ﺳ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ندوﺰﻓا ﺮﺛا ﯿ
ﻓ صاﻮﺧ ﺮﺑ ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯿ
ﺰ ﯾ ﮑ ﯽ ﮐ و ﯿﻔ ﯽ نوﺪﺑ ﺖﺴﺗ نﺎﻧ
ﻃ ﻦﺗﻮﻠﮔ ﯽ
راﺪﻬﮕﻧ هرود ي
ﻠﻋ ﻪﻧازﺮﻓ ﯿ
ﻫﺎﺸ
1
ﯽ ﻞﺿﺎﻓ ﺪﻤﺤﻣ ،
2
1 ﻮﺠﺸﻧاد ي ﺳﺎﻨﺷرﺎﮐ ﯽ ﺎﻨﺻ و مﻮﻠﻋ هوﺮﮔ ﺪﺷرا ﯾ
اﺬﻏ ﻊ ﯾ ﯽ ﻣﻼﺳا دازآ هﺎﮕﺸﻧاد ، ﯽ
نﺎﻬﻔﺻا ﺪﺣاو ، )
نﺎﮕﺳارﻮﺧ ( ا ،نﺎﻬﻔﺻا ، ﯾ ناﺮ
2 دﺎﺘﺳا ﯾ هوﺮﮔ رﺎ ﺎﻨﺻ و مﻮﻠﻋ ﯾ
اﺬﻏ ﻊ ﯾ ﯽ ﻣﻼﺳا دازآ هﺎﮕﺸﻧاد ، ﯽ
نﺎﻬﻔﺻا ﺪﺣاو ، )
نﺎﮕﺳارﻮﺧ ( ا ،نﺎﻬﻔﺻا ، ﯾ ناﺮ
) رﺎﺗ ﯾ ﺦ رد ﯾ ﺖﻓﺎ : 03 / 08 / 97 رﺎﺗ ﯾ ﺦ ﺬﭘ ﯾ شﺮ : 02 / 06 / 98 (
ﮑﭼ ﯿ هﺪ
ﺑﯿ رﺎﻤ ي ﻠﺳ ﯿ كﺎ ﯾ ا دﻮﺨﻟﻼﺘﺧا ﮏ ﯾ
ﻨﻤ ﯽ ﺑ ﻪﮐ هدﻮﺑ ﯿ ﻤﺋاد ﻞﻤﺤﺗ مﺪﻋ ضﺮﻌﻣ رد رﺎﻤ ﯽ
ﺎﻬﻨﺗ و ﺖﺳا ﻦﺗﻮﻠﮔ ﻪﺑ هار
ﺎﭘ نآ ﺮﺛﺆﻣ نﺎﻣرد ﯾ
ﺪﻨﺒ ي ﻪﺑ ﯾ ژر ﮏ ﯾ اﺬﻏ ﻢ ﯾ ﯽ
ﺑ ﺮﻤﻋ ﺮﺳاﺮﺳ رد ﻦﺗﻮﻠﮔﺪﻗﺎﻓ ﯿ
ﻣ رﺎﻤ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ . اﺮﺑﺎﻨﺑ ﯾ ﻟﻮﺗ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﻦ ﯿ
اﺬﻏ داﻮﻣ ﺪ ﯾ
ﯽ ﮐ ﺎﺑ و ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ ﯿﻔ
ﯿ ﻤﻫا زا ﺖ ﯿ و ﺖ ﯾ هﮋ ا ي رادرﻮﺧﺮﺑ ﺖﺳا . ا زا فﺪﻫ ﯾ ﻦ
ﻟﻮﺗ ،ﺶﻫوﮋﭘ ﯿ
ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ ﺖﺴﺗ نﺎﻧ ﺪ ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ﺎﺟ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯾ
ﺰﮕ ﯾ ﻓ و ﻦﺗﻮﻠﮔ ﻦ ﯿ
ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ﺖﺳا . ود ﺎﺑ ﺦﺳﺎﭘ ﺢﻄﺳ شور زا
ﻐﺘﻣ ﯿ ﻓ ﺮ ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ) 2 ﺎﺗ 6 ﺪﺻرد ( ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ و ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ﻪﻧاﺪﻫﺎ ) 5 ﺎﺗ 15 ﺪﺻرد ( ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا . اﺰﻓا ﺎﺑ ﯾ ﻓ ﺶ ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ﺳ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ و ﯿ
ﺴﻧاد ،ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯿ
ﻪﺘ
اﺰﻓا ﯾ ﻨﻌﻣ ﺶ ﯽ راد ي ) 05 / 0 (˂p داد نﺎﺸﻧ .ﻓ ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ﻨﻌﻣ ﺶﻫﺎﮐ ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ ﯽ
ﺳ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ﺎﻣا ؛ﺪﺷ ﻞﺨﻠﺨﺗ راد ﯿ
ﺑ ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯽ ﺛﺄﺗ ﯿ دﻮﺑ ﺮ ) 01 /0 .(˃p ﻓﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ
ﺳ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ و ﯿ
ﺮﻫ ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯾ ﺎﻬﻨﺗ ﻪﺑ ﮏ ﯾ ﯽ ﻄﺧ ﺮﺛا ﯽ ﻨﻌﻣ ﯽ راد ي ﺢﻄﺳ رد 05 /0 ﺪﻧداد نﺎﺸﻧ .
اﺰﻓا ﺎﺑ ﯾ ﻣ ﺶ ﯿ ﻓ ناﺰ ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ﺳ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ و ﯿ
ﺶﻫﺎﮐ ﺖﺑﻮﻃر ﻪﻧاﺪﻫﺎ
ﯾ ﺳ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ﺮﺛا ﺎﻣا ؛ﺖﻓﺎ ﯿ
ﻨﻌﻣ ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯽ دﻮﺒﻧ راد . ﻃ ﺖﺑﻮﻃر ،هوﻼﻋ ﻪﺑ ﯽ
راﺪﻬﮕﻧ هرود ي
دﺮﮐ ﺖﻓا ﻢﻫ .
ﻓﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ اراد ودﺮﻫ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ و ي
ﻨﻌﻣ ﺮﺛا ﯽ راد ي ﺮﺑ
ﺘﻔﺳ ﯽ ﻣ و ﺪﻧدﻮﺑ نﺎﻧ ﺖﻓﺎﺑ ﯿ
ﺘﻔﺳ ناﺰ ﯽ ﻃ ﯽ راﺪﻬﮕﻧ هرود ي
اﺰﻓا هزور رﺎﻬﭼ ﯾ
ﺶ ﯾ ﺖﻓﺎ . اﺮﺑ شزاﺮﺑ مﺪﻋ ﺺﺧﺎﺷ ي
ﻣﺎﻤﺗ ﯽ لﺪﻣ ﻨﻌﻣ ﺎﻫ ﯽ راد ) 05 /0 (˃p دﻮﺒﻧ . ﺳرﺮﺑ ﯽ
ﺎﺘﻧ ﯾ ﻬﺑ ﺞ ﯿ زﺎﺳ ﻪﻨ ي ﺳﻻﻮﻣﺮﻓ ﯿ وﺎﺣ ﺖﺴﺗ نﺎﻧ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ نﻮ ي
5 /7 ﺌﺗوﺮﭘ ﺪﺻرد ﯿ
ﺳ ﻪﻟﺎﺠﻨﮐ ﻦ ﯿ
و ﻪﻧاﺪﻫﺎ 5/
2 ﻓ ﺪﺻرد ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ اراد ي ﺮﺘﻬﺑ ﯾ ﮐ ﻦ ﯿﻔ ﯿ و هدﻮﺑ ﺖ
ﻟﻮﺗ ﺖﻬﺟ ﯿ ﭘ ﺪ ﯿ ﻣ دﺎﻬﻨﺸ ﯽ ددﺮﮔ .
ﺪﯿﻠﮐ نﺎﮔژاو : ﺳ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ،ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ ﯿ
ﮓﻧر ،ﺖﻓﺎﺑ ،نﺎﻧ ،ﻪﻧاﺪﻫﺎ
تﺎﺒﺗﺎﮑﻣ لﻮﺌﺴﻣ
:
1 - ﻪﻣﺪﻘﻣ
اﺬﻏ نﺎﻧ ي ﻠﺻا ﯽ ﺮﺸﺑ ﻪﻌﻣﺎﺟ دﺎﺣآ ي
ﻪﺑ نﻮﮔﺎﻧﻮﮔ لﺎﮑﺷا رد و هدﻮﺑ
ناﻮﻨﻋ ﯾ ﻻﺎﮐ ﮏ ي ﺳﺎﺳا ﯽ ﮋﺗاﺮﺘﺳاو ﯾ اﺬﻏ ﺪﺒﺳ رد ﮏ ﯾ
ﯽ مدﺮﻣ
ﻣ بﻮﺴﺤﻣ ﯽ
دﻮﺷ . نﺎﻧ ﺎﻫ ي ﺠﺣ ﯿ اراد ﺖﺨﭘ زا ﺲﭙﻤ ي
ﺘﻓﺎﺑ ﯽ
ﺠﻨﻔﺳا ،ﻞﺨﻠﺨﺘﻣ ﯽ
و ﯾ رﺎﮔﺪﻧﺎﻣ و هدﻮﺑ ﺖﺧاﻮﻨﮑ ي
ﺑ ﯿ ﺮﺘﺸ ي و ﺪﻧراد
ﻠﺑﺎﻗ زا ﯿ ﺮﺘﻧﺎﺳآ بﺬﺟ و ﻢﻀﻫ ﺖ ي
ﻣ رادرﻮﺧﺮﺑ ﯽ
ﺪﻨﺷﺎﺑ 1] ، 2 .[
روﺮﺿ ﻦﺗﻮﻠﮔ ي
ﺮﺗ ﯾ ﺌﺗوﺮﭘ ﻦ ﯿ درآ تﻻﻮﺼﺤﻣ ﺖﻓﺎﺑ هﺪﻧزﺎﺳ ﻦ ي
ﺮﺑ
ﺎﭘﯾ ﺴﺑ ﺮﻫﺎﻇ و ﺰﻐﻣ نﺎﻤﺘﺧﺎﺳ رد ﻪﮑﺘﺳا مﺪﻨﮔ ﻪ ﯿ
رﺎ ي تﻻﻮﺼﺤﻣ زا
درآ ي ﻬﺗ ﯿ ﻠﮐ رﻮﻃ ﻪﺑ و دراد ﺖﻟﺎﺧد مﺪﻨﮔ زا هﺪﺷ ﻪ ﯽ
ﻌﺗ ﯿﯿ هﺪﻨﻨﮐ ﻦ
ﮐﯿ ﻔﯿ ﻣ نﺎﻧ ﺖ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ 3] ، 4 .ا[ ﯾ ﻟﺎﺣ رد ﻦ ﯽ ﺴﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯿ
رﺎ ي مدﺮﻣ زا
ﺘﻧژ رﻮﻃ ﻪﺑ نﺎﻬﺟ ﯿ
ﮑ ﯽ نآ فﺮﺼﻣ و هدﻮﺒﻧ ﻦﺗﻮﻠﮔ ﻢﻀﻫ ﻪﺑ ردﺎﻗ
ا ﻂﺳﻮﺗ ﯾ ﺶﻨﮐاو زوﺮﺑ ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ داﺮﻓا ﻦ ﺎﻫ
ي ﻔﻨﻣ ﯽ ﻣ ﯽ ددﺮﮔ . اﯾ ﻦ
ﺑﯿ رﺎﻤ ي ﻌﺿ بﺬﺟ ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ ﯿ
اﺬﻏ داﻮﻣ ﻒ ﯾ
ﯽ ﻣ ﻪﻠﻤﺟ زا ﻢﻬ :
،ﻦﻫآ
ﺳا ﯿ ﻟﻮﻓ ﺪ ﯿ ﺴﻠﮐ ،ﮏ ﯿ و و ﻢ ﯾ ﻣﺎﺘ ﯿ ﻦ ﺎﻫ ي ﺑﺮﭼ رد لﻮﻠﺤﻣ ﯽ
ﻣ ﯽ و ددﺮﮔ
ﺘﻧ رد ﯿ ﺑ و ﻢﮑﺷ ﺦﻔﻧ ،لﺎﻬﺳا ،نزو ﺶﻫﺎﮐ ﻪﺠ ﯿ
رﺎﻤ ي ﻧاﻮﺨﺘﺳا يﺎﻫ ﯽ
ﭘ رد ار ﯽ دراد 5] .[
اﯾ ﺳﻻﻮﻣﺮﻓ دﺎﺠ ﯿ
اﺮﺑ نﻮ ي ﺎﭘ ﺮﺑ ﻦﺗﻮﻠﮔ ﺪﻗﺎﻓ تﻻﻮﺼﺤﻣ ﯾ
زا مﺪﻨﮔ ﻪ
ﺴﺣ صاﻮﺧ ﺮﻈﻧ ﯽ
اﺬﻏ شزرا ، ﯾ
ﯽ ، ﺬﭘ ﯾ ﻟد ﻪﺑ ،هﺪﻨﻨﮐ فﺮﺼﻣ شﺮ ﯿ
ﻞ
و و ﺐﺳﺎﻨﻣﺎﻧ ﺖﺨﭘ ﯾ
ﮔﮋ ﯽ ﺎﻫ ي ﺬﻐﺗ ﯾﻪ ا ي ﻟوا داﻮﻣ زا ﯿ
ﻪﺘﻓﺮﮔ رﺎﮑﺑ ﻪ
ﺖﺳا راﻮﺷد 6]
.[ ﻮﻘﺗ ﺖﻬﺟ ﯾ ﻨﺗﻮﻠﮔ ﻪﮑﺒﺷ ﺖ ﯽ
ﮐﺮﺗ زا ﯿ ﺌﺗوﺮﭘ تﺎﺒ ﯿﻨ ﯽ
ﻬﺗ رد ﯿ ﻣ هدﺎﻔﺘﺳا ﻦﺗﻮﻠﮔ ﺪﻗﺎﻓ نﺎﻧ ﻪ ﯽ
دﻮﺷ . ﺌﺗوﺮﭘ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻪﻠﻤﺟ زا ﯿﻨ
ﯽ
ﻣ ﯽ ﺌﺗوﺮﭘ ﻪﺑ ناﻮﺗ ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ 7] ،غﺮﻣ ﻢﺨﺗ ردﻮﭘ ،نﺎﻧ رد [
ﺌﺗوﺮﭘ ﯿ ﻮﺳ ﻦ ﯾ ﺪﺳ ،سﺪﻋ ،ﺎ ﯾ
ﻢ ﺋزﺎﮐ ﯿ ﻨﭘ بآ و تﺎﻨ ﯿ
نﺎﻧ رد ﺮ 8]
،[
اﯾ ﺌﺗوﺮﭘ ﻪﻟوﺰ ﯿ
ﻮﺳ ﻦ ﯾ ﻔﺳ و ﺎ ﯿ نﺎﻧ رد غﺮﻣ ﻢﺨﺗ هﺪ 9]
ﺌﺗوﺮﭘ ،[ ﯿ ﻦ
ﻪﻧاﺪﻫﺎﺷ نﺎﻧ رد 1
10] ا ،[ ﯾ ﺌﺗوﺮﭘ ﻪﻟوﺰ ﯿ ﺳوﺮﺧ جﺎﺗ ﻞﮔ ﻦ
2ﯽ و دﻮﺨﻧ ،
ﺑﻮﻟ ﯿ ﻠﺒﻠﺑ ﻢﺸﭼ ﺎ ﯽ
ﻓﺎﻣ رد ﯿ ﻦ 11] دﺮﮐ هرﺎﺷا [ .
ﻪﻧاﺪﻫﺎﯿﺳ )
Nigella sativa Linn (
ﻪﻟﻻآ هداﻮﻧﺎﺧ زا ،
(Ranunculaceae) ﺐﻃ رد هﺎﯿﺳ ﻪﻧاد ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ لﻮﻤﻌﻣ رﻮﻃ ﻪﺑ
ﺖﺳا هﺪﺷ ﻪﺘﺧﺎﻨﺷ ﯽﺘﻨﺳ .
ناﺮﯾا و ﺎﭘورا ،ﯽﺑﺮﻋ يﺎﻫرﻮﺸﮐ ،ﺪﻨﻫ رد
ﺖﺳا هﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﯽﻧﺎﻣرد فاﺪﻫا ياﺮﺑ .
ﻪﯾودا ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ،ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ
1. Hemp 2. Amaranth
يرﺎﻤﯿﺑ نﺎﻣرد ردو
،نﻮﺧ رﺎﺸﻓ،ﻢﺳآ نﻮﭽﻤﻫ ﯽﯾﺎﻫ ﻠﺳ
ﯿ كﺎ ،ﺖﺑﺎﯾد ،
اﺰﻧﻻﻮﻔﻧآ و ﻪﺠﯿﮔﺮﺳ ،ﺐﺗ ،ﺎﻣﺰﮔا ،دردﺮﺳ ،ﺖﯿﺸﻧوﺮﺑ ،ﻪﻓﺮﺳ ،بﺎﻬﺘﻟا ﺖﺳﺎﻬﺘﻓﺮﮔ رﺎﮐ ﻪﺑ ﺰﯿﻧ 12]
.[ ﻓﯿ ﻫﻮﺑﺮﮐ ﻪﺑ ﺮﺒ ﯿ
تارﺪ ﺎﻫ ي ﻏ ﯿ ﻞﺑﺎﻗ ﺮ
ﻣ قﻼﻃا نﺎﺴﻧا نﺪﺑ ﻂﺳﻮﺗ ﻢﻀﻫ ﯽ
اراد و دﻮﺷ ي
و ﯾ ﮔﮋ ﯽ ﺎﻫ ي
ﺘﻣﻼﺳ ﯽ ،نﻮﺧ ﺪﻨﻗ و مﺮﺳ لوﺮﺘﺴﻠﮐ ﺢﻄﺳ ﺶﻫﺎﮐ نﻮﭽﻤﻫ ﺶﺨﺑ
ﻠﺨﺗ نﺎﻣز ﺶﻫﺎﮐ ﯿ
اﺬﻏ داﻮﻣ ﻪ ﯾ
ﯽ ر زا د ﺶﻫﺎﮐ ،هدو ﯾ
،لﺎﻬﺳا و ﺖﺑﺎ
ﮔﻮﻠﺟ ﯿﺮ ي ﺖﺳا نﺎﻃﺮﺳ عاﻮﻧا زا .
ﻓﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ﯾ ﻓ ﮏ ﯿ ﺒﻃ ﺮﺒ ﯿﻌ ﯽ
اﻮﺘﺤﻣ ﺎﺑ ي ﻓ ﯿ ﺮﺒ ي ژﻮﻟﻮﻨﮑﺗ ﺮﻈﻧ زا و ﺖﺳا ﻻﺎﺑ ﯾ
ﮑ ﯽ ﻠﺑﺎﻗ دﻮﺒﻬﺑ رد ﯿ
ﺖ
ﺻﺎﺧ و فﺮﺼﻣ ﯿ
راﺪﻬﮕﻧ و بﺬﺟ ﺖ ي
ﺛﺄﺗ بآ ﯿ ﻪﺘﺴﺟﺮﺑ ﺮ ا ي ا ﯾ دﺎﺠ
ﻣ ﯽ ﺎﻬﻧ لﻮﺼﺤﻣ رد و ﺪﻨﮐ ﯾ
ﯽ ﻓ ﻪﮑﺒﺷ ﯿ ﺮﺒ ي ﺪﻌﺑ ﻪﺳ ي ا ﯾ ﻣ دﺎﺠ ﯽ ﺪﻨﮐ
13] .[ ا زا فﺪﻫ ﯾ
ﺳﻻﻮﻣﺮﻓ ،ﺶﻫوﮋﭘ ﻦ ﯿ
ﺳرﺮﺑ و نﻮ ﯽ
ﺻﻮﺼﺧ ﯿ ﮐ تﺎ ﯿﻔ ﯽ
وﺎﺣ ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ ﺖﺴﺗ نﺎﻧ ي
ﻓ ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ و ﯿ
ﻦ
ﺳ ﯿ ﺖﺳا ﺦﺳﺎﭘ ﺢﻄﺳ شور ﻪﺑ ﻪﻧاﺪﻫﺎ .
2 - شور و داﻮﻣ ﺎﻫ
2 - 1 - ﻬﺗ ﯿ ﻟوا داﻮﻣ ﻪ ﯿﻪ
ﺪﻬﺷ ﺖﮐﺮﺷ زا ﻪﺘﺳﺎﺸﻧ ﯾ
ﻪﻨ )ا ﯾ ناﺮ ( ﻓ ، ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ﺖﮐﺮﺷ زا
)CFF نﺎﻤﻟآ ( ﺰﻧآ ، ﯾ ﻣﺎﺗﻮﻠﮔ ﺲﻧاﺮﺗ ﻢ ﯿ
ﺳا و زﺎﻨ ﯿ ﺑرﻮﮑﺳآ ﺪ ﯿ
زا ﮏ
ﺗرآ ﺖﮐﺮﺷ ﯿ
ﺷ ﻦ ﯿﻤ ﯽ ) اﯾ ناﺮ ( ﺴﮐﻮﺑﺮﮐ ، ﯽ ﺘﻣ ﯿ ﺰﻟﻮﻠﺳ ﻞ )
وﯾ ﺴﻠ
3ﯽ ،
ﭼ ﯿ ﻦ ( ﺎﻣ ﻦﻏور ، ﯾ
ندﻻ نادﺮﮕﺑﺎﺘﻓآ ﻊ )اﯾ
ناﺮ ( ﺖﮐﺮﺷ زا ﺮﻤﺨﻣ و
ﺮﻓ ﯾ نﺎﻤ )اﯾ ناﺮ ( ﺮﺧ ﯾ راﺪ ي ﺪﻧﺪﺷ . ﺎﺳ ﯾ ﻓﺮﺼﻣ داﻮﻣ ﺮ ﯽ
) ﮏﻤﻧ و ﺮﮑﺷ (
ﺖﮐرﺎﻣﺮﭘﻮﺳ زا ﺎﻫ
ي ﻠﺤﻣ ﯽ ﻬﺗ ﯿ ﺪﻧﺪﺷ ﻪ .
2 - 2 - ﻬﺗ ﯿ ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ﻪ ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ﻪﻧاﺪﻫﺎ
ﻬﺗ ﺖــﻬﺟ ــﯿ ــﺳ هﺮﺘﻧﺎﺴــﻨﮐ ﻪ ﯿ
و هدازﺪــﻤﺤﻣ شور زا ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯾ
ﻧﺎــﺒﻘ ﯽ
) 1385 ( ﮐﺪﻧا ﺎﺑ ﯽ ﻐﺗ ﯿﯿ ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﺮ .
ردﻮـﭘ اﺪـﺘﺑا ،ﻪـﺻﻼﺧ رﻮـﻃ ﻪﺑ
ﻪــﻟﺎﺠﻨﮐ ــﺳ ﯿ ﻪﻧاﺪﻫﺎ ) ﺖﺒﺴــﻧ ﺎــﺑ 15:1
ﻪــﻟﺎﺠﻨﮐ و بآ (
و طﻮــﻠﺨﻣ
ﺎﻬﻧ لﻮﻠﺤﻣpH ﯾ ﯽ ﻪﺑ 12 ﻧﺎﺳر ﯿ ﺪـﺷ هﺪ . زا ﺪـﻌﺑ 2 ندز ﻢـﻫ ﺖﻋﺎـﺳ
ﻼﻣ ﯾ ﺮﺘﻧﺎﺳ ،ﻢ ﯾﻔ ﯿ ﺪﻧﺪﺷ ژﻮ . ﻧﺎﻗﻮﻓ لﻮﻠﺤﻣ ﺖﻤﺴﻗ ﯽ
فﺮـﻇ رد و اﺪـﺟ
3. Wealthy
دﯾ ﺮﮕ ي ر ﯾ ﺪﺷ ﻪﺘﺨ . ﺳا ﺎﺑpH ﯿ ا هدوﺪﺤﻣ ﺪ ﯾ
ﺮﺘﮑﻟاوﺰ ﯾ ﮏ 5/
5 ﻧﺎـﺳر ﯿ هﺪ
ﺮﺘﻧﺎﺳ ًادﺪﺠﻣ و ﺪﺷ ﯾﻔ
ﯿ ﺪﺷ ژﻮ . ﺪﻨﭼ زا ﺪﻌﺑ ﺎﻬﺘﻧا رد ﯾ
ﻮﺸـﺘﺴﺷ رﺎﺑ ﻦ ي
ﺌﺗوﺮﭘ بﻮﺳر ﯿ
ﺎـﻣد ﺎـﺑ نوآ رد و ﺪﺷ هداد ﻮﺸﺘﺴﺷ ﺮﻄﻘﻣ بآ ﺎﺑ ،ﻦ ي
40 ﺘﻧﺎﺳ ﻪﺟرد ﯿ
تﺪﻣ ﻪﺑ داﺮﮕ 24
ﺪﻧﺪﺷ ﮏﺸﺧ ﺖﻋﺎﺳ 14]
.[
2 - 3 - ﻬﺗ ﯿ ﻤﺧ ﻪ ﯿ ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ ﺖﺴﺗ نﺎﻧ ﺖﺨﭘ و ﺮ
ﺳﻻﻮﻣﺮﻓ ﯿ ﻟوا نﻮ ﯿ ﻪﺘﺳﺎﺸﻧ ﻞﻣﺎﺷ ﻪ )
93 مﺮﮔ ( بآ ، ) 50 مﺮﮔ ( ﻓ ، ﯿ ﺮﺒ
ﺳ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ) 2 ، 4 و 6 مﺮﮔ ( ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ، ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ﻪﻧاﺪﻫﺎ ) 5 ، 10 و
15 مﺮﮔ ( ﮏﻤﻧ ، ) 2 مﺮﮔ ( ﺮﮑﺷ ، ) 4 مﺮﮔ ( ﻤﺧ ، ﯿ ﺎﻣ ﺮ ﯾ ﻪ ) 2 مﺮﮔ ( ،
ﺑرﻮﮑﺳآ ﯿ ﺳا ﮏ ﯿ ﺪ ) 10 ﻣ ﯿﻠ ﯽ مﺮﮔ ( ﺰﻧآ ، ﯾ ﺮﺗ ﻢ ﻣﺎﺗﻮﻠﮔ ﺲﻧا ﯿ
زﺎﻨ ) 10
ﻣﯿ ﻠ ﯽ مﺮﮔ ( ، DATEM )
6/
0 مﺮﮔ ( و )SSL 3/
0 مﺮﮔ ( دﻮﺑ . ﻠﮐ ﯿ ﻪ
ردﻮﭘ داﻮﻣ ي ﻧارود ﻦﮐ طﻮﻠﺨﻣ رد ﯽ
،ﻪﻣادا رد و ﺪﺷ طﻮﻠﺨﻣ ﻢﻫ ﺎﺑ
د فﺮﻇ رد ﻪﮐ بآ و ﺮﮑﺷ ،ﺮﻤﺨﻣ ﯾ
ﺮﮕ ي هﺪﺷ هداد ﺪﻧﺎﻣ نﺎﻣز نآ ﻪﺑ
دﺮﮔ ﻪﻓﺎﺿا ،دﻮﺑ ﯾ
ﺪ . ﻤﺧ ندﺮﮐ طﻮﻠﺨﻣ زا ﺪﻌﺑ ﯿ
تﺪﻣ ﻪﺑ ﺮ 15
- 20
ﻗد ﯿ ﻪﻧﺎﭼ ،ﻪﻘ ﺎﻫ ي 300 ﻣﺮﮔ ﯽ ﺐﻟﺎﻗ رد ﺪﻧﺪﺷ هداد راﺮﻗ ﺎﻫ .
ﺐﻟﺎﻗ ﻪﺑ ﺎﻫ
تﺪﻣ 50 ﻗد ﯿ ﺎﻣد ﺎﺑ ﻪﻧﺎﺨﻣﺮﮔ رد ﻪﻘ ي
45 - 50 ﻧﺎﺳ ﻪﺟرد ﯿ راﺮﻗ داﺮﮕ
ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ . اﺮﻓ مﺎﻤﺗا زا ﺪﻌﺑ ﯾ
ﻤﺨﺗ ﺪﻨ ﯿ ﺐﻟﺎﻗ ،ﺮ ﺎﻣد ﺎﺑ نوآ رد ﺎﻫ ي
160
ﺘﻧﺎﺳ ﻪﺟرد ﯿ تﺪﻣ ﻪﺑ داﺮﮕ 70
ﻗد ﯿ ﺪﻧﺪﺷ ﺖﺨﭘ ﻪﻘ .
،ﺖﺨﭘ زا ﺪﻌﺑ
نﺎﻧ ور و اﺪﺟ ﺐﻟﺎﻗ زا ﺎﻫ ي
رﻮﺗ ي ﺎﻫ ي ﺎﻣد ﺎﺗ ﮏﺒﺸﻣ ي
ﺤﻣ ﯿ دﺮﺳ ﻂ
ﺪﻧﺪﺷ . نﺎﻧ ،ﻞﻣﺎﮐ نﺪﺷ ﮏﻨﺧ زا ﺪﻌﺑ ﮐ نورد ﺎﻫ
ﯿ ﻪﺴ ﺎﻫ ي ﻠﭘ ﯽ ﺗا ﯿ ﻦﻠ
ﺪﻨﺑ ﻪﺘﺴﺑ ي ﺎﺟ رد نﻮﻣزآ مﺎﺠﻧا نﺎﻣز ﺎﺗ و ي
ﮏﻨﺧ و ﮏﺸﺧ
راﺪﻬﮕﻧ ي ﺪﻧﺪﺷ .
2 - 4 - ﮔ هزاﺪﻧا ﯿﺮ ي ﺴﻧاد ﯿ ﻪﺘ
هزاﺪﻧا يﺮﯿﮔ ﺴﻧاد ﯿ ﺪﺷ ﻦﯿﯿﻌﺗ اﺰﻠﮐ ﻪﻧاد ﯽﯾﺎﺠﺑﺎﺟ شور ﻪﺑ ﻪﺘ 15]
.[
2 - 5 - ﮔ هزاﺪﻧا ﯿﺮ ي ﻞﺨﻠﺨﺗ
زاﺪﻧا ﮔ ه ﯿﺮ ي ا ﺎﺑ،ﺖﺨﭘ لوا زور رد ﻞﺨﻠﺨﺗ ﯾ
شﺮﺑ دﺎﺠ ﺎﻫ ﯾ ﯽ ﺰﻐﻣ زا
ترﻮﺻ ﻪﺑ نﺎﻧ ﯾ
ﻌﺑﺮﻣ ﻪﻌﻄﻗ ﮏ ﯽ
دﺎﻌﺑا ﻪﺑ 6
× 6 ﺘﻧﺎﺳ ﯽ مﺎﺠﻧا ﺮﺘﻣ
ﺪﺷ . ﻪﻧﻮﻤﻧ ﺰﻐﻣ ندﺮﮐ ﻦﮑﺳا حﻮﺿو ﺎﺑ ﺮﻨﮑﺳا ﻂﺳﻮﺗﺎﻫ
8 ﭘﺎﮕﻣ ﯿ ﻞﺴﮑ
ﺖﻓﺮﮔ ترﻮﺻ .
راﺰﻓا مﺮﻧ ﻂﯿﺤﻣ ﻪﺑ ﺮﻈﻧ درﻮﻣ ﺲﮑﻋ Image
ﺪﺷ ﻞﻘﺘﻨﻣJ . ﺪﻨﯾاﺮﻓ زا ﺪﻌﺑ ﺲﮑﻋ ﻪﺑ نآ ﻞﯾﺪﺒﺗ و ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ
8bit ،
ﺖﻓﺮﮔ مﺎﺠﻧا ﻞﺨﻠﺨﺗ تﺎﺒﺳﺎﺤﻣ 16]
.[
2 - 6 - ﮔ هزاﺪﻧا ﯿﺮ ي ﺖﺑﻮﻃر
ﮔ هزاﺪﻧا ﯿﺮ ي دراﺪﻧﺎﺘﺳا شور زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﺖﺑﻮﻃر مﺎﺠﻧاAOAC
ﺪﺷ 17] .[
2 - 7 - ﺠﻨﺳ ﺖﻓﺎﺑ ﯽ
ﺖﻓﺎﺑ ﯽﺳرﺮﺑ ﻪﻧﻮﻤﻧ
يﺎﻫ نﺎﻧ ﯽﻃ
،يراﺪﻬﮕﻧ ﺎﺑ هدﺎﻔﺘﺳا زا هﺎﮕﺘﺳد
ﺖﻓﺎﺑ ﺞﻨﺳ ) STM Texture Analyzer-20 ،
SANTAM ،
(Iran ﺖﻓﺎﺑ ﻞﯾﺎﻓوﺮﭘ ﺰﯿﻟﺎﻧآ نﻮﻣزآ و ﺪﺷ مﺎﺠﻧا1
. ﺒﻌﮑﻣ شﺮﺑ ﯽ ﻪﺑ نﺎﻧ
عﺎﻔﺗرا و ﺖﻣﺎﺨﺿ 20
ﯽﻠﯿﻣ ﺪﺷ هدﺎﻣآﺮﺘﻣ .
ﺲﭙﺳ بوﺮﭘ هﺎﮕﺘﺳد ﺎﺑ
ﺖﻋﺮﺳ 1 ﯽﻠﯿﻣ ﻪﯿﻧﺎﺛ ﺮﺑ ﺮﺘﻣ ﺎﺑ
ﺢﻄﺳ دﺮﮐ درﻮﺧﺮﺑ ﻪﻧﻮﻤﻧ )
ﻐﺗ ﯿﯿ ﺮ
2ﻞﮑﺷ 40 ﺪﺻرد ( ﺪﺷ مﺎﺠﻧا درﻮﺧﺮﺑ ًادﺪﺠﻣ و .
ﻦﯾا يﺎﻫﺮﺘﻣارﺎﭘ
ﯽﺘﻔﺳ ﻪﻠﻤﺟ زا نﻮﻣزآ ﯽﮕﺘﺳﻮﯿﭘ ،3
ﺮﻨﻓ ،4
ﯾ
5ﺖ ﺖﯿﻠﺑﺎﻗ و
نﺪﯾﻮﺟ ﺪﺷ ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ6
18] .[
2 - 8 - زرا ﯾﺑﺎ ﯽ ﮓﻧر
هزاﺪﻧا ﺖﻬﺟ ﮔﯿ
ﺮ ي ﺎﻫﺮﺘﻣارﺎﭘ ي ﮕﻧر ﯽ رادﺮﺑ ﺲﮑﻋ شور زا ي
رد
ﺻﻮﺼﺨﻣ ﻪﺒﻌﺟ دﺮﮔ هدﺎﻔﺘﺳﺎ
ﯾ ﺪ.
اﺮﺑ ي ﻌﺗ ﯿﯿ ﺺﺧﺎﺷ ﻦ ﺎﻫ
ي ﮕﻧر ﯽ ﺎﺑ،
ﺑرود ﯿ آ ﻦ ﯾ لﺪﻤﻧﻮﻔ 6 رادﺮﺒﺴﮑﻋ ﺶﻠﻓ نوﺪﺑ ، ي
ﺪﺷ . ﻪﺑ ﺲﮑﻋ ﺲﭙﺳ
راﺰﻓا مﺮﻧ Image J
لﺎﻘﺘﻧا ﯾ ﺺﺧﺎﺷ و ﺖﻓﺎ ﺎﻫ
ي ﻪﺒﺳﺎﺤﻣRGB
ﺪﻧﺪﺷ . لﺎﻌﻓ ﺎﺑ ﺲﭙﺳ ﺎﻀﻓ ندﺮﮐ
ي Lab ﺺﺧﺎﺷ ﺎﻫ ي
،b*
a*
و ﻌﺗL*
ﯿﯿ دﺮﮔ ﻦ ﯾ ﺪ 19] .[
2 - 9 - ﺰﺠﺗ ﯾ ﻠﺤﺗ و ﻪ ﯿ هداد ﻞ ﺎﻫ
ﺳﻻﻮﻣﺮﻓ ندروآ ﺖﺳد ﻪﺑ رﻮﻈﻨﻣ ﻪﺑ ﯿ
ﺗ نﻮ ﯿ ﺎﻫرﺎﻤ ي زا ،نﺎﻧ ﻒﻠﺘﺨﻣ
ﺦﺳﺎﭘ ﺢﻄﺳ شور )
(RSM ﻐﺘﻣ ود ﺎﺑ ﯿ ﻓ ﺮ ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ) 2 ، 4 و
6 ﺪﺻرد ( ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ و ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ﻪﻧاﺪﻫﺎ ) 5 ، 10 و 15 ﺪﺻرد ( ،
ﺎﺑ هاﺮﻤﻫ 3 ﺰﮐﺮﻣ ﻪﻄﻘﻧ ي
دﺮﮔ هدﺎﻔﺘﺳا ﯾ
ﺪ ) 12 ﺳﻻﻮﻣﺮﻓ ﯿ نﻮ .(
ﺎﻔﻟآ ﯾ ﮏ
ﺪﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد .
راﺰﻓا مﺮﻧ زا Design Expert
ﻟﺎﻧآ ﺖﻬﺟ ﯿ
ﺰ
رﺎﻣآ ي و ﻌﺗ ﯿﯿ ﻬﺑ ﻪﻄﻘﻧ ﻦ ﯿ ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﻪﻨ .
اﺮﺑ ي ﺑ ﺖﻗد ﯿ ﺶﻫﺎﮐ و ﺮﺘﺸ
ﻠﮐ ،ﺎﻄﺧ ﯿ نﻮﻣزآ ﻪ ﺪﻧﺪﺷ مﺎﺠﻧا راﺮﮑﺗ ﻪﺳ ﺎﺑ ﺎﻫ .
ﺪﻫﺎﺷ ﻪﻧﻮﻤﻧ ود
)ﯾ ﮑ ﯽ ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ﺪﻗﺎﻓ ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ﻓ و ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ﺎﭘ ﺮﺑ ﯾ ﻪ
1. Texture Profile Analyzer 2. Deformation
3. Hardness 4. Cohesivness 5. Springiness 6. Chewiness
د و ﻪﺘﺳﺎﺸﻧ ﯾ
ﺮﮕ ي ﺮﺑ ﻂﻘﻓ ﺎﭘ ﯾ مﺪﻨﮔ درآ ﻪ (
اﺮﺑ ي ﺎﻘﻣ ﯾ ﻌﺗ و ﻪﺴ ﯿﯿ ﻦ
اﺮﺷ ﯾ ﻬﺑ ﻪﻄﻘﻧ ﻂ ﯿ
دﺮﮔ هدﺎﻔﺘﺳا ﻪﻨ ﯾ
ﺪ.
ﺻﻮﺼﺧ ﯿ ﺘﻓﺎﺑ تﺎ ﯽ زا ﺖﺑﻮﻃر و
ﻔﻠﺗ ﯿ شور ﻖ RSM ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا نﺎﻣز رﻮﺘﮐﺎﻓ و .
ﻐﺘﻣ حﻮﻄﺳ ﯿ ﺎﻫﺮ ي
ﺎﻫﺪﮐ و ﻞﻘﺘﺴﻣ ي
لوﺪﺟ رد ﻪﻃﻮﺑﺮﻣ 1
هﺪﺷ ﺮﮐذ ﺪﻧا . لوﺪﺟ رد ﺰﺠﺗ
ﯾ راو ﻪ ﯾ ﺎﻬﻧ ﺲﻧﺎ ﯾ ﯽ ﻐﺗ ﻊﺑﺎﻨﻣ ،هﺪﺷ حﻼﺻا و ﯿﯿ
ﻏ تاﺮ ﯿ ﻨﻌﻣ ﺮ ﯽ د را
ﻏ نآ ﺖﻠﻋ ﻪﮐ ﺖﺳا هﺪﺷ فﺬﺣ ﯿﺮ
ﻨﻌﻣ ﯽ و شزاﺮﺑ مﺪﻋ نﺪﺷ راد
ﺮﺿ فﻼﺘﺧا ﺶﻫﺎﮐ ﯾ
ﺒﺗ ﺐ ﯿﯿ ﻌﻗاو ﻦ ﯽ ﭘ و ﯿ ﺶ ﺑﯿﻨ ﯽ ﺖﺳا هﺪﺷ .
Table 1 Range and their levels of each independent variable in response surface methodology model
Overall Acceptability +1 0
-1 Symbols
Independent variables
6 4
2 A
Potato fiber
15 10
5 B
Nigella sativa Linn concentrate
3 - ﺎﺘﻧ ﯾ ﺚﺤﺑ و ﺞ
3 - 1 - ﺎﺘﻧ ﯾ ﺴﻧاد ﺞ ﯿ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻪﺘ ﺎﻫ
ﺴﻧاد ﯿ و ﻪﺘ ﯾ ﮔﮋ ﯽ ﺴﺑ ﯿ ﻤﻬﻣ رﺎ ﯽ اﻮﻧﺎﻧ تﻻﻮﺼﺤﻣ رد ﯾ
ﯽ ﻣ رﺎﻤﺷ ﻪﺑ ﯽ دور
زﯾ ور اﺮ ي ﺛﺄﺗ هﺪﻨﻨﮐ فﺮﺼﻣ ﻂﺳﻮﺗ لﻮﺼﺤﻣ بﺎﺨﺘﻧا ﯿ
راﺬﮔﺮ
ﺖﺳا 20] .[ ﺛﺄﺗ ﯿ دﺎﻘﻣ ﺮ ﯾ ﻓ ﺮ ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ و ﯿ
ﻦ
ﺳ ﯿ ﺴﻧاد ﺮﺑ ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯿ
ﻓ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﻪﺘ ﯿ
ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ و
ﺌﺗوﺮﭘ ﯿ ﺳ ﻦ ﯿ ﺮﻫ ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯾ
ﺎﻬﻨﺗ ﻪﺑ ﮏ ﯾ
ﯽ ﻄﺧ ﺮﺛا ﯽ ﻔﻨﻣ ﯽ ﻨﻌﻣ ﯽ راد ي
) 01 / 0 (˂p ﺴﻧاد ﺮﺑ ﯿ ﺪﻧراد ﻪﺘ . ا ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا ﯾ
ﺢﻄﺳ رد رﻮﺘﮐﺎﻓ ود ﻦ
95 % ﻨﻌﻣ ﯽ ﻧ راد ﯿ ﺖﺴ . ﻓﯿ ﺗﺮﺗ ﻪﺑ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ و ﺮﺒ ﯿ
مود ﻪﺟرد ﺮﺛا ﺐ
ﻨﻌﻣ ﯽ راد ) 05 / 0 (˂p ﻏ و ﯿ ﻨﻌﻣ ﺮ ﯽ ﺪﻧداد نﺎﺸﻧ راد .
ﻞﮑﺷ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ 1
لوﺪﺟ و 2 ﻣ ﯽ ﺘﻧ ناﻮﺗ ﯿ اﺰﻓا ﺎﺑ ﻪﮐ ﺖﻓﺮﮔ ﻪﺠ ﯾ
ﻓ ﺶ ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ
ﺴﻧاد ﯿ اﺰﻓا ﻪﺘ ﯾ اﺰﻓا ﺎﺑ و ﺶ ﯾ
ﻣ ﺶ ﯿ ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ناﺰ ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ،ﻪﻧاﺪﻫﺎ
ﺴﻧاد ﯿ اﺰﻓا ﻪﺘ ﯾ ﮐﺪﻧا ﺶ ﯽ ﺮﺛا نآ زا ﺲﭘ و ي
ﻣ ﺮﺑ ﯿ ﺴﻧاد ناﺰ ﯿ دراﺪﻧ ﻪﺘ .
ﻪﻈﺣﻼﻣ ﻞﺑﺎﻗ رﻮﻃ ﻪﺑ نﺎﻧ ﻢﺠﺣ ا
ي ﻣ ﻪﺑ ﯿ ﻠﭘ ناﺰ ﯽ رﺎﮐﺎﺳ ﯾ ﺎﻫﺪ ي ﺎﺑ
ﻟﻮﮑﻟﻮﻣ نزو ﯽ
ﮕﺘﺴﺑ ،ﺮﻤﺨﻣ سﺮﺘﺳد رد و ﮏﭼﻮﮐ ﯽ
دراد . ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ
ا ﻪﺑ ﯾ ا رد ﻪﮑﻨ ﯾ ﻣ ،ﺶﻫوﮋﭘ ﻦ ﯿ
ﻫﻮﺑﺮﮐ ناﺰ ﯿ ﻓﺮﺼﻣ تارﺪ ﯽ
،ﺖﺳا ﺖﺑﺎﺛ
ا زا ﯾ ﻐﺗ وﺮﻨ ﯿﯿ ﺴﻧاد تاﺮ ﯿ ﻣ ار ﻪﺘ ﯽ ﺗ ﺎﻧاﻮﺗ ﻪﺑ ناﻮ ﯾ
ﯽ ﻤﺧ توﺎﻔﺘﻣ ﯿ
رد ﺎﻫﺮ
راﺪﻬﮕﻧ ي د ي ﺴﮐا ﯿ ﺖﺴﻧاد طﻮﺑﺮﻣ ﻦﺑﺮﮐ ﺪ .
ﻣ ﺮﻈﻧ ﻪﺑ ﯽ ﻪﮐ ﺪﺳر
ﺌﺗوﺮﭘ رﻮﻀﺣ ﯿ
ﻦ ﺎﻣد رد ﻪﮐ هﺪﺷ ﺚﻋﺎﺑ ﺎﻫ ي
ﺳارﻮﺗﺎﻧد رﺎﭼد ﻻﺎﺑ ﯿ
نﻮ
ﻞﻣﺎﺣ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ و ﺪﻧﻮﺷ ﺎﻫ
ي رﺎﺘﺧﺎﺳ ي ﻫ و ﻪﺘﺳﺎﺸﻧ ﺎﺑ ﯿ
ﺋﻮﻠﮐورﺪ ﯿ ﺎﻫﺪ
ﺪﻨﻨﮐ ﻞﻤﻋ . ﺎﻧاﻮﺗ ﯾ ﯽ ﮑﺸﺗ ﯿ ﺌﺗوﺮﭘ رﺎﺘﺧﺎﺳ ﻞ ﯿ
ﻦ ﺎﻧاﻮﺗ ﻪﺑ ﺎﻫ ﯾ
ﯽ ﻮﺗ و مر ﺻﻮﺼﺧ
ﯿ ﺴﻟﻮﻣا تﺎ ﯿ
ﮔﺪﻨﻨﮐ نﻮ ﯽ ﮕﺘﺴﺑ نﺎﺷ ﯽ
دراد 21] .[ ﺖﻠﻋ
اﺰﻓا ﯾ ﺴﻧاد ﺶ ﯿ اﺰﻓا ﺎﺑ ﺖﺴﺗ نﺎﻧ ﻪﺘ ﯾ
ﻣ ﺶ ﯿ ﺳ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ناﺰ ﯿ
و ﻪﻧاﺪﻫﺎ
ﻓﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ﺌﺗوﺮﭘ ﻂﺳﻮﺗ بآ بﺬﺟ ، ﯿ
ﻓ و ﻦ ﯿ اﺰﻓا و ﺮﺒ ﯾ ﺶ
وﯾ زﻮﮑﺴ ﯾ ﺤﻣ ﻪﺘ ﯿ ﺘﻧ رد و ﻂ ﯿ نﺎﻧ ﺖﺨﭘ مﺎﮕﻨﻫ ﻪﺑ اﻮﻫ طﺎﺴﺒﻧا مﺪﻋ ﻪﺠ
ﺖﺳا ﺖﺴﺗ .
ا زا ﯾ د نﺎﻧ ﻢﺠﺣ ﺶﻫﺎﮐ ،وﺮﻨ دﺎﻘﻣ ر
ﯾ ﻻﺎﺑ ﺮ ي ﺌﺗوﺮﭘ ﯿ ﻦ
ﻣ ﯽ ﺷﺎﻧ ﺪﻧاﻮﺗ ﯽ ﻻﺎﺑ ماﻮﻗ زا ي
ﻤﺧ ﯿ ﺪﺷﺎﺑ ﺮ . ﻠﮐ رﻮﻃ ﻪﺑ ﯽ و ﺖﻣوﺎﻘﻣ ،
ﻤﺧ ماﻮﻗ ﯿ ﺎﻬﻧ ﺮ ﯾ ﯽ ﺘﺳﻻا ﺶﻫﺎﮐ ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ ﯿ
ﺴ ﯿ ﻃ مرﻮﺗ ﺶﻫﺎﮐ و ﻪﺘ ﯽ
اﺮﻓ ﯾ ﻤﺨﺗ ﺪﻨ ﯿ ﻣ ﺮ ﯽ ددﺮﮔ 22] .[ اﺰﻓا ﺎﺑ نﺎﻧ صﻮﺼﺨﻣ ﻢﺠﺣ ﺶﻫﺎﮐ ﯾ
ﺶ
ﻣﯿ ﺌﺗوﺮﭘ ناﺰ ﯿ ﺋزﺎﮐ ﻦ ﯿ ﻣﻮﺒﻟآ و ﻦ ﯿ
ﺑ ﻢﻫ ًﻼﺒﻗ غﺮﻣ ﻢﺨﺗ ﻦ ﯿ
هﺪﺷ نﺎ
دﻮﺑ 23] .[ ﻨﭽﻤﻫ ﯿ ﺌﺗوﺮﭘ ندوﺰﻓا ،ﻦ ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ) 2 ﺪﺻرد ( ﻢﺠﺣ
اﺰﻓا ار نﺎﻧ ﯾ ﻣ ﺶ ﯽ دﺎﻘﻣ رد و ﺪﻫد ﯾ
ﻻﺎﺑ ﺮ ) 10 ﺪﺻرد ( ًادﺪﺠﻣ ﻢﺠﺣ
ﻣ ﺶﻫﺎﮐ ﯽ ﯾ ﺪﺑﺎ 7] .[ نارﺎﮑﻤﻫ و ﺖﮐوﺮﮐ ) 1
2011 ( ﻪﮐ ﺪﻧدﺮﮐ شراﺰﮔ
ا ندوﺰﻓا ﺎﺑ ﯾ
ﺌﺗوﺮﭘ ﻪﻟوﺰ ﯿ ﻮﺳ ﻦ ﯾ اﺰﻓا نﺎﻧ ﻢﺠﺣ اﺪﺘﺑا ،ﺎ ﯾ
دﺎﻘﻣ رد و ﺶ ﯾ
ﺮ
ﻣ ﺶﻫﺎﮐ نﺎﻧ ﻢﺠﺣ ﺮﺗﻻﺎﺑ ﯽ
ﯾ ﺪﺑﺎ . ﻔﺳ صﻮﺼﺧ رد ﯿ
ﺎﻬﻨﺗ غﺮﻣ ﻢﺨﺗ هﺪ
دﺎﻘﻣ رد ﯾ ﻨﻌﻣ ﺮﺛا ﻻﺎﺑ ﺮ ﯽ
ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ نﺎﻧ ﻢﺠﺣ ﺮﺑ راد .
ندوﺰﻓا
ﺌﺗوﺮﭘ ﯿ ﻮﺳ ﻦ ﯾ ﺎﻘﻣ رد ار نﺎﻧ صﻮﺼﺨﻣ ﻢﺠﺣ ،نژﻼﮐ و ﺎ ﯾ
ﻪﻧﻮﻤﻧ ﺎﺑ ﻪﺴ
داد ﺶﻫﺎﮐ ﺪﻫﺎﺷ 9]
.[
3 - 2 - ﻧﺘ ﺎﯾ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻞﺨﻠﺨﺗ ﺞ ﺎﻫ
ﻞﺨﻠﺨﺗ ﯾ ﮑ ﯽ زا يﺎﻫﺮﺘﻣارﺎﭘ ﻢﻬﻣ
ﺰﻐﻣ نﺎﻧ ﺖﺳا و ﻪﺑ رﻮﻃ ﻠﮐ ﯽ
هرﺎﺷا ﻪﺑ رﺎﺘﺧﺎﺳ ﺬﻓﺎﻨﻣ رد ﺰﻐﻣ نﺎﻧ د درا و ﯾ ﮑ ﯽ زا يﺎﻫﺮﺘﻣارﺎﭘ ﻢﻬﻣ
رد ﻌﺗ ﯿﯿ ﻦ صاﻮﺧ ﮐ ﯿﻔ ﯽ ﺰﻐﻣ نﺎﻧ ﻣ رﺎﻤﺷ ﻪﺑ ﯽ دور 24] .[
1. Crockett et al.
Table 2 Regression coefficients of responses models fitting for effect of potato fiber and Nigella sativa Linn concentrate on the physical characteristics of gluten-free toast bread
Porosity Density
Term
16.91***
0.8150***
K0
10.07***
-0.1298***
A
6.69 -.0487***
B
-1.46 0.0171*
AB
-0.69**
0.0102**
A2
-0.33 0.0023
B2
- -
A2B
0.0731***
-0.00075*
AB2
0.441 0.387
Lack of fit (p-value)
0.685 0.800
R2
Significance level: * p˂0.1; ** p˂0.05; *** p˂0.01.
Fig 1 Counter plots showing the effect of potato fiber and Nigella sativa Linn concentrate on the density (A) and porosity (B) of gluten-free toast bread
ﻓﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ﻄﺧ ﺮﺛا ﯽ ﻨﻌﻣ ﺖﺒﺜﻣ ﯽ راد ي ﺢﻄﺳ رد 99
% نﺎﺸﻧ
هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ﺎﻣا ؛داد ﻓ ﺎﺑ نآ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا و
ﯿ ﻨﻌﻣ ﺮﺒ ﯽ راد ) 05 / 0 (˃p دﻮﺒﻧ .
ﻧ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ مود ﻪﺟرد ﺮﺛا ﯿ
ﻨﻌﻣ ﺰ ﯽ ﻓ ﺎﻣا ؛دﻮﺒﻧ راد ﯿ
ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ
اراد ي ﻔﻨﻣ مود ﻪﺟرد ﺮﺛا ﯽ
ﻨﻌﻣ ﯽ راد ي ) 05 /0 (˂p ﺖﺳا ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ .
ﻞﮑﺷ ﻪﺑ 1 لوﺪﺟ و 2 ﻣ ﯽ ﺘﻧ ناﻮﺗ ﯿ اﺰﻓا ﺎﺑ ﻪﮐ ﺖﻓﺮﮔ ﻪﺠ ﯾ
ﻓ ﺶ ﯿ ﺮﺒ
ﺳ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ ﻞﺨﻠﺨﺗ ، ﺶﻫﺎﮐ
ﯾ ﻣ و ﻪﺘﻓﺎ ﯿ ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ناﺰ ﯿ
ﻦ
ﺳ ﯿ ا ﺮﺑ ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯾ
ﺑ رﻮﺘﮐﺎﻓ ﻦ ﯽ
ﺛﺄﺗ ﯿ ﺖﺳاﺮ .و ﯾ نارﺎﮑﻤﻫ و كاﺰﺘ )
2016 (
اﺰﻓا ﺎﺑ ﻪﮐ ﺪﻧدﺮﮐ شراﺰﮔ ﯾ
ﻣ ﺶ ﯿ ﺌﺗوﺮﭘ ناﺰ ﯿ ﺳ ﻦ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ﻞﺨﻠﺨﺗ ،
ﻣ ﺶﻫﺎﮐ نﺎﻧ رد ﯽ
ﯾ ﺪﺑﺎ 7] .[ ﺎﺘﻧ ﯾ ﻘﺤﺗ ﺞ ﯿ د ﻖ ﯾ ﺮﮕ ي ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ
ﺌﺗوﺮﭘ ندوﺰﻓا ﯿ
ﻦ ﺎﻫ ي ﮕﻧﺮﻓ دﻮﺨﻧ ﯽ
ﭘﻮﻟ ،نژﻼﮐ ، ﯿ
ﻮﺳ و ﻦ ﯾ ار ﻞﺨﻠﺨﺗ ﺎ
اﺰﻓا ﯾ ﺶ ﺴﻧاد ﺎﻣا ﯿ ﻟﻮﻠﺳ ﻪﺘ ﯽ ﻣ ﺶﻫﺎﮐ ار ﯽ
ﺷﺎﻧ ﻪﮐ ﺪﻫد ﯽ
اﺰﻓا زا ﯾ ﺶ
ﺌﺗوﺮﭘ ندوﺰﻓا ﺎﺑ ﺎﻬﻧآ ﺬﻓﺎﻨﻣ ﯿ
ﻣ ﻦ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ 21] .[
3 - 3 - ﺎﺘﻧ ﯾ نﺎﻧ ﺖﺑﻮﻃر ﺞ
ﻐﺗ ﯿﯿ ﻃ رد ﺖﺑﻮﻃر تاﺮ ﯽ
لوﺪﺟ رد نﺎﻣز 3
ﻣ نﺎﺸﻧ ﯽ ﻓ ﻪﮐ ﺪﻫد ﯿ ﺮﺒ
ﺳ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ راﺪﻬﮕﻧ نﺎﻣز و ي
ﻄﺧ ﺮﺛا ﯽ ﻨﻌﻣ ﺖﺒﺜﻣ ﯽ
راد ي ﺮﺑ
ﻐﺗ ﯿﯿ ﺢﻄﺳ رد ﺖﺑﻮﻃر تاﺮ 99
% رد ؛دراد ﺗرﻮﺻ ﯿ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ﺮﺛا ﻪﮑ
ﺌﺗوﺮﭘ ﯿ ﺳ ﻦ ﯿ ﻏ ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯿ ﻨﻌﻣﺮ ﯽ راد ) 05 / 0 ( p ˃ ﺖﺳا . ا ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا ﯾ
ﻦ
ﺢﻄﺳ رد رﻮﺘﮐﺎﻓ ود 99
% ﻨﻌﻣ ﯽ ﺖﺳا ﺖﺒﺜﻣ و راد .
مود ﻪﺟرد ﺮﺛا
ﻓﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ و ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ﻨﻌﻣ ﻢﻫ ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯽ
دﻮﺒﻧ راد .
رد لوﺪﺟ 3 ﻓ ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ﺳ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ، ﯿ
ﻧآ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا ،ﻪﻧاﺪﻫﺎ و ﺎﻬ
ﺮﺛا ﺎﻬﻧآ مود ﻪﺟرد ي
نﺎﻧ ﺖﺑﻮﻃر ﺮﺑ ﺎﻫ
ي ﻃ ﺖﺴﺗ ﯽ راﺪﻬﮕﻧ هرود ي
ﺪﻧداﺪﻧ نﺎﺸﻧ .
ﻞﮑﺷ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ 2
اﺰﻓا ﺎﺑ ، ﯾ ﻣ ﺶ ﯿ ﻓ ناﺰ ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ
ﺎﻫ زور رد ي
ﻐﺗ نوﺪﺑ ﺖﺑﻮﻃر ،مود و لوا ﯿﯿ
ﻟو ﺖﺳا ﺮ ﯽ زور رد
ﭘ ﺶﻫﺎﮐ نﺎﻧ ﺖﺑﻮﻃر مرﺎﻬﭼ ﯿ
دﺮﮐ اﺪ . اﺰﻓا ﺎﺑ ﯾ ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ﺶ ﯿ
ﻦ
(A) (B)
ﺳ ﯿ ﺎﻫزور رد ﻪﻧاﺪﻫﺎ ي
وا ﻪﺑ ﺖﺑﻮﻃر ،مرﺎﻬﭼ و ل ﯾ
ﺶﻫﺎﮐ هزاﺪﻧا ﮏ
ﯾ ﻟو ؛ﺖﻓﺎ ﯽ داد نﺎﺸﻧ ﺶﻫﺎﮐ تﺪﺷ ﻪﺑ مود زور رد .
ﻠﮐ رﻮﻄﺑ ﯽ رد
ﻃ ﯽ ﭘ ﺶﻫﺎﮐ ﺖﺴﺗ نﺎﻧ ﺖﺑﻮﻃر نﺎﻣز ﯿ
ﺖﺳا هدﺮﮐ اﺪ .
ﻘﺣ رد ﯿ ،ﺖﻘ
ﺌﺗوﺮﭘ ﯿ ﻓﺮﻇ ﻪﻄﺳاو ﻪﺑ ﻦ ﯿ
راﺪﻬﮕﻧ ﺖ ي
ﻣ ،بآ ﯽ ﺑﻮﺧ ﻊﻧﺎﻣ ﺪﻧاﻮﺗ ﯽ
رد
اﻮﻧﺎﻧ تﻻﻮﺼﺤﻣ رد ﺖﺑﻮﻃر ﺖﻓا ﺮﺑاﺮﺑ ﯾ
ﯽ ﺪﺷﺎﺑ . ﺌﺗوﺮﭘ ﺮﺑ هوﻼﻋ ﯿ
ﻦ ،
ﻓﯿ ﻣ ﻢﻫ ﺮﺒ ﯽ ﻤﻬﻣ رﻮﺘﮐﺎﻓ ﺪﻧاﻮﺗ ﯽ
ﺪﺷﺎﺑ ﺖﺑﻮﻃر ﺖﻓا ﺶﻫﺎﮐ رد .
ﻓﯿ ﻓﺮﻇ ﺎﻫﺮﺒ ﯿ راﺪﻬﮕﻧ ﺖ ي
ﻻﺎﺑ بآ ﯾ ﯽ ﻣ و ﺪﻧراد ﯽ
ﻪﻄﺳاو ﻪﺑ ﺪﻨﻧاﻮﺗ
ﭘﯿ ﺎﻫﺪﻧﻮ ي ﻫ ﯿ ﻧژورﺪ ﯽ ﺪﻧراد ﻪﮕﻧ دﻮﺧ رد ار بآ ، 22]
. [ ﻨﭽﻤﻫ ﯿ ،ﻦ ﺰﻧآ
ﯾ ﻣﺎﺗﻮﻠﮔ ﺲﻧاﺮﺗ ﻢ ﯿ
ﮑﺸﺗ ﺎﺑ زﺎﻨ ﯿ ﭘ ﻞ ﯿ ﺿﺮﻋ ﺪﻧﻮ ﯽ ﺑ ﯿ ﺳا ﻦ ﯿ ﻣآ ﺪ ﯿ ﻪﻨ ﺎﻫ ي
ﻣﺎﺗﻮﻠﮔ ﯿ ﻟ و ﻦ ﯿﺰ ﯾ ﮑﺸﺗ و ﻦ ﯿ ﺷ ﻞ ﻣ ﻪﮑﺒ ﯽ ﺳ بآ ﺪﻧاﻮﺗ ﯿ
ماد ﻪﺑ ار ﻢﺘﺴ
اﺰﻓا ﺐﺒﺳ و دزاﺪﻧا ﯾ
ﻓﺮﻇ ﺶ ﯿ راﺪﻬﮕﻧ ﺖ ي
دﻮﺷ بآ . ،ﻊﻗاو رد ﻪﺑ
ﻟﺎﻌﻓ ﺖﻠﻋ ﯿ ﭘ ﺖ ﯿ ﺿﺮﻋ ﺪﻧﻮ ﯽ ﺰﻧآ هﺪﻨﻫد ﯾ
ﻣﺎﺗﻮﻠﮔ ﺲﻧاﺮﺗ ﻢ ﯿ
ﺐﺒﺳ زﺎﻨ
ﮑﺸﺗ ﯿ ﻠﭘ ﻞ ﯿ ﺎﻫﺮﻤ ي ﺌﺗوﺮﭘ ﯿﻨ ﯽ ﻓﺮﻇ ﺎﺑ ﯿ راﺪﻬﮕﻧ ﺖ ي
ﻻﺎﺑ بآ
ﻣ ﯽ دﻮﺷ 25] .[ ﻧ ﺎﺘﯾ ﻘﺤﺗ ﺞ ﯿﻘ ﯽ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ندوﺰﻓا ﺎﺑ
ﺌﺗوﺮﭘ ﯿ ﻔﺳ و ﺞﻧﺮﺑ سﻮﺒﺳ ﻦ ﯿ
ﻢﺨﺗ هﺪ نوﺪﺑ نﺎﻧ ﺖﺑﻮﻃر ﺖﻓا غﺮﻣ
ﺎﻘﻣ رد ﻦﺗﻮﻠﮔ ﯾ
ﺶﻫﺎﮐ،ﺪﻫﺎﺷ ﺎﺑ ﻪﺴ ﯾ
ﺖﻓﺎ 22] .[
Fig 2 One factor plots showing the effect of potato fiber and Nigella sativa Linn concentrate on the moisture content of gluten-free toast bread (■,Black: Day 1; ▲,Red: Day 2; ●,Green: Day 4)
3 - 4 - ﺎﺘﻧ ﯾ ﺻﻮﺼﺧ ﺞ ﯿ
ﺘﻓﺎﺑ تﺎ ﯽ نﺎﻧ
زرا ﯾﺑﺎ ﯽ ﺻﻮﺼﺧ ﯿ ﻤﺧ تﺎ ﯿ ﻤﻬﻣ ﺮﺘﻣارﺎﭘ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﺮ ﯽ
دﺮﮑﻠﻤﻋ رد
ﻤﺧ ﯿ ﻣ بﻮﺴﺤﻣ ﺮ ﯽ
ز دﻮﺷ ﯾ ا اﺮ ﯾ ﺻﻮﺼﺧ ﻦ ﯿ
ﺗﺎﻋﻼﻃا تﺎ ﯽ
درﻮﻣ رد
ﺎﻫرﺎﺘﺧﺎﺳ ي ﻣ ﻦﺗﻮﻠﮔ و ﻪﺘﺳﺎﺸﻧ ﯽ
ﺪﻫد . ا ﻪﻄﺳاو ﻪﺑ ﯾ
ﻪﮑﻨ
ﺮﺗﺎﻣ ﯾ ﺲﮑ ﺎﻫ ي ﻤﺧ ﯿ ﺎﻫﺮ ي رﺎﺘﺧﺎﺳ ظﺎﺤﻟ زا ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ ي
ﺎﺑ
ﻤﺧ ﯿ ﺎﻫﺮ ي ﻦﺗﻮﻠﮔ زرا ،ﺪﻨﺘﺴﻫ توﺎﻔﺘﻣ راد ﯾﺑﺎ
ﯽ ژﻮﻟﻮﺋر ﯾ ﮑ ﯽ
ﺮﺗﺎﻣ ﯾ ﺲﮑ ﺎﻫ ي ﻣ ﻦﺗﻮﻠﮔ نوﺪﺑ ﯽ
ﺮﮕﻧﺎﺸﻧ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﺪﻧاﻮﺗ ي
رد
ﺻﻮﺼﺧ ﯿ دﺮﮑﻠﻤﻋ تﺎ ي
ﺪﻌﺑ ي ﻤﺧ ﯿ ﺪﺷﺎﺑ ﺮ 23] .[ ﺘﻔﺳ
ﯽ ﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ: ﯾ
ﻐﺗ ﺞ ﯿﯿ ﺘﻔﺳ تاﺮ ﯽ ﻃ رد ﯽ لوﺪﺟ رد نﺎﻣز 3
ﻓ رﻮﺘﮐﺎﻓ ﻪﺳ ﺮﻫ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﯿ
ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ، ﯿ
ﻦ
ﺳ ﯿ راﺪﻬﮕﻧ نﺎﻣز و ﻪﻧاﺪﻫﺎ ي
ﻐﺗ ﺮﺑ ﯿﯿ ﺘﻔﺳ تاﺮ ﯽ ﺢﻄﺳ رد 99 % اراد ي
ﻨﻌﻣ ﺮﺛا ﯽ ﺘﺒﺜﻣ راد ﯽ ﺪﻨﺘﺴﻫ . ا ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا ﯾ
ﻨﻌﻣ رﻮﺘﮐﺎﻓ ود ﻦ ﯽ
راد
) 05 / 0 (˃p دﻮﺒﻧ . ﻓ ﺎﻬﻨﺗ ﯿ اراد ﺮﺒ ي ﺢﻄﺳ رد ﺖﺒﺜﻣ مود ﻪﺟرد ﺮﺛا
01 /0 دﻮﺑ ﻨﭽﻤﻫ . ﯿ ﺎﻫرﻮﺘﮐﺎﻓ ،ﻦ ي
ﻫ ﻪﻃﻮﺑﺮﻣ ﯿ ﺛﺄﺗ ﻪﻧﻮﮕﭽ ﯿ ﻨﻌﻣ ﺮ ﯽ راد ي
ﻣ ﺮﺑ ﯿ ﺘﻔﺳ ناﺰ ﯽ ﻃ ﯽ نﺎﻣز ) زور ﺎﻫ ي 1 ، 2 و 4 ( دراﺪﻧ .
Fig 3 One factor plots showing the effect of potato fiber and Nigella sativa Linn concentrate on the hardness of
gluten-free toast bread (■,Black: Day 1; ▲,Red: Day 2; ●,Green: Day 4)
ﻞﮑﺷ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ 3
اﺰﻓا ﺎﺑ ﯾ ﻓ ﺶ ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ ﺘﻔﺳ ﯽ رد ،نﺎﻧ
ﺎﻫزور ي اﺰﻓا اﺪﺘﺑا مرﺎﻬﭼ و مود ،لوا ﯾ
ﭘ ﺶ ﯿ ﻣ اﺪ ﯽ ﻟو ﺪﻨﮐ ﯽ زا ﺲﭘ
ﻐﺗ نوﺪﺑ نآ ﯿﯿ
ﻣ ﺮ ﯽ ﺪﻧﺎﻣ . ﺳ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ صﻮﺼﺧ رد ﯿ
اﺰﻓا ﺎﺑ ،ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯾ
ﺶ
ﻣﯿ ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ناﺰ ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ﺎﻫزور رد ﻪﻧاﺪﻫﺎ ي
اﺰﻓا ،مود و لوا ﯾ
ﺶ
ﯾ اﺰﻓا اﺪﺘﺑا ،مرﺎﻬﭼ زور رد و ﺖﻓﺎ ﯾ
ﺗ نآ زا ﺲﭘ و ﺶ ﻐﯿ
ﯿ دﺮﮑﻧ ﺮ . رﻮﻄﺑ
ﻠﮐ ﯽ ﻃ رد ، ﯽ ﻣ نﺎﻣز ﯿ ﻐﺗ ناﺰ ﯿﯿ ﺘﻔﺳ تاﺮ ﯽ اﺰﻓا ﺖﺴﺗ نﺎﻧ ﯾ
ﻣ ﺶ ﯽ ﯾ ﺪﺑﺎ
ﻐﺗ ﺎﻣا ﯿﯿ ﻃ نآ تاﺮ ﯽ
زور ﺎﻫ ي مرﺎﻬﭼ زور رد و ﺮﺘﻤﮐ مود و لوا
ﺪﺷ ﯾ ﺖﺳا ﺮﺗﺪ . ﺸﻫوﮋﭘ رد ﯽ ﺻﻮﺼﺧ ﻪﮐ ﺪﺷ شراﺰﮔ ﯿ
ﺘﻓﺎﺑ تﺎ ﯽ
ﻤﺧ ﯿ ﺛﺄﺗ ﺖﺤﺗ ﺮ ﯿ
ﺰﻧآ ندوﺰﻓا ﺮ ﯾ
ﻣﺎﺗﻮﻠﮔ ﺲﻧاﺮﺗ ﻢ ﯿ
زﺎﮐ و زﺎﻨ ﯾﯿ ،ﺖﺳا ﻦ
ﻣﻮﺒﻟآ ﺮﺛا ﺎﻣا ﯿ
ﻬﻨﺗ ﻦ زﺎﮐ ﺎﺑ ﺶﻨﮑﻤﻫﺮﺑ رد ﺎ ﯾﯿ
ﻨﻌﻣ ﻦ ﯽ راد ) 05 / 0 (˂p
ﻟد ﻪﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯿ
اﺰﻓا ﻢﻫ ﺮﺛا ﻞ ﯾ
ﯽ نآ ﺖﺳﺎﻫ . اﺰﻓا ﺎﺑ ﯾ ﻣ ﺶ ﯿ ﺌﺗوﺮﭘ ناﺰ ﯿ ،ﻦ
ﺘﻔﺳ ﯽ اﺰﻓا ﻢﻫ ﯾ ﺶ ﯾ ﺖﻓﺎ 23] . [
ﭘﯿ ﮕﺘﺳﻮ ﯽ ﻤﺧ رد: ﯿ ﺎﻫﺮ ي ﭘ ،مﺪﻨﮔ ﯿ ﮕﺘﺳﻮ ﯽ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﯾ ﭘ ﺮﺘﻣارﺎﭘ ﮏ ﯿ
ﺶ
ﻮﮔ ﯾ ﯽ ﮐ رد هﺪﻨﻨﮐ ﯿﻔ
ﯿ ﻣ بﺎﺴﺣ ﻪﺑ ﺖﺨﭘ تﻻﻮﺼﺤﻣ ﺖ ﯽ
آﯾ ز ،ﺪ ﯾ اﺮ
ﻤﺧ ﯿ ﺎﻫﺮ ي ﻨﺒﺴﭼ مﺪﻨﮔ نﺎﻧ هﺪ
ﺎﻫ ي ﺮﺗﻻﺎﺑ صﻮﺼﺨﻣ ﻢﺠﺣ ﺎﺑ ﺮﺘﻣﺮﻧ
اﯾ ﻣ دﺎﺠ ﯽ ﺪﻨﻨﮐ 23] . [ ﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﯾ
ﻐﺗ ﺞ ﯿﯿ ﭘ تاﺮ ﯿ ﮕﺘﺳﻮ ﯽ ﻃ رد ﯽ
لوﺪﺟ رد نﺎﻣز 3
ﻓ رﻮﺘﮐﺎﻓ ﻪﺳ ﺮﻫ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﯿ
ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ ، ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ
ﯿ ﺳ ﻦ ﯿ راﺪﻬﮕﻧ نﺎﻣز و ﻪﻧاﺪﻫﺎ ي
ﻐﺗ ﺮﺑ ﯿﯿ ﭘ تاﺮ ﯿ ﮕﺘﺳﻮ ﯽ
ﺢﻄﺳ رد 99 % ﻨﻌﻣ ﯽ ﺪﻨﺘﺴﻫ راد . ﻨﭽﻤﻫ ﯿ ا ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا ،ﻦ ﯾ
رﻮﺘﮐﺎﻓ ﻪﺳ ﻦ
)ﻓ ﯿ نﺎﻣز و هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ،نﺎﻣز و ﺮﺒ (
ﺢﻄﺳ رد 99 % ﻨﻌﻣ ﯽ ﻣ راد ﯽ ﺪﺷﺎﺑ .
لوﺪﺟ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ 3
ﻓﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ و ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ﻪﻧاﺪﻫﺎ
ﻃ ﺎﻬﻧآ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا و ﯽ
راﺪﻬﮕﻧ هرود ي
ﻨﻌﻣ ﺮﺛا ﯽ راد ي ﭘ ﺮﺑ ﯿ ﮕﺘﺳﻮ ﯽ نﺎﻧ
داﺪﻧ نﺎﺸﻧ ﺖﺴﺗ .
ﻪﺑ مود و لوا زور ﯾ
ﻣ ﮏ ﯿ ﻫﺎﮐ ناﺰ ﺶ ﯾ ﺖﻓﺎ . ﻨﭽﻤﻫ ﯿ زور رد ،ﻦ
ﭘ مرﺎﻬﭼ ﯿ ﮕﺘﺳﻮ ﯽ ﺶﻫﺎﮐ ،مود و لوا زور ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﺮﺘﻤﮐ تﺪﺷ ﺎﺑ
داد نﺎﺸﻧ . اﺰﻓا ﺎﺑ ﯾ ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ﺶ ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ﭘ ،ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯿ ﮕﺘﺳﻮ ﯽ زور رد
ﻟو ﺶﻫﺎﮐ تﺪﺷ ﻪﺑ لوا ﯽ
ﺮﺘﻤﮐ تﺪﺷ ﻪﺑ مرﺎﻬﭼ و مود زور رد
ﺶﻫﺎﮐ لوا زور ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﯾ
ﺖﻓﺎ . ﻠﮐ رﻮﻄﺑ ﯽ ﻃ رد ﯽ ﻣ نﺎﻣز ﯿ ناﺰ
ﻐﺗ ﯿﯿ ﭘ تاﺮ ﯿ ﮕﺘﺳﻮ ﯽ ﺸﻫﺎﮐ ﺪﻧور ﺖﺴﺗ نﺎﻧ ﯽ
داد نﺎﺸﻧ . ﻖﺒﻃ ﺮﺑ
ﺶﻫوﮋﭘ ﺎﻫ ي ﻠﺒﻗ ﯽ ﮑﺗ ندوﺰﻓا ، ﯽ
ﺰﻧآ ﯾ ﻣﺎﺗﻮﻠﮔ ﺲﻧاﺮﺗ ﻢ ﯿ
زﺎﮐ و زﺎﻨ ﯾﯿ ﻦ
ﻨﻌﻣ ﺶﻫﺎﮐ ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ ﯽ
ﭘ راد ﯿ ﮕﺘﺳﻮ ﯽ ﻤﺧ ﯿ ﺪﺷ ﺮ 23] .[
Fig 4 One factor plots showing the effect of potato fiber and Nigella sativa Linn concentrate on the cohesiveness of gluten-free toast bread (■,Black: Day 1; ▲,Red: Day 2; ●,Green: Day 4)
ﻞﮑﺷ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ 4
اﺰﻓا ﺎﺑ ﯾ ﻓ ﺶ ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ ﻣ ﯿ ﭘ ناﺰ ﯿﻮ ﮕﺘﺳ ﯽ رد
ﺮﻨﻓ ﯾ ﺖ : ﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﯾ
ﻐﺗ ﺞ ﯿﯿ ﺮﻨﻓ تاﺮ ﯾ ﻃ رد ﺖ ﯽ لوﺪﺟ رد نﺎﻣز 3
،
ﻓ رﻮﺘﮐﺎﻓ ﻪﺳ ﺮﻫ ﺮﺛا ﯿ
ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ، ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ و ﻪﻧاﺪﻫﺎ
ﻐﺗ ﺮﺑ نﺎﻣز ﯿﯿ
ﺮﻨﻓ تاﺮ ﯾ ﻏ ﺖ ﯿ ﻨﻌﻣﺮ ﯽ راد ) 05 / 0 (˃p ﺖﺳا . ﻨﭽﻤﻫ ﯿ ،ﻦ ا ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا
ﯾ ﻧ رﻮﺘﮐﺎﻓود ﻦ ﯿ
ﻏ ﺰ ﯿ ﻨﻌﻣﺮ ﯽ دﻮﺑ راد . لوﺪﺟ رد 3ﻧ ﯿ ﻓ ﺮﺛا ﺰ ﯿ ﺮﺒ
ﺳ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ و ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ﻣ ﺮﺑ ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯿ
ﺮﻨﻓ ناﺰ ﯾ ﻃ ﺖ ﯽ
راﺪﻬﮕﻧ هرود ي
ﻨﻌﻣ ﯽ دﻮﺒﻧ راد .
Fig 5 One factor plots showing the effect of potato fiber and Nigella sativa Linn concentrate on the springiness of gluten-free toast bread (■,Black: Day 1; ▲,Red: Day 2; ●,Green: Day 4)
ﻞﮑﺷ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ 5
اﺰـﻓا ﺎﺑ ﯾ ﻓ ﺶ ﯿ ـﺳ ﺮـﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿ ـﻨ ﯽ ﺮﻨﻓ ، ـﯾ رد نﺎـﻧ ﺖ
ﺎﻫزور ي ﻪﺑ اﺪﺘﺑا مرﺎﻬﭼ و مود ،لوا ﯾ
ﭘ ﺶﻫﺎﮐ هزاﺪﻧا ﮏ ﯿ
ـﻣ اﺪ ﯽ ﺪـﻨﮐ
ﻐﺗ نوﺪﺑ نآ زا ﺲﭘ و ﯿﯿ
ﺪﻧﺎﻣ ﺮ . ﻨﭽﻤﻫ ﯿ اﺰﻓا ﺎﺑ ﻦ ﯾ ﺌﺗوﺮـﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ﺶ ﯿ
ﻦ
ﺳ ﯿ ﺮﻨﻓ ،ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯾ
ﮐﺪﻧا اﺪﺘﺑا ﺖ ﯽ
اﺰﻓا ﯾ ـﻟو ﺶ ﯽ آزا ﺲـﭘ ﭘ ﺶﻫﺎـﮐ ن ـﯿ
اﺪ دﺮﮐ
. ﺮﻨﻓ مود زور رد ،هوﻼﻋ ﻪﺑ ﯾ
ﻐﺗ نوﺪﺑ ﺖ ﯿﯿ
ـﻟو ﺮ ﯽ ﺶﻫﺎـﮐ ﺲﭙـﺳ
ﭘﯿ ﻣ اﺪ ﯽ ﺮﻨﻓ مرﺎﻬﭼزور رد ،ﺪﻨﮐ ﯾ
ﻐﺗ نوﺪﺑ ﺖ ﯿﯿ
ﺖﺳا ﺮ . ـﻠﮐ رﻮﻄﺑ ﯽ رد
ﻃ ﯽ ﻣ نﺎﻣز ﯿ ﻐﺗ ناﺰ ﯿﯿ ﺮﻨﻓ تاﺮ ﯾ ﺶﻫﺎﮐ ﺖﺴﺗ نﺎﻧ ﺖ ﯾ
ﺖﻓﺎ .
Fig 6 One factor plots showing the effect of potato fiber and Nigella sativa Linn concentrate on the chewiness of gluten-free toast bread (■,Black: Day 1; ▲,Red: Day 2; ●,Green: Day 4)
ﻠﺑﺎﻗ ﯿ ﻮﺟ ﺖ ﯾ نﺪ : لوﺪﺟ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ 3
ـﻄﺧ ﺮﺛا ، ﯽ ﻓ مود ﻪـﺟرد و ﯿ
ﺮـﺒ
ﺳ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ﺢﻄـﺳ رد هﺮﺘﻧﺎﺴـﻨﮐ ﺎـﺑ نآ ﻞـﺑﺎﻘﺗ ﺮﺛا و 95
% ـﻨﻌﻣ ﯽ راد
ﺖﺳا . ﻟو ﯽ ﺌﺗوﺮـﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴـﻨﮐ ﺮﺛا ﯿ
ـﺳ ﻦ ﯿ راﺪـﻬﮕﻧ نﺎـﻣز و ﻪﻧاﺪﻫﺎ ي
ﺮـﺑ
ﻐﺗ ﯿﯿ ﭘ تاﺮ ﯿ ﮕﺘﺳﻮ ﯽ ﻏ ﯿ ﻨﻌﻣﺮ ﯽ ﺖﺳا راد . لوﺪﺟ 3 ﻓ ﺮﺛا ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﯿ
ﺮﺒ
ﺳ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ﻠﺑﺎﻗ ﺮﺑ نآ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا و ـﯿ
ﻮﺟ ﺖ ـﯾ ـﻃ ﺖﺴـﺗ نﺎـﻧ نﺪ ﯽ
زور ﺎﻫ ي مرﺎﻬﭼ و مود ،لوا ﻨﻌﻣ
ﯽ دﻮﺒﻧ راد . ﻞﮑـﺷ ﻪـﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ
6 ﺎـﺑ
اﺰﻓا ﯾ ﻓ رد ﺶ ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ﻠﺑﺎﻗ ، ﯿ ﻮﺟ ﺖ ﯾ ﺎـﻫزور رد نﺎـﻧ نﺪ ي
،لوا اﺰﻓا اﺪﺘﺑا مرﺎﻬﭼ و مود
ﯾ ﻟو ﺶ ﯽ ﺶﻫﺎﮐ نآ زا ﺲﭘ ﯾ
ﺖﻓﺎ .
ﻨﭽﻤﻫ ﯿ اﺰﻓا ﺎﺑ ﻦ ﯾ ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ﺶ ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ﻠﺑﺎﻗ ،ﻪﻧاﺪﻫﺎ ـﯿ
ﻮﺟ ﺖ ـﯾ رد نﺪ
اﺰﻓا اﺪﺘﺑا رد مود و لوا زور ﯾ
ﮐﺪﻧا ﺶ ﯽ ﺶﻫﺎـﮐ نآ زا ﺲـﭘ و ـﻤﮐ
ﯽ
ﭘﯿ ﻟو دﺮﮐ اﺪ ﯽ ﻠﺑﺎﻗ ﯿ ﻮﺟ ﺖ ﯾ ﺎﻫزور ﺖﺒﺴﻧ ﻪﺑ مرﺎﻬﭼ زور رد نﺪ ي
ﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﻪﺑ مود و لوا ﯿ
ﺮﺘﺸ ي اﺰﻓا ﯾ ﺶ ﯾ ﻪﻧﻮﮔ ﻪﺑ ﺖﻓﺎ ا
ي ﻣ ﻪﮐ ﯽ ناﻮـﺗ
ﻐﺗ نوﺪﺑ ار نآ ﯿﯿ
دﺮﮐ شراﺰﮔ ﺮ .
Table 3 Regression coefficients of responses models fitting for effect of potato fiber and Nigella sativa Linn concentrate on the moisture content and textural properties of gluten-free toast bread during storage
Chewiness Springiness
Cohesiveness Hardness
Moisture content Term
35000***
0.01641 0.03405***
2777000***
15.48***
K0
228000***
0.02971 0.12725***
22715000***
15.25***
A
382 0.13636
0.06076***
8000000***
1.90 B
543 0.01870
0.04853***
2853000***
55.99***
T
71000***
0.000111 0.00019
38000 17.71***
AB
1000 0.00026
0.00350***
89000 2.72
AT
5000 0.00365
0.00706***
17000 3.06
BT
59000**
0.00666 -
1311000***
0.22 A2
12000 0.00604
- 383
0.02 B2
24000 0.01282
- -
36.11***
A2B
43000*
0.00422 -
353000**
6.51**
AB2
- 0.00251
- 270000*
- B2T
12000 0.00084
0.00076 117000
3.33 Lack of fit (p-value)
0.373 0.781
0.887 0.863
0.648 R2
Significance level: * p˂0.1; ** p˂0.05; *** p˂0.01.
3 - 5 - ﺎﺘﻧ ﯾ ﺎﻫﺮﺘﻣارﺎﭘ ﺞ ي
ﮕﻧر ﯽ نﺎﻧ ﺰﻐﻣ و ﻪﺘﺳﻮﭘ
اﻮﻧﺎﻧ تﻻﻮﺼﺤﻣ ﺰﻐﻣ و ﺢﻄﺳ ﮓﻧر ﯾ
ﯽ ﺻﻮﺼﺧ ﻪﻠﻤﺟ زا ﯿ
ﮐ تﺎ ﯿﻔ ﯽ
ﻤﻬﻣ ﯽ ﺎﻬﻧ لﻮﺼﺤﻣ بﺎﺨﺘﻧا ﺮﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯾ
ﯽ هﺪﻨﻨﮐ فﺮﺼﻣ ﺐﻧﺎﺟ زا
ﺖﺳا ﺮﺛﺆﻣ . ﺶﻨﮐاو ﻪﺑ ًﺎﺗﺪﻤﻋ نﺎﻧ ﺢﻄﺳ ﮓﻧر ﺎﻫ
ي ﻠﻣارﺎﮐ ﯿ ﺳاﺰ ﯿ و نﻮ
ﺎﻣ ﯾ ﮕﺘﺴﺑ درﻼ ﯽ
دراد . اﯾ اﺮﻓ ﻦ ﯾ ﺖﺤﺗ ار ﻪﺘﺳﻮﭘ ﮓﻧر ﺎﻬﻨﺗ ﻪﻧ ﺎﻫﺪﻨ
ﺛﺄﺗ ﯿ ﻣ راﺮﻗ ﺮ ﯽ ﺎﻬﻧ لﻮﺼﺤﻣ ﻢﻌﻃ و ﺖﻓﺎﺑ ﺮﺑ ﻪﮑﻠﺑ ،ﺪﻨﻫد ﯾ
ﯽ ﺮﺛﺆﻣ ﻢﻫ
ﺖﺳا 11] .[ ﺮﺛا ﻓﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ ﺴﻨﮐ و ﺳ هﺮﺘﻧﺎ ﯿ ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﻣ ﺮﺑ ﯿ ناﺰ
ﺎﻨﺷور ﯾ ﯽ ﻪﺘﺳﻮﭘ ﺮﻫ ﯾ ﺎﻬﻨﺗ ﻪﺑ ﮏ ﯾ
ﯽ ﻄﺧ ﺮﺛا ﯽ ﻨﻌﻣ ﺖﺒﺜﻣ ﯽ راد ي رد
ﺢﻄﺳ 01 / 0 ﺪﻧداد نﺎﺸﻧ .
ﻨﭽﻤﻫ ﯿ ا ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا ﻦ ﯾ
ﻞﻘﺘﺴﻣ رﻮﺘﮐﺎﻓ ود ﻦ
ﺢﻄﺳ رد نآ مود ﻪﺟرد ﺮﺛا و 01
/ 0 ﻨﻌﻣ ﯽ دﻮﺑ راد . ﻞﮑﺷ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ 7
لوﺪﺟ و 4 اﺰﻓا ﺎﺑ ، ﯾ ﻓ ﺶ ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ اﺪﺘﺑا ، نﺎﻧ ﻪﺘﺳﻮﭘ L*
اﺰﻓا ﯾ ﺶ ﯾ ﻐﺗ نوﺪﺑ نآ زا ﺲﭘ و ﻪﺘﻓﺎ ﯿﯿ
ﺪﻧﺎﻣ ﺮ . ﻨﭽﻤﻫ ﯿ اﺰﻓا ﺎﺑ ،ﻦ ﯾ ﺶ
ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ
،ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﭘ ﺶﻫﺎﮐ تﺪﺷ ﻪﺑ نﺎﻧ ﻪﺘﺳﻮﭘ L*
ﯿ اﺪ
ﻣ ﯽ ﺪﻨﮐ . ﻣ صﻮﺼﺧ رد ﯿ
ﺰﻣﺮﻗ ناﺰ ي نﺎﻧ ﻪﺘﺳﻮﭘ ﻓ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ
ﯿ ﺮﺒ
ﺳ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ ﻄﺧ ﺮﺛا ﯽ ﻨﻌﻣ ﺖﺒﺜﻣ ﯽ راد ي ﺢﻄﺳ رد 99
% ﺮﺛا ﺎﻣا ؛دراد
ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ﯿ
ﻦ ﺳ ﯿ ﻏ ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯿ ﻨﻌﻣ ﺮ ﯽ ﺖﺳا راد ﻓ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا . ﯿ
و ﺮﺒ
ﺮﻫ مود ﻪﺟرد ﺮﺛا و هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ﯾ
ﻨﻌﻣ ﺎﻬﻧآ زا ﮏ ﯽ
راد ) 05 / 0 (˃p دﻮﺒﻧ .
اﺰﻓا ﺎﺑ ﯾ ﻓ ﺶ ﯿ ﺳﺮﺒ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ ﺛﺄﺗ ﯿ ﺸﻫﺎﮐ ﺮ ﯽ ﻣ رد ﯿ ناﺰ نﺎﻧ ﻪﺘﺳﻮﭘ a*
ﻣ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﯽ ﻨﭽﻤﻫ ،دﻮﺷ ﯿ
اﺰﻓا ﺎﺑ ﻦ ﯾ ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ﺶ ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ،ﻪﻧاﺪﻫﺎ
ﻐﺗ ﯿﯿ ﺗاﺮ ﯽ رد د نﺎﻧ ﻪﺘﺳﻮﭘa*
ﯾ هﺪ ﻤﻧ ﯽ دﻮﺷ . ﻣﯿ درز ناﺰ ي نﺎﺸﻧ ﻪﺘﺳﻮﭘ
ﻪﮐ داد ﺛﺄﺗ ﯿ ﻓ ﺮ ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ ﻏ ﯿ ﻨﻌﻣﺮ ﯽ راد ) 05 /0 (˃p ﻟو ؛ﺖﺳا ﯽ
ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ﺢﻄﺳ رد ﻪﻧاﺪﻫﺎ 99
% اراد ي ﻔﻨﻣ ﺮﺛا ﯽ ﻨﻌﻣ
ﯽ راد ي ﻣ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ ﻨﭽﻤﻫ. ﯿ ﺢﻄﺳ رد ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا ،ﻦ 99
% ﻨﻌﻣ ﯽ راد
ﺖﺳا ﻓ . ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﻣز ﺐ ﯿﻨ ﯽ اراد ي ﻨﻌﻣ ﺖﺒﺜﻣ مود ﻪﺟرد ﺮﺛا ﯽ
راد ي رد
ﺢﻄﺳ 01 / 0 ﺖﺳا . اﺰﻓا ﺎﺑ ،عﻮﻤﺠﻣ رد ﯾ
ﻓ ﺶ ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ ﻣ ، ﯿ ناﺰ
درز ي اﺰﻓا ﺚﻋﺎﺑ ﺲﭙﺳ و ﺶﻫﺎﮐ اﺪﺘﺑا رد ﯾ
ﻣ ﺶ ﯿ ناﺰ نﺎﻧ ﻪﺘﺳﻮﭘ b*
ﻣ ﯽ دﻮﺷ . ﻨﭽﻤﻫ ﯿ اﺰﻓا ﺎﺑ ﻦ ﯾ ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ﺶ ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ،ﻪﻧاﺪﻫﺎ b*
ﻣ ﺶﻫﺎﮐ ﯽ ﯾ ﺪﺑﺎ .
ﺠﻨﺳ ﮓﻧر صﻮﺼﺧ رد ﯽ
ﺎﺘﻧ ،نﺎﻧ ﺰﻐﻣ ﯾ
ﻓ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﺞ ﯿ
ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﺐ
ﻣز ﯿﻨ ﯽ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ و ﺳ
ﯿ ﻄﺧ ﺮﺛا ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯽ
ﻔﻨﻣ ﯽ ﻨﻌﻣ ﯽ راد ﻣ ﺮﺑ ﯿ ناﺰ
ﺎﻨﺷور ﯾ ﯽ ﺰﻐﻣ ﺢﻄﺳ رد 95 % ﺪﻧداد نﺎﺸﻧ .
ﻨﻌﻣ ﺎﻬﻧآ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا ﯽ
راد
دﻮﺒﻧ . ﺢﻄﺳ رد و ﺖﺒﺜﻣ ﺎﻬﻧآ مود ﻪﺟرد ﺮﺛا 05
/ 0 ﻨﻌﻣ ﯽ دﻮﺑ راد . ﺎﺑ
اﺰﻓا ﯾ ﻓ ﺶ ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ اﺰﻓا ، ﯾ ﮐﺪﻧا ﺶ ﯽ ﻣ رد ﯿ ناﺰ ﺰﻐﻣ L*
نﺎﻧ
ﻨﭽﻤﻫ ،ﺪﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﯿ
اﺰﻓا ﺎﺑ ﻦ ﯾ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ﺶ ﺌﺗوﺮﭘ
ﯿ ﺳ ﻦ ﯿ ،ﻪﻧاﺪﻫﺎ
ﻐﺗ نوﺪﺑ نآ زا ﺲﭘ و ﺶﻫﺎﮐ ﺚﻋﺎﺑ ﯿﯿ
رد ﺮ ﻣ نﺎﻧ ﺰﻐﻣ L*
ﯽ دﻮﺷ . ﺮﺛا
ﻓﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ و ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ﻣ ﺮﺑ ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯿ
ﺰﻣﺮﻗ ناﺰ ي ﺰﻐﻣ
داد نﺎﺸﻧ نﺎﻧ ﺛﺄﺗ ﻪﮐ
ﯿ ﻓ رﻮﺘﮐﺎﻓ ﺮ ﯿ
ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ ﺢﻄﺳ رد 95
%
ﻨﻌﻣ ﯽ ﻟو ﺖﺳا راد ﯽ
ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ﻏ ﻪﻧاﺪﻫﺎ ﯿ ﻨﻌﻣ ﺮ ﯽ راد
ﻣ ﯽ ﺎﺑ ﺪﺷ ﻨﭽﻤﻫ. ﯿ نآ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا ﻦ ﻏ ﺎﻫ
ﯿ ﻨﻌﻣ ﺮ ﯽ ﺖﺳا راد ﻠﮐ رﻮﻃ ﻪﺑ . ﯽ
،
اﺰﻓا ﺎﺑ ﯾ ﻓ ﺶ ﯿ ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ ﻣ اﺪﺘﺑا ﯿ ناﺰ اﺰﻓا نﺎﻧ ﺰﻐﻣa*
ﯾ ﭘ ﺶ ﯿ اﺪ
ﻣ ﯽ ﻐﺗ نوﺪﺑ نآ زا ﺲﭘ و ﺪﻨﮐ ﯿﯿ
ﺖﺳا ﺮ . ﻣﯿ درز ناﺰ ي نﺎﺸﻧ نﺎﻧ ﺰﻐﻣ
داد ﺛﺄﺗ ﻪﮐ ﯿ ﻓ رﻮﺘﮐﺎﻓ ﺮ ﯿ
ﺳ ﺮﺒ ﯿ ﺐ ﻣز ﯿﻨ ﯽ ﺢﻄﺳ رد 95
% ﻨﻌﻣ ﯽ و راد
ﺌﺗوﺮﭘ هﺮﺘﻧﺎﺴﻨﮐ ﯿ
ﺳ ﻦ ﯿ ﺢﻄﺳ رد ﻪﻧاﺪﻫﺎ 99
% ﻨﻌﻣ ﯽ ﺖﺳا راد )
ﺮﺛا
ﻔﻨﻣ ﯽ ( ﻨﭽﻤﻫ. ﯿ ﺢﻄﺳ رد ﺎﻬﻧآ ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺮﺛا ،ﻦ 95
% ﻨﻌﻣ ﯽ ﺖﺳا راد ﺮﺛا .
