺧ راﺮـﻗ ﻲـﺳرﺮﺑ و نﻮـﻣزآ درﻮـﻣ
. ﻪﺑ
ﻲﻣﻼـﺳا ﺲﻧاﺮـﻔﻨﻛ ﻮـﻀﻋ يﺎﻫرﻮـﺸﻛ رد ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﺖﻴﻌﺿو ﻲﺳرﺮﺑ ﻪﺑ اﺪﺘﺑا رﻮﻈﻨﻣ ﻦﻴﻤﻫ ﻪﺘﺧادﺮﭘ ﻲﻣ ﻣ و دﻮﺟﻮﻣ يﺮﻈﻧ ﻲﻧﺎﺒﻣ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﻪﻣادا رد و دﻮﺷ ﻲـﻠﺒﻗ هﺪـﺷ مﺎﺠﻧا تﺎﻌﻟﺎﻄ
و هﺪﺷ ﻪﺋارا ﺐﺳﺎﻨﻣ ﻲﺑﺮﺠﺗ لﺪﻣ ،يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر و ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﻪﻨﻴﻣز رد و دروآﺮـﺑ ﻪﺑ نﺎﻳﺎﭘ رد
ﻲﻣ ﻪﺘﺧادﺮﭘ لﺪﻣ ﻲﺑﺮﺠﺗ ﺞﻳﺎﺘﻧ ﻞﻴﻠﺤﺗ و ﻪﻳﺰﺠﺗ دﻮﺷ
. ﻦـﻳا ﺖﻬﺟ زﺎﻴﻧ درﻮﻣ تﺎﻋﻼﻃا و رﺎﻣآ
هداد زا ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﻲﻧﺎﻬﺟ نﺎﻣزﺎﺳ يﺎﻫ
(WTO)١
و ﻢﻫ ﻦﻴﻨﭼ WDI( 2007) ﻪـﺑ٢
ﺳد هﺪﻣآ ﺖ ﺪﻧا .
2 - ﻲﻣﻼﺳا ﺲﻧاﺮﻔﻨﻛ نﺎﻣزﺎﺳ ﻮﻀﻋ يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد ﻢﺴﻳرﻮﺗ
57 ﺶـﺨﺑ ،ﻲﻣﻼـﺳا ﺲﻧاﺮـﻔﻨﻛ نﺎﻣزﺎـﺳ ﻮﻀﻋ رﻮﺸﻛ هرﺎـﻗ رد ار ﻲﻌﻴـﺳو يﺎـﻫ
يﺎـﻫ
داد صﺎﺼﺘﺧا دﻮﺧ ﻪﺑ ﺎﻴﻟاﺮﺘﺳا ﺰﺟ ﻪﺑ ﻪﻧﺎﮔرﺎﻬﭼ ه
ﺪـﻧا . ﺖﺣﺎـﺴﻣ ﻢـﺸﺷ ﻚـﻳ ﺎﻫرﻮـﺸﻛ ﻦـﻳا
هﺮﻛ ي هداد ﻞﻴﻜﺸﺗ ار نآ ﻪﻨﻜﺳ ﻢﺠﻨﭘ ﻚﻳ و ﻦﻴﻣز زا ﻲـﻤﻬﻣ ﺶـﺨﺑ ﺰـﻴﻧ نآ يﺎـﻀﻋا و ﺪﻧا
1- World Tourism Organization.
2- World Bank Development Indicators.
ﻲـﻣ ﻞﻜـﺷ ار ﻪﻌﺳﻮﺗ لﺎﺣ رد يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺪـﻨﻫد
. ﻚـﻳ يدﺎـﺼﺘﻗا ﺮـﻈﻧ زا ﺎﻫرﻮـﺸﻛ ﻦـﻳا ﺎـﻣا
ﻋﻮﻤﺠﻣ ﻪ ي ﻲﻤﻧ ﻞﻴﻜﺸﺗ ار يدﺎﺼﺘﻗا ﺲﻧﺎﺠﺘﻣ ﻚـﻳ ﻲﻧﺎـﺳآ ﻪﺑ ناﻮﺘﺑ نآ سﺎﺳا ﺮﺑ ﺎﺗ ﺪﻨﻫد
ﻞـﻤﻋ ﻪـﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا ﻲﻣﺎﻤﺗ درﻮﻣ رد ﻲﻌﻣﺎﺟ ﻞﻴﻠﺤﺗ و ﻞـﻣﺎﻛ ﻞـﻴﻠﺤﺗ ﻚـﻳ ﻪـﺋارا و دروآ
ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ ﻦﻳا ياﺮﺑ ﻊﻣﺎﺟ -
ﻪﺑ ﻞﻛ رﻮﻃ - ﺖـﺳا ﻞﻜﺸﻣ رﺎﻴﺴﺑ .
ﻮـﻀﻋ يﺎﻫرﻮـﺸﻛ ﻪـﻋﻮﻤﺠﻣ
نﺎﻣزﺎﺳ ﻪـﻋﻮﻤﺠﻣ ود ﻪـﺑ يدﺎﺼﺘﻗا ﺮﻈﻧ زا ﻲﻣﻼﺳا ﺲﻧاﺮﻔﻨﻛ ﻲـﻣ ﻢﻴـﺴﻘﺗ ﻲـﻋﺮﻓ ي
ﺪﻧﻮـﺷ
) WDI, 2007 (
:
ﻒﻟا ( 30 رﻮﺸﻛ ﻢﻛ ﺮﺗ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻞﻣﺎﺷ ﻪﺘﻓﺎﻳ :
ﻮﺳﺎﻓﺎﻨﻴﻛرﻮﺑ ،ﻦﻴﻨﺑ ،شدﻼﮕﻨﺑ ،نﺎﺘﺴﻧﺎﻐﻓا ،ﻪـﻨﻴﮔ ،ﺎﻴﺒﻣﺎﮔ ،ﻲﺗﻮﺒﻴﺟ ،رﺮﻤﻛ ،ﺮﻳاﺰﺟ ،دﺎﭼ ،
،ﻲﻟﺎﻣﻮـﺳ ،نﻮﺌﻟاﺮﻴـﺳ ،لﺎﮕﻨـﺳ ،ﺮـﺠﻴﻧ ،ﻚـﻴﺒﻣازﻮﻣ ،ﻲﻧﺎـﺘﻳرﻮﻣ ،ﻲﻟﺎﻣ ،ﻮﻳﺪﻟﺎﻣ ،ﻮﺋﺎﺴﻴﺑ ﻪﻨﻴﮔ و ﻦﻤﻳ ،اﺪﻧﺎﮔوا ،ﻮﮔﻮﺗ ،نادﻮﺳ 7
ﻞﻣﺎـﺷ ﻪـﻧﺎﻴﻣ يﺎﻴـﺳآ ﻪـﻘﻄﻨﻣ رد دﻮـﺟﻮﻣ رﻮﺸﻛ :
،ﻲﻧﺎـﺒﻟآ
ﺘﺴﻜﺑزا و نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ ،نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ ،نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ ،نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ ،نﺎﺠﻳﺎﺑرذآ نﺎ
ب ( 27 ﻞﻣﺎﺷ ﻪﻌﺳﻮﺗ لﺎﺣ ردرﻮﺸﻛ :
،نﺎﺘـﺴﻛﺎﭘ ،بﺮـﻐﻣ ،يﺰﻟﺎـﻣ ،نﺎﻨﺒﻟ ،ندرا ،جﺎﻋ ﻞﺣﺎﺳ ،يﺰﻧوﺪﻧا ،نﺎﻳﻮﮔ ،ﺮﺼﻣ ،نوﺮﻣﺎﻛ ،ناﺮـﻳا ﻲﻣﻼﺳا يرﻮﻬﻤﺟ ،ﻦﺑﺎﮔ ،ﻲﺌﻧوﺮﺑ ،ﻦﻳﺮﺤﺑ ،ﺮﻳاﺰﺠﻟا ،ﺲﻧﻮﺗ و ﻪﻴﻛﺮﺗ ،ﻪﻳرﻮﺳ ،مﺎﻨﻳرﻮﺳ
تارﺎﻣا و يدﻮﻌﺳ نﺎﺘﺴﺑﺮﻋ ،ﺮﻄﻗ ،نﺎﻤﻋ ،ﻪﻳﺮﺠﻴﻧ ،ﻲﺒﻴﻟ ،ﺖﻳﻮﻛ ،قاﺮﻋ .
ﻮﺸﻛ ﻦﻳا طﺎﻘﻧ ياراد ﺎﻫر و ﻲﺟرﺎـﺧ ناﺮﮕـﺷدﺮﮔ بﺬـﺟ ﺖـﻬﺟ ﻲﻧاواﺮﻓ تﻮﻗ
ﻪـﺑ هﮋـﻳو
ﻲﻣ ﻲﺒﻫﺬﻣ ناﺮﻓﺎﺴﻣ ﺪﻨﺷﺎﺑ
. ﻢﻬﻣ ﺮﺗ ﺖـﻠﻣ كاﺮﺘﺷا ﻪﻄﻘﻧ ﻦﻳ ﻲﻣﻼـﺳا يﺎـﻫ
ﺖﻴﺨﻨـﺳ دﻮـﺟو
ﻲﻣ مدﺮﻣ نﺎﻴﻣ ﻲﮕﻨﻫﺮﻓ نآ ،ﺪﺷﺎﺑ
نﺎﺸﺗادﺎﻘﺘﻋا سﺎﺳا ﺮﺑ و ﺪﻧراد ﻲﻛﺮﺘﺸﻣ ﻲﮕﻨﻫﺮﻓ نﺎﺑز ﺎﻫ
ﻲﻣ ﻲﮕﻤﻫ و ﺪﻨﻨﻛ راﺮﻗﺮﺑ طﺎﺒﺗرا ﺮﮕﻳﺪﻜﻳ ﺎﺑ ﺪﻨﻧاﻮﺗ ﺪﻨﺘـﺴﻫ مﻼﺳا ﺮﺘﭼ ﺮﻳز
. ﺮـﮕﻳد فﺮـﻃ زا
تﺎـﺴﻴﺳﺎﺗ ﻲـﺧﺮﺑ ندﻮـﺑ اراد ﺮﻈﻧ زا و ﺖﻔﻧ دﺎﺼﺘﻗا زا يﺮﻴﮔ هﺮﻬﺑ ﺎﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا زا ﻲﺧﺮﺑ رد ﺮﮕﻳد ،ﻲﻳﺎﻨﺑﺮﻳز
،ﻲﺘﻣﺎﻗا تﺎﻧﺎﻜﻣا و ﺪﻨﺘﺴﻴﻧ ﻲﻤﻳﺪﻗ ﺮﻘﻓ نآ ﻪـﺑ ﻲـﺳﺮﺘﺳد ،ﻞﻘﻧ و ﻞﻤﺣ
دراد دﻮﺟو ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا رد ﻲﻓﺎﻛ ياﺬﻏ و ﻲﻓﺮﺼﻣ داﻮﻣ .
ﻐﺟ وﺮﻤﻠﻗ نآ ﺮﺑ هوﻼﻋ ﻪـﻛ ﻲﻳﺎﻴﻓاﺮ
ﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ نآ رد ﻪ
ﺪﻧا نﺎﺑﺎﻴﺑ ﻪﺑ ﻲﻋﻮﻨﺘﻣ رﻮﻃ ﻪﺑ ﺎﺗ ﺖﺳا هﺪﺷ ﺐﺒﺳ ، ،ﺎـﻫﺮﻳﻮﻛ ،ﻚـﺸﺧ يﺎـﻫ
بآ ،ﺎﻫرﺎﺸﺑآ ،ﻞﺣاﻮﺳ ،ﻲﻧﺎﺘﺴﻫﻮﻛ ﻖﻃﺎﻨﻣ
،ﻲﺘﺴﻳرﻮﺗﻮﻛا نﻮﮔﺎﻧﻮﮔ ﻊﺑﺎﻨﻣ ،ﻲﻧﺪﻌﻣ يﺎﻫ رﺎﻜـﺷ
ﺪﻨﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاد ﻲﺳﺮﺘﺳد ﺮﻳاﺰﺟ و ﻦﻳا و ﺪﻧراد راﺮﻗ ﻢﻳﺪﻗ نﺪﻤﺗ هزﻮﺣ رد ﻲﻣﻼﺳا يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺮﮕﻳد يﻮﺳ زا. ﻻﺎـﺑ ﻞﻴـﺴﻧﺎﺘﭘ
هرود ﻪﺑﺮﺠﺗ ﻪﻨﻴﻣز رد نآ ،ﻲﺨﻳرﺎﺗ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ
هدﺮـﻛ ﻲﺑاﺬـﺟ يﺎﻫرﻮـﺸﻛ ﻪـﺑ ﻞﻳﺪـﺒﺗ ار ﺎﻫ
ﺖﺳا . ﻪﺘﻔﮔ ﻲﻣ دﻮﺷ 70 هﺮﻛ نﺪﻤﺗ و ﺦﻳرﺎﺗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻞﻳﺎﺴﻣ ﺪﺻرد هدوﺪـﺤﻣ رد ﻦﻴﻣز ي
ﺖﺳا ﻪﺘﺳﻮﻴﭘ عﻮﻗو ﻪﺑ ﻲﻣﻼﺳا يﺎﻫرﻮﺸﻛ .
ناﺮﮕﺷدﺮﮔ ﻪﻛ ﺖﺳا يدﺎﻤﺘﻣ نﺎﻴﻟﺎﺳ ﺮﺼﻣ ماﺮﻫا
ﻠﺟ دﻮﺧ ﻪﺑ ار يرﺎﻴﺴﺑ ﺖﺳا هدﺮﻛ ﺐ
. ﻲﺨﻳرﺎـﺗ رﺎـﺛآ و ﻪـﻴﻨﺑا ندﻮـﺑ اراد ظﺎـﺤﻟ ﻪﺑ ﺰﻴﻧ ناﺮﻳا
و ﻪﺘﺧﻮـﺳ ﺮﻬـﺷ و نﺎﻤﻴﻠـﺳ ﺖﺨﺗ ،ﻞﻴﺒﻧزﺎﻐﭼ ،ﺪﻴﺸﻤﺟ ﺖﺨﺗ ﺮﻴﻈﻧ ...
ءﺰـﺟ 9 لوا رﻮـﺸﻛ
بﻮﺴﺤﻣ نﺎﻬﺟ ﻲﻣ
دﻮﺷ . ﻢﻫ ناﺮﻳا و ﺶـﺣو تﺎـﻴﺣ عﻮـﻨﺗ زا يرادرﻮـﺧﺮﺑ ﻞـﻴﻟد ﻪﺑ ﻦﻴﻨﭼ
دراد راﺮـﻗ نﺎـﻬﺟ حﺮـﻄﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻒﻳدر رد ،دﻮﺧ يﺎﺒﻳز ﺖﻌﻴﺒﻃ .
ـﻨﻣ ﻞـﮕﻨﺟ ﻖﻃﺎ يﺎـﻫ
سأﺮﻟا ﻂﺧ و ﻲﻧﺎﻛﺮﻴﻫ ﺖﺴﻴﭘ و ﻲﻧﺎﺘﺴﻫﻮﻛ يﺎﻫ
ﻚﻳ ﺮﻫ ﻲﻜﺳا يﺎﻫ ﻲﻣ
ﻲﻜﻳ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﺪﻧاﻮﺗ
ﻪﺑذﺎﺟ زا ﺪـﻳآ بﺎـﺴﺣ ﻪـﺑ نﺎﻤﻠـﺴﻣ ناﺮﮕـﺷدﺮﮔ ياﺮﺑ ناﺮﻳا ﻲﺘﺴﻳرﻮﺗ يﺎﻫ .
ﺮـﮔﺮﺑ ﺲﻧﺎـﻫ
١
ﻲﻧﺎﻤﻟآ هﺪﻨﺴﻳﻮﻧ دﻮﺧ بﺎﺘﻛ ﻪﻣﺪﻘﻣ رد
لﺎﺳ رد ناﺮﻳا ﻪﺑ شﺮﻔﺳ نﻮﻣاﺮﻴﭘ 1991
ﻲﻣ ﺪﺴﻳﻮﻧ :
"
اﺮﻳا مدﺮﻣ ﺎﻬﻨﺗ ﻪﻧ ﻲﻧﺪﻳد ﻪﻜﻠﺑ ،ن
ﺖﺳا ﻦﻳﺮﻓآ ﻲﺘﻔﮕﺷ ،ﻦﻴﻣزﺮﺳ ﻦﻳا يﺎﻫ .
زا ،عﻮﻨﺘﻣ ﺮﻇﺎﻨﻣ
ﻪﻳﺎﭙﻫﻮﻛ و يﺰﻛﺮﻣ ناﺮﻳا يﺮﻳﻮﻛ ﻖﻃﺎﻨﻣ ﺎـﺗ لﺎﻤـﺷ رد رﺰـﺧ يﺎـﻳرد روﺎـﺠﻣ ﻲـﻠﮕﻨﺟ يﺎـﻫ
ار عﻮﻨﺗ ﻦﻳا و ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻲﻧﻮﮔ ﻪﻧﻮﮔ ﺖﻳﺎﻬﻧ رد ،ناﺮﻳا بﻮﻨﺟ رد سرﺎﻓ ﺞﻴﻠﺧ ﻪﻴﺷﺎﺣ يﺎﻫﺮﻬﺷ ﮓﻨﻫﺮﻓ نﺎﻴﻣ رد ﺰﻴﻧ ﻲﻧاﺮﻳا ماﻮﻗا و نﺎﻣدﺮﻣ ،ﺎﻫ
ﻣ ﻲ دﺮﻛ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﻲﺑﻮﺧ ﻪﺑ ناﻮﺗ .
"
(OIC) ﻪـﻌﻟﺎﻄﻣ درﻮـﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﺖﻴﻌﺿو ﺎﺑ ﻲﻳﺎﻨﺷآ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ سﺎـﺳا ﺮـﺑ ،
يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﻲﻧﺎﻬﺟ نﺎﻣزﺎﺳ زا ﻪﻛ ﻲﻳﺎﻫرﺎﻣآ (WTO)
درﻮـﻣ ﺮﻳز يﺎﻫرادﻮﻤﻧ ،هﺪﻣآ ﺖﺳد ﻪﺑ
ﻲﻣ ﻪﺟﻮﺗ ﺪﻨﺷﺎﺑ
:
(WTO) يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﻲﻧﺎﻬﺟ نﺎﻣزﺎﺳ :ﻊﺒﻨﻣ
رادﻮﻤﻧ 1 - يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﺖﻴﻌﺿو OIC
1- Hans Berger, 2005.
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
1990 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
ن ن زا رد
(WTO) يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﻲﻧﺎﻬﺟ نﺎﻣزﺎﺳ :ﻊﺒﻨﻣ رادﻮﻤﻧ
2 - يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﺖﻌﻨﺻ زا ﻞﺻﺎﺣ ﺪﻣآرد OIC
ﻊﺒﻨﻣ : يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﻲﻧﺎﻬﺟ نﺎﻣزﺎﺳ (WTO)
رادﻮﻤﻧ 3 - رد ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﺖﻴﻌﺿو 10
ﺖﺴﻳرﻮﺗ ﺪﺼﻘﻣ هﺪﻤﻋ رﻮﺸﻛ لﺎﺳ رد ناﺮﻳا وOIC
2007 ) نﻮﻴﻠﻴﻣ
ﺮﻔﻧ (
ﻊﺒﻨﻣ : يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﻲﻧﺎﻬﺟ نﺎﻣزﺎﺳ (WTO)
رادﻮﻤﻧ 4 - رد ﻢﺴﻳرﻮﺗ زا ﻞﺻﺎﺣ ﺪﻣآرد 10
رﻮﺸﻛ لﺎﺳ رد ناﺮﻳا وOIC
2007 ) رﻻد درﺎﻴﻠﻴﻣ
(
0 10 20 30 40 50 60 70 80
1990 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
رد در ن زا رد
٠ ١٠ ١ ٢٠ ٢
Series ١ ٠٢
١٠٨ ١٢١ ١١٨ ٢٠
Series ١
لﺎﺳ رد يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﻲﻧﺎﻬﺟ نﺎﻣزﺎﺳ رﺎﻣآ ﻖﺒﻃ 2007
دوﺪـﺣ 945 ﺮﮕـﺷدﺮﮔ نﻮـﻴﻠﻴﻣ
،رﺎﻣآ ﻦﻳا زا ﻪﻛ ﻪﺘﺷاد دﻮﺟو 464
،ﺎﭘورا ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ نﻮﻴﻠﻴﻣ 164
،ﺎﻴـﺳآ ﺮـﻔﻧ نﻮـﻴﻠﻴﻣ
141 93 و ﺎـﻘﻳﺮﻓآ ﺮﻔﻧ نﻮﻴﻠﻴﻣ82 ،ﺎﻜﻳﺮﻣآ ﺮﻔﻧ نﻮﻴﻠﻴﻣ يﺎﻫرﻮـﺸﻛ ﻪـﺑ طﻮـﺑﺮﻣ نآ ﺮـﻔﻧ نﻮـﻴﻠﻴﻣ
ﻲﻣ ﻲﻣﻼﺳا ﺪﺷﺎﺑ
.
ﻮﻤﻧ رد ﻪﻛ ﻪﻧﻮﮔ نﺎﻤﻫ ﻲﻣ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﺎﻫراد
ﻪـﺑذﺎﺟ ﻢﻏﺮـﻴﻠﻋ ﻪﻧﺎﻔـﺳﺄﺘﻣ ،دﻮﺷ ناواﺮـﻓ يﺎـﻫ
ﺪﻧراد نﺎﻬﺟ رد يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﺪﻣآرد زا ﻲﻤﻛ ﻢﻬﺳ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا ،ﻲﻣﻼﺳا يﺎﻫرﻮﺸﻛ .
سﺎﺳاﺮﺑ
ﻲﻨﻴﺑ ﺶﻴﭘ يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﻲﻧﺎﻬﺟ نﺎﻣزﺎﺳ يﺎﻫ
) (WTO لﺎـﺳ ﺎﺗ 2020 يﺎﻫرﻮـﺸﻛ ،يدﻼﻴـﻣ
ﺶﻴﺑ ﻪﻛ ﺎﻴﺳآ بﻮﻨﺟ و ﻪﻧﺎﻴﻣروﺎﺧ ،ﺎﻘﻳﺮﻓا رد ﻊﻗاو ﻼﺳا يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺮﺗ
راﺮﻗ ﻖﻃﺎﻨﻣ ﻦﻳا رد ﻲﻣ
ﻢﻫ ،ﺪﻧراد داد ﺪـﻨﻫاﻮﺧ صﺎـﺼﺘﺧا دﻮـﺧ ﻪﺑ ار ﺖﻌﻨﺻ ﻦﻳا يﺎﻫﺪﻣآرد زا ﻲﻛﺪﻧا ﻢﻬﺳ نﺎﻨﭼ
. ،يﺰﻟﺎـﻣ ،نﺎـﻨﺒﻟ ،ناﺮـﻳا ،ﻪﻴﻛﺮﺗ ،ﺮﺼﻣ ﺮﻴﻈﻧ ﻲﻣﻼﺳا يﺎﻫرﻮﺸﻛ هﺪﻤﻋ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻲﻟﺎﺣرد ﻦﻳا ﻦﻴﻣزﺮﺳ ﻒﻳدر رد ﺶﻛاﺮﻣ و يﺰﻧوﺪﻧا ،ﺲﻧﻮﺗ ﻪـﺑذﺎﺟ و ﺪﻨﺘـﺴﻫ ﻪـﺑذﺎﺟﺮﭘ يﺎﻫ
درﻮـﻣ يﺎـﻫ
اﺮﮕﺷدﺮﮔ ﻪﺟﻮﺗ ﺪـﻧراد ار ن
. نﺎﻣزﺎـﺳ ﻮـﻀﻋ يﺎﻫرﻮـﺸﻛ نﺎـﻴﻣ زا ﻪـﻛ ﺖـﺳا ﺮـﻛذ ﻪـﺑ مزﻻ
،ﻲﻣﻼﺳا ﺲﻧاﺮﻔﻨﻛ 10
،تارﺎـﻣا ،ﺲﻧﻮـﺗ ،ﺮـﺼﻣ ،يدﻮﻌـﺳ نﺎﺘـﺴﺑﺮﻋ ،يﺰﻟﺎـﻣ ،ﻪﻴﻛﺮﺗ رﻮﺸﻛ
ﻦـﻳا رد ﻪـﻛ هدﻮـﺑ ﺖـﺴﻳرﻮﺗ هﺪﻤﻋ ﺪﺻﺎﻘﻣ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ و ﻦﻳﺮﺤﺑ ،يﺰﻧوﺪﻧا ،ﺶﻛاﺮﻣ ﻲﻣ اراد ار ﻢﻗر ﻦﻳا زا ﻲﺑﻮﺧ ﻢﻬﺳ ﻪﻴﻛﺮﺗ ﺰﻴﻧ نﺎﻴﻣ ﺪﺷﺎﺑ
.
3 هﺪﺷ مﺎﺠﻧا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ-
ﻪـﻛ ﺖـﺳا ﻲﺗﺎﻋﻮـﺿﻮﻣ ﻪـﻠﻤﺟ زا ﺎﻫرﻮـﺸﻛ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر و ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﻦﻴﺑ ﻪﻄﺑار ﻦﻴﻴﻌﺗ ﻪﺑ لﺎﺳ رد صﻮﺼﺧ ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ناﺮﮕﺸﻫوﮋﭘ ﻪﺟﻮﺗ درﻮﻣ رﺎﻴﺴﺑ ﺮﻴﺧا يﺎﻫ
ﺖﺳا . هرﺎـﺷا هﺪـﺷ مﺎـﺠﻧا ﺮـﻴﺧا لﺎـﺳ ﺪـﻨﭼ رد ﻪـﻛ تﺎـﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﻳا زا يدراﻮﻣ ﻪﺑ ﻞﻳذ رد
ﻲﻣ دﻮﺷ : ﺮﺋﻮﮔﻻﺎــﺑ ﻻوﺎــﺘﻧﺎﻛ و
)١
2002 ( ﻪــﻌﻟﺎﻄﻣ رد ﺪــﺷر رد يﺮﮕــﺷدﺮﮔ ﺶــﻘﻧ نﻮــﻣزآ ﻪــﺑ يا
ﻪـﺘﺧادﺮﭘ ﻲـﻌﻤﺟ ﻢﻫ و ﺖﻴﻠﻋ نﻮﻣزآ ﺎﺑ ﺎﻴﻧﺎﭙﺳا يدﺎﺼﺘﻗا تﺪﻣﺪﻨﻠﺑ ﺪـﻧا
. رﻮـﻈﻨﻣ ﻪـﺑ نﺎـﺸﻳا
ﻞﻣﺎﺷ ﻪﻛ ﻲﻟﺪﻣ ،يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر و ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﻦﻴﺑ ﻪﻄﺑار ﻲﺳرﺮﺑ بﺬـﺟ ناﺰـﻴﻣ ،ﻲﻌﻗاوGDP
ﺮﻗ دروآﺮﺑ درﻮﻣ ار ﺖﺳا ﻲﻌﻗاو ﻪﻟدﺎﺒﻣ خﺮﻧ و ﻢﺴﻳرﻮﺗ هداد را
زا ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﻳا مﺎﺠﻧا ﺖﻬﺟ و ﺪﻧا
هداد ﻲﻠﺼﻓ يﺎﻫ 1997
- 1975 هدﻮﻤﻧ هدﺎﻔﺘﺳا ﺪﻧا
. ﻲﻣ نﺎﺸﻧ ﻲﺳرﺮﺑ ﻦﻳا ﺞﻳﺎﺘﻧ ﺪﺷر ﻪﻛ ﺪﻫد
ﻪﻫد ﻪﺳ رد ﻞﻗاﺪﺣ ،ﺎﻴﻧﺎﭙﺳا رد يدﺎﺼﺘﻗا ﻪﻌـﺳﻮﺗ ﻪـﺑ ،دﻮﻬـﺸﻣ و سﻮﺴﺤﻣ رﻮﻃ ﻪﺑ ﺮﻴﺧا ي
ﺖﺳا هﺪﺷ ﺮﺠﻨﻣ ﻲﻠﻠﻤﻟا ﻦﻴﺑ يﺮﮕﺷدﺮﮔ راﺪﻳﺎﭘ .
1- Balaguer & Cantavella, (2002).
ﻮﻴﻨﺟا - نارﺎﻜﻤﻫ و ﻦﻴﺗرﺎﻣ )١
2004 ( يدﺎـﺼﺘﻗا ﺪـﺷر و ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﻦﻴﺑ ﻪﻄﺑار ﻲﺳرﺮﺑ ﻪﺑ
رد 21 لﺎﺳ ﻲﻃ ﻦﻴﺗﻻ يﺎﻜﻳﺮﻣآ رﻮﺸﻛ يﺎﻫ
1998 - 1985 هداد شور زا هدﺎﻔﺘـﺳا ﺎـﺑ يﺎـﻫ
ﻲﻳﻮﻠﺑﺎﺗ ﻮﻧﻻرآ هﺪﻨﻧز ﻦﻴﻤﺨﺗ و٢
-
٣ﺪﻧﻮﺑ ﻪﺘﺧادﺮﭘ ﺪﻧا . ﻲﻣ نﺎﺸﻧ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﻳا ﺞﻳﺎﺘﻧ رد ﻪﻛ ﺪﻫد
ﻦﻴﻳﺎــﭘ ﻪﻧاﺮــﺳ ﺪــﻣآرد ﺎــﺑ يﺎﻫرﻮــﺸﻛ )
3 رﻮــﺸﻛ ( ﻮــﺸﻛ رد ﺰــﻴﻧ و ﻪﻧاﺮــﺳ ﺪــﻣآرد ﺎــﺑ يﺎﻫر
ﻂﺳﻮﺘﻣ ) 11 رﻮﺸﻛ ( رﻮﺸﻛ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﺮﺑ ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﺪﺷر ، ﺮﺛﺆﻣ
و هدﻮﺑ ﺮﻴﺛﺄﺗ نآ ﺮﺑ ﻲﺘﺒﺜﻣ
دراد . ﻻﺎﺑ ﺪﻣآرد ﺎﺑ يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد ﺎﻣا )
7 رﻮﺸﻛ ( ﻢـﺴﻳرﻮﺗ ﺪـﺷر و هﺪـﺷ ﺲـﻜﻋ ﻪـﻄﺑار ﻦﻳا
ﻲﻣ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﺮﺑ ﻲﻔﻨﻣ تاﺮﺛا دراﺬﮔ
.
٤هوا ) 2005 ( ﻲﻣ ﺚﺤﺑ و ﺮﺋﻮﮔﻻﺎﺑ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ رد ﻪﻛ ﺪﻨﻛ
،ﻻوﺎﺘﻧﺎﻛ ﺪـﻴﻳﺄﺗ ﻪـﻛ ﻪﻴـﺿﺮﻓ ﻦـﻳا
ﻲﻣ ﺮﺠﻨﻣ نآ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﻪﺑ ﺎﻴﻧﺎﭙﺳا رد يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﺖـﻴﻌﻗاو ﻦـﻳا ﻪـﺑ ﺖـﺳا ﻦﻜﻤﻣ ،دﻮﺷ
يﺮﮕـﺷدﺮﮔ زا ﺪـﻣآرد ﺐـﺴﻛ رد ﺎﻫرﻮـﺸﻛ ﻦﻳﺮـﺗﺮﺑ زا ﻲـﻜﻳ رﻮـﺸﻛ ﻦـﻳا ﻪﻛ ﺪﺷﺎﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻦﻴﺑ ﺖﺳا ﻲﻠﻠﻤﻟا .
ﻲﻣ ﺺﺨﺸﻣ ،يو ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ رد ﻲﻌﻤﺠﻤﻫ ﻞﻴﻠﺤﺗ ﻪﻄﺑار ﻪﻛ ﺪﻨﻛ
ﻲﺗﺪﻣﺪﻨﻠﺑ ي
ﻦﻴﺑ هﺮﻛ رﻮﺸﻛ رد يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر و يﺮﮕﺷدﺮﮔ يﺎﻫﺪﻣآرد ي
هرود ﻲﻃ ﻲﺑﻮﻨﺟ ي
1975
ﺎﺗ ﻲﻣ نﺎﺸﻧ يو ﺞﻳﺎﺘﻧ .دراﺪﻧ دﻮﺟو2001
ﻪﺑ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر يﻮﺳ زا ﻪﻄﺑار ﻚﻳ ﺎﻬﻨﺗ ﻪﻛ ﺪﻫد
دراد دﻮﺟو يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﺪﺷر يﻮﺳ .
رﻮـﺸﻛ رد ور ﻦـﻳا زا هﺮـﻛ
ي ﺶﻴـﺑ ،ﻲﺑﻮـﻨﺟ ﺪـﺷر ﺮـﺗ
ﻲﻣ ﺮﺠﻨﻣ يﺮﮕﺷدﺮﮔ شﺮﺘﺴﮔ ﻪﺑ يدﺎﺼﺘﻗا ا ﺎﺗ دﻮﺷ
ﻪﻛ ﻦﻳ ﻪﻌﺳﻮﺗ ي ﺪـﺷر ﻪـﺑ يﺮﮕـﺷدﺮﮔ
ﺪﻨﻛ ﻚﻤﻛ يدﺎﺼﺘﻗا . ﻢﻫ هوا ﻲﻣ هرﺎﺷا ﻦﻴﻨﭼ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر و يﺮﮕﺷدﺮﮔ شﺮﺘﺴﮔ ﻦﻴﺑ ﺖﻴﻠﻋ ﺖﻬﺟ ﻪﻛ ﺪﻨﻛ
دﻮـﺷ ﻦﻴـﻴﻌﺗ ﻲﺗوﺎﻔﺘﻣ ﻞﻣاﻮﻋ ﻂﺳﻮﺗ ﺖﺳا ﻦﻜﻤﻣ .
و ﻲـﻠﻣ دﺎـﺼﺘﻗا هزاﺪـﻧا ،يو دﺎـﻘﺘﻋا ﻪـﺑ
ﻪﺟرد ي دﺎﺼﺘﻗا ندﻮﺑ زﺎﺑ توﺎﻔﺗ ﺐﺒﺳ٥
و ناﻮﻳﺎﺗ ﻦﻴﺑ ﻲﻳﺎﻫ هﺮﻛ
ي هﺪﺷ ﻲﺑﻮﻨﺟ ﺖﺳا
. هوﻼﻋ
ﺖﺳا ﻦﻜﻤﻣ ﻦﻳا ﺮﺑ ﻪﺟرد
ي يﺮﮕـﺷدﺮﮔ ﺪـﺼﻘﻣ ﻲﮔﺪـﻧز هرود ،يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﻪﺑ ﻲﮕﺘﺴﺑاو و٦
ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺢﻄﺳ ي
هﺪﻨﻨﻛ ﻦﻴﻴﻌﺗ ﻞﻣاﻮﻋ ﺮﮕﻳد زا ،يدﺎﺼﺘﻗا ﺮـﻴﻐﺘﻣ ود ﻦـﻳا ﻦﻴﺑ ﺖﻴﻠﻋ ﺖﻬﺟ ي
ﺪﺷﺎﺑ . اﺪﻳﺮﺑ نارﺎﻜﻤﻫ و )٧
2008 ( ﻪﻟﺎﻘﻣ رد ، يا
ﺮﻴﺛﺄﺗ رد تﺪـﻣﺪﻨﻠﺑ يدﺎـﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﺮﺑ ﻢﺴﻳرﻮﺗ
ﺳرﺮﺑ درﻮﻣ ار ﻚﻳﺰﻜﻣ هداد راﺮﻗ ﻲ
ﺪـﻧا . خﺮـﻧ ،ﻢـﺴﻳرﻮﺗ جرﺎـﺨﻣ ﻦﻴـﺑ ﻪـﻄﺑار ﻪـﻟﺎﻘﻣ ﻦـﻳا رد
ﻪﻟدﺎﺒﻣ ي يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر و ﻲﻌﻗاو )
ﺎـﺑ ﻪﻛ ﻲـﻣ ﻲـﻓﺮﻌﻣ ﻲـﻌﻗاوGDP
دﻮـﺷ ( زا هدﺎﻔﺘـﺳا ﺎـﺑ ،
1- Eugenio- Martin, et al, (2004).
2- Panel Data Approach.
3- Arellano- Bond Estimator.
4- Oh. Chi-Ok, (2005).
5- Openness .
6- Tourism Destination Life Cycle.
7- Brida. Juan Gabriel, et al, (2008).
هداد نﻮﺴﻧﺎﻫﻮﺟ ﻲﮕﺘﺷﺎﺒﻧا ﻢﻫ نﻮﻣزآ و ﻲﻠﺼﻓ يﺎﻫ -
ﺖﺳا هﺪﺷ دروآﺮﺑ سﻮﻴﻠﻴﺳﻮﺟ .
ﺞﻳﺎـﺘﻧ
ﻪﺑ ﻲﻣ نﺎﺸﻧ هﺪﻣآ ﺖﺳد ﻪﺑ كﻮﺷ ﻪﻛ ﺪﻨﻫد
ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ اﺪﺘﺑا رد ﻢﺴﻳرﻮﺗ جرﺎﺨﻣ رد هﺪﻣآ دﻮﺟو
ﻲﻣ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر رد ﻲﻫﺎﺗﻮﻛ ﺖﻓا تﺪـﻣﺪﻨﻠﺑ رد ﺎﻣا دﻮﺷ
ﺮﻴﺛﺄـﺗ دﺎـﺼﺘﻗا ﺪـﺷر ﺮـﺑ ﻲـﺘﺒﺜﻣ
ﺖﺷاﺬﮔ ﺪﻫاﻮﺧ ﻚﻳﺰﻜﻣ .
ﻲﻟ ﮓﻧﺎﻴﭼ ﮓﻨﻴﭘ ﮓﻧﺎﭼ و
)١
2008 ( ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ رد ، ﻪﻄﺑار يا
ﺪـﺷر و ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﻦﻴﺑ ﻲّﻠﻋ ي
يﺎﻫرﻮﺸﻛ ياﺮﺑ ار يدﺎﺼﺘﻗا و OECD
non-OECD )
،ﻲﻳﺎﻴـﺳآ ﻒـﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻞﻣﺎﺷ
ﺎﻘﻳﺮﻓآ و ﻦﻴﺗﻻ يﺎﻜﻳﺮﻣآ (
هداد راﺮﻗ ﻲﺳرﺮﺑ درﻮﻣ ﺪﻧا
. ﺖـﻴﻠﻋ نﻮـﻣزآ و نﺎﺸﻳا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﺞﻳﺎﺘﻧ
ﻲﻣ نﺎﺸﻧ ،تﺪﻣﺪﻨﻠﺑ رد ﻪﻛ ﺪﻫد
ﻪﻌﺳﻮﺗ ي ﻢﺴﻳرﻮﺗ يدﺎـﺼﺘﻗا ﺪـﺷر ﺎﺑ ﻪﻳﻮﺳ ﻚﻳ ﻪﻄﺑار ﻚﻳ
يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد ﻪﻄﺑار ﻦﻳا ﺎﻣا ،درادOECD
non-OECD ﻪﻳﻮﺳ ود ﻪﻄﺑار ﻚﻳ
ﻲﻣ ﺪﺷﺎﺑ . ﻢﻫ ﻲـﻣ نﺎﻴﺑ ﺞﻳﺎﺘﻧ ﻦﻴﻨﭼ يﺎﻫرﻮـﺸﻛ رد ﻢـﺴﻳرﻮﺗ ﺪـﺷر ﻪـﻛ ﺪـﻨﻛ
non-OECD
يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﺮﻴﺛﺄﺗOECD
ﺶﻴﺑ ﺮﺑ يﺮﺗ درادGDP
.
ﮓـﻧﺎﻧ ﻮﺑ و ﻦﭼ ناو )٢
2008 ( ﻟﺎﻄﻣ رد ، ﻪـﻌ ﻪـﻄﺑار ﻲـﺳرﺮﺑ ﻪـﺑ يا ﺪـﺷر و ﻢـﺴﻳرﻮﺗ ي
هداد زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ يدﺎﺼﺘﻗا ﻪﻧﻻﺎﺳ يﺎﻫ
2005 - 1995 رد 88 ﻪﺘﺧادﺮﭘ ﻒﻠﺘﺨﻣ رﻮﺸﻛ ﺪـﻧا
. نآ
يدﺎـﺼﺘﻗا ﺪـﺷر و ﻢـﺴﻳرﻮﺗ ﺪﺷر ﻦﻴﺑ ﻪﻄﺑار نداد نﺎﺸﻧ ياﺮﺑ ﻲﻄﺧ ﺮﻴﻏ لﺪﻣ ﻚﻳ زا ﺎﻫ ﻪﺘﺧادﺮﭘ عﻮﺿﻮﻣ ﻦﻳا ﻞﻴﻠﺤﺗ ﻪﺑ و هدﺮﻛ هدﺎﻔﺘﺳا ﺪﻧا
. ﺷ مﺎﺠﻧا دروآﺮﺑ ﺞﻳﺎﺘﻧ ﻲﻣ نﺎﺸﻧ هﺪ
ﺪـﻫد
ﻪﻄﺑار ﻚﻳ ﻪﻛ ﺎﻫرﻮـﺸﻛ ﻦـﻳا رد يدﺎـﺼﺘﻗا ﺪـﺷر و ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﺪﺷر ﻦﻴﺑ راد ﻲﻨﻌﻣ و ﺖﺒﺜﻣ ي
دراد دﻮﺟو .
4 - يﺮﻈﻧ بﻮﭼرﺎﭼ لﺪﻣ و
ﻲﺑﺮﺠﺗ ﻢﺴﻳرﻮﺗ جرﺎﺨﻣ و يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر
ﻞﻴﻟد ﻦﻴﺘﺴﺨﻧ ﻪﻌﺳﻮﺗ
ي رد يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﺖﻌﻨﺻ ﺶﻴﺑ
ﺮﺗ ﻊﻓﺎـﻨﻣ زا يرادﺮﺑ هﺮﻬﺑ ،ﺎﻫرﻮﺸﻛ
ﻲـﻣ ﻪـﺋارا درﻮـﻣ ﻦﻳا رد ﺰﻴﻧ يﺮﮕﻳد ﻞﻳﻻد ﻪﭼﺮﮔا ،ﺖﺳا نآ يدﺎﺼﺘﻗا دﻮـﺷ
) . و نﺎـﻳﺮﺒﺠﻧر
،يﺪﻫاز 1379 .(
هوا ﺮﻈﻧ ﻪﺑ )
2005 ( ﻲﻣ يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﺖﻌﻨﺻ ﺪﻧاﻮﺗ
ﺮﻴﺛﺄﺗ ﺶﻳاﺰـﻓا ﺮـﺑ ﻲﻤﻬﻣ
نﺎﻜﻣ ﺎﺑ ﻂﺒﺗﺮﻣ يﺎﻫﺪﻣآرد ،لﺎﻐﺘﺷا ﻪﺘـﺷاد ﺎﻫرﻮـﺸﻛ ﻲـﺘﻟود يﺎﻫﺪـﻣآرد ﺰﻴﻧ و ﻲﺘﻣﺎﻗا يﺎﻫ
ﺪﺷﺎﺑ . ،ور ﻦﻳا زا ﺮﻴﻏ و ﻢﻴﻘﺘﺴﻣ ترﻮﺻ ود ﻪﺑ يﺮﮕﺷدﺮﮔ
يدﺎـﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﺮﺑ ﻢﻴﻘﺘﺴﻣ ﺮﻴﺛﺄـﺗ
ﻲﻣ دراﺬﮔ ) ،نارﺎﻜﻤﻫ و ﻲﺒﻴﻃ 1387
:(
1- Chiang Lee. Chien and Chang. Chun Ping, (2008).
2- Wan-Chen Po and Bwo-Nung Huang, (2008).
ﻒﻟا ( ﻢﻴﻘﺘﺴﻣ ﺮﺛا
ﻦﻴﺑ ﺮﮕﺷدﺮﮔ دورو داﺪﻌﺗ ﻪﭼﺮﻫ نآ زا ﻞـﺻﺎﺣ ﺪﻣآرد ،ﺪﺑﺎﻳ ﺶﻳاﺰﻓا رﻮﺸﻛ ﻚﻳ ﻪﺑ ﻲﻠﻠﻤﻟا
ﻲﻣ ﺶﻳاﺰﻓا ﺰﻴﻧ ﺪﺑﺎﻳ
. ﻊﻳﺎﻨـﺻ زا ﻲـﻜﻳ يﺮﮕـﺷدﺮﮔ ﻪﻛ ﻲﻳﺎﺟ نآ زا ﺪـﻣآرد ،ﺖـﺳا ﻲﺗﺎﻣﺪـﺧ
و هﺪـﺷ بﻮـﺴﺤﻣ نﺎـﺑﺰﻴﻣ رﻮـﺸﻛ ﻲـﻠﺧاد ﺺﻟﺎـﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ زا ﻲﺸﺨﺑ ﺖﻌﻨﺻ ﻦﻳا زا ﻞﺻﺎﺣ رﻮـﺸﻛ نآ يدﺎـﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﺮﺑ ًﺎﻤﻴﻘﺘﺴﻣ ﺮﻴﺛﺄـﺗ
ﻲـﻣ دراﺬـﮔ . يﺮﮕـﺷدﺮﮔ ﺖﻌﻨـﺻ ،ور ﻦـﻳا زا
ﻲﻣ ﻪـﺠﻴﺘﻧ رد و ﺎﻫرﻮﺸﻛ ياﺮﺑ رﺎﺷﺮﺳ يزرا يﺎﻫﺪﻣآرد ﺐﺴﻛ ياﺮﺑ ﺐﺳﺎﻨﻣ يرﺎﻜﻫار ﺪﻧاﻮﺗ
ﺪﺷﺎﺑ ﺮﺗﻻﺎﺑ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر .
لﺎﺳ رد ﻪﻧﻮﻤﻧ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ 1998
دوﺪـﺣ ﻲـﻠﻠﻤﻟا ﻦﻴﺑ يﺮﮕﺷدﺮﮔ
8 و نﺎـﻬﺟ يﺎﻫﺪﻣآرد ﻞﻛ زا ﺪﺻرد 37
دﻮـﺧ ﻪـﺑ ار تﺎﻣﺪـﺧ ﺶـﺨﺑ تاردﺎـﺻ زا ﺪـﺻرد
ﺖﺳا هداد صﺎﺼﺘﺧا .
(Rahbari, 2005) ﻢﻫ
ﻲـﻨﻴﺑ ﺶﻴـﭘ سﺎـﺳا ﺮـﺑ ﻦﻴـﻨﭼ ﻲﻤـﺳر يﺎـﻫ
لﺎﺳ ﺎﺗ نﺎﻬﺟ ﺢﻄﺳ رد يﺮﮕﺷدﺮﮔ زا ﻞﺻﺎﺣ ﺪﻣآرد ،يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﻲﻧﺎﻬﺟ نﺎﻣزﺎﺳ 2020
،
ﻪﺑ . ﺪﻴﺳر ﺪﻫاﻮﺧ لﺎﺳ ﺮﻫ رد رﻻد نﻮﻴﻠﻳﺮﺗ2 ﻲﺒﻳﺮﻘﺗ شزرا
ب ( ﻢﻴﻘﺘﺴﻣ ﺮﻴﻏ ﺮﺛا
ﺪﺷر ﺮﺑ ﺰﻴﻧ ﻢﻴﻘﺘﺴﻣﺮﻴﻏ ترﻮﺻ ﻪﺑ يﺮﮕﺷدﺮﮔ ﺮﻴﺛﺄﺗ
ﻲﻣ رد ار ﻲﻳﺎﻳﻮﭘ ﺮﺛا ﻪﻛ اﺮﭼ ،دراﺬﮔ
ﺰﻳرﺮــﺳ تاﺮــﺛا ﻞﻜــﺷ ﻪــﺑ دﺎــﺼﺘﻗا ﻞــﻛ ﻲﺟرﺎــﺧ رﺎــﺛآ ﺮــﮕﻳد ﺎــﻳ و١
ﻲــﻣ نﺎــﺸﻧ٢
ﺪــﻫد .
(Marin, 1992) ـﺑ يﺮﮕـﺷدﺮﮔ ﺮـﮔا ﻪـﻛ ترﻮـﺻ ﻦـﻳا ﻪﺑ
ﺮـﮕﻳد ﺎـﺑ دﺎـﻳز ﻞـﻣﺎﻌﺗ ﻞـﻴﻟد ﻪ
ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﺖـﻴﻟﺎﻌﻓ ﺮﻳﺎﺳ ،دﻮﺷ ﻖﻧور رﺎﭼد ،يدﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫ ﺎـﻳ ﻻﺎـﻛ نآ ﻪـﺑ ﻪـﻛ يدﺎـﺼﺘﻗا يﺎـﻫ
ﻲﻣ ﻪﺋارا ﺖﻣﺪﺧ ﻲﻣ فﺮﺼﻣ ار نآ لﻮﺼﺤﻣ ﺎﻳ و ﺪﻨﻫد
ﺪـﻨﻫاﻮﺧ ﺖـﻛﺮﺣ نآ ﺎـﺑ هاﺮﻤﻫ ،ﺪﻨﻨﻛ
دﺮﻛ ﻲﻣ ﻢﺴﻳرﻮﺗ جرﺎﺨﻣ و يﺮﮕﺷدﺮﮔ ،قﻮﻓ ﺚﺣﺎﺒﻣ ﻖﺒﻃ ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ. يرﻮـﺗﻮﻣ ناﻮـﻨﻋ ﻪﺑ ﺪﻧاﻮﺗ
اﺮﺑ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﺮﻳﺎﺳ ﻪﻛ ﺪﻳﺎﻤﻧ ﻞﻤﻋ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ي ﺪـﻧاﺮﺑ ﻮـﻠﺟ ﻪﺑ ور دﻮﺧ لﺎﺒﻧد ﻪﺑ ﺰﻴﻧ ار ﺎﻫ
. ﺮﻴﺛﺄـﺗ يزﺎـﺳ لﺪـﻣ ﻪـﺑ ﻖـﻴﻘﺤﺗ زا ﺖﻤﺴﻗ ﻦﻳا رد ،عﻮﺿﻮﻣ ﺖﻴﻤﻫا ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ اﺬﻟ جرﺎـﺨﻣ
لﺪـﻣ ﻚـﻳ ﻂـﺴﺑ ﻖـﻳﺮﻃ زا ﻲﻣﻼـﺳا ﺲﻧاﺮﻔﻨﻛ ﻮﻀﻋ يﺎﻫرﻮﺸﻛ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﺮﺑ ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﺪﺷر هدﺎﺳ ﻲﻣ
ﻢﻳزادﺮﭘ
. ريﺎﻫلﺪﻣ ﺮﺜﻛا ﺪﺷ
ﻪﻛ رد تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ طﻮـﺑﺮﻣ
يﺎﻫرﻮـﺸﻛ ﻪـﺑ رد
لﺎـﺣ ﻪﻌـﺳﻮﺗ رﺎـﻛ ﻪـﺑ
ﻲﻣ
،ﺪﻧور رد بﻮﭼرﺎﭼ يﻮﮕﻟا
ﺪﺷر
3ﻮﻟﻮﺳ ) 1956 ( راﺮﻗ ﻲﻣ ﺪﻧﺮﻴﮔ زا رﻮﺑﺰﻣ يﻮﮕﻟا . ﻚﻳ
ﻊﺑﺎﺗ
1- Spillovers.
2- Externalities.
3- solow R.M ,"A Contribution to Theory of Economic Growth",the Quarterly Journal of Economics,1956,PP.65-94.
ﺪﻴﻟﻮﺗ زﺎﻏآ ﻲﻣ دﻮﺷ ﻪﻛ ﻪﺑ ﻪﻠﻴﺳو نآ ﺢﻄﺳ لﻮﺼﺤﻣ ﻞﻛ ) ﺪﻴﻟﻮﺗ ﻞﻛ ( ﻪﺑ ﻞﻣاﻮﻋ ﻂﺒﺗﺮﻣ ﺪﻴﻟﻮﺗ
ﻲﻣ ددﺮﮔ . ﻦﻳا ﻊﺑﺎﺗ ار ﻲﻣ ناﻮﺗ ﻪﺑ ترﻮﺻ :
) 1 ( y = Af (K, L, Z)
،داد نﺎﺸﻧ نآ رد ﻪﻛ
هﺪـﺷ ﺪـﻴﻟﻮﺗ ﻞـﻛ لﻮـﺼﺤﻣ ﺢﻄـﺳy )
هﻮﻘﻟﺎـﺑ لﻮـﺼﺤﻣ (،
هﺮـﻴﺧذK
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ي
،ﻲﻜﻳﺰﻴﻓ ،رﺎﻛ يوﺮﻴﻧL
ﻞﻣاﻮﻋرادﺮﺑZ ﺮﺛﺆﻣ
ﺮﻴﻐﺘﻣ و ﺪﺷرﺮﺑ ﻞﻣﺎﻋA
هﺮـﻬﺑ يرو
ار .ﺪﻨﻛﻲﻣيﺮﻴﮔهزاﺪﻧا
لﺪـﻣ زا هدﺎﻔﺘـﺳا ﺎـﺑ و يدﺎـﺼﺘﻗا نﻮـﺘﻣ و ﻲﻠﺒﻗ هﺪﺷ مﺎﺠﻧا تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﺪـﺷر
يدﺎﺼﺘﻗا جرﺎﺨﻣ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر خﺮﻧ ﺶﻨﻛاو ﻦﻴﻴﻌﺗ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ ،ﻮﻟﻮﺳ ﻪﺘﻓﺎﻳ ﻢﻴﻤﻌﺗ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﺪﺷر ﻲﺘﻨﺳ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺮﮕﻳد و ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﻪﻳﺎﻣﺮـﺳ رد يراﺬﮔ
،ﻲـﻜﻳﺰﻴﻓ و ﻲﻧﺎـﺴﻧا ي
ﻪﺟرد ي دﺎﺼﺘﻗا ندﻮﺑ زﺎﺑ )
ﻪـﺑ تاردﺎﺻ و تادراو عﻮﻤﺠﻣ ﺖﺒﺴﻧ ﺎﺑ ﻪﻛ هزاﺪـﻧاGDP
يﺮـﻴﮔ
ﻲﻣ دﻮﺷ ( ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ، يراﺬـﮔ ﺎـﻫراﻮﻧﺎﺧ ﻲﻓﺮـﺼﻣ جرﺎـﺨﻣ و ﻲﺟرﺎـﺧ ﻢﻴﻘﺘـﺴﻣ ﺪـﻴﻟﻮﺗ ﻊﺑﺎـﺗ زا
ﺮﻳز ﻲﻤﺘﻳرﺎﮕﻟ ﻲﻣ هدﺎﻔﺘﺳا
دﻮﺷ ) ،نارﺎﻜﻤﻫ و ﺎﺴﻳﺎﻓ 2007
١( :
it it it
it
it it
it it
it
HHC ln TOT
ln FDI
ln
SCH ln EFI
ln GCF
ln TRP
ln LnPCGDP
ε + β
+ β
+ β
+
β + β
+ β
+ β
+ β
=
7 6
5
4 3
2 o 1
) 2 ( نآ رد ﻪﻛ :
Ln PCGDPit
: ﻲﻌﻴﺒﻃ ﻢﺘﻳرﺎﮕﻟ و ﻪﻧاﺮـﺳ ﻲـﻌﻗاوGDP
Ln TRPit :
ﻲـﻌﻴﺒﻃ ﻢﺘﻳرﺎـﮕﻟ
ﻢﺴﻳرﻮﺗ جرﺎﺨﻣ .٢
Ln GCFi
زا يﺪـﺻرد ترﻮـﺻ ﻪﺑ ﻪﻛ ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺖﺑﺎﺛ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻞﻴﻜﺸﺗ ﻲﻌﻴﺒﻃ ﻢﺘﻳرﺎﮕﻟ :
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ و هدﻮﺑ ﻲﻌﻗاوGDP ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ رد يراﺬﮔ
ي ﻲﻜﻳﺰﻴﻓ ﻲﻣ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد دﻮﺷ
.٦ ﻦﻴﺗرﺎــﻣ و ورﺎــﺑ ،(1991 )٥ ﻦﻤﭙــﻠﻫ و ﻦﻤــﺳوﺮﮔ ،(1990 )٤ورﺎــﺑ ،(1988 )٣سﺎــﻛﻮﻟ) ) 1992 ( ﻞﻜﻴﭙﺳا و ﺎﻬﻨﺑ ، )٧
1994 ( ﻲﻟ و ورﺎﺑ ، )٨
1994 ( ﻞﭙﻤﺗ و )٩
1999 .( (
1- Fayissa. B, Tadasse. B, Nsiah.C, 2007.
!" # $
:
» '())"( *+ ,"
(+- . /0 . ( # «
3- Lucas, 1988.
4- Barro, 1990.
5- Grossman and Helpman, 1991.
6- Barro and Sala.i. Martin, 1992 . 7- Benha and Speiegel, 1994.
8- Barro and Lee, 1994.
9- Temple, 1999.
Ln EFIit
نوا ،يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ ﺺﺧﺎﺷ : )١
1987 (
٢ﻦﺳ و ) 1999 ( ﻲﻣ نﺎﻴﺑ ﻪﻛ ﺪﻨﻨﻛ
يدازآ ﻪﻛ )
ﺖﻴﻨﻣا و ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا ،ﻲﺳﺎﻴﺳ ،يدﺎﺼﺘﻗا (
ﻪﻨﻴﻣز يدﺎـﺼﺘﻗا ﺪـﺷر خﺮـﻧ ﻊﻳﺮﺴﺗ زﺎﺳ
ﻲﻣ ﺐﺟﻮﻣ و ﺖﺳا نﺎﻬﺟ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ يﺎـﻫرﺎﻛ زﺎـﻏآ ياﺮـﺑ يدﺎـﺼﺘﻗا يﺎـﻀﻓ دﻮـﺷ
ﺐﺳﺎﻨﻣ نآ ﻪﻣادا و ﻒﻠﺘﺨﻣ ﺪﺷﺎﺑ ﺮﺗ
. ﺺﻟﺎـﺧﺎﻧ ﺪـﻴﻟﻮﺗ ﻪﻧاﺮـﺳ ﻦﻳﺮﺗﻻﺎـﺑ ﺰـﻴﻧ ﺮـﮕﻳد فﺮـﻃ زا
ﻲﻳﺎﻫرﻮﺸﻛ رد ﻲﻠﺧاد ﺪـﻧراد يﺮﺗدازآ دﺎﺼﺘﻗا ﻪﻛ دراد دﻮﺟو
. ﺞﻴﺘﻳﺮـﻫ دﺎـﻴﻨﺑ رﺎـﻣآ ﻖـﺒﻃ
٣
(2005) د ، ﻪـﺘﻓﺮﮔ راﺮـﻗ ﻲﺑﺎـﻳزرا درﻮﻣ رﻮﺘﻛﺎﻓ هد ﺺﺧﺎﺷ ﻦﻳا ﻦﻴﻴﻌﺗ ر زا ﺪـﻨﺗرﺎﺒﻋ ﻪـﻛ ﺪـﻧا
يدازآ ،ﻲﻟﻮـــﭘ يدازآ ،ﺖـــﻟود ﻲـــﮔرﺰﺑ ،ﻲﻟﺎـــﻣ يدازآ ،ﻞﻏﺎـــﺸﻣ يدازآ ،يرﺎـــﺠﺗ يدازآ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻲﻳاراد قﻮﻘﺣ ،ﻲﻟﺎﻣ مﺎﻈﻧ يدازآ ،يراﺬﮔ مﺪﻋ ،ﺎﻫ
يدازآ ﺖﻳﺎﻬﻧ رد و يدﺎﺼﺘﻗا دﺎﺴﻓ
رﺎﻛ رازﺎﺑ
٤. LnSCHit
: هرود رد داﺮﻓا مﺎﻧ ﺖﺒﺛ ناﺰﻴﻣ ﻢﺘﻳرﺎﮕﻟ ﻪـﺑ ﻪـﻛ نﺎﺘـﺳﺮﻴﺑد و ﻲﻳﺎـﻤﻨﻫار يﺎﻫ
ﻲﻨﻴﺸﻧﺎﺟ ناﻮﻨﻋ هزاﺪﻧا ﺖﻬﺟ٥
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ يﺮﻴﮔ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ رد يراﺬﮔ
ﻲﻣ هدﺎﻔﺘﺳا ﻲﻧﺎﺴﻧا ي دﻮﺷ
. . دﻮﺷﻲﻣ
LnFDIit
: ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻢﺘﻳرﺎﮕﻟ ندروآ ﺖﺳد ﻪﺑ ﺖﻬﺟ ﻲﺟرﺎﺧ ﻢﻴﻘﺘﺴﻣ يراﺬﮔ
ﺮﻴﺛﺄـﺗ ﻊﺑﺎـﻨﻣ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻲﺟرﺎﺧ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر يور ﺮﺑ يراﺬﮔ
.
LnTOTit
: ﻪﻄﺑار ﻢﺘﻳرﺎﮕﻟ ﻪﻟدﺎﺒﻣ ي
ﺺﺧﺎـﺷ ﺖﺒﺴﻧ ﻖﻳﺮﻃ زا ﻪﻛ ﺖﺳا رﻮﺸﻛ ﺮﻫ ياﺮﺑ٦
ﻲﻣ يﺮﻴﮔ هزاﺪﻧا تادراو ﻪﺑ تاردﺎﺻ ﺖﻤﻴﻗ ﻦﻴﻴﻌﺗ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ و دﻮﺷ
ﺮﻴﺛﺄﺗ ندﻮﺑ زﺎﺑ ﺎﻳ ﻪﻟدﺎﺒﻣ
ﻲﻣ ﻪﻟدﺎﻌﻣ دراو يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر يور ﺮﺑ دﺎﺼﺘﻗا دﻮﺷ
.
HHCit
: راﻮﻧﺎﺧ ﻲﻓﺮﺼﻣ جرﺎﺨﻣ
1- Owen Edgar, 1987.
2- Sen. A.N, 1999.
3- Heritage Foundation, 2005.
4 - ﻦﻴﺑ يدﺪﻋ ﺎﻫرﻮﺘﻛﺎﻓ زا ﻚﻳ ﺮﻫ ﻪﺑ نﺎﻬﺟ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ ﺺﺧﺎﺷ ﻦﻴﻴﻌﺗ ياﺮﺑ شراﺰﮔ ﻦﻳا ﻖﺒﻃ ﺮﺑ ﺎﺗ ﺮﻔﺻ
صﺎﺼﺘﺧا ﺪﺻ ﺎﺗ ﻲﻣ هداد
ﻪﺑ ﻪﭼ ﺮﻫ ﻪﻛ دﻮﺷ 100
ﻚﻳدﺰﻧ نﺎﺸﻧ ﺪﺷﺎﺑ ﺮﺗ هﺪﻨﻫد
ﻻﺎﺑ ي ﺶﺨﺑ نآ رد يدازآ ناﺰﻴﻣ ندﻮﺑ ﺮﺗ ﺖﺳا
. ﻲﻣ دﺎﺠﻳا ارﺺﺧﺎﺷ دﺮﻴﮔﻲﻣ ﻖﻠﻌﺗ رﻮﺘﻛﺎﻓ هد ﻦﻳا ﻪﺑ ﻪﻛ يدﺪﻋ ﺪﻨﻳآﺮﺑ
ﻪﻟﺎﺳ ﺮﻫ يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ ﺺﺧﺎﺷ ناﻮﻨﻋ ﺖﺤﺗ ﻪﻛ ﺪﻨﻛ
ﻲﻣ ﻪﺋارا ﺞﻴﺘﻳﺮﻫ دﺎﻴﻨﺑ ﻂﺳﻮﺗ دﻮﺷ
. ﺞﻴﺘﻳﺮﻫ دﺎﻴﻨﺑ ﻂﺳﻮﺗ هﺪﺷ ﻪﺋارا شراﺰﮔ ﻖﺒﻃ ﺮﺑ رد يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ ﺺﺧﺎﺷ ﻪﻛ ﻲﻳﺎﻫرﻮﺸﻛ
نآ ﺎﻫ ﻦﻴﺑ 80 ﺎﺗ 100 ﺪﻨﺘﺴﻫ ﺎﻴﻧد يﺎﻫدﺎﺼﺘﻗا ﻦﻳﺮﺗدازآ ياراد ﺖﺳا .
ﺺﺧﺎﺷ ﻪﻛ ﻲﻳﺎﻫرﻮﺸﻛ نآ
ﺎﻫ ﻦﻴﺑ 70 ﺗ ﺎ 80 دراد راﺮﻗ
ﺶﺨﺑ ﺮﺘﺸﻴﺑ رد يدازآ ندﻮﺑ ﺐﻟﺎﻏ ﺪﻫﺎﺷ ﺪﻨﺘﺴﻫ دﻮﺧ دﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫ
. ﻦﻴﺑ ﻲﺼﺧﺎﺷ ﻪﻛ ﻲﻳﺎﻫرﻮﺸﻛ 60
ﺎﺗ 70 يدازآ ﺪﻧراد
يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ ﺺﺧﺎﺷ ﻪﻛ ﻲﻳﺎﻫرﻮﺸﻛ ،ﺪﻧراد ﻲﻄﺳﻮﺘﻣ يدﺎﺼﺘﻗا نآ
ﺎﻫ ﻦﻴﺑ 50 ﺎﺗ 60 و ﺪﻨﺘﺴﻫ دازآﺮﻴﻏ ﺎﺒﻳﺮﻘﺗ ﺖﺳا
ﺺﺧﺎﺷ يﺎﻫ ﻢﻛ ﺮﺗ زا 50 هﺮﻣز رد ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﻳا رد ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ دازآﺮﻴﻏ ﻼﻣﺎﻛ يﺎﻫدﺎﺼﺘﻗا
. ﻂﺳﻮﺗ هﺪﺷ ﻪﺋارا شراﺰﮔ ﻖﺒﻃ ﺮﺑ
عﻮﻤﺠﻣ زا ﺞﻴﺘﻳﺮﻫ دﺎﻴﻨﺑ 179
نﺎﻬﺟ رﻮﺸﻛ 80
ﻲﻘﺑﺎﻣ و ﺪﻧدﻮﺑ ﻪﺘﺷﺬﮔ لﺎﺳ ﻚﻳ ضﺮﻋ رد يدازآ ﺺﺧﺎﺷ ﺪﺷر ﺪﻫﺎﺷ رﻮﺸﻛ
ﺪﻧﺪﺷ ﻪﺟاﻮﻣ يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ ﺺﺧﺎﺷ ﺶﻫﺎﻛ ﺎﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ 5- Proxy. .
6- Term of trade.
ﻪﻄﺑار ﻪﻛ ﺖﺴﻨﻳا ﺮﺑ رﺎﻈﺘﻧا يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﻦﻴﺑ ي
) ﻪﻧاﺮﺳ ﺪﻣآرد ﺢﻄﺳ )
PCGDPit
((
ﺎـﺑ
ﻪﻳﺎﻣﺮـﺳ ،ﻲﻜﻳﺰﻴﻓ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ و ﻲﻧﺎـﺴﻧا ي
ﻪـﺟرد ي ﺪـﺷﺎﺑ ﺖـﺒﺜﻣ ،دﺎـﺼﺘﻗا ندﻮـﺑ زﺎـﺑ .
ﺮﻴﺛﺄـﺗ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻲﺟرﺎﺧ ﻢﻴﻘﺘﺴﻣ يراﺬﮔ )
FDIit
( ﻲـﻣ ﺰﻴﻧ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﺮﺑ ﻲـﻔﻨﻣ ﺎـﻳ ﺖـﺒﺜﻣ ﺪـﻧاﻮﺗ
ﺪﺷﺎﺑ . ﺎﻣا ﺗ ﺮﻴﺛﺄ راﻮﻧﺎﺧ ﻲﻓﺮﺼﻣ جرﺎﺨﻣ )
HHCit
( ﻲـﻣ ﺚـﺤﺑ درﻮـﻣ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﺮﺑ ﺪـﺷﺎﺑ
.
ﻚﻴــﺳﻼﻛﻮﺌﻧ نﺎﻧاددﺎــﺼﺘﻗا )
ﻮﻟﻮــﺳ )١
1956 ( ﺲﺘﻧزﻮــﻛ ، )٢
1966 ( ورادﻮــﺗ و )٣
2005
(( ﻲﻣ ﺎﻋدا ﻦﻴﻨﭼﻦﻳا
زاﺪـﻧا ﺲـﭘ ﺶﻫﺎـﻛ ﻪـﺑ ﺮـﺠﻨﻣ ﺎﻫراﻮﻧﺎﺧ ﺮﺗﻻﺎﺑ ﻲﻓﺮﺼﻣ جرﺎﺨﻣ ،ﻪﻛ ﺪﻨﻨﻛ
ﻲﻣ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻪﺠﻴﺘﻧ رد ،دﻮﺷ ﻢﻛ يراﺬﮔ
ﺪﺷر و هﺪﺷ ﺮﺗ ﻲﻣ ﺶﻫﺎﻛ ﺰﻴﻧ يدﺎﺼﺘﻗا
ﺪﺑﺎﻳ .
لادﺮﻴﻣ ﺮﮕﻳد يﻮﺳ زا )٤
1969 ( ﺰـﻴﻧار و )٥
2004 ( و ﻲﺘﻣﻼـﺳ ﻪـﻛ ﺪـﻧدﺎﻘﺘﻋا ﻦـﻳا ﺮـﺑ
رد ﺎـﻫراﻮﻧﺎﺧ جرﺎـﺨﻣ ﺶﻳاﺰـﻓا اﺬـﻟ ،ﺖـﺳا ﺮﺗﻻﺎـﺑ يدﺎـﺼﺘﻗا ﺪـﺷر ﺪـﻟﻮﻣ ﺎﻫراﻮﻧﺎﺧ شزﻮﻣآ ﺪـﺷ ﺪـﻫاﻮﺧ يدﺎـﺼﺘﻗا ﺪـﺷر ﺶﻳاﺰﻓا و ﻲﻗﺮﺗ ﺚﻋﺎﺑ شزﻮﻣآ و ﻪﻳﺬﻐﺗ ،ﺖﺷاﺪﻬﺑ .
ﻦـﻳا ﺮﺑﺎـﻨﺑ
ﻪﻛ رﻮﻃ نﺎﻤﻫ ﺪﺷ ﻪﺘﻔﮔ
ﺮﻴﺛﺄﺗ راﻮﻧﺎﺧ ﻲﻓﺮﺼﻣ جرﺎﺨﻣ )
HHCit
( رﻮـﻃ ﻪـﺑ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﺮﺑ
ﻪـﻴﻜﺗ لﺪـﻣ دروآﺮـﺑ ﺞﻳﺎـﺘﻧ ﻪﺑ ﻲﺘﺴﻳﺎﺑ ﻪﻄﺑار ﻦﻳا ﻦﻴﻴﻌﺗ ﺖﻬﺟ و ﺪﺷﺎﺑ ﻲﻤﻧ ﺺﺨﺸﻣ ﻖﻴﻗد دﻮﻤﻧ ﻪﻄﺑار. ي هﺪـﺷ ﻒـﻳﺮﻌﺗ و ﺺﺨـﺸﻣ ًﻼﻣﺎـﻛ ﻪﻄﺑار ﻚﻳ ﺰﻴﻧ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر و ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﻦﻴﺑ
ﻲﻤﻧ ﺪﺷﺎﺑ . اﺮﻳر و ﺮﻤﻟﺎﭘ ﻪﻛ ﻪﻧﻮﮔ نﺎﻤﻫ )٦
2003 ( ﻲﻣ نﺎﻴﺑ ﺖﺳا ﻦﻜﻤﻣ ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﺪﺷر ،ﺪﻨﻨﻛ
ﺪﻫد ﺶﻫﺎﻛ ار نآ ﺖﺳا ﻦﻜﻤﻣ ﺲﻜﻋﺮﺑ ﺎﻳ و هﺪﺷ يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﺷر ﺶﻳاﺰﻓا ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ ﺖﺳا . Panel Data دروآﺮﺑ شور زا ﺎﻫﺮﺘﻣارﺎﭘ ﻦﻴﻤﺨﺗ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ ﻪـﺑ ﻪﻛ دﻮﻤﻧ ﻢﻴﻫاﻮﺧ هدﺎﻔﺘﺳا
ﻲﻣ ﻪﺋارا ﺮﻳز ترﻮﺻ دﻮﺷ
:
) 3 ( Yit = δi + Гt + (Xit)Φ +
ψ
it
ﻪﻛ :
Yit
: ﻪﻧاﺮﺳ ﻲﻌﻴﺒﻃ ﻢﺘﻳرﺎﮕﻟ رﻮﺸﻛ رد ﻲﻌﻗاوGDP
لﺎﺳ ردi t
Xit
: ﻲﺤﻴﺿﻮﺗ يﺎﻫﺮﻴﻐﺘﻣ رادﺮﺑ )
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ،ﻢﺴﻳرﻮﺗ ﻪﻧاﺮﺳ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ رد يراﺬﮔ
و ﻲﻧﺎﺴﻧا ي
،ﻲﻜﻳﺰﻴﻓ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻪﺟرد
ي ﻲﻓﺮـﺼﻣ جرﺎـﺨﻣ و يدﺎـﺼﺘﻗا يدازآ ﺺﺧﺎـﺷ ،دﺎـﺼﺘﻗا ندﻮﺑ زﺎﺑ
راﻮﻧﺎﺧ ( يﺎﻫرﻮﺸﻛ ياﺮﺑ i = 1,2, …, m
نﺎﻣز رد t = 1,2, …,T
:Φ ﺮﻟﺎﻜﺳا رادﺮﺑ ﻚﻳ )
يﺮﺼﻨﻋ ﻚﺗ ﺲﻳﺮﺗﺎﻣ (
يﺎﻫﺮﺘﻣارﺎﭘ زا β1 , ..… β7
1- Solow, 1956.
2- Kuznets, 1966.
3- Todaro, 2005.
4- Myrdal. 1969.
5- Ranis, 2004.
6- Palmer, Riera, 2003.
