١
ﯽﻠﯿﻠﺤﺗ شور ﺮﺑ يروآ ﻊﻤﺟ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ ﯽﻧﺎﻤﺳآ تﻻوﺰﻧ
ﺄﺗ و نآ ﺮﯿﺛ ﺎﻫ را يزروﺎﺸﮐ ﺮﺑ رد ﮏﯿﻧﺎﮔ
ﮏﺸﺧ ﻪﻤﯿﻧ و ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ
ﯽﻟﺪﻋ لﻮﺳر ﻖﯿﺘﻋ
1*
، يﺮﺑﺎﺻ فرﺎﻋ
،2
يﺪﯿﻔﺳ ثﺮﻣﻮﯿﮐ ،3
ﻧﺎﺧﺮﯿﻣا ﻪﻣﻮﺼﻌﻣ
4ﯽ
1 - ﻊﺗﺮﻣ ﯽﺳﺎﻨﺷرﺎﮐ يﻮﺠﺸﻧاد
ﯽﻠﯿﺑدرا ﻖﻘﺤﻣ هﺎﮕﺸﻧاد ،يرادﺰﯿﺨﺑآ و
هﺪﻨﺴﯾﻮﻧ لﻮﺌﺴﻣ : *
2 - ﻊﺗﺮﻣ ﯽﺳﺎﻨﺷرﺎﮐ يﻮﺠﺸﻧاد
ﯽﻠﯿﺑدرا ﻖﻘﺤﻣ هﺎﮕﺸﻧاد ،يرادﺰﯿﺨﺑآ و
3 - ا ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ و يزروﺎﺸﮐ يروﺎﻨﻓ هﺪﮑﺸﻧاد ،ﯽﻠﯿﺑدرا ﻖﻘﺤﻣ هﺎﮕﺸﻧاد رﺎﯾدﺎﺘﺳ
4- Ph.D, Postdoc-Department of Horticulture Science, Cornell University [email protected]
هﺪﯿﮑﭼ
ﺮﺿﺎﺣ لﺎﺣ رد ﻢﻬﻣ
ﺄﺗ ،ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ و يزروﺎﺸﮐ ﺶﻟﺎﭼ ﻦﯾﺮﺗ بآ ﻦﯿﻣ
تﺎﺗﺎﺒﻧ ﺪﯿﻟﻮﺗ ياﺮﺑ ﯽﻓﺎﮐ ﯽﻌﺗﺮﻣ و يزروﺎﺸﮐ
ﻖﻃﺎﻨﻣ رد هﮋﯾو ﻪﺑ
ﺖﺳا ﮏﺸﺧ ﻪﻤﯿﻧ و ﮏﺸﺧ .
دﻮﺟو ﺖﻠﻋ ﻪﺑ ﯽﻤﯿﻠﻗا ﺪﻋﺎﺴﻣﺎﻧ ﻂﯾاﺮﺷ
ﮏﺸﺧ ﻪﻤﯿﻧ و ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ رد ﻪﻠﻤﺟ زا
فﻼﺘﺧا ﻻﺎﺑ ي و ﻪﻨﯿﺸﯿﺑ
،ﺎﻣد ﻪﻨﯿﻤﮐ ﺎﻧ
و ﯽﻤﮐ ﺮﻈﻧ زا ﯽﮔﺪﻧرﺎﺑ ندﻮﺑ ﺐﺳﺎﻨﻣ ﯽﻔﯿﮐ
ﺎﯾز قﺮﻌﺗ و ﺮﯿﺨﺒﺗ و د،
جﺎﯿﺘﺣا يروآ ﻊﻤﺟ ﻪﺑ وﺰﻧ
ﯽﻧﺎﻤﺳآ تﻻ ﯽﻣ
ﺪﺷﺎﺑ . شور يﺎﻫ
يروآ ﻊﻤﺟ ياﺮﺑ يدﺎﯾز ﯽﻧﺎﻤﺳآ تﻻوﺰﻧ هﺮﯿﺧذ و
ﯽﻣ ﻪﻠﻤﺟ زا ﻪﮐ دراد دﻮﺟو رﻮﮐﺬﻣ ﻖﻃﺎﻨﻣ رد ﻪﺑ ناﻮﺗ
تﺎﯿﻠﻤﻋ يﺎﻫ دﺮﮐ هرﺎﺷا ﯽﮑﯿﻧﺎﮑﻣ .
ﻢﻬﻣ شور تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ ﻦﯾﺮﺗ ﺎﻫ
ي ﯽﮑﯿﻧﺎﮑﻣ فﺮﺼﻣ ﯽﯾارﺎﮐ ﺶﯾاﺰﻓا
بآ ﯽﻣ ﺪﺷﺎﺑ . ﺞﻨﭘ ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻦﯾا رد تﺎﯿﻠﻤﻋ
ﯽﮑﯿﻧﺎﮑﻣ ﻃﺎﻨﻣ رد مﻮﺳﺮﻣ
ﻖ
ﮏﺸﺧ ﻪﻤﯿﻧ و ﮏﺸﺧ ﯽﻨﻌﯾ
ﮐﻨ رﻮﺘ ﺘﯿﭘ ،ورﺎﻓ ﯿ ﺮﯿﮕﺑآ ﯽﻟﻼﻫ و بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ ،ﮓﻨﯾﺮﭙﯾر ،ﮓﻨ زا
ﻪﺳ ﻪﺒﻨﺟ ؛ﻞﻣﺎﺷ ﻞﻣاﻮﻋ يدﺎﺼﺘﻗا ، ﺞﯾﺎﺘﻧ
ﻪﺘﻓﺮﮔ ترﻮﺻ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ رد
ندﻮﺑ ﯽﻠﺤﻣ و ﮏﺸﺧ ﻪﻤﯿﻧ و ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ تﺎﯿﻠﻤﻋ
يﺎﻫ ﯽﮑﯿﻧﺎﮑﻣ ﺮﮕﯾﺪﮑﯾ ﺎﺑ راﺮﻗ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ درﻮﻣ
ﺖﻓﺮﮔ . ﺞﯾﺎﺘﻧ
ﺞﻨﭘ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ تﺎﯿﻠﻤﻋ
ﯽﮑﯿﻧﺎﮑﻣ ﮑﯾ ﺎﺑ ﺮﮕﯾﺪ ﻪﺳ زا ﻪﺒﻨﺟ رﻮﮐﺬﻣ ) تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ،يدﺎﺼﺘﻗا ﻖﻃﺎﻨﻣ ﻦﯾا رد ﻪﺘﻓﺮﮔ ترﻮﺻ
ندﻮﺑ ﯽﻠﺤﻣ و (
نﺎﺸﻧ
ﻪﮐ داد ﻦﯾا ﻦﯿﺑ زا شور
ﺎﻫ
، تﺎﯿﻠﻤﻋ يﺎﻫ ﯿﭘ و ورﺎﻓ رﻮﺘﻨﮐ ،ﺮﯿﮕﺑآ ﯽﻟﻼﻫ ﺘ
ﮓﻨﯿ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ اﺮﺟا
ي حﺮﻃ يﺎﻫ يروآ ﻊﻤﺟ و
تﻻوﺰﻧ هﺮﯿﺧذ
ﯽﻧﺎﻤﺳآ ﮏﺸﺧ ﻪﻤﯿﻧ و ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ رد ﻣ
ﯽ ﺪﻧاﻮﺗ ﺪﺷﺎﺑ ﺐﺳﺎﻨﻣ .
يﺪﯿﻠﮐ تﺎﻤﻠﮐ يروآ ﻊﻤﺟ :
تﻻوﺰﻧ ﯽﻧﺎﻤﺳآ تﺎﯿﻠﻤﻋ ، يﺎﻫ ﯽﮑﯿﻧﺎﮑﻣ يرادﺰﯿﺨﺑآ ﮏﺸﺧ ﻪﻤﯿﻧ و ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ ،
.
ﻪﻣﺪﻘﻣ
ﺶﯿﭘ بآ ﺮﺳ ﺮﺑ ﮓﻨﺟ ﯽﻨﯿﺑ ،
ﻪﺸﻗﺎﻨﻣ هزوﺮﻣا ﯽﻟو ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺎﯿﻧ ﻖﻘﺤﺗ زﻮﻨﻫ دراد دﻮﺟو نﺎﻬﺟ ﺢﻄﺳ رد بآ درﻮﻣ رد ﯽﯾﺎﻫ
. نوﺪﺑ
ﻪﻫد رد ،ﺪﯾدﺮﺗ بآ دﻮﺒﻤﮐ هﺪﻨﯾآ يﺎﻫ
ا ﯽﮑﯾ هﺪﻤﻋ ز ﺶﻟﺎﭼ ﻦﯾﺮﺗ ﺶﯿﭘ يﺎﻫ
دﻮﺑ ﺪﻫاﻮﺧ ﻪﻌﺳﻮﺗ لﺎﺣ رد يﺎﻫرﻮﺸﮐ يور .
ﺎﺑ ناﺮﯾا رﻮﺸﮐ
ﻪﻧﻻﺎﺳ ﯽﮔﺪﻧرﺎﺑ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ 250
ﻣﯿ ﻠ ﯽ ﺮﺘﻣ ياراد ناﺮﯾا ﺖﺣﺎﺴﻣ مﻮﺳ ود زا ﺶﯿﺑ و ﺖﺳا هﺪﺷ ﻊﻗاو نﺎﻬﺟ ﮏﺸﺧ ﻪﻤﯿﻧ و ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ رد
ﺖﺳا ﮏﺸﺧ ياﻮﻫ و بآ )
22 و 27 .(
ﯽﮔﺪﻧرﺎﺑ ﺪﺷ ﯽﮔﮋﯾو زا ًاﺮﺜﮐا ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ يﺎﻫ ت
شرﺎﺑ ﻢﺠﺣ و ﺖﺳا رادرﻮﺧﺮﺑ ﻢﮐ ماود و ﻻﺎﺑ
و ،هدﻮﺑ ﺰﯿﭼﺎﻧ ﻪﻧﻻﺎﺳ هﺎﺗﻮﮐ رد
ﯽﻣ ترﻮﺻ تﺪﻣ ﻞﺼﻓ زا ﻞﺒﻗ ﻢﻫ نآ و دﺮﯿﮔ
ﯽﻣ لزﺎﻧ ﺶﯾور دﻮﺷ
. ﻪﺑ داﻮﻣ و ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ دﻮﺒﻤﮐ ﻞﯿﻟد
ﺐﯾﺮﺿ ندﻮﺑ ﻻﺎﺑ و كﺎﺧ ﯽﻟآ شرﺎﺑ ،بﺎﻧاور
ترﻮﺻ ﻪﺑ ﻪﻫاﺮﺑآ ﻖﯾﺮﻃ زا و يرﺎﺟ ﻊﺗاﺮﻣ ﺢﻄﺳ رد بآزﺮﻫ
زا ﺎﻫ ﯽﻣ جرﺎﺧ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﺐﺒﺳ و ددﺮﮔ
ﯽﻣ ﻞﺼﻓ رد كﺎﺧ ﻪﮐ دﻮﺷ ﺪﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاﺪﻧ نﺎﻫﺎﯿﮔ ياﺮﺑ ﯽﺘﺑﻮﻃر ﺶﯾور
) 2 .(
ﻦﯾاﺮﺑﺎﻨﺑ ﻨﭼ رد ﯿ ﻦ ﺑ ﻪﮑﻨﯾا ياﺮﺑ ﯽﻄﯾاﺮﺷ ﻪ
تﻻوﺰﻧ زا ناﻮﺗ
نﺎﯾﺮﺟ و ﯽﻧﺎﻤﺳآ ﯽﻓﺎﮐ هدﺎﻔﺘﺳا ﯽﺤﻄﺳ يﺎﻫ
ﺖﻬﺟ رد يزروﺎﺸﮐ عراﺰﻣ يرﺎﯿﺑآ و ﻊﺗاﺮﻣ ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ ﯽﻔﯿﮐ و ﯽﻤﮐ ﺖﯿﻌﺿو ءﺎﻘﺗرا
و
ﻓا زا يﺮﯿﮔﻮﻠﺟ و يﺮﯾﺬﭘذﻮﻔﻧ ﺶﯾاﺰ عﻮﻗو
بﻼﯿﺳ دﻮﻤﻧ بﺮﺨﻣ يﺎﻫ شور زا
هدﺎﻔﺘﺳا بآ يروآ ﻊﻤﺟ يﺎﻫ ﻣ
ﯽ ﻨﮐ ﯿ ﻢ . ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ و
٢
ﯽﮑﯾ ﻪﮑﻨﯾا ﻢﻬﻣ
ﺮﺗ ﯾ ﻦ ﺢﻄﺳ رد ﯽﮑﯿﻧﺎﮑﻣ تﺎﯿﻠﻤﻋ يﺮﺴﮑﯾ ياﺮﺟا ﺖﺳا بآ لﺎﺼﺤﺘﺳا يرادﺰﯿﺨﺑآ فاﺪﻫا ﺖﺴﯾز
مﻮﺑ ﺎﻫ ﺒﻗ زا ﯿ ﻞ ثاﺪﺣا
ورﺎﻓرﻮﺘﻨﮐ ،1
ﮓﻨﯿﺘﯿﭘ ﮓﻨﯾﺮﭙﯾر ،2
ﺨﭘ ،3
بﻼﯿﺳ ﺶ ﺮﯿﮕﺑآ ﯽﻟﻼﻫ و4
شور ﺮﯾﺎﺳ و5
ﺖﺳا يروﺮﺿ ﺎﻫ )
22
، 21
، 2 ( .
ﺘﯿﭘ ،ورﺎﻓرﻮﺘﻨﮐ ﯽﻨﻌﯾ ﮏﺸﺧ ﻪﻤﯿﻧ و ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ رد مﻮﺳﺮﻣ ﯽﮑﯿﻧﺎﮑﻣ تﺎﯿﻠﻤﻋ ﺞﻨﭘ ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻦﯾا رد ﯿ
ﯽﻟﻼﻫ و بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ ،ﮓﻨﯾﺮﭙﯾر ،ﮓﻨ
ﺪﺷ هداد راﺮﻗ ﯽﺳرﺮﺑ درﻮﻣ ار ﺮﯿﮕﺑآ .
ﺞﯾﺎﺘﻧ ،يدﺎﺼﺘﻗا ﺮﻈﻧ زا ار بآ يروآ ﻊﻤﺟ شور ﺞﻨﭘ ﻦﯾا و ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ رد ﻪﺘﻓﺮﮔ ترﻮﺻ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ
شور ندﻮﺑ ﯽﻠﺤﻣ و ﮏﺸﺧ ﻪﻤﯿﻧ ﺪﺷ هداد راﺮﻗ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ درﻮﻣ ﺮﮕﯾﺪﮑﯾ ﺎﺑ ﯽﮑﯿﻧﺎﮑﻣ يﺎﻫ
. رﻮﺸﮐ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻖﻃﺎﻨﻣ ﻪﮐ ﯽﺗﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻪﻣادا رد
هﺪﺷ مﺎﺠﻧا رﻮﺸﮐ ﮏﺸﺧ ﻪﻤﯿﻧ و ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ ًﺎﺻﻮﺼﺧ ﺑ ﯽﻟﻮﺒﻗ ﻞﺑﺎﻗ ﺞﯾﺎﺘﻧ و
ﻪ روﺮﻣ ار هﺪﻣآ ﺖﺳد ﻣ
ﯽ ﻢﯿﻨﮐ . ﺐﯿﺒﺣ نارﺎﮑﻤﻫ و هداز
) 1380 ( ﯽﺗﺎﻘﯿﻘﺤﺗ هﺎﮕﺘﺴﯾا رد بﻮﺳر ﺶﻫﺎﮐ و ﯽﺿارا حﻼﺻا رد ار ﯽﺷﺎﭘرﺬﺑ و ورﺎﻓرﻮﺘﻨﮐ ،ﮓﻨﯾﺮﭙﯾر ،ﮓﻨﯿﺘﯿﭘ يرادﺰﯿﺨﺑآ تﺎﯿﻠﻤﻋ ﺮﯿﺛﺄﺗ ، و ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ ﺪﯿﻟﻮﺗ ﺖﻬﺟ رد ﯽﺷﺎﭘرﺬﺑ ﺎﺑ هاﺮﻤﻫ ﮓﻨﯿﺘﯿﭘ ﻪﮐ ﺪﻧﺪﯿﺳر ﻪﺠﯿﺘﻧ ﻦﯾا ﻪﺑ و ﺪﻧداد راﺮﻗ ﯽﺳرﺮﺑ درﻮﻣ ﯽﻗﺮﺷ نﺎﺠﯾﺎﺑرذآ ﻪﺟاﻮﺧ
زا بﺎﻧاور زا يﺮﯿﮔﻮﻠﺟ ﺖﺳا رادرﻮﺧﺮﺑ ﯽﯾﻻﺎﺑ نﺎﻣﺪﻧار
) 13 ( . يﺪﺳا ﯽﻨﺑ و يﺮﯿﻣا ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ )
1380 ( ورﺎﻓرﻮﺘﻨﮐ و ﮓﻨﯿﺘﯿﭘ ﺮﺛا ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﺎﺑ ، رد
ﺖﻇﺎﻔﺣ و كﺎﺧ ﺖﻇﺎﻔﺣ رد ﺪﻫﺎﺷ و ﮓﻨﯿﺘﯿﭘ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ يﺮﺘﺸﯿﺑ ﺮﯿﺛﺄﺗ ورﺎﻓرﻮﺘﻨﮐ ﻪﮐ ﺪﻧﺪﯿﺳر ﻪﺠﯿﺘﻧ ﻦﯾا ﻪﺑ نﺎﻣﺮﮐ نﺎﺘﺳا رد كﺎﺧ و بآ
ادﺎﺷ و ﺖﺑﻮﻃر ﺶﯾاﺰﻓا و بﺎﻧاور ﺶﻫﺎﮐ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ ﯽﺑ
) 6 .(
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ رد نارﺎﮑﻤﻫ و يرﺎﺨﺘﻓا ﺮﮕﯾد يا
) 1385 ( ﺎﺑ ،
هﺮﻬﺑ و لﺮﺘﻨﮐ و ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ ﯽﻔﯿﮐ و ﯽﻤﮐ دﻮﺒﻬﺑ رد ﺮﺛﺆﻣ ﯽﮑﯿﻧﺎﮑﻣ شور ود ورﺎﻓرﻮﺘﻨﮐ و ﮓﻨﯿﺘﯿﭘ ﯽﺳرﺮﺑ رد ﯽﺤﻄﺳ بﺎﻧاور زا يرادﺮﺑ
ﻪﺿﻮﺣ هﺪﻨﯾاز و نورﺎﮐ يﺎﻫ ﯿﺛﺄﺗ ﮓﻨﯿﺘﯿﭘ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﻪﮐ ﺪﻧداد نﺎﺸﻧ دور
ﻪﻈﺣﻼﻣ ﻞﺑﺎﻗ ﺮ ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد نﺎﻫﺎﯿﮔ دﺮﮑﻠﻤﻋ و ﺖﺑﻮﻃر ﺶﯾاﺰﻓا ﺮﺑ يا
) 4 .(
نارﺎﮑﻤﻫ و ﯽﭽﻧﺪﻌﻣ )
1384 ( ﯽﮑﯿﻧﺎﮑﻣ شور ود ﺮﯿﺛﺄﺗ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﺎﺑ ، ﮓﻨﺘﯿﭘ
نﺎﺘﺳا رد بﻮﺳر و بﺎﻧاور زا يﺮﯿﮔﻮﻠﺟ رد ورﺎﻓرﻮﺘﻨﮐ و
ﺐﯿﺷ رد ﻪﮐ ﺪﻧﺪﯿﺳر ﻪﺠﯿﺘﻧ ﻦﯾا ﻪﺑ نﺎﻣﺮﮐ 5/
8 % زا ﺮﺘﻬﺑ ورﺎﻓرﻮﺘﻨﮐ ﮓﻨﯿﺘﯿﭘ
زا يﺮﯿﮔﻮﻠﺟ ﺖﻬﺟ ﺐﯿﺷ رد و هدﺮﮐ ﻞﻤﻋ بﺎﻧاور
5 / 13 %
دﺮﮑﻠﻤﻋ ،ﺲﮑﻋﺮﺑ ﮓﻨﺘﯿﭘ
ﺖﺳا هدﻮﺑ ﺮﺘﻬﺑ ورﺎﻓرﻮﺘﻨﮐ زا )
24 .(
يﺮﻗﺎﺑ و شﻮﺨﻟد )
1391 ( جﺎﺗ ﺪﺻرد ،ﺪﯿﻟﻮﺗ ﺮﺑ ﺮﯿﮕﺑآ ﯽﻟﻼﻫ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﯽﺳرﺮﺑ ﺎﺑ ،
ﻣ نﺎﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ ﺪﺻرد و ﺪﯿﻟﻮﺗ ناﺰﯿﻣ ﻪﮐ ﺪﻧداد نﺎﺸﻧ ناﺪﻫاز ﮏﯾرﻮﮔ يراﺪﻌﺗﺮﻣ حﺮﻃ رد كﺎﺧ ﺖﺑﻮﻃر و ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺐﯿﮐﺮﺗ ،ﺶﺷﻮﭘ ﯽﻌﺗﺮ
هدوﺪﺤﻣ رد هﺪﺷ ثاﺪﺣا ﺮﯿﮕﺑآ ﯽﻟﻼﻫ هزﺎﺳ نآ رد ﻪﮐ يا
ﺗﺮﺗ ﻪﺑ ﺐﯿ 3/
115 و رﺎﺘﮑﻫ ﺮﺑ مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ 7
/8 % ﺶﯾاﺰﻓا روﺎﺠﻣ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ
ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد .
رد ﺘﻧ ﻪﺠﯿ ياﺮﺟا ﻪﮐ ﺪﯾدﺮﮔ ﺺﺨﺸﻣ ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻦﯾا هژوﺮﭘ
هﺮﯿﺧذ ﺎﺑ ﺮﯿﮕﺑآ ﯽﻟﻼﻫ ﺶﯾاﺰﻓا ﺐﺟﻮﻣ ﯽﻧﺎﻤﺳآ تﻻوﺰﻧ ﺐﺳﺎﻨﻣ ي
و ﺪﯿﻟﻮﺗ ﺶﯾاﺰﻓا و كﺎﺧ ﺖﺑﻮﻃر ﺖﺳا هﺪﺷ ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ جﺎﺗ ﺪﺻرد
) 16 .(
نارﺎﮑﻤﻫ و رﺎﮕﺘﺳر ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ )
1384 ( ﻪﻧﺎﻣﺎﺳ ، ،ﺢﻄﺴﻣ يﺎﻫ
يزﻮﻟ و ﯽﻟﻼﻫ ﻊﻤﺟ رد ار ﻞﮑﺷ
يروآ بآ ﺎﻫ ي ﻪﺑ ﯽﺤﻄﺳ
ﻪﺠﯿﺘﻧ و هداد راﺮﻗ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ درﻮﻣ نﺎﮔﺰﻣﺮﻫ نﺎﺘﺳا رد كﺎﺧ ﺖﺑﻮﻃر ﺶﯾاﺰﻓا رﻮﻈﻨﻣ
ﻪﻧﺎﻣﺎﺳ عاﻮﻧا زا هدﺎﻔﺘﺳا ﻪﮐ ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ حﻮﻄﺳ يﺎﻫ
ﻟﻼﻫ ﺮﯿﮕﺑآ ياﺮﺑ ﯽﺒﺳﺎﻨﻣ رﺎﮑﻫار ﻞﮑﺷ ﯽﻠﯿﻄﺘﺴﻣ و يزﻮﻟ ،ﯽ
ﻪﻨﯿﻬﺑ يزﺎﺳ شﺰﯾر رﺎﻬﻣ و يﺎﻫ
رد يﻮﺟ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﯽﻣ ﻪﻧﺎﻣﺎﺳ و ﺪﺷﺎﺑ رﺎﻤﯿﺗ ﺎﺑ ﻞﮑﺷ يزﻮﻟ يﺎﻫ
ﺷﺎﭘ ﭻﻟﺎﻣ ﯽ ﻪﺑ هﺪﺷ ﻊﻤﺟ رد يﺮﺘﻬﺑ ﺞﯾﺎﺘﻧ بﺎﻧاور ﺮﺘﺸﯿﺑ ﺰﮐﺮﻤﺗ ﻞﯿﻟد و يروآ
هﺮﯿﺧذ ﺰﯿﻧ ﺪﻧراد كﺎﺧ ﻒﻠﺘﺨﻣ قﺎﻤﻋا رد ﺖﺑﻮﻃر يزﺎﺳ
) 17 .(
ﺮﺒﻫر و ﯽﻠﯿﻠﺟﺮﯿﻣ )
1385 ( ﯽﻤﮐ تاﺮﯿﯿﻐﺗ رد بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ تاﺮﺛا ﯽﺳرﺮﺑ ﺎﺑ ،
ﺪﺻرد و ﻢﮐاﺮﺗ ،ﯽﺟﺎﺗ ﺶﺷﻮﭘ ﺪﺻرد ﺶﯾاﺰﻓا ﺐﺟﻮﻣ بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ ﻪﮐ ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ ﻪﺠﯿﺘﻧ دﺰﯾ نﺎﺘﺳا رد تاﺮﻫ ناﻮﺨﺑآ رد ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ ﺖﺳا هﺪﺷ بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ مﺪﻋ ﻪﺻﺮﻋ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﯽﻧاواﺮﻓ )
25 .(
ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ نارﺎﮑﻤﻫ و ﺮﯾژآ
) 1385 ( ﻘﻄﻨﻣ ﻦﯿﺑ ار ﻊﺗﺮﻣ ﺪﯿﻟﻮﺗ ، ﺶﺨﭘ ياﺮﺟا ﻪ
درﻮﻣ ﺪﻫﺎﺷ ﯽﺿارا و بﻼﯿﺳ ﺪﻧداد راﺮﻗ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ
. ةرود ﮏﯾ رد ﻪﮐ ﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯾا رد 6
ﻞﺑﺎﻗ ﺮﯿﺛﺄﺗ بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ تﺎﯿﻠﻤﻋ ﻪﻟﺎﺳ
ﺖﺳا ﻪﺘﺷاﺪﻧ ﻊﺗﺮﻣ ﺪﯿﻟﻮﺗ ﺮﺑ ﯽﻬﺟﻮﺗ .
بﻼﯿﺳ ﯽﺧﺮﺑ ندﻮﺒﻧ ﻖﺒﻄﻨﻣ و ،ﯽﻠﺼﻓ بﺎﻧاور ندﻮﺑ ﻢﮐ زا نﺎﻫﺎﯿﮔ ﻮﻤﻧ و ﺪﺷر ﻂﯾاﺮﺷ ﺎﺑ ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫ
ﺆﻣ هﺪﻤﻋ ﻞﯾﻻد ﺖﺳا هﺪﺷ ناﻮﻨﻋ بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ تﺎﯿﻠﻤﻋ ندﻮﺒﻧ ﺮﺛ
) 1 .(
لواﺪﺘﻣ شور ﺞﻨﭘ ﯽﺳرﺮﺑ ﻦﯾا زا فﺪﻫ تﻻوﺰﻧ هﺮﯿﺧذ رد
رد ﺮﯿﮕﺑآ ﯽﻟﻼﻫ و بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ ،ﮓﻨﯾﺮﭙﯾر ،ﮓﻨﯿﺘﯿﭘ ،ورﺎﻓرﻮﺘﻨﮐ ﯽﻨﻌﯾ ﺎﺑ
ﺮﻈﻧ رد
ﻦﺘﻓﺮﮔ ﻪﺒﻨﺟ ﻪﺳ ﻢﻬﻣ
ﯽﻨﻌﯾ ﻪﺒﻨﺟ يﺎﻫ ﮏﺸﺧ ﻪﻤﯿﻧ و ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ رد ﻪﺘﻓﺮﮔ ترﻮﺻ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ، يدﺎﺼﺘﻗا ندﻮﺑ ﯽﻠﺤﻣ و
تﺎﯿﻠﻤﻋ ﺎﻫ
ﺖﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﯽﺳرﺮﺑ درﻮﻣ .
1 Contour furrow
2 Pitting
3 Ripping
4 Water spreading
5 Crescent pond
٣
شور و داﻮﻣ
ﺞﻨﭘ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯾا رد تﺎﯿﻠﻤﻋ
ﻊﻤﺟ و يروآ هﺮﯿﺧذ ﻧ و ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ رد ﯽﻧﺎﻤﺳآ تﻻوﺰﻧ راﺮﻗ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ درﻮﻣ ﮏﺸﺧ ﻪﻤﯿ
ﻢﯾداد . ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ياﺮﺑ
ﻠﻤﻋ ﯿ تﺎ ﺎﻫ ي ﯽﮑﯿﻧﺎﮑﻣ هﻮﯿﺷ ﻦﯾا تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ ﺖﺧﺎﻨﺷ ﻪﺑ زﺎﯿﻧ تﺎﯿﻠﻤﻋ ﻦﯾا ياﺮﺟا ﻂﯾاﺮﺷ و ﺎﻫ
ﺎﻫ ﻣ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ ﻪﺑ ﻪﻣادا رد ﻪﮐ و
ﻂﯾاﺮﺷ نآ ﺎﻫ روﺮﻣ ﻣ ﯽ دﻮﺷ .
بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ :
ﺖﺷد ﺢﻄﺳ رد نآ ﺶﺨﭘ و ﻪﻧﺎﺧدور بآ نﺎﯾﺮﺟ ﺮﯿﺴﻣ ﺮﯿﯿﻐﺗ تﺎﯿﻠﻤﻋ زا ﺖﺳا ترﺎﺒﻋ ﺖﯿﻌﺿو دﻮﺒﻬﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ ﯽﺑﻼﯿﺳ يﺎﻫ
هﺮﻔﺳ ﻊﺗاﺮﻣ ﺢﻄﺳ رد ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ دﺎﺠﯾا و ﯽﻨﯿﻣزﺮﯾز بآ يﺎﻫ .
ﺖﺳا ﺐﺳﺎﻨﻣ ﯽﻘﻃﺎﻨﻣ ياﺮﺑ تﺎﯿﻠﻤﻋ ﻦﯾا ﻦﯿﺑ ﻪﻧﻻﺎﺳ ﯽﮔﺪﻧرﺎﺑ ﻪﮐ
200 ﺎﺗ
600 ﻣﯿ ﻠ ﯽ ﺮﺘﻣ ﺐﺳﺎﻨﻣ و ﺪﺷﺎﺑ كﺎﺧ بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ ياﺮﺑ كﺎﺧ ﻦﯾﺮﺗ
ﯽﻣ ﺰﯿﺨﻠﺻﺎﺣ و ﻖﯿﻤﻋ ﯽﻣﻮﻟ يﺎﻫ ﺪﻨﺷﺎﺑ
. ﺪﯾﺎﺒﻧ ﺶﺨﭘ ﻪﺻﺮﻋ ﺐﯿﺷ
زا ﺮﺘﺸﯿﺑ 5 زا ﺮﺘﻤﮐ ﺪﯾﺎﺑ ﻖﻠﻌﻣ تارذ يراﺬﮕﺑﻮﺳر ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ و ﺪﺷﺎﺑ ﺪﺻرد 20
دﺮﯿﮔ ﺮﺑ رد ار ﺶﺨﭘ ﻪﺻﺮﻋ ﺪﺻرد )
2 و 12 .(
ﮓﻨﯿﺘﯿﭘ : ور ﻦﯾا ﻪﻟﺎﭼ دﺎﺠﯾا ﻊﻗاو رد ش ﻊﻤﺟ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا ﻦﯿﻣز رد ﮏﭼﻮﮐ يﺎﻫ
ﻊﺗﺮﻣ ﺢﻄﺳ رد بﺎﻧاور و نارﺎﺑ بآ ذﻮﻔﻧ و يروآ
ﯽﻣ دﺎﺠﯾا دﻮﺷ . شرﺎﺑ عﻮﻗو نﺎﻣز رد ﻪﻟﺎﭼ ﻦﯾا ﺪﯾﺪﺷ يﺎﻫ
ﺖﮐﺮﺣ ﺖﻋﺮﺳ ﺎﻫ بآ
ﺎﻫ ي ﯽﻣ رﺎﻬﻣ و ﻞﯾﺪﻌﺗ ار ﯽﺤﻄﺳ و ﺪﻨﻨﮐ
ﻦﯾا نﺎﺘﺴﻣز رد
يﺪﻨﻠﺑ ﯽﺘﺴﭘ اد ﻪﮕﻧ دﻮﺧ رد ار يﺮﺘﺸﯿﺑ فﺮﺑ ﺎﻫ
ﯽﻣ كﺎﺧ ﺖﺑﻮﻃر ﺶﯾاﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ بوذ ﺎﺑ روﺮﻣ ﻪﺑ و ﻪﺘﺷ ﺪﻧﻮﺷ
. ﯽﺳرﺮﺑ رد هﺪﺷ مﺎﺠﻧا يﺎﻫ
ﻒﯾدر رد ﺐﺳﺎﻨﻣ ﻪﻠﺻﺎﻓ ﺎﺑ ﻪﻄﺑار ﯽﻣ نﺎﺸﻧ هﺪﺷ دﺎﺠﯾا ﻪﻟﺎﭼ يﺎﻫ
زا ﺶﯿﺑ دوﺪﺣ رد ﻪﻠﺻﺎﻓ ﻦﯾﺮﺘﻬﺑ ﻪﮐ ﺪﻫد 5/
0 ﺎﺗ 1 دﺎﻌﺑا ﺖﺳا ﺮﺘﻣ
ﻪﻟﺎﭼ نﺎﺘﺳا ﻪﻠﻤﺟزا ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ ياﺮﺑ ﺐﺳﺎﻨﻣ يﺎﻫ ﺷ نﺎﺳاﺮﺧ ،نﺎﻨﻤﺳ ،دﺰﯾ يﺎﻫ
ﻖﻤﻋ ﺮﺜﮐاﺪﺣ ﺎﺑ ﯽﻟﺎﻤ 15
يﺎﻨﻬﭘ و ﺮﺘﻣ ﯽﺘﻧﺎﺳ 150
رد ﺮﺘﻣ ﯽﺘﻧﺎﺳ 200
ﺖﺳا هﺪﺷ ﻪﯿﺻﻮﺗ ﺮﺘﻣ ﯽﺘﻧﺎﺳ .
ﻦﯿﺑ ﺪﯾﺎﺑ ﯽﮔﺪﻧرﺎﺑ شور ﻦﯾا ياﺮﺟا ياﺮﺑ 100
ﺎﺗ 300 ﻣﯿ ﻠ ﯽ ﺮﺘﻣ و ﺪﺷﺎﺑ لﺎﺳ رد
ﻪﻘﻄﻨﻣ ﺐﯿﺷ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ 3
ﺎﺗ 5 ﯽﻤﻧ ﺢﯿﺤﺻ ﻦﯿﮕﻨﺳ و ﯽﺳر ﺎﯾ و ﮏﺒﺳ كﺎﺧ ﺎﺑ ﯽﺿارا رد شور ﻦﯾا ياﺮﺟا ﺪﺷﺎﺑ ﺪﺻرد ﺪﺷﺎﺑ
. ا رد شور ﻦﯾ
ﺖﺳا ﺮﺘﻤﮐ ﺐﺗاﺮﻣ ﻪﺑ ﺰﯿﻧ ﺶﯾﺎﺳﺮﻓ ناﺰﯿﻣ و هدﺮﮐ ﻞﻤﺤﺘﻣ يﺮﺘﻤﮐ ﻪﻨﯾﺰﻫ ﯽﻓﺎﮐ ﺖﻗد ﻪﺑ زﺎﯿﻧ مﺪﻋ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ورﺎﻓرﻮﺘﻨﮐ ﺎﺑ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ .
رد ﻪﺘﺒﻟا
ﺪﺷ ﺪﻫاﻮﺧ ﺶﯾﺎﺳﺮﻓ ﺶﯾاﺰﻓا ﺐﺟﻮﻣ ترﻮﺻ ﻦﯾا ﺮﯿﻏ رد ﺪﺷﺎﺑ يرﺎﮐرﺬﺑ ﺎﺑ هاﺮﻤﻫ ﯽﺘﺴﯾﺎﺑ ﮓﻨﯿﺘﯿﭘ ﺮﯿﻘﻓ ﻊﺗاﺮﻣ )
2 ، 12 و 3 .(
ورﺎﻓرﻮﺘﻨﮐ : ﺳا ترﺎﺒﻋ ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫرﺎﯿﺷ زا ﺖ
ور ﺮﺑ ي ﺶﯾاﺰﻓا و نآ ﯽﺤﻄﺳ نﺎﯾﺮﺟ زا يﺮﯿﮔﻮﻠﺟ و كﺎﺧ رد بآ ذﻮﻔﻧ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ زاﺮﺗ طﻮﻄﺧ
ﯽﻣ ثاﺪﺣا ﻪﻓﻮﻠﻋ ﺪﯿﻟﻮﺗ و ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ دﻮﺷ
. ضﺮﻋ ﻪﺑ ﻖﯿﻤﻋ يﺎﻫورﺎﻓ ،ناﺮﯾا ﻊﺗاﺮﻣ ﺐﻠﻏا ياﺮﺑ 37
ﻖﻤﻋ و 20 ﻪﻠﺻﺎﻓ ﺎﺑ و 150
ﯽﺘﻧﺎﺳ ﺮﺘﻣ
ﯽﻣ ﻪﯿﺻﻮﺗ دﻮﺷ
. رد كﺎﺧ ﺎﻫ ي ﻧ ﺎﺗ ﻂﺳﻮﺘﻣ ﺖﻓﺎﺑ ﺎﺑ ﺎﯾ هﺪﺷ هﺪﯿﺑﻮﮐ ﺢﻄﺳ ﺎﺑ ﻦﯿﮕﻨﺳ ًﺎﺘﺒﺴ
كﺎﺧ ﺎﻫ ي ﺢﻄﺳرد ﯽﺳر ﻖﻤﻋ ﻢﮐ ﻪﯾﻻ ﮏﯾ ﺎﺑ
نآ ﺎﻫ ﯽﻣ ار ﻪﺠﯿﺘﻧ ﻦﯾﺮﺘﻬﺑ ورﺎﻓرﻮﺘﻨﮐ ثاﺪﺣا ياﺮﺑ ﺐﺳﺎﻨﻣ ﺐﯿﺷ ﺪﻫد
ﺷ زا ﯿ ﺐ ﺎﻫ ي ﺮﺜﮐاﺪﺣ ﺎﺗ ﻦﯿﯾﺎﭘ 20
% ﯽﻣ ﺪﺷﺎﺑ . ﻪﮐ ﺖﺷاد ﻪﺟﻮﺗ ﺪﯾﺎﺑ
ﻪﺠﯿﺘﻧ ترﻮﺻ ﻦﯾا ﺮﯿﻏ رد دراد يدﺎﯾز ﺖﯿﻤﻫا زاﺮﺗ طﻮﻄﺧ يور ﺮﺑ ﺎﻫرﺎﯿﺷ دﺎﺠﯾا ﺪﺷ ﺪﻫاﻮﺧ بآ و كﺎﺧ ﺖﻓر رﺪﻫ ﺚﻋﺎﺑ و هدﻮﺒﻧ ﺶﺨﺑ
) 13 ، 2 و 12 .(
ﮓﻨﯾﺮﭙﯾر : زا رﻮﻈﻨﻣ ﻪﯾﻻ ﻦﺘﺴﮑﺷ ،ندزﺮﭙﯾر
و بآ ﻞﺑﺎﻘﻣ رد نآ يﺮﯾﺬﭘذﻮﻔﻧ ﺶﯾاﺰﻓا رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ كﺎﺧ قﺎﻤﻋا رد دﻮﺟﻮﻣ ﺮﯾﺬﭘﺎﻧ ذﻮﻔﻧ يﺎﻫ
ﺖﺳا ﯽﻌﺗﺮﻣ نﺎﻫﺎﯿﮔ ﻪﺸﯾر ذﻮﻔﻧ و ﺖﯿﻟﺎﻌﻓ ياﺮﺑ ﺐﺳﺎﻨﻣ ﻂﯾاﺮﺷ دﺎﺠﯾا ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ .
رد و دراد ﯽﮕﺘﺴﺑ ﺮﯾﺬﭘﺎﻧ ذﻮﻔﻧ ﻪﯾﻻ ﺖﻣﺎﺨﺿ ﻪﺑ ﺮﭙﯾر ﻖﻤﻋ
زا ﻞﮐ 25 ﺎﺗ 90 ﯽﺘﻧﺎﺳ ﻓ و ﺖﺳا ﺮﯿﻐﺘﻣ يﺮﺘﻣ ﻒﯾدر ﻦﯿﺑ ﺐﺳﺎﻨﻣ ﻪﻠﺻﺎ
ﺰﯿﻧ ﺎﻫ 120 ﺎﺗ 180 ﯽﻣ ﺮﺘﻤﯿﺘﻧﺎﺳ ﺪﺷﺎﺑ
. ﻪﮐ دﻮﺷ هدز ﺮﭙﯾر ﺪﯾﺎﺑ ﯽﻧﺎﻣز
دﻮﺷ ﯽﺷﻼﺘﻣ و دﺮﺧ ذﻮﻔﻧ ﻞﺑﺎﻗ ﺮﯿﻏ ﻪﯾﻻ ﺎﺗ ﺪﺷﺎﺑ ﮏﺸﺧ ﻞﻣﺎﮐ رﻮﻃ ﻪﺑ كﺎﺧ .
ﮓﻨﯾﺮﭙﯾر زا ﺪﻌﺑ ﯽﺘﺴﯾﺎﺑ ﺪﻧراد ﻒﯿﻌﺿ ﺶﺷﻮﭘ ﻪﮐ ﯽﻌﺗاﺮﻣ رد
ﺎﯾ يرﺎﮐرﺬﺑ رﺎﮐ ﻪﺗﻮﺑ
ي كﺎﺧ ﻪﮐ ﯽﻌﺗاﺮﻣ رد ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ و دﺮﯿﮔ ترﻮﺻ دﺮﮐ هدﺎﻔﺘﺳا ﮓﻨﯾﺮﭙﯾر زا ﺪﯾﺎﺒﻧ ﺖﺴﻫ ﯽﻧرﺎﻣ و ﯽﺳر ﯽﺤﻄﺳ
) 2 .(
ﺮﯿﮕﺑآ ﯽﻟﻼﻫ :
ﻪﻟﺎﭼ زا ﺖﺳا ترﺎﺒﻋ ﯽﻟﻼﻫ ﻞﮑﺷ ﻪﺑ ﯽﯾﺎﻫ
عﺎﻌﺷ ﻪﺑ 150 ﺪﯿﻔﻣ ﻖﻤﻋ ،ﺮﺘﻣ ﯽﺘﻧﺎﺳ 20
،ﺮﺘﻣ ﯽﺘﻧﺎﺳ
ﻞﮐ عﺎﻔﺗرا 40
ﺮﺘﻣ ﯽﺘﻧﺎﺳ ﺎﺑ
ﻪﻧﻮﮔ راﺮﻘﺘﺳا فﺪﻫ يوﺮﯿﻧ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﻪﮐ ﯽﻫﺎﯿﮔ يﺎﻫ
ﯽﻣ ثاﺪﺣا يﺮﮔرﺎﮐ دﻮﺷ
. ﻢﺠﺣ ﻦﺘﺴﻧاد ﯽﮔﺪﻧرﺎﺑ زا ﻞﺻﺎﺣ بﺎﻧاور
24 ﺎﺑ ﻪﺘﻋﺎﺳ
ﺖﺸﮔﺮﺑ هرود 10
ﺐﺳﺎﻨﻣ و ﺖﺳا ﻢﻬﻣ رﺎﯿﺴﺑ رﺎﺘﮑﻫ رد ﺮﯿﮕﺑآ ﯽﻟﻼﻫ داﺪﻌﺗ ﻦﯿﯿﻌﺗ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ لﺎﺳ هزﺎﺳ ﻦﯾا ثاﺪﺣا ياﺮﺑ ﺐﯿﺷ ﻦﯾﺮﺗ
ﺎﻫ 4 ﺎﺗ
25 ﺪﺻرد ﻣ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ رد ﺪﯾﺎﺒﻧ و ﻪﺘﺷاد ﺐﺳﺎﻨﻣ ﻖﻤﻋ كﺎﺧ و كﺎﺧ
ﺎﻫ ي ﺪﯾﺎﺑ ﻪﻘﻄﻨﻣ و دﻮﺷ ثاﺪﺣا رﻮﺷ رﺎﯿﺴﺑ و ﯽﻧرﺎﻣ ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ
ﺪﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاد ﻒﯿﻌﺿ )
2 ( .
٤
ﺚﺤﺑ و ﺞﯾﺎﺘﻧ
ﺘﯿﭘ ،ورﺎﻓرﻮﺘﻨﮐ ﯽﻨﻌﯾ ﮏﺸﺧ ﻪﻤﯿﻧ و ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ رد مﻮﺳﺮﻣ ﯽﮑﯿﻧﺎﮑﻣ تﺎﯿﻠﻤﻋ ﺞﻨﭘ ﯿ
درﻮﻣ ار ﺮﯿﮕﺑآ ﯽﻟﻼﻫ و بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ ،ﮓﻨﯾﺮﭙﯾر ،ﮓﻨ
ﺪﺷ هداد راﺮﻗ ﯽﺳرﺮﺑ .
ار بآ يروآ ﻊﻤﺟ شور ﺞﻨﭘ ﻦﯾا ﻪﺳ زا
ﻪﺘﻓﺮﮔ ترﻮﺻ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ،يدﺎﺼﺘﻗا ؛ﻞﻣﺎﺷ ﻪﺒﻨﺟ و ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ رد
تﺎﯿﻠﻤﻋ ندﻮﺑ ﯽﻠﺤﻣ و ﮏﺸﺧ ﻪﻤﯿﻧ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ درﻮﻣ ﺮﮕﯾﺪﮑﯾ ﺎﺑ ﯽﮑﯿﻧﺎﮑﻣ يﺎﻫ
راﺮﻗ ﻣ ﯽ ﻫد ﯿ ﻢ .
ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ زا ﺮﺘﻤﮐ ناﺮﯾا يﺰﮐﺮﻣ ﺖﻤﺴﻗ ًﺎﺻﻮﺼﺧ رﻮﺸﮐ ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ ﻪﻧﻻﺎﺳ ﯽﮔﺪﻧرﺎﺑ ناﺰﯿﻣ ﻪﮑﻨﯾا ﻪﺑ 200
ﻣﯿ ﻠ ﯽ ﺮﺘﻣ ﺖﺴﻫ اﺮﺑﺎﻨﺑ ﯾ ﻦ بﺎﻧاور
ﺖﺳا ﻦﮑﻤﻣ ﯽﮔﺪﻧرﺎﺑ ﻦﯾا زا ﻞﺻﺎﺣ رﺪﻗ ﻪﺑ
ي ﮐ ﺪﺷﺎﺑ ﻢﮐ راﺪﻘﻣ اﺮﯾز ﺪﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاﺪﻧ يدﺎﺼﺘﻗا ﻪﯿﺟﻮﺗ ﻖﻃﺎﻨﻣ نآ رد بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ راﺮﻘﺘﺳا ﻪ
دﻮﺑ ﺪﻫاﻮﺧ ﻢﺘﺴﯿﺳ ثاﺪﺣا زا ﺮﺘﻤﮐ ﻪﻓﻮﻠﻋ ﺶﯾاﺰﻓا زا ﻞﺻﺎﺣ ﺪﻣآرد .
ﺶﺷﻮﭘ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ ﺶﯾاﺰﻓا ﺐﺟﻮﻣ بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﺮﺜﮐا رد
ﺢﻄﺳ و ﯽﻫﺎﯿﮔ ﯽﺑﺎﺘﺴﯾا
بآ ﺎﻫ ي ﯽﻨﯿﻣز ﺮﯾز ﻣ
ﯽ دﻮﺷ ) 1
، 7،8،9،10،19
، 11،15،20،23،25 .(
ﻟو ﯽ ﺮﺑ بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ ﯽﻔﻨﻣ ﺮﺛا ﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ
ﻪﺻﺮﻋ رد كﺎﺧ يﺮﯾﺬﭘذﻮﻔﻧ ﻊﯾﺮﺳ ﺶﻫﺎﮐ ،ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ ﺖﺳا ﺶﺨﭘ يﺎﻫ
. ﺮﺑ بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ ﺮﺛا ﻪﻨﯿﻣز رد هﺪﺷ ﺮﺸﺘﻨﻣ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﺮﺜﮐا
ﯽﻣ نﺎﺸﻧ كﺎﺧ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ رد ﺖﻠﯿﺳ و سر ﻪﻧاد ﺰﯾر تارذ ﺪﺻرد ﺶﯾاﺰﻓا ﺐﺒﺳ بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ ﻪﮐ ﺪﻫد
كﺎﺧ ﺎﻫ ي ﯽﻣ ﺶﺨﭘ ﻪﺻﺮﻋ دﻮﺷ
آ ﯽﻠﺻا ﺄﺸﻨﻣ ﻪﮐ ﯽﻣ ﺖﺳدﻻﺎﺑ رد ﺶﯾﺎﺳﺮﻓ ﻪﺑ سﺎﺴﺣ و ﯽﻧرﺎﻣ يﺎﻫﺪﻧزﺎﺳ دﻮﺟو و ﺖﺳدﻻﺎﺑ رد ﻊﺗاﺮﻣ ﺐﯾﺮﺨﺗ ن
ﻪﮐ ﯽﻧﺎﻣز ﺎﺗ ﻦﯾاﺮﺑﺎﻨﺑ ﺪﺷﺎﺑ
ﯽﻤﻧ ﻪﯿﺻﻮﺗ بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ ﻢﺘﺴﯿﺳ ياﺮﺟا دﺮﯿﮕﻧ ترﻮﺻ ﻒﯿﻌﺿ ﻊﺗاﺮﻣ رد ﺰﯿﺨﺑآ ﻪﺿﻮﺣ ﺖﺳدﻻﺎﺑ رد ﻊﺗاﺮﻣ حﻼﺻا دﻮﺷ
) 6 (.
ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﻦﯾاﺮﺑﺎﻨﺑ
ﻪﺑ ﻪﮑﻨﯾا رد رﻮﺸﮐ ﻊﺗاﺮﻣ زا يﺮﯿﺜﮐ ﺖﻌﺳو بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻪﺘﻓﺎﯾ ﺐﯾﺮﺨﺗ و ﺮﯿﻘﻓ ﺖﯿﻌﺿو
ﺮﯿﻘﻓ ﻊﺗاﺮﻣ ياﺮﺑ ﻪﯿﺻﻮﺗ
ﻤﻧ ﯽ دﻮﺷ .
ﯽﻣ يدﺎﯾز ﻪﻨﯾﺰﻫ ياراد ﮓﻨﯾﺮﭙﯾر ﯽﮑﯿﻧﺎﮑﻣ تﺎﯿﻠﻤﻋ كﺎﺧ رد و ﺪﺷﺎﺑ
ﺐﺟﻮﻣ ﯽﺳر نﺎﻤﺘﺧﺎﺳ ﺎﺑ ﻦﯿﮕﻨﺳ و ﻦﯿﮕﻨﺳ ﻪﻤﯿﻧ ﺖﻓﺎﺑ ﺎﺑ يﺎﻫ
ﯽﻣ كﺎﺧ ﻦﺘﻓر ﻦﯿﺑ زا ﻪﺠﯿﺘﻧ رد و ﻪﺿﻮﺣ ﺢﻄﺳ رد بﺎﻧاور ﺶﯾاﺰﻓا دﻮﺷ
. ﻢﻬﻣ ﺮﺗ ﮑﻨﯾا كﺎﺧ ياراد ﻪﮐ ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ رد ﻪ ﺪﻨﺘﺴﻫ ﯽﻨﺷ يﺎﻫ
ﻪﺸﯾر ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻖﻤﻋ ﺪﺣ رد ﺖﺨﺳ ﻪﯾﻻ ﮏﯾ دﻮﺟو )
40cm
70– ( ﺶﯾاﺰﻓا ﻪﻘﻄﻨﻣ رد ار ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ عﻮﻨﺗ و هﺪﺷ ﺖﺑﻮﻃر يراﺪﻬﮕﻧ ﺐﺒﺳ
ﯽﻣ ﺪﻫد ) 6 و 13 .(
زا ﯽﮑﯾ ﯽﻣﻮﺑ ﺶﻧاد ﺮﺑ ﻪﯿﮑﺗ ﺎﺑ تﺎﯿﻠﻤﻋ ﻦﯾا و ﺖﺳا ﻪﻨﯾﺰﻫ ﻢﮐ و هدﺎﺳ ﯽﮑﯿﻧﺎﮑﻣ تﺎﯿﻠﻤﻋ ﮏﯾ ﺮﯿﮕﺑآ ﯽﻟﻼﻫ نﺎﺘﺳا
ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ يﺎﻫ
) نﺎﺘﺴﭼﻮﻠﺑ و نﺎﺘﺴﯿﺳ (
ﯽﻟﺎﺴﮑﺸﺧ ﺎﺑ ﯽﻧﺎﻣﺰﻤﻫ دﻮﺟو ﺎﺑ تﺎﯿﻠﻤﻋ ﻦﯾا مﺎﺠﻧا ﻪﮐ هداد نﺎﺸﻧ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ و ﺖﺳا هﺪﺷ ﯽﺣاﺮﻃ ﺮﯿﺛﺄﺗ ،ﯽﭘﺎﯿﭘ يﺎﻫ
ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ يﺎﯿﺣا و بﻼﯿﺳ رﺎﻬﻣ رد ﯽﻬﺟﻮﺗ ﻞﺑﺎﻗ )
17،26،16
، 2 .(
ﻖﻃﺎﻨﻣ رد ﻪﺘﻓﺮﮔ ترﻮﺻ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﺮﺜﮐا ﮏﺸﺧ ﻪﻤﯿﻧ و ﮏﺸﺧ
و ورﺎﻓ رﻮﺘﻨﮐ ﺎﺑ هاﺮﻤﻫ
ﺖﺳا هدﻮﺑ ﮓﻨﯿﺘﯿﭘ ﯽﻟﻮﺒﻗ ﻞﺑﺎﻗ ﺞﯾﺎﺘﻧ و
هﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ و
ﺘﯿﭘ و ورﺎﻓرﻮﺘﻨﮐ يدﺎﺼﺘﻗا ﺮﻈﻧ زا ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ ﯿ
ﮓﻨ
، ﻪﻨﯾﺰﻫ ﻢﮐ و هدﺎﺳ ﺪﻨﺘﺴﻫ
رد و و تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻪﻤﻫ تﺎﯿﻠﻤﻋ
كﺎﺧ ﺖﺑﻮﻃر ﺮﺑ ﯽﺘﺒﺜﻣ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺎﻫ
ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ و )
4،6،24،13،14،18 ( .
ﺎﺑ ﻦﯾاﺮﺑﺎﻨﺑ ﻦﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد
ﺼﺧ و ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ تﺎﯿﺻﻮ ﮏﺸﺧ ﻪﻤﯿﻧ
ﻞﺋﺎﺴﻣ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ
يدﺎﺼﺘﻗا
، ﻪﺘﻓﺮﮔ ترﻮﺻ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ رد
ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ ﻧ و
ﯿ ﻪﻤ ؛ندﻮﺑ ﯽﻠﺤﻣ و ﮏﺸﺧ ﮏﺸﺧ ﻖﻃﺎﻨﻣ ياﺮﺑ
ﻧ و ﯿ ﻪﻤ ﮏﺸﺧ ثاﺪﺣا
ﺎﺑ ﺮﯿﮕﺑآ ﯽﻟﻼﻫ و ﮓﻨﯿﺘﯿﭘ ،روﺎﻓرﻮﺘﻨﮐ ﯽﻣ ﻪﯿﺻﻮﺗ تﻻوﺰﻧ هﺮﯿﺧذ فﺪﻫ
دﻮﺷ .
يراﺰﮕﺳﺎﭙﺳ
رذآ لﻮﺳر نﺎﯾﺎﻗآ يرﺎﮑﻤﻫ زا ،اﺮﺑ
ﺳ ﯽﻗﺮﺑ ءﺎﻄﻋ ،يرﻮﻧ ﺪﻤﺤﻣ ،ﯽﻧﺪﻣ دﻮﻤﺤﻣ ﺪﯿ
، ﯽﻣﺮﮐ يدﺎﻫ لد ﻪﻌﻣﻮﺻ
مارﺪﭘ ،ﺪﻨﻤﺷﻮﻫ ﺮﺻﺎﻧ ، داﮋﻧ ﯽﺋﺎﻓو
هاﻮﺧ ﻦﻃو ﻦﺴﺤﻣ و ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻦﯾا رد
، ﻢﯾراد ار ﺮﮑﺸﺗ لﺎﻤﮐ .
ﻊﺑﺎﻨﻣ
1 - ف ﺮﯾژآ و ،و نﺎﯾﺮﻔﻈﻣ و ن يرﺎﺼﻧا 1385
. ﻦﯿﻣارو باﺪﻨﭼ هﺎﮕﺘﺴﯾا رد ﻊﺗﺮﻣ ﺪﯿﻟﻮﺗ ﺮﺑ بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﯽﺳرﺮﺑ .
ﻠﺼﻓ و ﯽﻤﻠﻋ ﻪﻣﺎﻨ
ﺎﺑﺎﯿﺑ و ﻊﺗﺮﻣ ﺶﻫوﮋﭘ
،ناﺮﯾا ن هرﺎﻤﺷ 1 ، 81 - 95 .
2 - ،ع م ﯽﮐﻮﻫﺎﭼ عراز و ح ﺪﻧﻮﯿﻧرذآ 1387
. ،ناﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد تارﺎﺸﺘﻧا ،ﻊﺗاﺮﻣ حﻼﺻا 354
ص .
3 - ،خ ﯽﻬﻠﻟاﺪﺒﻋ و ا ﯽﻠﻌﻤﺳا 1390
. ،ﯽﻠﯿﺑدرا ﻖﻘﺤﻣ هﺎﮕﺸﻧاد تارﺎﺸﺘﻧا ،كﺎﺧ ﺖﻇﺎﻔﺣ و يرادﺰﯿﺨﺑآ 564
ص .
5 - ﯽﺷوﺎﭼ و م يرﺎﺨﺘﻓا ،م ﯽﻠﻗاﺪﺧ و س
1385 . ﺶﺷﻮﭘ ﯽﻔﯿﮐ و ﯽﻤﮐ دﻮﺒﻬﺑ رد ﺮﺛﺆﻣ ﯽﮑﯿﻧﺎﮑﻣ شور ود ورﺎﻓرﻮﺘﻨﮐو ﮓﻨﯿﺘﯿﭘ
ﻪﺿﻮﺣ رد ﯽﺤﻄﺳ بﺎﻧاور زا يرادﺮﺑ هﺮﻬﺑ و لﺮﺘﻨﮐو ﯽﻫﺎﯿﮔ دور هﺪﻨﯾاز و نورﺎﮐ يﺎﻫ
. ﻪﻘﻄﻨﻣ ﺶﯾﺎﻤﻫ ﻦﯿﻟوا هﺮﻬﺑ يا
ﻪﻨﯿﻬﺑ يرادﺮﺑ
ﻪﺿﻮﺣ بآ ﻊﺑﺎﻨﻣ زا هﺪﻨﯾاز و نورﺎﮐ يﺎﻫ
ﻬﺷ هﺎﮕﺸﻧاد ،دﺮﮐﺮﻬﺷ ،دور دﺮﮐﺮ
.
٥
5 -
، م س يﺪﺳا 1379
. هﺮﯿﺧذ شور ود ورﺎﻓ رﻮﺘﻨﮐ و ﮓﻨﯿﺘﯿﭘ هار و ﯽﻧﺎﻤﺳآ تﻻوﺰﻧ ي
ﯽﻟﺎﺴﮑﺸﺧ ﺎﺑ هزرﺎﺒﻣ ياﺮﺑ ﯽﯾﺎﻫ .
ﺲﻧاﺮﻔﻨﮐ ﻦﯿﻟوا
ص ،نﺎﻣﺮﮐ نﺎﺘﺳا ﯽﻫﺎﮕﺸﻧاد دﺎﻬﺟ ،ﯽﻟﺎﺴﮑﺸﺧ و ﯽﺑآ ﻢﮐ ﺎﺑ ﻪﻠﺑﺎﻘﻣ يﺎﻫرﺎﮑﻫار ﯽﺳرﺮﺑ ﯽﻠﻣ 520
524.–
6 - ،م يﺪﺳا و ا يﺮﯿﻣا 1380
. ﯿﺘﯿﭘ شور ود ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ كﺎﺧ و بآ ﺖﻇﺎﻔﺣ رد ورﺎﻓرﻮﺘﻨﮐ و ﮓﻨ
. ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ و يرادﺰﯿﺨﺑآ ﺶﯾﺎﻤﻫ ﻦﯿﺘﺴﺨﻧ
ﻪﺿﻮﺣ رد بآ لﺎﺼﺤﺘﺳا يرادﺰﯿﺨﺑآ و كﺎﺧ ﺖﻇﺎﻔﺣ هﺪﮑﺸﻫوﮋﭘ ،ﺮﻬﺷﻮﺑ ،ﺰﯿﺨﺑآ يﺎﻫ
.
7 - نﺎﻤﯾا م يوﺮﺴﺧ و ع كﺪﻨﺑ و ع ﯽﻠﯾﻮﻃ و ج
، 1389 . ﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ تاﺮﺛا ﯽﺳرﺮﺑ ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ تاﺮﯿﯿﻐﺗ رد ب
) ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ي يدرﻮﻣ :
هزﻮﺣ ي ﺮﻗ ﻢﻬﯿﻣ نﺎﺘﺳدﺮﮐ نﺎﺘﺳا هو .(
ﻠﺼﻓ ﯽﻤﻠﻋ ﻪﻣﺎﻨ و ﻊﺗﺮﻣ تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ ﯽﺸﻫوﮋﭘ–
هرﺎﻤﺷ ،ناﺮﯾا نﺎﺑﺎﯿﺑ 2
: 234 - 242 .
8 -
،م ﯽﻟﺎﺨﻠﺧ و م عراز و ك ﯽﻔﺠﻧ و ج يرادرﻮﺧﺮﺑ 1388
. ﯽﺳرﺮﺑ تاﺮﺛا ﺶﺨﭘ بﻼﯿﺳ رد تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﯽﻤﮐ و ﯽﻔﯿﮐ ﺶﺷﻮﭘ ﯽﻌﺗﺮﻣ
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ يدرﻮﻣ هﺎﮕﺘﺴﯾا ﺶﺨﭘ بﻼﯿﺳ نﺎﻫﺎﭼﺮﺳ )
نﺎﺘﺳا نﺎﮔﺰﻣﺮﻫ .(
ﻫوﮋﭘ ﺶ هرﺎﻤﺷ ،يرادﺰﯿﺨﺑآ يﺎﻫ 65
: 72 - 82 .
9 -
،ا ﺮﺒﻫر و ع ﯽﻠﯿﻠﺟ نﺎﻤﺑ )
1386 .(
دﺰﯾ تاﺮﻫ ناﻮﺨﺑآ ﻊﺗاﺮﻣ ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ ﯽﻤﮐ تاﺮﯿﯿﻐﺗ رد بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ ﺖﺒﺜﻣ تاﺮﺛا .
و ﺶﻫوﮋﭘ
هرﺎﻤﺷ ،ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ رد ﯽﮔﺪﻧزﺎﺳ 76
: 76 - 81 .
10 -
، ف ﺪﺣﻮﻣ تﺎﯿﺑ 1384
. ﺪﯿﻟﻮﺗ و ﺶﺷﻮﭘ تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﺮﺑ بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ ﺮﯿﺛﺎﺗ ﯽﺳرﺮﺑ ﯽﻫﺎﯿﮔ
) ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ي يدرﻮﻣ : ﺶﺨﭘ ﯽﺗﺎﻘﯿﻘﺤﺗ هﺎﮕﺘﺴﯾا
ﻦﯾﺮﻬﺳ بﻼﯿﺳ نﺎﺠﻧز نﺎﯾﺮﺟ هﺮﻗ–
.(
هرﺎﻤﺷ ،ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ رد ﯽﮔﺪﻧزﺎﺳ و ﺶﻫوﮋﭘ 67
: 34 - 41 .
11 - تﺎﯿﺑ و ف ﺪﺣﻮﻣ
،ا يﻮﺳﻮﻣ 1386
. ﯽﺳرﺮﺑ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺶﺨﭘ بﻼﯿﺳ يور تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﻪﻧﻮﮔ يﺎﻫ ﯽﻫﺎﯿﮔ رد نﺎﺠﻧز . ﮥﻣﺎﻨﻠﺼﻓ ﯽﻤﻠﻋ - ﯽﺸﻫوﮋﭘ
تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ ﻊﺗﺮﻣ
و ﺑ نﺎﺑﺎﯿ ﺪﻠﺟ،ناﺮﯾا 14
، هرﺎﻤﺷ 2 : 222 - 231 .
12 - ،م ﻮﺠﮕﻨﺟ 1388
. ،ﺪﻬﺸﻣ ﯽﻫﺎﮕﺸﻧاد دﺎﻬﺟ تارﺎﺸﺘﻧا ،ﻊﺗاﺮﻣ ﻪﻌﺳﻮﺗو حﻼﺻا 239
ص .
13 - ﺐﯿﺒﺣ قدﺎﺻ و م يزردﻮﮔ م ﯽﻧﺎﺧ و ا هداز ،م رﻮﭙﺣﺮﻓ و ا م هداز
1386 . رد ورﺎﻓرﻮﺘﻨﮐ و ﮓﻨﯾﺮﭙﯾر ،ﮓﻨﯿﺘﯿﭘ يرادﺰﯿﺨﺑآ تﺎﯿﻠﻤﻋ ﺮﯿﺛﺄﺗ
بﻮﺳر ﺶﻫﺎﮐو ﯽﺿارا حﻼﺻا .
ﻊﺑﺎﻨﻣ هﺪﮑﺸﻧاد ،جﺮﮐ ،ﺰﯿﺨﺑآ ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ و ناﺮﯾا يرادﺰﯿﺨﺑآ ﯽﺳﺪﻨﻬﻣ و مﻮﻠﻋ ﯽﻠﻣ ﺶﯾﺎﻤﻫ ﻦﯿﻣرﺎﻬﭼ
ناﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد ﯽﻌﯿﺒﻃ .
14 - ،ز لاﺮﺑﺎﺟ و ع ا يداﺮﻣ هﺎﺷ و ت م ﯽﻀﯿﻓ و م ﻒﯾﺮﺷ ﯽﻠﯿﻋﺎﻤﺳا و م ﯽﻠﻗاﺪﺧ 1389
. نﺪﺷ ﺰﺒﺳ ﺪﺻرد ﺖﺷﺎﮐ شور ﺮﺛا ﯽﺳرﺮﺑ
ﻪﻧﻮﮔ Astaragalus caragane ﻢﯾد ﻂﯾاﺮﺷ رد
) ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ هﺎﮕﺘﺳا رد يدرﻮﻣ ي نﺎﮔوﺎﭼ دور هﺪﻨﯾاز ﺪﺳ يرادﺰﯿﺨﺑآ
(.
ﺶﻫوﮋﭘ -
هرﺎﻤﺷ يرادﺰﯿﺨﺑآ يﺎﻫ 86
: 9 14– .
15 - ، ا س نﺎﯾرﺪﯿﺣ 1388
. كﺎﺧ و بآ ﻊﺑﺎﻨﻣ زا يرادﺮﺑ هﺮﻬﺑ و ﻪﻌﺳﻮﺗﺮﺑ بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ تاﺮﺛا ﯽﺑﺎﯾزرا )
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ يدرﻮﻣ ي :
ﺶﺨﭘ هﺎﮕﺘﺴﯾا
بﻼﯿﺳ ﺮﻤﺷﺎﮐ (.
ﻪﻠﺠﻣ ﯽﺸﻫوﮋﭘ ﯽﻤﻠﻋ ي ﺳﺪﻨﻬﻣ و مﻮﻠﻋ
هرﺎﻤﺷ ،ناﺮﯾا يرادﺰﯿﺨﺑآ ﯽ 9
: 1 - 8.
16 - ،ر يﺮﻗﺎﺑ و م شﻮﺨﻟد 1391
. حﺮﻃ رد كﺎﺧ ﺖﺑﻮﻃر و ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺐﯿﮐﺮﺗ ،ﺶﺷﻮﭘ جﺎﺗ ﺪﺻرد ،ﺪﯿﻟﻮﺗ ﺮﺑ ﺮﯿﮕﺑآ ﯽﻟﻼﻫ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﯽﺳرﺮﺑ
ﻊﺗﺮﻣ ناﺪﻫاز ﮏﯾرﻮﮔ يراد .
ﯾﺰﺒﺳ ﻪﻠﺠﻣ هرﺎﻤﺷ ،ﻪﻨ
75 : 29 - 22 .
17 - و ح رﺎﮕﺘﺳر ،س ﯽﻧﺎﭘﻮﭼ و ج يرادرﻮﺧﺮﺑ
1384 . ﻪﻧﺎﻣﺎﺳ يزﻮﻟ و ﯽﻟﻼﻫ ،ﺢﻄﺴﻣ يﺎﻫ ﻊﻤﺟ رد ار ﻞﮑﺷ
بآ يروآ ﻪﺑ ﯽﺤﻄﺳ يﺎﻫ رﻮﻈﻨﻣ
نﺎﮔﺰﻣﺮﻫ نﺎﺘﺳا رد كﺎﺧ ﺖﺑﻮﻃر ﺶﯾاﺰﻓا .
هﺎﮕﺸﻧاد ،نﺎﻣﺮﮐ ،كﺎﺧ و بآ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ و يرادﺰﯿﺨﺑآ يﺮﺳاﺮﺳ ﺲﻧاﺮﻔﻨﮐ ﻦﯿﻣود
ﺮﻨﻫﺎﺑ ﺪﯿﻬﺷ .
18 - ﻟﻮﺳر ،ب يﺮﯿﻣا و م يﺮﻔﻌﺟ و ب ﯽ 1387
. ﺖﺸﮐ تاﺮﯿﺛﺎﺗ ﯽﺳرﺮﺑ Atriplex cauescens
هﺮﯿﺧذ ﺎﺑ ماﻮﺗ يﻮﺟ تﻻوﺰﻧ ي
) رﻮﺘﻨﮐ -
ورﺎﻓ ( ﺑﺮ يا ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ و كﺎﺧ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ زا ﯽﺧﺮﺑ )
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ نﺎﺠﻧز يدرﻮﻣ ي .(
هرﺎﻤﺷ ،ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ رد ﯽﮔﺪﻧزﺎﺳ و ﺶﻫوﮋﭘ 80
:
197 203– .
19 - ، ق ، هداز ﻢﯿﺣر و ر غ ، نﺎﯿﺑﺎﺘﻫز 1389
. ﺗ ﯽﺳرﺮﺑ ﺄ كﺎﺧ يﺮﯾﺬﭘ ذﻮﻔﻧ ﺮﺑ بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ ﺮﯿﺛ )
ﻣ ﻪﻌﻟﺎﻄ يدرﻮﻣ ي :
نﺎﯿﺳﻮﻣ ﺖﺷد
مﻼﯾا نﺎﺘﺳا .(
ﻪﻣﺎﻧ ﻞﺼﻓ هرﺎﻤﺷ ، ﯽﻌﯿﺒﻃ يﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ
9 : 1 - 13 .
20 -
، ح يرﺪﯿﺣ و ا ﯽﻤﺳﺎﻗ 1388
. ﯽﯾﺎﯾزرا تاﺮﺛا ﺶﺨﭘ بﻼﯿﺳ ﺮﺑ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ كﺎﺧ
و ﯽﮔﮋﯾو يﺎﻫ ﯽﺸﯾور ﻪﻧﻮﮔ يﺎﻫ
،رﺎﻨﮐ و رﻮﻬﮐ
تﺮﮐ رد هﺎﮕﺘﺴﯾا ﺶﺨﭘ بﻼﯿﺳ نﺎﺘﺴﮕﻨﺗ . نﺎﺘﺳا ﺮﻬﺷﻮﺑ . ﻪﻠﺠﻣ ﺶﻫوﮋﭘ يﺎﻫ ﻮﻠﻋ م و يروﺎﻨﻓ بﻮﭼ و ﺪﻠﺟ ﻞﮕﻨﺟ 16
، هرﺎﻤﺷ 4 59: - 72 .
21 - رﺎﯿﻣﺎﮐ ع ﯽﻧﺎﻐﻣاد يوﺪﻬﻣ و ب
، 1387 . راﺪﯾﺎﭘ يزروﺎﺸﮐ ﯽﻧﺎﺒﻣ
، تارﺎﺸﺘﻧا ص ،ﯽﻫﺎﮕﺸﻧاد دﺎﻬﺟ
315 .
٦
22 - ،ع ﯽﺘﯿﮔ 1390 . نﺎﺑﺎﯿﺑ ، نﺎﺑﺎﯿﺑ نﺎﺑﺎﯿﺑ و ﯽﯾاز
،ناﺮﯾا يزروﺎﺸﮐ ﻢﻠﻋ ﺮﺸﻧ ،ﯽﯾداز 694
ص .
23 - ﻓ ر م هزوﺮ ،ع غ ﯽﺘﻤﺸﺣ و
1387 . ﯾو زا ﯽﺧﺮﺑ ﺮﺑ بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ تﺎﯿﻠﻤﻋ ﺮﯿﺛﺎﺗ ﯽﺳرﺮﺑ ﯽﺤﻄﺳ كﺎﺧ و ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ يﺎﻫ ﯽﮔﮋ
) ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ي يدرﻮﻣ : سرﺎﻓ نﺎﮕﯾﺎﺑﺮﮔ ﺖﺷد .(
رد ﯽﮔﺪﻧزﺎﺳ و ﺶﻫوﮋﭘ هرﺎﻤﺷ ،ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ
79 : 11 - 20 .
24 -
،م ﯽﻫﺎﺸﻧﺎﻬﺟ و م يﺪﺳا ﯽﻨﺑ و پ ﯽﭽﻧﺪﻌﻣ 1384
. ﯽﮑﯿﻧﺎﮑﻣ شور ود ﺮﯿﺛﺄﺗ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﮓﻨﺘﯿﭘ
د ورﺎﻓرﻮﺘﻨﮐ و و بﺎﻧاور زا يﺮﯿﮔﻮﻠﺟ ر
بﻮﺳر . ﺮﻨﻫﺎﺑ ﺪﯿﻬﺷ هﺎﮕﺸﻧاد ،نﺎﻣﺮﮐ ،كﺎﺧ و بآ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ و يرادﺰﯿﺨﺑآ يﺮﺳاﺮﺳ ﺲﻧاﺮﻔﻨﮐ ﻦﯿﻣود .
25 - ،ا ﺮﺒﻫر و ع ﯽﻠﯿﻠﺟﺮﯿﻣ 1386
. دﺰﯾ نﺎﺘﺳا رد تاﺮﻫ ناﻮﺨﺑآ رد ﯽﻫﺎﯿﮔ ﺶﺷﻮﭘ ﯽﻤﮐ تاﺮﯿﯿﻐﺗ رد بﻼﯿﺳ ﺶﺨﭘ تاﺮﺛا .
ﺶﻫوﮋﭘ ﻪﻠﺠﻣ
و رد ﯽﮔﺪﻧزﺎﺳ ﺎﻤﺷ ،ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻊﺑﺎﻨﻣ
هر 76 : 81 - 76 .
26 - ، س عراز و ع ﯽﻠﯾﻮﻃ و ر يرﺎﯾ 1390
. ﻞﯿﻠﺤﺗ شور زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﻊﺗﺮﻣ يدﺮﮑﻠﻤﻋ ﯽﻫ ﯽﮔﮋﯾو و كﺎﺧ ﺢﻄﺳ يﺎﻫ ﺺﺧﺎﺷ ﯽﺳرﺮﺑ
ﻢﺸﭼ دﺮﮑﻠﻤﻋ -
زاﺪﻧا ) (LFA يدرﻮﻣ ي ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ :
ﺪﻨﺟﺮﯿﺑ يرﺎﻤﻋ هﺎﭼﺮﺳ ﻊﺗاﺮﻣ .(
ﯽﻤﻠﻋ ﻪﻣﺎﻧ ﻞﺼﻓ نﺎﺑﺎﯿﺑ و ﻊﺗﺮﻣ تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ ﯽﺸﻫوﮋﭘ–
هرﺎﻤﺷ ،ناﺮﯾا 4
: 634 - 624 .
27- Bulloch J, and Darwish A, 1993. A. Water wars: Coming conflicts in the Middle East .London, Victor Gollancz, 1993. 199 p.
