شور ناسنا تیبرت رب یروابداعم راثآ و اه رظنم زا
)ع(یلع ماما هغلابلا جهن رد
هراهب یزیزع
داژن
رایداتسا مولع هورگ
مایپ هاگشناد ،یشزومآ تیریدم شیارگ یتیبرت یروهمج رون
ناریا یملاسا [email protected]
یئاقآ یلع
یوجشناد یرتکد
هاگشناد یشزومآ تیریدم یلیبدرا ققحم
کاپروپ یخیش انیس
رتسبش دحاو یملاسا دازآ هاگشناد هداوناخ هرواشم دشرا یسانشراک یوجشناد [email protected]
ناهیک ربکا
گنهرف نواعم ی
بدرا.ا.اف.س.ع ی
ل ملع هورگ وضع و ی
.اجان سعاس
هدیکچ لقع رد داعم و
،دراد یهجوت لباق هاگیاج یناسناره ترطف
یم همه اریز هدنیآ هک دننادب دنهاوخ
هچ ناهج و ناسنا ی
هب داقتعا ؟تسیچ یگدنز زا فده و هجیتن و دوب دهاوخ یم یهلا نایدا رد یداقتعا یلصا ناکرا زا یکی داعم .دشاب
داعم هب نامیا یکی ملاسا بتکم ینیب ناهج رد ازج زور و
یم نآ یداقتعا لوصا زا و نید یرورض ناکرا زا دشاب
نینچمه یهلا ماکحا یارجا یاه نماض هلمجزا لصا نیا
.تسا هدوب ناربمایپ هاگدید نییبت فده اب رضاح قیقحت
جهن رد داعم هب تبسن ملاسلا هیلع یلع ماما نینموملاریما و ار نآ ،هغلابلا هدرک یفرعم درف تیبرت یارب یا هلیس
هطبار ،داعم و تیبرت یرظن میهافم یسررب نمض و ،تسا ی
هتفرگ رارق هعلاطم دروم رگیدکی اب هغلابلا جهن رد اهنآ یفیصوت عون زا رضاح قیقحت .تسا -
اب و هدوب یلیلحت
تروص هب یتاقیقحت ربتعم عبانم و یملع دانسا هب هعجارم ماجنا یا هناخباتک لصاح هجیتن نیا نآ یپ رد و ،تسا هدش
راذگریثات یاه شور هلمج زا داعم هب نامیا هک تسا هدش یم درف تیبرت رب .دشاب
:ناگژاو دیلک یبرت ،یرواب داعم
،هغلابلا جهن ،ناسنا ،ت
)ع( یلع ماما
1
همدقم و هلئسم ره ماجنارس هب هجوت ناسنا یساسا و یرطف یاه یگژیو زا لمع
یم .دشاب رطاخ یاه هغدغد نیرت یلصا زا ،هدنیآ هب تبسن یهاگآان عفر
زا هک تسا نآ لابند هب هشیمه یمدآ و هدوب خیرات لوط رد ناسنا .دهد نامزاس دهاوخیم هک یوحن هب ار نآ و هدش هاگآ دوخ هدنیآ توعد
هرابرد ندیشیدنا هب نآرق ی
تیمها یلقع یاه شور اب هچ داعم و ادبم
ور اب هچ و یلقن یاه ش
ریبعت دننام
« بن إ میظعلا (»
/أبن هروس یارب )2
داعم دوبن تروص رد ایند تقلخ نتسناد ثبع ای و زور نیا ،
رد هک
یم هراشا نآ هب نینچ نیا نونموم هروس :دوش
« ْمُكاَنْقَلَخ اَمَّنَأ ْمُتْبِسَحَفَأ
َنوُعَجْرُت َلَ اَنْی َلِإ ْمُكَّنَأَو اًثَبَع »
/نونموم(
داعم تیمها یایوگ یگمه )115
یم گرزب تیعقاو نیا تخانش و یرواب اهناسنا میرک نارق رد .دنشاب
ترخآ و ایند رما رد ندیشیدنا یارب لقع هوق زا هک دنا هدش قیوشت .دننک هدافتسا
َ « ذَك
َكِل
ُنِِّیَبُی
َُّللَا
ُمُك َل
ِتاَیْلْا
ْمُكَّلَع َل
َنوُرَّكَفَتَت »
هروس(
قب 219 /هر ) یم نیاربانب هب یا هغلوم هک تفرگ هجیتن رما نیا زا ناوت
یم تیبرت رد یساسا تاعوضوم زا یکی یروابداعم مان هجوت دیاب .دشاب
یم یهلا تمکح و تلادع یاضتقا ،داعم دوجو تامازلا زا هک تشاد .دشاب
یم رارق یریسم رد ار ناسنا رما نیا رواب و هک دشاب هجوتم ات دهد
گرم و تسا روبع لحم ایند نیا هکلب تسین یگدنز نایاپ ایند نیا رد و درک میهاوخ تشادرب ،میا هتشاک ایند نیا رد هک ار هچنآ تمایق رد اب و دوب دهاوخ دوخ نامهیم ،ترخآ یارس رد یمدآ ،رگید ترابع هب نینچ هب رواب .درک دهاوخ ییاریذپ دوخ زا هداتسرف شیپ زا هک هچنآ م ،یتدیقع نکر یم درف یگدنز رد یرایسب تبثم و هدنزاس راثا أشن
-
.دشاب ناسنا ناونع هب ملاسلا هیلع یلع ماما نینموملاریما ملاک یسررب
ِرد و ،ملع لک و لک ملع ،تیناسنا لک و لماک یدورو
، ،یهلا ملع هب
،یرشب روعش و مهف دح رد .تسا رادروخرب ییازس هب تیمها زا
نیا زا
اعم یتیبرت رثا ثحب ور یرواب د
هغلایلا جهن رد ردارب ناونع هب
،نآرق قیقحت و هعلاطم دنمزاین
یاه یم ناوارف .دشاب
یریصن و یناماس
1389( یم ملاعا داعم هب داقتعا یتیبرت راثآ ناونع اب یقیقحت رد ) -
،داعم هب داقتعا یتیبرت یاه هرمث نیرت مهم زا هک دنراد انعم ،ناهج نیا رد ناسنا کولس یزاسراوتسا ییاهر و یگدنز هب یشخب
یشخب .تسا ییارگ چوپ زا
یدهلا مجن و روپربنق رگید یشهوژپ رد
1392( جهن هاگدید زا نآ یتیبرت شقن و داعم هب داقتعا یسررب هب )
یم نایب و دنا هتخادرپ هغلابلا ،تسا هدشن قلخ ثبع ناسنا هک دنراد
یم دحاو یادخ یوس هب وا تشگزاب رد اهنت توافت و دشاب
ندومیپ تیفیک
.تسا ریسم نیا یفیرش
1389( ) تیبرت یاه شور ناونع اب یقیقحت رد
یروآ ای و رکذت ،ینلاقع تیبرت ،تمکح دراوم ،هغلابلا جهن رد یقلاخا جهن رد یقلاخا تیبرت یاه شور نیرت مهم زا ار یزومآ تربع و اه تمعن یم رکذ هغلابلا دنک
. همان رد ملاسلا هیلع یلع ترضح اطخ 31
ماما هب ب
یم ملاسلا هیلع نسح :دنیامرف
« رد ینلَوط سب و تقشم رپ یهار !نادب
و ناوارف شلات و هتسیاب ششوک نودب ،هار نیا رد و یراد یور شیپ .دوب یهاوخن قفوم ،هانگ راب ندرک کبس و هشوت و داز یریگ هزادنا »
ور نیا زا رضاح شهوژپ ،
یدربراک تاقیقحت عون زا هک هدافتسا اب و
یا هناخباتک عبانم زا ،هدوب
شور هک تسا لاوس نیا هب خساپ ددص رد
یرواب داعم راثآ و اه رد
ماما نینموملاریما رظنم زا ناسنا تیبرت
؟تسیچ هغلابلا جهن رد ملاسلا هیلع یلع
2
تیبرت موهفم ۀژاو یناعم رد نویوغل
« تیبرت »
هتفگ نینچ :دنا
- بادآ و شرورپ ،نادنرورپ یانعم هب تیبرت یسک هب ار قلاخا و
یم ،نتخومآ دشاب
،نیعم(
ص،1386 )784 .
1
- ۀشیر زا تیبرت «
وبر » دایز و درک ومن و دشر لام نآ یانعم هب
یم ،دش .دشاب
« دلولا ابر
» دش گرزب و تفای شرورپ کدوک ،
،یگیرردنب(
ص،1378 )960 .
- ،یسک رد یقلاخا ای یراتفر بولطم تارییغت داجیا ینعی تیبرت
اهم نداد شزومآ م و بسانم راتفر ،یسک هب صاخ یتر
بادآ اب قباط
تِّنس و هعماج ره یاه
،یرونا(
ص،1393 )301 .
هژاو نیا یارب تیبرت و میلعت نادنمشناد زین یحلاطصا رظن زا
.دنا هدرک رکذ یددعتم یناعم - هک اهنآ شرورپ و ناسنا نوگانوگ یاوق و اهدادعتسا نتخیگنارب
زین یبرتم یعس و ششوک اب دیاب دشاب ماوت
، هب ناسنا ات
دوخ یبسن لامک یاهتنم -
هب ییاناوت و تقاط نازیم -
ن دوش لیا
،یتجح زا لقن هب ینایدا ینیسح(
ص،1393 )21 .
- هلحرم رد هک نتاگوابون شرورپ روظنم هب هک ییاه ششوک ینیعم ی
دریگیم تروص نانآ تایح زا فیرش زا لقن هب ینایدا ینیسح(
،یشیرق ص،1393
)21 .
- هب تیبرت ای لمع ره : زا تسا ترابع ،هملک عیسو یانعم
ای و تیصخش و حور و مسج یور رب هدنزاس رثا دجاو هک یتیلاعف دشاب درف یونعم و یدام یگتسیاش
،رگراک(
ص،1387 )24 .
یملاسا تیبرت موهفم زا تسا ترابع یملاسا تیبرت ره رد یداد ادخ یاهدادعتسا ییافوکش
داجیا روظنم هب ،ناسنا ادها هب ندیسر دصق اب و یگدنز رد لادتعا
ف
یدنوادخ رظن دروم بولطم لامک و
،یناکدرا یمخفا و یتشهب ( ،1386
11ص ) . تیبرت شور موهفم
یتشهب 1388)
رد ( فیرعت ياهشور
تیبرت دسیونیم
دوصقم : زا
ياهشور
،تیبرت
ياهلمعلاروتسد یئزج
و نونف يدربراک و
ياهراتفر یلمع
تسا هک لوصا و فادها
میلعت و
تیبرت ار
هب رمث دناسریم و
هب اهنآ تینیع
دشخبیم
،نیاربانب.
ياهشور
،تیبرت شخب
یلمع و يدربراک دنیارف
تیبرت ار
رب هدهع دراد .
فلا : هغلابلا جهن رد یرواب داعم رب رظان یتیبرت یاه شور
نوماریپ هغلابلا جهن رد ترضح نآ ملاک و نینموملاریما یاه هشیدنا شور یم لماش ار فلتخم یاه شور زا هدرتسگ یلصف یتیبرت یاه زا .دوش
یم یعس راتسج نیا رد نیب نیا رب رظان یتیبرت یاه شور دوش
.دریگب رارق یسررب دروم هغلابلا جهن رد یروابداعم .1 هب نامیا تمکح
داعم یارب یترورض یهلا
هبطخ رد ملاسلا هیلع یلع ترضح یم 160
:دنیامرف
« ق ادخ نامرف یمتح یاض
تمکح و یم تمحر و تینما ی هیام وا یدونشخ و ،تسا
یور زا ؛دشاب
آ( لوا دلج ،نیعم گنهرف ،نیعم دمحم . 1
– ،نمان ،نارهت ،مود پاچ ،)خ ص ،1386
784
ج ،دیمع یسراف گنهرف ،دیمع نسح و ،ریبکریما نارهت ،مهدزاود پاچ ،1
ص ،1389 665
،دمحم رشن ،نارهت ،مود پاچ ،مایپ گنهرف ،نایرتخا دومحم و ص ،1373
141
3
یم مکح ،ملع یم یرابدرب و ملح اب و دنک
تساروت ساپس !ایادخ .دیاشخب
یم هچنآ رب یم اطع و ،یریگ
یم افش و ییامرف یم لاتبم ای یهد
یزاس
،یتشد(
ص ،1386 .)211
یسانشب ،تسه هک نانچنآ ار ایند رگا اساسا ،م
،ترخآ یاهنم ، ایند هک ارچ ،دوب دهاوخ نآ لابند هب ترخآ هب نامیا نیا تسا نکمم ،میکح قلاخ ایآ ،تسا موهفمان ناهج عیسو تلایکشت همه
،دنشونب و دنروخب نآ رد زور دنچ اهناسنا هکنیا یارب دنیرفایب ار یشومارف هب و دنوش کاخ و دنریمب ماجنارس و دنوش رادیب و دنباوخب رپس تمسق دننامه هاتوک رمع نیا زاغآ تمسق هک یلاح رد ؟دنوش هد لباق هک ینایم تمسق و تسا یناوتان و فعض اب هتخیمآ شنایاپ مادک ؟تساه جنر و درد و بئاصم و تلاکشم عاونا اب ماوت تسا هدافتسا یم ماجنا یا هنامیکحریغ راک نینچ ،میکح
!؟دهد مراکم(
،یزاریش ج،1390
،5 469ص ) . یم دیجم نآرق لیلد نیمه هب :دیامرف
« َنوُمَلْعَی
َنوُلِفاَغ ْمُه ِةَرِخْلْا ِنَع ْمُهَو اَیْنُّدلا ِةاَیَح ْلا َنِم اًرِهاَظ »
/مور هروس(
)7
یم ار ایند زا یرهاظ طقف اهنآ(
راک نایاپ و ترخآ زا و دنناد
)دنلفاغ .
.2 هعرزم ایند تسا ترخآ ی
طخ رد )ع(یلع ترضح نینموملاریما 203 هب
یم :دنیامرف «
یند مدرم یا ا
هناخ ترخآ و ارذگ یارس ی
.تسا نادیواج
» (
،یتشد ص،1386
)303 هک اجنآ زا
هئربت یارب ناتسرپایند زا یرایسب ندرگ هب ار دوخ هانگ ،نتشیوخ ی
یم ایند یگدنبیرف لماع ار یدام بهاوم و ایند قرب و قرز و دندنکفا
یم شیوخ یاهاطخ دندرمش
، طخ رد ماما 223 هب
یم اهنآ هب خساپ رد -
:دنیامرف «
دوخ وت هکلب تسا هتفیرفن ار وت ایند میوگیم قح هب
هتفیرف یم وت مسج رد هک ییاهدرد اب ایند .ییایند ی
اب و دراذگ
یم داجیا وت ییاناوت رد هک یشهاک هب هک تسا نآ زا رتوگتسار ،دنک
.دزاس ترورغم ای و دیوگب غورد وت
»
،یتشد(
ص ،1386 )327 .
.3 لامعا جیاتن زا حیحص کرد
یمن انتعا دوخ لامعا جیاتن و قمع و تقیقح هب و دنتسه دوخ یزوریپ -
مک یتاذ ۀجیتن رما نیا .دننک و یهِّجوت
ًانایحا یرشب عیسو دید نتشادن
دناوتب هک دوب دهاوخ نآ تیبرت شقن .تسا
« هارمگ نم »
ای
« سفن
هراِّما »
ار دوخ یدنمجرا هک دهد قوس یقیرط هب ار ب لباقم یهار رد
ا
دنک ادیپ ،هدرک باختنا هک یهار
،یئارقلا ناطلس(
ص،1386 )165 . شور رد
هار یمدآ ،لامعا دب و بوخ جیاتن ناشن اب ،لامعا جیاتن اب ههجاوم ص یم باختنا هناهاگآ ار حیح .دیامن
.4 :راذنا و ریشبت
بغار(دشاب یداش و رورس اب هارمه هک تسا یرابخِا یانعم هب ریشبت فصا
،یناه ص،1386
)432 . تسا یرابخِا و ملاعا ،نداد میب یانعم هب راذنِا
)نامه(دشاب ندناسرت و فیوخت اب هارمه هک .
هیلع یلع ترضح ملاسلا
رد
هبطخ یم 176
هدعو هب هیکت اب نم انامه :دنیامرف نیهارب و یهلا یاه
یم نخس وا نشور :دومرف هک میوگ
« ام راگدرورپ دنتفگ هک یناسک
تسادخ یم دورف اهنآ رب ناگتشرف ،دندیزرو تماقتسا سپس ؛
یم و دنیآ -
هب هک یتشهب امش رب داب تراشب هک دیشابن نوزحم و دیسرتن :دنیوگ هداد هدعو امش .دنا
»
،یتشد(
ص،1386 )239 . نامه زا یرایسب دهاش ام روط
ملاسلا هیلع یلع ترضح نایقتم یلَوم رابرهگ نانخس رد یراذنا ریباعت جهن رد لا
ناشیا .میتسه هغلاب تمکح رد
یم 383 :دنیامرف
« هک سرتب
،دباین شیوخ تعاط رد و ،درگنب ناهانگ ماگنه هب ار وت دنوادخ تعاط رد ار تناوت ،یدش دنمورین هاگره ،یناراکنایز زا هاگنآ
4
هب راگدرورپ رد ار یناوتان ،یتشگ ناوتان هاگره و ،ریگ راک
.هد رارق ادخ ینامرفان
» ص،نامه(
)517 .
یم هراشا مهم ۀتکن ود هب دوخ ۀنامیکح راتفگ نیا رد ماما .دنیامرف
یم رادشه ناگمه هب هک تسا نیا لوا ۀتکن شیوخ لامعا بقارم دهد
ار تعاطا بابسا نک یعس هک تسا نیا هب هراشا مود ۀتکن .دنشاب و ینک مهارف یوش یوق راگدرورپ تعاطا قیرط رد
،یزاریش مراکم(
،1390
15ج ، 168ص ) .
.5 ناینیشیپ تشونرس زا نتفرگ تربع
هلأسم ۀرابرد یرهاظ تفرعم و تخانش زا ناسنا ینعی تربع تخانش هب یا
سوسحمان روما هب ار ام سوسحم روما عقاو رد و دسرب یقیمع تفرعم و ناسنا یارب اهراک تقیقح و نطاب قیرط نیا زا هک دزاس انشآ و هاگآ یم نشور سب رهاوظ هب هک یروط هب ،دوش
یمن هدن تریصب و شنیب اب و دنک
یارش رد یفاک ظو هب فلتخم ط
یم لمع دوخ فیا دنک
یدابآدمحا نایدمحا(
،ناوخا و ص،1391
)3 .
جهن هک یصاخ ۀژاو و هعماج یدنمنوناق یارب ینید نوتم ریاس و هغلابلا
هب خیرات یم راک
،دنرب
« تِّنس » زا تسا ترابع تِّنس یناعم زا یکی .تسا
ویش و شور و هار ه
و خیرات یدنمنوناق .دراد رارکت و رارمتسا هک یا
جهن هاگدید زا یرشب عامتجا ناسنا هک تسین ینعم نادب زگره هغلابلا
ثداوح رد رِّکفت و لِّقعت قیرط زا هکلب .درادن یشقن چیه نایم نیا رد یم یخیرات عیاقو و اوت
دنک باختنا ار تکرح حیحص ریسم دن
،یردص(
،1389 104ص
) . ا هکنانچ مام
یلع ملاسلا هیلع تمکح رد
یم 31 :دنیامرف «
تِّیعقاو هب هنادنمشوه هکنآ سپ یم راکشآ ار تمکح ،تسیرگن اه
و دنیب
تربع ، دید اراکشآ ار تمکح هک نآ تربع هک نآ و دسانش ار یزومآ
-
یم ناینیشیپ اب هک تسا نانچ ایوگ تخانش ار یزومآ .تسا هتسیز
»
،یتشد(
ص،1386 )449 .
ظن زا ایند لماکت هاگیاج و ناسنا تیبرت لحم و ناسنا ۀسردم ،ملاسا ر
تسوا (
،یرهطم
،1392 259ص
) . لاوحا و راثآ رد تِّقد و هعلاطم نیقی هب
هار نیرتهب زا یکی ،ناگتشذگ و هعلاطم .تسا نتفرگ تربع و دنپ یاه
ۀِّیلوا ۀجیتن .دراد ناسنا حور رد یدایز رثا ،خیرات تاِّیئزج نتسناد تسا نیا نآ یم رتهب ار ایند یگدنز تِّیهام یمدآ هک
یم یپ و دسانش درب
یشوخ نیا هک یشوخان و اه
تِّوق و اه تنطلس و اهورین و اه
تموکح و اه اه
خاک و هدش ناریو و لیاز یگمه ،اه
هدرم اهنآ نابحاص و دنا ام و دنا
ایند نیا زا یزور و دیسر میهاوخ هطقن نیا هب ،انثتسا نودب ،زین م رب تخر ی
یمرد ملاک کی رد و میدنب هن ،تسا رذگ لحم ایند هک میبای
تماقا هاگیاج
،یدزی حابصم(
ص،1380 )73 .
هتشذگ هب هِّجوت ۀیاس رد یم
ناوت دروم رد هباشم جیاتن رارکت زا
تربع اب و درک یریگولج یفنم ثداوح للم و ماوقا درکلمع زا یریذپ
ینونک یگدنز یارب ار یحیحص ریسم ،هتشذگ دنمشوه ناسنا .درک باختنا
هبرجت ،نئمطم و ناسآ شور نیا اب هنازرف و یرمع و خیرات تعسو هب یا
هب یرشب رمع یازارد هب یم تسد
مامت رد ایوگ هک یتروص هب .دروآ
تِّیصخش ۀمه اب و هدوب شقن رگافیا دوخ ،هتشذگ ثداوح دبو بوخ یاه
تسا هدرک یگدنز خیرات
،یردص(
،1389 109صص
106و ) .
هیلع یلع ماما یم هعصاق ۀبطخ رد ملاسلا
:دنیامرف
« هک هچنآ زا !مدرم
تلم رب تبوقع و اهرفیک زا ،هتشذگ ربکتم یاه
تخس و اه یریگ
تلذ و ،اه
دیریگ تربع ،هدمآ دورف ِیراوخ و .
»
،یتشد(
ص،1386 )275 .
.6 یشیدنا تبقاع
ود ره هب نداد یدازآ و ناسنا نتشاذگ دازآ ،دنوادخ نوناق و تِّنس هنیمز و تسا رش و ریخ هورگ دوخ رد ناسنا ِدوخ ،ار طوقس و تِّزع یاه
5
یم دوجو هب .دروآ
،یتئارق(
،1387 9ج
، 56ص ) زا لبق هراومه دیاب ناسنا
هک دنیبب و دجنسب ینعی .دشیدنیب نآ تبقاع هب ،یلمع هب مادقا یپ رد ار تبقاع ِءوس ،سکع رب ای تسا تبقاع نسُح ،لمع نیا ۀجیتن .دراد
ُح حلاطصا رد ،تسا بوخ و ریخ ،وکین ماجنارس یانعم هب تبقاع ِنس
لوخد ،بوخ ماجرف ،یریخ هب تبقاع ،وکین یورخُا هاگیاج روظنم ینآرق یم یهلا ناوضر و تشهب رد .دشاب
،میهاربا(
ص،1391 )7 نآرق زا یتایآ
هدرک حرطم ار تبقاع نسح ،حیرص ریغ و حیرص روط هب میرک زا .دنا
:هلمج « َّ
لا َو لاَصلا اوُماقَأ َو مهِِّبر ِهجَو َءاَغِتْبا اورَبَص َنیذ ۃ
اِّمِم اوُقَفْنَأ َو ََ
یبقع مهل کئلوُا هئِّیسلا هنسحلاب نوءردی و ًهَّینلاَع و اًّرِس مُهانْقَزَر رادلا .»
( /دعر هروس )22
« تاذ رطاخ هب هک نانآ –
کاپ - ناشراگدرورپ
یم ییابیکش یم اپ رب ار زامن و دننک
و دنراد زا راکشآ و ناهن رد
یم عفد یکین هب ار یدب و دندرک قافنا میدرک یزور نانآ هب هچنآ -
.تسا نانآ صاخ ترخآ یارس ،دننک هیلع یلع ترضح نینمؤملا ریما یم ملاسلا
:دنیامرف «
ماِّیا ۀدنامزاب سپ
ییاوران ربارب رد یرابدرب و ربص و ،دیبایرد ار شیوخ ،دینک هشیپ اه
هدنامیقاب ِرمع هک ارچ –
تلفغ هب هک یدایز یاهزور ربارب رد
یور و دیدنارذگ دیدوب اهدنپ زا نادرگ
- شیب دوخ هب .تسا مک رایسب
یم یرگمتس هب ار امش هک ،دیهدن یدازآ هزادنا زا سفن اب و ،دناشک
یم طوقس هانگ نورد رد ناهگان هک دیرادم اور یتسس و یراکشزاس -
ینک .د
»
،یتشد(
ص،1386 )103 .
تمعن زا یرایسب دنوادخ یاضر هار رد و تسرد رگا یویند و یدام یاه
هنیمز ،ددرگ فرصم تسد زاس
دهاوخ یدبا ناهج رد وکین تبقاع هب یبای
هرهب هن ،تسا یتسرپایند تسا مومذم هچنآ.دوب تمعن زا یدنم
ایند یاه
هکلب مدرم و ادخ نید هب تمدخ یارب
و نتخاس دابآ ترخآ یارس
یم دشاب
،میهاربا(
ص،1391 )20 .
.7 شنیب رییغت
لوط رد ام زا کیره ،تسا ناسنا ینادواج شسرپ نیا ؟تسیچ یگدنز خیرات هک یتقو و ؛میا هدرک دوخ زا ار شسرپ نیا اهراب شیوخ یگدنز یم قرو ار رشب یگدنز ار دوخ ناسنا ،نورق رذگ لوط رد هراومه مینز
هجاوم نیداینب شسرپ نیا اب روپربق(تسا هدید
،یدهلا مجن و ،1392
20ص ) . یگدنز و یدبا یاقب یانمت لد رد و تساقب بح یاراد وس کی زا ناسنا
دنکیم یگدنز یناهج رد رگید یوس زا و دراد دیواج نآ رد تایح هک
یم تقوم و دودحم ار ناسنا ،راگزاسان تفایرد ود نیا تسا نکمم .دبای
،یدعسا(.دهد قوس یچوپ هب
،1391 19ص ) رد)ع( یلع ماما نینموملاریما
هبطخ یم 133
دنیامرف «
انیبان و دریگرب هشوت و داز ایند زا انیب
یم مهارف هشوت ایند یارب .دنک
» ،یتشد(
ص ،1386 )179
یم و دنیبیم ار ایند یدوبان و انف و هدرک زاب تسرد ار شمشچ انیب -
زا ،ندنکفا رظن اب انیب سپ ،تسا یرگید یارس نآ یپ رد هک دناد ایند هب شهجوت مامت روک و ددنبیمن لد نآ هب و دیوجیم یرود ایند ؛تسا ایند زا انیب
یم رب هشوت ترخا رفس یارب و اوقت و دراد
هرپ ی یراکز روک و دریگیم شیپ
ایند یارب یارب و دیامنیم هیهت هشوت
ییاراد یروآدرگ زا
یم مشچ لوسر و ادخ روتسد دشوپ
ملاسلَا ضیف(
،یناهفصا ص ،1365
)414 .
.ب داعم هب داقتعا یتیبرت راثآ
6
.1 تکرح یدنمفده و ندشن نادرگرس
هبطخ رد ملاسلا هیلع یلع ترضح نایقتم یلَوم هغلابلا جهن فیرش باتک 16
یم :دنیامرف »
شلات رد،دراد دوخ یور شیپ ار خزود و تشهب هک سکنآ
یم شیپ قح یوس هب تعرس هب مدرم زا یخرب .تسا ؛دنتاجن لها هک،دنور
یم یدنک هب یضعب و یم یهاتوک یرگید و ؛دنراودیما و دنور
رد و دنک
،یتشد(.تسا راتفرگ منهج شتآ ص ،1386
هب هک یسک ره ور نیا زا )41
هصلاخ ایند نیا رد ار یگدنز دشاب هتشاد داقتعا ترخآ یارس و داعم یمن دنک یارس یارب هرمث بسک و یگدامآ یارب یلحم ار ایند نیا هکلب
یم ترخآ و لزلزت راچد یهلا تاناحتما اب هجاوم رد نیاربانب دناد
یم باختنا هناهاگآ ار تسرد هار و هدشن یمگردرس دنک
.
.2 و لقع یربهر لیدعت
زئارغ
ناسنا یگدنز هلئسم نیرت مهم زئارغ لیدعت .تسا ناوج لسن هژیو هب اه
ا یم یهلا یاهرفیک و داعم هب داقتع راهم ار زئارغ نیا دناوت
،یریصن و یناماس(.دنک ص ،1389
)21 و تیمها دروم رد نینموملاریما
ق یمامت یوریپ و لقع شزرا تمکح رد لقع زا او
نایب هنوگنیا 424
:هک دنامرفیم
« تسا یریشمش لقع و هدنناشوپ تسا یا هدرپ یرابدرب
یاهدوبمک سپ ،ناِّرُب سفن یاوه و ،ناشوپب یرابدرب اب ار دوخ یقلاخا
.شُکُب لقع ریشمش اب ار دوخ (»
،یتشد ص ،1386
دوخ ظفح یارب ناسنا )523
هلیسو یکی :دراد زیچ ود هب جایتحا یونعم و یدام تارطخ ربارب رد رد هک ییاه ژد و هرز دننام دناشوپب تارطخ ربارب رد ار دوخ هک یا س یرگید و تشاد دوجو قباس هلیسو هب هک یحلا
دنک هزرابم نمشد اب نآ ی
هلیسو ود نیا ملاسلا هیلع ماما .دزاس رود دوخ زا ار وا و یتایح ی
،یزاریش مراکم(.تسا هدرک ریسفت لقع و ملح هب ار ج ،1390
ص ،15 )414
نیا رگنایب یناسنا یاوق رب لقع ندش هریچ و ملح دروم رد ترضح نایب و هدش تیبرت درف هک تسا مهم زورب ماگنه هب ،یهلا فاصوا هب فصتم
اد لرتنک و لداعت دوخ رب هراومه فلتخم لئاسم هتش
ملح و ربص اب و
.دنکیم دروخرب راگزور یاهدماشیپ و فلتخم روما اب .3 یریگشیپ
، تبقارم و تراظن
.درب نیب زا ار هنیمز دیاب ،دوش مک تیصعم و هانگ هعماج رد هکنیا یم نینمؤملا ریما :دنیامرف
« رد نیا ،دهد هولج ابیز ار تشز هک یسک
.تسا کیرش تیصعم نآ هانگ »
یملیف ؟دهدب هولج ابیز ار تشز روطچ
یب کی ءاقلا ،دنک یباجحدب گنهرف ءاقلا شبلاق رد دزاسب رد یبدا
یم نآرق رد دنوادخ .دنکب ردام و ردپ لباقم :دنیامرف
« نینمؤملل لُق
مهِراصبأ نِم اوِّضُغَی (»
/رون هروس )30
« ورف مشچ مرحمان زا !نینمؤم
دیدنب »
هب مدرکن هاگن یتقو.ندرکن داجیا هنیمز ینعی ،نتسب مشچ
یمن مرحمان لابند هار زا یکی .مور
درک رپ ،هانگ زا یریگولج یاه ن
تسا تغارف تاقوا
،یریزو(
،1393 937ص ) .
نامه یم هک روط هک ،تسا سفن اب داهج ،داهج نیرترب ملاسا رد میناد
ربمایپ ار نآ
« ربکا داهج »
نمشد اب داهج زا رترب ینعی ؛تسا هدناوخ
هک
« رغصا داهج »
دراد مان
،یزاریش مراکم(.
،1353 9ج ، 375ص ) قداص ماما
هیلع یم ملاسلا :دنیامرف
« هسفن دهاج نم دهاجملا
» (
،یلماعرح
،1375 15ج
،
163ص ) « .دنک داهج شسفن اب هک تسا یسک دهاجم
»
هیلع قداص ماما زا ن ملاسلا
:تسا هدش لق «
و َبِغَر اَذِإ ُهسفَن َکَلَم نَم
یلَع ُهَدَسَج ُالله َمَّرَح َیِضر اذإ و َبِضَغ اذإ و یهَتشا اذإ و َبِهَر اذإ
ِراِّنلا
» ( ص،نامه )164
« هب ،لیامت ماگنه هب :دشاب شسفنرب کلام هک یسک
و تیاضر ماگنه هب ،بضغ ماگنه هب ،توهش ماگنه هب ،سرت ماگنه زا یدونشخ یسک
- نآ فرحنم ادخ نامرف زا ار وا روما نیا هک هنوگ
7
دزاسن -
یم مارح شتآ رب ار وا دسج دنوادخ .دنک
» سفن ۀبساحم و رِّکفت
هار زا ناسنا هک تسا مزلَ و تسا ناسنا یرادیب ۀیام شدوخ یفلتخم یاه
یمن هار دوشن رادیب ناسنا ات .دنک رادیب ار اب ،دتفا
هار یرادیب
یم زاب همه یارب دوش
،یزیربت یوسوم(
ص،1381 )255 .
.4 تیلوئسم ساسحا
همان رد ملاسلا هیلع یلع ترضح یم فینح نبا نامثع هب باطخ 45
-
:دنامرف «
یم ،متساوخیم رگا نم و مدنگ زغم زا و کاپ لسع زا متسناوت
هک تاهیه اما ،مروآ مهارف سابل و اذغ دوخ یارب مشیربا یاه تفاب و ،ددرگ هریچ نم رب سفن یاوه یاه ماعط هک دراداو ارم عمط و صرح
صرق هب هک دشاب یسک همامی ای زاجح رد هک یلاح رد ،منیزگرب ذیذل ،یتشد(.دروخن ریس یمکش زگره ای و ،دسرن ینان ص ،1386
)395 نیاربانب
یصخش هک رگا هجیتن و یهلا باقع هب
داعم و تمایق رد دوخ لامعا ی
دشاب هشتاد نامیا نارگید تیعضو نینچمه و دوخ یصخش یگدنز هب تبسن
تیلوئسم ساسحا شنکاو دوخ نوماریپ فلتخم لئاسم هب و تشاد دهاوخ
.داد دهاوخ ناشن .5 ادخ هب نامیا میکحت
رکذ مدرم و ادخ نایم ینامیپ ار دنوادخ یگدنب ملاسلا هیلع یلع ماما یم ک ن رد و دن 1هبطخ
عوضوم نیا هب هراشا اب یم
:دنیامرف
« رصع رد
یم هدیدان ار ادخ نامیپ ،مدرم رتشیب تیلهاج قح و دنتشاگنا
و دندروآ یور نیغورد نایادخ هب وا ربارب و دنتخانشن ار راگدرورپ .درک ادج وا شتسرپ زا و تشادزاب ادخ تفرعم زا ار مدرم ناطیش ار ترطف نامیپ هب یرادافو ات دومرف ثوعبم ار دوخ ناربمایپ دنوادخ زا آ .دنرآ دای هب ار هدش شومارف یاه تمعن و دنیوجزاب نان (»
،یتشد
،1386 25ص
اه هبطخ رد نامیا میکحت دروم رد ترضح ناوارف یاهدیکأت )
یم ناشن ،فلتخم تانایب و خسار نامیا و یهلا نامیپ هب یرادافو دهد
دنوادخ هب زا یکی ،
داعم رواب و نامیا راثآ یم
.دشاب
.6 یهلا تیاضر
نآ اضر وا زا ادخ دنک ششوک اهنت هن هک دسرب ییاج هب ناسنا هک تسا
زا وا دشوکب هکلب ،دشاب یضار
« ردق و اضق »
،یدمحم(.دشاب یضار ادخ
ص ،1395 هبطخ رد ملاسلا هیلع یلع ترضح )126
هرابرد 129 یم اضر ی
-
:دنیامرف
« یمن شنادیواج تشهب هب تبسن ار ادخ زگره زج و تفیرف ناوت
اضر ،تدابع اب یمن ار وا تی
.دروآ تسدب ناوت
»
،یتشد(
ص ،1386 )175 .
.7 ادخ یارب لمع
هبطخ رد ملاسلا هیلع یلع ماما نینموملاریما 130 ی
هقردب ماگنه هب
:دنیامرفیم دوب هداد روتسد نامثع هک دیعبت نارود یط یارب رذابا
« هب ار وت یزیچ لطاب زج ،نک وجو تسج قح رد اهنت ار دوخ شمارآ
تشحو یم ار مدرم نیا یایند وت رگا.دزادنین
تسود ار وت ،یتفریذپ
یمرب نآ زا یمهس رگا و دنتشاد یمرب وت زا تسد یتفرگ
-
.دنتشاد
»
،یتشد ص ،1386
)175 هک دراد نیا زا ناشن ریما ترضح ملاک نیا
دنراد رظن رد ار ادخ طقف یلمع ره ماجنا رد ترضح بتکم ناگدش تیبرت یم و یشخبرثا هک دنناد لمع نآ صولخ نازیم هب تمایق رد یلمع ره
.تسا .8 گرم زا سرت اب هلباقم
،دشاب هتشاد یبلق داقتعا گرم زا سپ تایح و زیخاتسر زور هب هک یسک یم یلپ ار نآ هکلب ؛تشاگنا دهاوخن یگدنز نایاپ ار گرم یو هک دناد
یم لقتنم رگید ناج هب ار یم ییادن شدوجو قمع رد ،نیاربانب ؛دنک
-
دونش یم هزیگنا وا هب مادم هک
دهد ماجنا یارب ایند تصرف زا ات
8
ربارب رد لیلد نیمه هب و دنک هدافتسا کین یاهراک دوخ زا یتخس
یم ناشن تماقتسا دهد
(
،یریهز و زرواشک )1393
.
هجیتنو ثحب یریگ
یم رما نیا مزلتسم تیبرت هدومن هبلغ دوخ سفن یاوه رب ناسنا هکدشاب
و رد ار دوخ زئارغ .دیامن لیدعت تیبرت ریسم
قبط روظنم نیا یارب
دوش هتفرگ رظن رد ییاه هفلوم دیاب ملاسلا هیلع یلع ترضح تاشیامرف همشچ زا اه هفلوم نیا هک تأشن ملاسلا هیلع یلع ترضح یهلا ملع ی
،تاشیامرف نیا نداد رارق نیعلا بصن اب ،ساسا نیا رب .تسا هتفرگ رگ شیپ رد ار ادخ یگدنب ،یمدآ تلَامک رتشیب هچره بسک ریسم رد و هتف
یمرب مدق یقرت یاه هلپ ندرک یط و ،نآ عبت هب و هجیتن رد .دراد
و ینامیا یا هعماج هجیتن رد و دعتسم یناگدنب و یلاعتم یدارفا یم مهارف )فیرشلا هجرف یلاعت الله لجع(رصع یلو ترضح روهظ یارب هدامآ -
.ددرگ نشیپ ،شهوژپ جیاتن هب هجوت اب یم حرطم ریز تاداه
:ددرگ
- تفرعم تاعوضوم اب یعمج یاه هناسر و ینویزیولت یاه همانرب
ها تیروحم اب یسانش ناسنا و یسانش شنیرفآ و تقلخ فاد
دیلوت
یدراوم رد و تیوقت هعماج مدرم داحآ یهلا تخانش ماظن ات ددرگ .دوش حلاصا
- ب یتایلمع یاه حرط و یتاقیقحت یاه هژورپ هئارا و فیرعت یار
کبس رتشیب هچره نییبت فده اب هاگشناد و هزوح نارگشهوژپ فگ و یملاسا یگدنز ت
یدابع یگدنز یارب هعماج رد نآ یزاس نام
ناسنا .
- باتک نوتم رد یرگنزاب فده اب دیدج یاوتحم فیلات و یسرد یاه
شرگن رییغت ناهج و گرم ،یویند یگدنز هب تبسن نازومآ شناد
نآ زا سپ .
- هرود فیرعت کبس یهددای فده اب ناملعم یارب تمدخ نمض یاه
اب بسانتم ،یهلا فراعم نینچمه و قفوم یگدنز شزومآ نیون یاه نازومآ شناد یفطاع و یتخانش یاه یگژیو .
- رد یا هنحص یاه شیامن و ینابایخ یاه رتائت جیورت و هعسوت
داعم هب حیحص و ون شرگن دروم .
- تجا و یدرف یگدنز داعبا رشن و شرتسگ ینید ناگرزب یگدنز یعام
صخاش یاه هرهچ و .
- ماظن رد یرگنزاب و شزومآ
ریغ تیبرت شزومآ نینچمه و یمسر
لوط رد ملع و تفرعم رمتسم بسک یارب هعماج دارفا رمعلا مادام یگدنز .
ذخام و عبانم میرک نآرق
.
هغلابلا جهن ،یتشد دمحم همجرت ،
.1386
،میهاربا
،اضردیعس ،راهب تانیب ،تایاور و تایآ رظنم زا تبقاع نسح
س ا 19ل هرامش ، ،73
.1391
یدمحا ،دمحم ،ناوخا ؛مرکا ،یدابآدمحا نا رد نآ شقن و یزومآ تربع
لاس ،یولع همانشهوژپ ،)ع(یلع ماما هاگدید زا یملاسا تیبرت و قلاخا لوا هرامش ،موس 1391 ،
.
،دومحم ،نایرتخا
،1373 :نارهت ،مایپ گنهرف مود پاچ ،دمحم رشن
.
،اضریلع،یدعسا ،1391
باتک ناتسوب :مق ،داعم هلئسم و نآرق .
،نسح ،یرونا
،1393 مهن پاچ ،نخس :نارهت ،نخس زور گنهرف .
9
،دمحم ،یگیرردنب
،1378 تاراشتنا :نارهت ،کی دلج ،یگیرردنب گنهرف
لوا پاچ ،یملع .
،یتشهب محم
،د ياهشور تیبرت
يونعم
، ،قُلُخ ش
هرام ،24
1388 .
تشهب
،یلعدمحم ،یناکدرا یمخفا ؛دیعس،ی تیبرت لوصا و ینابم نییبت
لا جهن رد یعامتجا برت .هغلاب
هرامش ،مود لاس ،یملاسا تی ،4
.1386
،ینایدا ینیسح نسحلاوبا دیس
1393 ، ، .ملاسا یتیبرت ماظن اب ییانشآ
یملاسا تاراشتنا رتفد مق هیملع هزوح نیسردم هعماج :مق .
،دمحم ،یناهفصا بغار ،1386
یفطصم ،نآرقلا ظافلا تادرفم همجرت
یمیحر لوا پاچ ،ناحبس رشن :نارهت ،این .
س ،یلع ،یریصن ؛دومحمدیس،یناما ،داعم هب داقتعا یتیبرت راثآ
هرامش ،لوا لاس ،یریسفت تاعلاطم همانلصف ،4
.1389
،لیلخ ،یئارقلا ناطلس و تیبرت و میلعت رد نم شقن و هفسلف
،تیریدم
شهوژپ ،زیربت یناسنا مولع و تایبدا هدکشناد هیرشن ،یفسلف یاه
50لاس هرامش ، ،202
.1386
،الله تیانع،یفیرش قافآ همانلصف ،هغلابلا جهن رد یقلاخا تیبرت یاه شور
هرامش ،نید ،2
.1389
،دیشمج ،یردص ،نید قافآ همانلصف ،هغلابلا جهن رد یزومآ تربع و تربع
هرامش ،1
.1389
،نسح ،دیمع ،1389
،ریبکریما :نارهت ،لوا دلج ،دیمع یسراف گنهرف
مهدزاود پاچ .
ف
،یقن یلعدیس ،یناهفصا ملاسلَا ضی ،1365
،هغلابلا جهن حرش و همجرت
ملاسلَا ضیف رشن و پاچ هسسوم :نارهت .
،نسحم ،یتئارق
،1387 دلج ،رون ریسفت سرد یگنهرف زکرم :نارهت ،9
ییاه
نآرق زا .
روپربنق ،تاداس همطاف ،یدهلا مجن ؛ارهز ،
و داعم هب داقتعا یسررب
،یناسنا مولع یاه شهوژپ ،هغلابلا جهن هاگدید زا نآ یتیبرت شقن هرامش ،مجنپ لاس ،27
.1392
،میحر ،رگراک روهظ رصع رد تیبرت و میلعت
، ترضح یگنهرف داینب :مق
دوعوم یدهم 1387 ،
.
،نسحم ،یریهز ؛نسوس ،زرواشک ،تیهام
داعم یاه شور و لوصا ،فادها
یملع همانلصفود ،میرک نآرق تایآ رب ینتبم یملاسا تیبرت رد یرواب -
ملاسا تیبرت یشهوژپ لاس ،ی
هرامش ،9 ،19
.1393
،دیمح،یدمحم ،1395
هتسباو رجاه رشن :مق ،نآرق تادرفم هزوح هب
پاچ ،نارهاوخ هیملع .11
،یقتدمحم ،یدزی حابصم ،1380
صو حرش(دیواج دنپ هیلع یلع ترضح تی
دلج ،)ملاسلا هیلع نسح ماما هب ملاسلا و 1
و یشزومآ هسسوم :مق ،2
مود پاچ ،ینیمخ ماما یشهوژپ .
،یضترم ،یرهطم یریس ،1392
پاچ ،اردص :نارهت ،هغلابلا جهن رد .54
،دمحم ،نیعم ،1373
مود پاچ ،نمان :نارهت ،لوا دلج ،نیعم گنهرف .
،رصان،یزاریش مراکم
،1353 دلج ،هنومن ریسفت بتکلاراد :نارهت ،9
هیملاسلَا .
،رصان ،یزاریش مراکم ،1390
پ نینموملاریما ماما مای و هزات حرش(
)هغلابلا جهن رب یعماج 5ج ،
15 و ماما :مق ، ،)ع(بلاط یبا نبا یلع
لوا پاچ .
،نسحم ،یزیربت یوسوم
،1381 هتخاس ناسنا(ینآرق قلاخا و اوقت قلاخا ی
رون :مق ،)شیوخ ،رون یلع
لوا پاچ .
