شور ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺲﯾرﺪﺗ
ترﺎﻬﻣ ﺮﺑ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ يرﺎﺘﺳﺮﭘ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ
ﯽﮕﻨﻫﺮﺳ غوﺮﻓ MSc1
، ﯽﻣﻮﺼﻌﻣ ﻪﻣﻮﺼﻌﻣ MSc¯
يدﺎﺒﻋ سﺎﺒﻋ ، PhD 1
يﺮﻬﻈﻣ ﺪﯿﺳ نﺎﺟﺮﻣ ، MSc 2
ﯽﻧﺎﻤﺣر دازآ ، PhD3
،
ﯽﺴﯿﺋر ﻪﻧﺎﺴﻓا
4ﺮﻓ MSc
1 ا ﻪﯿﻘﺑ ﯽﮑﺷﺰﭘ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد ،يرﺎﺘﺳﺮﭘ هﺪﮑﺸﻧاد . ) ...
(ﺞﻋ ﯾا ،ناﺮﻬﺗ ، ناﺮ ،دﺮﮐﺮﻬﺷ ﯽﮑﺷﺰﭘ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد ،ﯽﯾﺎﻣﺎﻣ و يرﺎﺘﺳﺮﭘ هﺪﮑﺸﻧاد ¯
ناﺮﯾا ،دﺮﮐﺮﻬﺷ 2
. ناﺮﯾا ،ناﺮﻬﺗ ،ﺶﺗرا ﯽﮑﺷﺰﭘ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد ،يرﺎﺘﺳﺮﭘ هﺪﮑﺸﻧاد 3
. ناﺮﯾا ،ﺰﯾﺮﺒﺗ ،ﺰﯾﺮﺒﺗ ﯽﮑﺷﺰﭘ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد ،يرﺎﺘﺳﺮﭘ هﺪﮑﺸﻧاد
4 . ناﺮﯾا ،مﻼﯾا ،مﻼﯾا ﯽﮑﺷﺰﭘ مﻮﻠﻋ هﺎﮕﺸﻧاد ،يرﺎﺘﺳﺮﭘ هﺪﮑﺸﻧاد
هﺪﯿﮑﭼ ﻪﻣﺪﻘﻣ ﺖﺳا يرﺎﺘﺳﺮﭘ شزﻮﻣآ فاﺪﻫا ﻦﯾﺮﺘﻤﻬﻣ زا يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ شروﺮﭘ : .
ترﺎﻬﻣ ﺮﺑ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﯽﺳرﺮﺑ ياﺮﺑ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯾا ﺮـﮑﻔﺗ يﺎـﻫ
ﺪﺷ مﺎﺠﻧا يرﺎﺘﺳﺮﭘ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد يدﺎﻘﺘﻧا .
شور ﺎﻫ : نﻮﻣزآ ﺶﯿﭘ شور ﺎﺑ و ﯽﻫوﺮﮔ ود حﺮﻃ ﺎﺑ ﯽﺑﺮﺠﺗ ﻪﻤﯿﻧ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯾا -
لﺎﺳ رد نﻮﻣزآ ﺲﭘ 1388
ﺪﺷ مﺎﺠﻧا . 66 اد ﺞﻨـﭘ مﺮـﺗ يﻮﺠـﺸﻧ
ﺪﻧﺪﺷ ﻢﯿﺴﻘﺗ ﻪﻠﺧاﺪﻣ و ﺪﻫﺎﺷ هوﺮﮔ ود ﻪﺑ هدﺎﺳ ﯽﻓدﺎﺼﺗ شور ﻪﺑ و يرﺎﻤﺷﺮﺳ شور ﺎﺑ يرﺎﺘﺳﺮﭘ .
ﺪﻫﺎـﺷ يﺎـﻬﻫوﺮﮔ نﺎﯾﻮﺠـﺸﻧاد )
ﯽﻧاﺮﻨﺨـﺳ ( و
ﻪﻠﺧاﺪﻣ ) ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ (
ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ و ﯽﻧاﺮﻨﺨﺳ شور ﺎﺑ شزﻮﻣآ ﺖﺤﺗ ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻪﺑ هﺎﻣ ود لﻮﻃ رد و ﻪﺴﻠﺟ ﺖﺸﻫ تﺪﻣ ﻪﺑ .
ﺮـﮑﻔﺗ
يدﺎﻘﺘﻧا ترﺎﻬﻣ ﻪﻣﺎﻨﺸﺳﺮﭘ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﺎﯿﻧﺮﻔﯿﻟﺎﮐ يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ
) ب مﺮﻓ ( ﺪﺷ ﯽﺳرﺮﺑ هوﺮﮔ ود رد ﻪﻠﺧاﺪﻣ زا ﺪﻌﺑ و ﻞﺒﻗ .
هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ يرﺎﻣآ ﺰﯿﻟﺎﻧآ
راﺰﻓا مﺮﻧ زا SPSS 15 ﺖﻓﺮﮔ مﺎﺠﻧا
. و يﺎﮐ روﺬﺠﻣ ،ﻞﻘﺘﺴﻣ ﯽﺗ يرﺎﻣآ نﻮﻣزآ ﺰﯿﻧ و ﯽﻔﯿﺻﻮﺗ رﺎﻣآ ANOVA
ﺪﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ رﺎﮐ ﻪﺑ .
ﺎﻫ ﻪﺘﻓﺎﯾ ر ياﺮﺟا: ترﺎﻬﻣ تاﺮﻤﻧ راد ﯽﻨﻌﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﺐﺒﺳ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ شو زا ﺮـﯿﻏ ﻪﺑ ﺎﻫ ﻪﻄﯿﺣ ﻪﻤﻫ رد يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ
و ﻪـﯾﺰﺠﺗ ﻪـﻄﯿﺣ
ﻞﯿﻠﺤﺗ ) 286 /0 (p=
ﯽﯾاﺮﻘﺘﺳا لﻻﺪﺘﺳا و )
104 /0 (p=
ﺪﺷ ﺪﻫﺎﺷ هوﺮﮔ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﻪﻠﺧاﺪﻣ هوﺮﮔ رد .
ترﺎﻬﻣ تاﺮﻤﻧ رد راد ﯽﻨﻌﻣ ﺶﯾاﺰﻓا دﻮﺟو ﺎﺑ -
رد ،ﻪﻠﺧاﺪﻣ هوﺮﮔ يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ توﺎﻔﺗ ﻞﯿﻠﺤﺗ و ﻪﯾﺰﺠﺗ ﻪﻄﯿﺣ رد ﺎﻬﻨﺗ هوﺮﮔ ود ﺮﻫ رد ﺪﻌﺑ و ﻞﺒﻗ ﻞﺣاﺮﻣ رد تاﺮﻤﻧ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ فﻼﺘﺧا ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ
ﺪﺸﻧ هﺪﻫﺎﺸﻣ يراد ﯽﻨﻌﻣ )
053 /0 .(p=
يﺮﯿﮔ ﻪﺠﯿﺘﻧ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ شور يﺮﯿﮔرﺎﮑﺑ:
رد شزﻮﻣآ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد يرﺎﺘﺳﺮﭘ ﯽﻣ ﺪﻧاﻮﺗ ﺮﺠﻨﻣ ﻪﺑ ﻪﻌﺳﻮﺗ ترﺎﻬﻣ يﺎﻫ ﺮﮑﻔﺗ
،يدﺎﻘﺘﻧا ﻪﺑ ناﻮﻨﻋ
ﯽﮑﯾ زا ﺖﻟﺎﺳر يﺎﻫ ﻢﻬﻣ شزﻮﻣآ ﯽﻟﺎﻋ دﻮﺷ .
يﺪﯿﻠﮐ نﺎﮔژاو :
ترﺎﻬﻣ ،ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ يرﺎﺘﺳﺮﭘ شزﻮﻣآ ،يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ
.
Effect of Concept Mapping Teaching Method on Critical Thinking Skills of Nursing Students
Sarhangi F.1 MSc,Masoumy M.¯MSc, Ebadi A.1 PhD, Seyyed Mazhari M.2 MSc, Rahmani A.3 PhD, Raisifar A.4 MSc
1. School of Nursing, Baqiyatallah University of Medical Sciences, Tehran, Iran
*School of Nursing and Midwifery, Shahrekord University of Medical Sciences, Shahrekord, Iran 2. School of Nursing, Artesh University of Medical Sciences, Tehran, Iran
3. School of Nursing, Tabriz University of Medical Sciences, Tabriz, Iran 4. School of Nursing, Ilam University of Medical Sciences, Ilam, Iran Abstract
Introduction: Improving critical thinking is one of the most important objectives in nursing education.
This study was performed to investigate the effect of concept mapping on critical thinking skills of the nursing students.
Methods: This quasi-experimental study was done with two groups design, and pre-test post-test method in 2009. 66 5th semester nursing students were selected through census method and randomly divided into two intervention and control groups. Control and intervention groups received education using lecture method and concept mapping, respectively, for 8 sessions during 2 months. The statistical analysis was done by software SPSS 15. Descriptive statistics, independent t-test, chi-square and ANOVA were used.
Results: Performing concept mapping led to a significant increase in critical thinking skills scores in all domains except analysis domain (p=0.286) and deductive reasoning domain (p=0.104) in the intervention group in comparison with the control group. In spite of the significant increase in the mean score of critical thinking of the intervention group, comparing the mean difference of pre and post tests in the two groups (p=0.053), only analysis domain showed no significant difference.
Conclusion: Using concept mapping in the education of nursing students may lead to develop critical thinking skills as one of the important duties of higher education.
Keywords: Concept mapping, Critical thinking skills, Nursing education.
) نﺎﯾﺎﭘ زا ﻪﺟﺮﺨﺘﺴﻣ ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻦﯾا ﺖﺳا ﺪﺷرا ﯽﺳﺎﻨﺷرﺎﮐ ﻪﻣﺎﻧ
(
144 ﯽﮕﻨﻫﺮﺳ غوﺮﻓ نارﺎﮑﻤﻫ و
ﻪﻣﺪﻘﻣ ﺖﺒﻗاﺮﻣ ﻪﺻﺮﻋ رد ،نارﺎﺘﺳﺮﭘ هزوﺮﻣا زور ﻪﺑ زور ،ﯽﻧﺎﻣرد ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ يﺎﻫ
ﻢﯿﻤـﺼﺗ ياﺮـﺑ ﻪـﮐ ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻪﺟاﻮﻣ يا هﺪﯿﭽﯿﭘ تﻼﮑﺸﻣ و ﻞﯾﺎﺴﻣ ﺎﺑ -
نآ درﻮﻣ رد يﺮﯿﮔ ﺮـﮑﻔﺗ اﺮـﯾز ،ﺪـﻧراد جﺎـﯿﺘﺣا يدﺎـﻘﺘﻧا ﺮـﮑﻔﺗ ﻪﺑ ،ﺎﻫ
ﻢﯿﻤﺼﺗ ترﺪﻗ ،يدﺎﻘﺘﻧا ﻪـﺑ ﮏـﻤﮐ ﺮـﻣا رد ار رﺎﺘـﺳﺮﭘ ﯽﻨﯿﻟﺎـﺑ يﺮـﯿﮔ
شور و لﺎـﻤﻋا ﻦﯾﺮـﺘﻬﺑ بﺎـﺨﺘﻧا و رﺎـﻤﯿﺑ يﺎـﻫزﺎﯿﻧ ﺺﯿﺨﺸﺗ يﺎـﻫ
ﯽﻣ ﺶﯾاﺰﻓا يرﺎﺘﺳﺮﭘ ﺪﻫد
]1 [ . زا ﯽﻤﻬﻣ ﻪﺒﻨﺟ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ،ﺮﮑﻔﺗ عﻮﻧ ﻦﯾا
ﻪﻓﺮﺣ دﺮﮑﻠﻤﻋ راﺮـﻗ ﻪـﺟﻮﺗ درﻮـﻣ ﺖﺷاﺪﻬﺑ و ﯽﯾﺎﻣﺎﻣ ،يرﺎﺘﺳﺮﭘ رد يا
ﻪﺻﺮﻋ رد هﮋﯾﻮﺑ و ﻪﺘﻓﺮﮔ يرﺎﺘﺳﺮﭘ ياﺮﺑ ،ﯽﻨﯿﻟﺎﺑ يﺎﻫ
ﻪـﺑ ﯽﺗﺎﯿﺣ يﺮﻣا
ﯽﻣ رﺎﻤﺷ ﺪﯾآ ]2 [ . ﻢﯿﻤـﺼﺗ رد يروﺮﺿ ﺶﺨﺑ يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ ﻊﻗاو رد -
ﻪﻓﺮﺣ ﺖﯿﺣﻼﺻ و ﯽﻨﯿﻟﺎﺑ يﺮﯿﮔ ﺖﺳا نارﺎﺘﺳﺮﭘ يا
]1 [.
ﯽﺳرﺮﺑ ﺎﺑ نآ ﯽﻃ رد دﺮﻓ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ ﺪﻨﯾآﺮﻓ ﮏﯾ يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ نآ زا يﺮﯿﮔ ﻪﺠﯿﺘﻧ و سﺮﺘﺳد رد تﺎﻋﻼﻃا ﻞﯿﻠﺤﺗ و ﻪﯾﺰﺠﺗ و ﻞﯾﻻد -
ﻢﯿﻤﺼﺗ و توﺎﻀﻗ ﻪﺑ ﺎﻫ دزادﺮـﭘ ﯽﻣ يﺮﯿﮔ
. ﺮـﮑﻔﺗ ﺮـﮕﯾد ترﺎـﺒﻋ ﻪـﺑ
فﺪﻫ و ﻢﯿﻈﻨﺗ دﻮﺧ توﺎﻀﻗ ﺪﻨﯾآﺮﻓ ﮏﯾ يدﺎﻘﺘﻧا ﺐﺒـﺳ ﻪـﮐ ﺖـﺳا راد
ﻢﯿﻤﺼﺗ و تﻼﮑﺸﻣ ﻞﺣ ﯽﻣ دﺮﻓ رد ﺐﺳﺎﻨﻣ يﺮﯿﮔ
دﻮﺷ ]3 [.
شور ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﻟﺎﺣ رد ﻦﯾا
هﺎﮕـﺸﻧادرد ﯽـﺷزﻮﻣآ لواﺪـﺘﻣ يﺎـﻫ ،ﺎـﻫ
يداﺮﻓا ار ﺎﺑ ﻪﻌﻣﺎﺟ ﻞﯾﻮﺤﺗ ناواﺮﻓ يﺮﻈﻧ تﺎﻋﻼﻃا ﯽﻣ
ﺪﻨﻫد ﯽﻟﺎﺣ رد
ﮐ ﻪ ﮏﭼﻮﮐ ﻞﺣ زا ﺰﺟﺎﻋ هﺪﻨﯾآ رد ﻪﻌﻣﺎﺟ ﻞﯾﺎﺴﻣ ﻦﯾﺮﺗ
ﺪﻨﺘﺴﻫ . ،ﻊﻗاو رد
هﺎﮕﺸﻧاد رد ﯽﺘﻨﺳ ﯽﺷزﻮﻣآ شور ار ﻢﯿﻫﺎﻔﻣ و تﺎﻋﻼﻃا زا ﯽﻃﻮﻠﺨﻣ ﺎﻫ
ﯽﻣ لﺎﻘﺘﻧا نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد ﻪﺑ ﺖﯾﻮﻟوا ،ﻞﯿﻠﺤﺗ و ﻪﯾﺰﺠﺗ رد ار نﺎﻧآ ﺎﻣا ،ﺪﻫد
و ﺖـﺳا يدﺎـﻘﺘﻧا ﺮـﮑﻔﺗ ﻪﻣزﻻ ﻪﮐ رﻮﻬﻇﻮﻧ ﺶﻧاد ﯽﻫﺪﻧﺎﻣزﺎﺳ و يﺪﻨﺑ ﺮﯿﮔدﺎﯾ ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ ﯽﻣ دﻮﺧ لﺎﺣ ﻪﺑ ﺖﺸﮔ ﺪﻫاﻮﺧ ﯽﻨﻌﻣ ﺎﺑ و ﺮﺛﺆﻣ ي
دراﺬﮔ
]4 [.
ﻨﺑ ﺮﺑﺎ ﻧ ﺪﯾﺎﺑ يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ ﻪﻌﺳﻮﺗ ياﺮﺑ ﻦﯾا نﺰﺨﻣ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﺰﮐاﺮﻣ ﺶﻘ
تﺎﻋﻼﻃا ﺮﯿﯿﻐﺗ ،تﺎﻋﻼﻃا هﺪﻨﻫد لﺎﻘﺘﻧا و ناﺮﻨﺨﺳ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﺪﯿﺗﺎﺳا و
ﻦﯾا يﺎﺟ ﻪﺑ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد و ﺪﯾﺎﻤﻧ تﺎـﻋﻼﻃا ﻆـﻔﺣ و ﺐﺴﮐ ﻪﺑ ﺎﻬﻨﺗ ﻪﮐ
ر ﺶﯾﻮﺧ ترﺎﻬﻣ ﺪﻧزادﺮﭙﺑ زا ﺲـﭘ و هداد ﺶﯾاﺰـﻓا لﻻﺪﺘﺳا ،ﺮﮑﻔﺗ رد ا
نآ ،تﺎﻋﻼﻃا شزادﺮﭘ ﺪﻧﺪﻨﺑ رﺎﮐ ﻪﺑ ار ﺎﻫ
]4 [.
ﺮﻧوﺮﺑ ) Brunner ( ﺖﺳا ﺪﻘﺘﻌﻣ ﻪﻨﯿﻣز ﻦﯾا رد ﺰﯿﻧ ﻪﮐ
رد ﺪﯾﺎﺒﻧ ار ﺮﯿﮔاﺮﻓ
ﻪﺘﺴﻧاد ﺮﺑاﺮﺑ وﺮـﺑور ﺖـﯿﻌﻗﻮﻣ و ﻪﻟﺄـﺴﻣ ﺎﺑ ار يو ﺪﯾﺎﺑ ﻪﮑﻠﺑ داد راﺮﻗ ﺎﻫ
ـﺑ ﻮﺠﺘـﺴﺟ و رﻮـﻣا نﺎـﯿﻣ ﻂـﺑاور ﻒﺸﮐ ﻪﺑ دﻮﺧ ﺎﺗ دﻮﻤﻧ ﺐـﺴﮐ ياﺮ
يرﻮـﻃ ﺪـﯾﺎﺑ ﺰﯿﻧ ﯽﺷزﻮﻣآ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ،ﺪﯾﺎﻤﻧ ماﺪﻗا نآ ﻞﺣ هار و تﺎﻋﻼﻃا و دراداو ﺖـﯿﻟﺎﻌﻓ ﻪـﺑ ار هﺪـﻧﺮﯿﮔدﺎﯾ ﻪـﮐ ﺪﺷﺎﺑ ﻪﺘﻓﺎﯾ نﺎﻣزﺎﺳ و ﯽﺣاﺮﻃ دﻮﺷ يو رد ﺖﺒﺜﻣ شﺰﯿﮕﻧا و شﺮﮕﻧ دﺎﺠﯾا ﺐﺟﻮﻣ ]5
[.
ﻪﮐ ﯽﺸﻫوﮋﭘ رد رز
نﺎﯾﻮﺠـﺸﻧاد يدﺎـﻘﺘﻧا ﺮـﮑﻔﺗ ﯽﺑﺎﯿﺷزرا فﺪﻫ ﺎﺑ ﯽﻗ
يور ﺮﺑ ﻪﮐ ،يرﺎﺘﺳﺮﭘ 89
ﻔﻧ لﺎﺳ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد زا ﺮ مرﺎـﻬﭼ ﺎﺗ لوا يﺎﻫ
نﻮﻣزآ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﺖﺷر يرﺎﺘﺳﺮﭘ هﺪﮑﺸﻧاد ﻪﺘﺳﻮﯿﭘ ﯽﺳﺎﻨﺷرﺎﮐ ﻊﻄﻘﻣ لﺎﺳ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ،داد مﺎﺠﻧا يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ -
ﯽـﻨﻌﻣ يرﺎـﻣآ توﺎـﻔﺗ ﺮﮕﯾﺪـﮑﯾ ﺎـﺑ ﻒﻠﺘﺨﻣ يﺎﻫ دراﺪـﻧ يراد
. ﻦــﯾا ﺶﻫوﮋﭘ
ﺮﺑ ﺎﻫ موﺰﻟ يﺮﮕﻧزﺎﺑ رد يﮋﺗاﺮﺘﺳا يﺎﻫ آ ﯽﺷزﻮﻣ هدﺎﻔﺘﺳا و ﯽﻠﻌﻓ
ﺮﺘﺸﯿﺑ زا يﮋﺗاﺮﺘﺳا يﺎﻫ لﺎﻌﻓ يﺮﯿﮔدﺎﯾ ﺪﻧراد ﺪﯿﮐﺄﺗ ]6
[ .
ﺮﮕﯾد يﻮﺳ زا ﻪﮐ ﯽﺗﺎﻘﯿﻘﺤﺗ و تاﺪﻫﺎﺸﻣ
ﯽﮔزﺎـﺗ ﻪﺑ در
ﻂﯿـﺤﻣ يﺎـﻫ
نﺎﺸﻧ ﺪﻧا هﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﯽﻨﯿﻟﺎﺑ و ﯽﺷزﻮﻣآ ﻦﯾا هﺪﻨﻫد
ﺖﺳا نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد ﻪﮐ
ترﺎﻬﻣ ﺪﻗﺎﻓ يرﺎﺘﺳﺮﭘ ﺪﻨﺘـﺴﻫ يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ ﺐﺳﺎﻨﻣ يﺎﻫ
. شور يﺎـﻫ
ﯽﮕﻤﻫ ﯽﺘﻨﺳ ﺪﻧراد ﺰﮐﺮﻤﺗ ﺮﮑﻔﺗ ﯽﻄﺧ لﺪﻣ ﺮﺑ
.
،ﻦﯾاﺮﺑﺎﻨﺑ رد ناﻮﺗ ﯽﻤﻧ
ﻂﯿﺤﻣ زوﺮﻣا هﺪﯿﭽﯿﭘ ﯽﺷزﻮﻣآ يﺎﻫ
، نآ زا ﻤﻧ هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﻫ ﻮد
؛ نآ لﺎﺣ ﻪﮐ
،
ﺖﺳا شزﻮﻣآ رد ﻦﯾﻮﻧ ﯽﺘﺧﺎﻨﺷاﺮﻓ دﺮﺒﻫار ﮏﯾ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ ﯽﻣ ﻪﮐ
-
ﺪﻧاﻮﺗ ترﺎﻬﻣ ﻢﯿﻤﺼﺗ و يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ يﺮﯿﮔ
نﺎﯾﻮﺠـﺸﻧاد ﺎـﻘﺗرا ار
ﻫد ﺪ ] 7[
. ور وﺰﺟ شور ﻦﯾا ش
ود و ﮏﯿﺗﺎﻤﺷ يراﺰﺑا و ﺖﺳا ﺲﯾرﺪﺗ لﺎﻌﻓ يﺎﻫ
هراﺰﮔ بﻮﭼرﺎﭼ رد ﻢﯿﻫﺎﻔﻣ زا يا ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ ﻪﯾارا ياﺮﺑ يﺪﻌﺑ ﺖﺳﺎﻫ
. رد
ﺮـﮕﯾد ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﺎﺑ مﻮﻬﻔﻣ ﮏﯾ طﺎﺒﺗرا يﺎﻤﺷ ﻪﯾارا ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ ،ﻊﻗاو نآ طﺎﺒﺗرا ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ و صﺎـﺧ ﯽﻋﻮـﺿﻮﻣ ﺎﺑ ﻂﺒﺗﺮﻣ ﻢﯿﻫﺎﻔﻣ ﺮﮕﯾد ﺎﺑ ﺎﻫ
ﻣ ﺐﺗﺮﻣ ﯽﺒﺗاﺮﻣ ﻪﻠﺴﻠﺳ ﯽﯾﻮﮕﻟا رد ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽ
دﻮﺷ ]8 [.
ﯽﻨﻌﻣ هﻮﯿﺷ ﻪﺑ ﻪﮐ ﯽﺸﻧاد ﯽﻣ ﻪﺘﻓﺮﮔدﺎﯾ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ ﺪﻨﻧﺎﻣ راد
،دﻮـﺷ
ﯽﻧﻻﻮﻃ تﺪﻣ ﻪﺑ ﯽﻣ ﯽﻗﺎﺑ ﻦﻫذ رد ﺮﺗ
ﺮﮑﻔﺗ ترﺎﻬﻣ يﺎﻘﺗرا ﺚﻋﺎﺑ و ﺪﻧﺎﻣ
ﯽﻣ يرﺎﺘﺳﺮﭘ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد رد ﻪﻟﺄﺴﻣ ﻞﺣ ﯽﯾﺎﻧاﻮﺗ و يدﺎﻘﺘﻧا دﻮﺷ
]9 [.
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ رد ﻪﮐ يرﻮﻃ ﻪﺑ ﺮـﮑﻔﺗ ﯽﻣﻮـﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ ﻪﮐ هﺪﺷ هداد نﺎﺸﻧ يا
ﺘﻧا يدﺎﻘ ترﺎﻬﻣ و ﯽﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ار يرﺎﺘﺳﺮﭘ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد ﯽﻃﺎﺒﺗرا يﺎﻫ -
ﻢﯿﻤﺼﺗ رد ار يرﺎﺘﺳﺮﭘ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد و ﺪﻫد توﺎﻀﻗ و يﺮﯿﮔ
ﯽﻨﯿﻟﺎﺑ يﺎﻫ
ﯽﻣ يرﺎﯾ ﺪﻨﮐ ] 10 [ . نارﺎﮑﻤﻫ و ﯽﻠﯾد (Delay et al)
ﻪﺸﻘﻧ ،ﺪﻧﺪﻘﺘﻌﻣ
ار يدﺎـﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ ﯽﺑﺎﯿﺷزرا و ﺲﯾرﺪﺗ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﺒﺳﺎﻨﻣ شور ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﯽﻣ دﺎﺠﯾا نﺎﻣﺰﻤﻫ ﺪﻨﮐ
] 11 [.
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ رد يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ ﺮﺑ ار ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﻪﮐ يا 54
ﻮﺠﺸﻧاد
ﯽﻣ ﯽﺳرﺮﺑ يرﺎﺘﺳﺮﭘ
ترﺎـﻬﻣ رد ار ﯽﻬﺟﻮـﺗ ﻞﺑﺎﻗ يﺎﻘﺗرا ﺪﻧدﺮﮐ يﺎـﻫ
ﺪﻧدﺮﮐ شراﺰﮔ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ )
001 /0 (p=
ﯽﻣ ﮏـﯾ يدﺎـﻘﺘﻧا ﺮـﮑﻔﺗ ﺪـﻨﻧﺎﻣ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ ﻪﮐ ﺖﻓﺮﮔ ﻪﺠﯿﺘﻧ ناﻮﺗ
هار و ﯽــﻄﺧ ﺮــﯿﻏ ﯽﺘﺧﺎﻨــﺷ دﺮــﮑﻠﻤﻋ يﺎــﻘﺗرا ياﺮــﺑ ﯽﻟﺎــﻋ يرﺎــﮐ
ﺖﺳا يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﻻﺎﺑ ﺢﻄﺳ ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ يﺎﻫدﺮﮑﻠﻤﻋ ]
10 [.
ﺎﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﻪﺑ ﻪﮑﻨﯾا ياﺮﺟا ﻦﯾا شور ﯽﻣ ﺪﻧاﻮﺗ ﻦﯿﺳرﺪﻣ ياﺮﺑ يرﺎﺘـﺳﺮﭘ
ﺖﻗو ﺮﯿﮔ هدﻮﺑ و زا ﯽﯾﻮﺳ دﺮﺑرﺎﮐ هﮋﯾو ﻪﺑ ،نآ ياﺮﺑ
نﺎﯿﺑﺮﻣ
،رﺎﮐ هزﺎﺗ
ﺶﻟﺎﭼ ﺰﯿﮕﻧاﺮﺑ ﯽﻘﻠﺗ
ﯽـﺳرﺮﺑ ،دﻮـﺷ تاﺮـﺛا
نآ رد ﻪـﺻﺮﻋ يرﺎﺘـﺳﺮﭘ
يروﺮﺿ ﻪﺑ ﯽﻣ ﺮﻈﻧ ﺪﺳر .
زا
،ﯽﻓﺮﻃ روﺮﻣ نﻮﺘﻣ نﺎﺸﻧ ﯽﻣ ﺪﻫد رد شزﻮـﻣآ ﻪﺻﺮﻋ رد ،يرﺎﺘـﺳﺮﭘ
ناﺮﯾا ﺎﺗ نﻮﻨﮐ ﻪﺟﻮﺗ ﯽﮐﺪﻧا ﺮﺑ اﺮﺟا و تاﺮـﺛا ﯽﺳرﺮﺑ شور ﻦـﯾا
هﺪـﺷ
ﺖﺳا .
،ﻦﯾاﺮﺑﺎﻨﺑ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﺮﺿﺎﺣ ﺎـﺑ فﺪـﻫ
"
ﻦﯿـﯿﻌﺗ ﺮﯿﺛﺄـﺗ ﻪـﺸﻘﻧ شور
ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﺮﺑ ترﺎﻬﻣ يﺎﻫ ﺮﮑﻔﺗ يدﺎﻘﺘﻧا نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد يرﺎﺘﺳﺮﭘ
"
ﯽﺣاﺮﻃ و
ﺟا اﺮ ﺪﺷ .
شور ﺎﻫ ﻪﻤﯿﻧ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﮏﯾ ﺮﺿﺎﺣ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﺶﯿـﭘ حﺮـﻃ ﺎـﺑ ﯽـﻫوﺮﮔ ود ﯽﺑﺮﺠﺗ
نﻮﻣزآ –
ﺖـﺳا نﻮـﻣزآ ﺲﭘ .
زا دﻮـﺑ ترﺎـﺒﻋ ﺶﻫوﮋـﭘ ﻦـﯾا ﻪـﻧﻮﻤﻧ
هﺪﮑﺸﻧاد زا ﯽﮑﯾ يرﺎﺘﺳﺮﭘ ﺞﻨﭘ مﺮﺗ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد ﺮﻬـﺷ يرﺎﺘـﺳﺮﭘ يﺎﻫ
ﯽﻠﯿـﺼﺤﺗ لوا لﺎـﺴﻤﯿﻧ رد ﻪﮐ ناﺮﻬﺗ 1389
- 1388 يﺮـﻈﻧ ﺪـﺣاو
بﺎﺨﺘﻧا ار قوﺮﻋ و ﺐﻠﻗ يرﺎﺘﺳﺮﭘ ﺪﻧدﻮﺑ هدﺮﮐ
) 66 .(n=
سﻼﮐ عوﺮﺷ زا ﻞﺒﻗ ﺶﯿﭘ ،ﺎﻫ
ترﺎﻬﻣ نﻮﻣزآ ﻪـﺑ يدﺎـﻘﺘﻧا ﺮـﮑﻔﺗ يﺎـﻫ
هوﺮـﮔ ود ﻪـﺑ هدﺎـﺳ ﯽﻓدﺎـﺼﺗ شور ﻪﺑ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد ﺲﭙﺳ ،ﺪﻣآ ﻞﻤﻋ ﺪﻧﺪﺷ ﻢﯿﺴﻘﺗ .
ﻪـﻠﺧاﺪﻣ هوﺮـﮔ ناﻮـﻨﻋ ﻪﺑ هوﺮﮔ ود ﻦﯾا زا ﯽﮑﯾ )
ﻪـﺸﻘﻧ
ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ( ﺪﻫﺎﺷ هوﺮﮔ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ يﺮﮕﯾد و )
ﯽﻧاﺮﻨﺨﺳ ( ﻪـﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد
ﺪﺷ . ﻨﺳ ياﺮﺑ ترﺎـﻬﻣ نﻮﻣزآ زا ،يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ ﺶﺠ يدﺎـﻘﺘﻧا ﺮـﮑﻔﺗ يﺎـﻫ
ﺪـﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ب مﺮﻓ ﺎﯿﻧﺮﻔﯿﻟﺎﮐ .
ﻞﻣﺎـﺷ نﻮـﻣزآ ﻦـﯾا 34
رﺎـﻬﭼ لاﺆـﺳ
ﻪﻨﯾﺰﮔ زا ﺪـﻌﺑ حﻮﻄـﺳ رد يدﺎـﻘﺘﻧا ﺮـﮑﻔﺗ ﯽﺑﺎﯿﺷزرا ياﺮﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا يا
ﺖﺳا هﺪﺷ ﯽﺣاﺮﻃ نﺎﺘﺳﺮﯿﺑد .
ترﺎﻬﻣ نﻮﻣزآ ﻦﯾا يدﺎـﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ
ﻋ ﻪﺑ ﯽﻫﺎﮕﺸﻧاد شزﻮﻣآ رد ﻪﮐ ار يرﻮﺤﻣ ﺮـﻈﻧ رد ﯽﻠﺻا ﺮﺻﺎﻨﻋ ناﻮﻨ
ﯽﻣ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﯽـﻣ هزاﺪﻧا ،دﻮﺷ ﺢﻄـﺳ رد ﯽﯾاﻮـﺘﺤﻣ ﺶـﻧاد ﭻﯿـﻫ و دﺮـﯿﮔ
ﺦﺳﺎﭘ ياﺮﺑ ،ﺪﺷﺎﺑ ﯽﺻﺎﺼﺘﺧا ﺎﻫ ﻪﺘﺷر ياﺮﺑ ﻪﮐ ﯽﻫﺎﮕﺸﻧاد ﻪـﺑ ﯽﯾﻮـﮔ
ﺖﺴﯿﻧ زﺎﯿﻧ درﻮﻣ تﻻاﺆﺳ ﻦﯾا ]
12 [.
ﻦﯾا ﻪﻣﺎﻨﺸﺳﺮﭘ ياﺮﺑ ﺶﺠﻨﺳ ﯽـﺻﺎﺼﺘﺧا ﺢﻄـﺳ
ترﺎـﻬﻣ يﺎـﻫ ﺮـﮑﻔﺗ
يدﺎﻘﺘﻧا رد ﺞﻨﭘ ﻪﻄﯿﺣ
،ﺰﯿﻟﺎﻧآ
،جﺎﺘﻨﺘﺳا را
،ﯽﺑﺎﯿـﺷز لﻻﺪﺘـﺳا ﯽـﺳﺎﯿﻗ و
ﯽﯾاﺮﻘﺘﺳا ﯽﺣاﺮﻃ هﺪﺷ ﺖﺳا . رد ﻦﯾا
،نﻮﻣزآ ﻪﺑ يازا ﺮﻫ لاﺆﺳ ،ﺢﯿﺤﺻ
ﮏﯾ هﺮﻤﻧ دﺮﻓ ﻪﺑ ﯽﻣ ﻖﻠﻌﺗ دﺮﯿﮔ . ﻞﻗاﺪﺣ هﺮﻤﻧ ﻞﺑﺎﻗ بﺎﺴﺘﮐا لدﺎﻌﻣ ﺮﻔﺻ
ﺮﺜﮐاﺪﺣ و 34 ﺖﺳا تﺪﻣ. نﺎﻣز رد ﺮﻈﻧ ﻪﺘﻓﺮﮔ هﺪﺷ ﺦﺳﺎﭘ ياﺮﺑ ﯽﻫد ﻪﺑ
تﻻاﺆﺳ
،نﻮﻣزآ 45 ﻪﻘﯿﻗد ﺖﺳا رد.
،ناﺮـﯾا ﯽﯾﺎـﯾﺎﭘ و اور نﻮـﻣزآ ﯽـﯾ
،رﻮﮐﺬﻣ ﻦﯾا زا ﺶﯿﭘ رد
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯿﯿﻌﺗ يا و ﺪﯿﯾﺄﺗ
ﺖـﺳا هﺪـﺷ .
ﻦﯾﺪـﺑ
ﻪﮐ ﺐﯿﺗﺮﺗ دﺎﻤﺘﻋا نﻮـﻣزآ ﻪـﺑ ﮏـﻤﮐ لﻮـﻣﺮﻓ
ردﻮـﮐ ﺖـﺴﯿﺑ هرﺎﻤـﺷ
نﻮﺳدرﺎﭽﯾر 62
/0 ﻪﺑ ﺖﺳد هﺪﻣآ و ﻞﯿﻠﺤﺗ ﻪﺠﯿﺘﻧ ﯽﻠﻣﺎـﻋ
رد ﻦﯿـﯿﻌﺗ
رﺎﺒﺘﻋا هزﺎﺳ ﯽﮐﺎﺣ نﻮﻣزآ زا
نآ ﻪﮐ هدﻮﺑ نﻮﻣزآ زا ﺞﻨﭘ ﻞﻣﺎﻋ ) ،ﻪـﯾﺰﺠﺗ
،طﺎﺒﻨﺘﺳا
،ﯽﺑﺎﯿﺷزرا ﯽﯾاﺮﻘﺘﺳا لﻻﺪﺘﺳا و
لﻻﺪﺘـﺳا ﯽـﺳﺎﯿﻗ ( ﻞﯿﮑـﺸﺗ
هﺪﺷ ﺖﺳا ﻪﮐ ﻪﻤﻫ
،ﻞﻣﺎﻋ ﺞﻨﭘ ﺎﺑ
هﺮﻤﻧ ﻞﮐ نﻮﻣزآ ﯽﮕﺘﺴﺒﻤﻫ ﺖـﺒﺜﻣ و
ﯽﯾﻻﺎﺑ ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد . ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ نﻮﻣزآ رﻮﮐﺬﻣ ردﺎﻗ ﻪـﺑ ﺰـﯿﻤﺗ فﻼﺘـﺧا
ترﺎﻬﻣ ﺢﻄﺳ يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ
ﻦﯿﺑ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد يرﺎﺘـﺳﺮﭘ
و ﻪﻔـﺴﻠﻓ
هدﻮﺑ ﺖﺳا ] 4[
.
ﻞﺒﻗ زا عوﺮﺷ سﻼﮐ يﺎﻫ
،سرد ﺸﻧاد نﺎﯾﻮﺠ هوﺮﮔ ﻪﻠﺧاﺪﻣ رد ﻪﺴﻠﺟ يا
ﻪﻘﯿﻗد دﻮﻧ يا ﺖﺤﺗ شزﻮﻣآ شور ﻪﺸﻘﻧ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ و ﯽﮕﻧﻮﮕﭼ نﺪﯿﺸﮐ
نآ راﺮﻗ
؛ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ ﺮﺑ هوﻼﻋ
،نآ هوﺰﺟ ﯽﺷزﻮﻣآ ﻪﺘﺧﺎﺳ ﻖﻘﺤﻣ يا
ﺰﯿﻧ رد
درﻮـﻣ ﺖﺧﺎـﺳ ﻪـﺸﻘﻧ ﯽﻣﻮـﻬﻔﻣ ﻪـﺑ نﺎﯾﻮﺠـﺸﻧاد هداد
ﺪـﺷ .
،ﺲﭙـﺳ
نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد هوﺮﮔ ود
ﺪﻫﺎﺷ و ﻪﻠﺧاﺪﻣ تﺪﻣ ﻪﺑ ﺖﺸﻫ ﻪﺴﻠﺟ رد ﺖﺸﻫ
ﻪﺘﻔﻫ ﺘﻣ ﯽﻟاﻮ ﺖﺤﺗ ﺪﺣاو شزﻮﻣآ
"
يرﺎﺘـﺳﺮﭘ ﺐـﻠﻗ و قوﺮـﻋ
"
ﻂـﺳﻮﺗ
ﺶﻫوﮋﭘ ﺮﮔ ﻪﺑ ود شور ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻪﺑ ﯽﻧاﺮﻨﺨﺳ و ﻪـﺸﻘﻧ ﯽﻣﻮـﻬﻔﻣ راﺮـﻗ ﺪﻨﺘﻓﺮﮔ
. زا ﺐﻟﺎﻄﻣ ناواﺮﻓ دﻮﺟﻮﻣ رد هﺎﮕﯾﺎﭘ يﺎﻫ
،ﯽﺘﻧﺮﺘﻨﯾا ﻪﺸﻘﻧ يﺎـﻫ
ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﯽﺣاﺮﻃ و ﺎﺑ مﺮﻧ راﺰﻓا ﺖﻨﯾﻮﭘروﺎﭘ (Power Point) ﻢـﺳر
و
ياﺮﺑ ﻦﯿﯿﻌﺗ ﯽﯾاور ﻪﺑ يﺎﻀﻋا تﺄﯿﻫ ﻠﻋ هﺪﮑﺸﻧاد ﯽﻤ يﺎﻫ
يرﺎﺘﺳﺮﭘ
ﺮﻬﺷ ناﺮﻬﺗ ﻪﯾارا ﺪﺷ . ﺲﭘ زا ندﺮﮐ فﺮﻃﺮﺑ
،تﻻﺎﮑﺷا ﻪﺸﻘﻧ ﺎﻫ ياﺮـﺑ
شزﻮﻣآ هوﺮﮔ ﻪﻠﺧاﺪﻣ هدﺎﻔﺘﺳا ؛ﺪﺷ ﺮﻫ ﻮﺠﺸﻧاد ﻮﻣ ﻒﻇ دﻮﺑ ياﺮﺑ ﻪﺴﻠﺟ
ﯽﺷزﻮﻣآ يﺪﻌﺑ ﻪﺸﻘﻧ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ يا زا
ﻞﮐ ﺐﻟﺎﻄﻣ هﺪﺷ ﻪﯾارا هدﺎﻣآ ﺪﯾﺎﻤﻧ .
رد ﺮﻫ
،ﯽﺷزﻮﻣآ ﻪﺴﻠﺟ ﻪﺸﻘﻧ
يﺎﻫ نﺎﯾﻮﺠـﺸﻧاد ﻖـﻘﺤﻣ ﻂـﺳﻮﺗ
ـﻣ درﻮ
راﺮﻗ ﯽﺑﺎﯿﺷزرا ﺖﻓﺮﮔ
و ﻪﺑ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد درﻮﺧزﺎﺑ
هداد ﺪﺷ شزﻮﻣآ. هوﺮﮔ
ﺪﻫﺎﺷ شور ﻪﺑ ﯽﻧاﺮﻨﺨﺳ و ﺎﺑ هدﺎﻔﺘﺳا راﺰﻓا مﺮﻧ زا ترﻮﺻ ﺖﻨﯾﻮﭘ روﺎﭘ
ﺖﻓﺮﮔ رد.
،ﺖﯾﺎﻬﻧ ﺪﻌﺑ زا مﺎﻤﺗا ﺖﺸﻫ
،ﻪﺴﻠﺟ ﺮﻫ ود رد هرﺎـﺑود هوﺮـﮔ
ترﺎﻬﻣ نﻮﻣزآ ﺪﻧدﺮﮐ ﺖﮐﺮﺷ ﺎﯿﻧﺮﻔﯿﻟﺎﮐ يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ
.
ا ﺎﺑ يرﺎﻣآ ﻞﯿﻠﺤﺗ يرﺎـﻣآ راﺰﻓا مﺮﻧ زا هدﺎﻔﺘﺳ
SPSS 15
ﺪـﺷ مﺎـﺠﻧا .
ﯽﻔﯿﺻﻮﺗ رﺎﻣآ ﺮﺑ هوﻼﻋ )
ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ و ﯽﺒﺴﻧ ﯽﻧاواﺮﻓ (
زا نﺎﻨﯿﻤﻃا زا ﺲﭘ ،
ﺎﻫﺮﯿﻐﺘﻣ ﻊﯾزﻮﺗ ندﻮﺑ ﯽﻌﯿﺒﻃ )
فوﺮﮔﻮـﻤﻟﻮﮐ نﻮـﻣزآ -
فﻮﻧوﺮﯿﻤـﺳا (
زا
ود ﻦﯿﺑ يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ تاﺮﻤﻧ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ياﺮﺑ ﻞﻘﺘﺴﻣ ﯽﺗ نﻮﻣزآ ـﻨﭽﻤﻫ و ﻪﻠﺧاﺪﻣ زا ﺲﭘ و ﻞﺒﻗ هوﺮﮔ ﻦﯿﮕﻧﺎـﯿﻣ فﻼﺘـﺧا ﻪـﺴﯾﺎﻘﻣ ﻦﯿ
تاﺮﯿﯿﻐﺗ هوﺮﮔ ود ﻦﯿﺑ يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ تاﺮﻤﻧ ياﺮﺑ و
ﯽﮔﮋﯾو ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ يﺎﻫ
ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ياﺮﺑ ﺮﺸﯿﻓ ﻖﯿﻗد يرﺎﻣآ نﻮﻣزآ زا ،هوﺮﮔ ود ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ ﺖﯿﻌﻤﺟ نﻮﻣزآ ،ﻞﻫﺄﺗ ﺖﯿﻌﺿو و ﺲﻨﺟ ANOVA
ناﺰــﯿﻣ و يرﺎﺘـﺳﺮﭘ ﻪﺘــﺷر زا ﯽـﻠﺒﻗ ﺖﺧﺎﻨـﺷ ناﺰــﯿﻣ ﻪـﺴﯾﺎﻘﻣ ياﺮـﺑ يرﺎﺘﺳﺮﭘ ﻪﺘﺷر ﻪﺑ يﺪﻨﻤﻗﻼﻋ ﻦﺳ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ياﺮﺑ ﻞﻘﺘﺴﻣ ﯽﺗ نﻮﻣزآ و
ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا هوﺮﮔ ود ﻞﺒﻗ مﺮﺗ لﺪﻌﻣ و .
ﻪﺘﻓﺎﯾ ﺎﻫ
ﻪﺘﻓﺎﯾ داد نﺎﺸﻧ يدﺮﻓ تﺎﯿﺻﻮﺼﺧ درﻮﻣ رد ﺎﻫ 6/
60 ﺪﺻرد ،نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد
و نز 8/
81 ﺪﺻرد ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻞﮐ ﺪـﻧدﻮﺑ دﺮﺠﻣ ﺎﻫ .
هوﺮـﮔ ﯽﻨـﺳ ﻦﯿﮕﻧﺎـﯿﻣ
ﻪﻠﺧاﺪﻣ 40 /1 23± / 21 ﺪﻫﺎـﺷ هوﺮﮔ و لﺎﺳ 82
/0 21± / 21 و لﺎـﺳ
ﻣ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﻠﺧاﺪﻣ هوﺮﮔ ﻞﺒﻗ مﺮﺗ لﺪﻌ 94
/0 05± / 17 ﺪﻫﺎـﺷ هوﺮـﮔ و
02 /1 88± / 16 دﻮﺑ .
ﻂﺳﻮﺘﻣ ﯽﻠﺒﻗ ﺖﺧﺎﻨﺷ هوﺮﮔ ود ﺮﻫ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد )7
/ 47 ﺪﺻرد ( ﻪﺘـﺷر زا
يرﺎﺘـﺳﺮﭘ ﻪﺘﺷر ﻪﺑ هوﺮﮔ ود ﺮﻫ يﺪﻨﻤﻗﻼﻋ ناﺰﯿﻣ و ﺪﻨﺘﺷاد يرﺎﺘﺳﺮﭘ ﻂﺳﻮﺘﻣ ﺪﺣ رد ﺰﯿﻧ )3
/ 53 ﺪﺻرد ( دﻮﺑ . ﺞﯾﺎﺘﻧ يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ ترﺎﻬﻣ
د هوﺮﮔ ود رد لوﺪﺟ رد هﻮﯿﺷ ود ﻪﺑ شزﻮﻣآ زا ﺪﻌﺑ و ﻞﺒﻗ ر
1 و 2 هﺪﻣآ
ﺖﺳا . ﺲﻨﺟ يﺎﻫﺮﯿﻐﺘﻣ ﻦﯿﺑ
، ﻞﻫﺎﺗ ﺖﯿﻌﺿو
،
زا ﯽـﻠﺒﻗ ﺖﺧﺎﻨـﺷ ناﺰﯿﻣ
لﺪﻌﻣ و ﻦﺳ و يرﺎﺘﺳﺮﭘ ﻪﺘﺷر ﻪﺑ يﺪﻨﻤﻗﻼﻋ ناﺰﯿﻣ و يرﺎﺘﺳﺮﭘ ﻪﺘﺷر ﺪﺸﻧ هﺪﻫﺎﺸﻣ يراد ﯽﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ هوﺮﮔ ود ﻦﯿﺑ رد ﻞﺒﻗ مﺮﺗ .
146 ﯽﮕﻨﻫﺮﺳ غوﺮﻓ نارﺎﮑﻤﻫ و
ﺚﺤﺑ ﺸﻘﻧ ﻪﮐ دﻮﺑ ﻦﯾا زا ﯽﮐﺎﺣ ﺎﻫ ﻪﺘﻓﺎﯾ ترﺎﻬﻣ ﺮﺑ ﯽﺘﺒﺜﻣ ﺮﺛا ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪ
يﺎﻫ
دراد يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ .
ﻪﺑ ﻪﺘﻓﺎﯾ ﻪﮐ يرﻮﻃ ﺪﻫد ﯽﻣ نﺎﺸﻧ هﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ يﺎﻫ
هوﺮﮔ ﻪﻠﺧاﺪﻣ ﻪﻄﯿﺣ مﺎﻤﺗ رد ﻪﻠﺧاﺪﻣ زا ﺪﻌﺑ ﺪﻫﺎﺷ و ﻪـﻄﯿﺣ زا ﺮـﯿﻏ ﺎـﻫ
ﯽﻨﻌﻣ ﺖﺒﺜﻣ ﺮﯿﯿﻐﺗ ﯽﯾاﺮﻘﺘﺳا لﻻﺪﺘﺳا و ﻞﯿﻠﺤﺗ و ﻪﯾﺰﺠﺗ ﺪﻨﺘﺷاد يراد
د تاﺮﻤﻧ تاﺮﯿﯿﻐﺗ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ فﻼﺘﺧا ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ و ﯽـﺗ نﻮـﻣزآ ﺎـﺑ هوﺮـﮔ و
هوﺮﮔ تاﺮﻤﻧ ﺶﯾاﺰﻓا ﻞﻘﺘﺴﻣ ﻪﻠﺧاﺪﻣ
ﻪـﻤﻫ رد ﺪﻫﺎﺷ هوﺮﮔ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ار
ﻪﻄﯿﺣ ﻞﮐ هﺮﻤﻧ و ﺎﻫ ﯽﻣ نﺎﺸﻧ ار
ﺪﻫد .
ﻪـﻄﯿﺣ رد ﻂـﻘﻓ ﺶﯾاﺰﻓا ﻦﯾا ي
ﯽﻨﻌﻣ ﻞﯿﻠﺤﺗ و ﻪﯾﺰﺠﺗ ﺖﺴﯿﻧ راد
.
ترﺎـﻬﻣ نﻮـﻣزآ ﻪﮐ دراد ﺖﯿﻤﻫا ﻪﺘﮑﻧ ﻦﯾا ﺮﮐذ يدﺎـﻘﺘﻧا ﺮـﮑﻔﺗ يﺎـﻫ
ترﺎﻬﻣ ،ب ﺎﯿﻧﺮﻔﯿﻟﺎﮐ دﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ
و ﻪﯾﺰﺠﺗ ،ﯽﺑﺎﯿﺷزرا دﺎﻌﺑا رد ار ي
ﯽﻣ هزاﺪﻧا ﯽﺟﺎﺘﻨﺘﺳا لﻻﺪﺘﺳا و ﯽﯾاﺮﻘﺘﺳا لﻻﺪﺘﺳا ،طﺎﺒﻨﺘﺳا ،ﻞﯿﻠﺤﺗ -
ترﺎﻬﻣ ﻦﯾا زا ماﺪﮐ ﭻﯿﻫ ﻪﮐ دﺮﯿﮔ
دراﺪـﻧ ﯽـﺻﺎﺼﺘﺧا ﻪـﺒﻨﺟ ﺎـﻫ ]
4[
و
ﯽﻣ ﻦﯾاﺮﺑﺎﻨﺑ هوﺮﮔ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد تاﺮﻤﻧ ﺶﯾاﺰﻓا ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯾا رد ﺖﻔﮔ ناﻮﺗ
ﻪﻠﺧاﺪﻣ ﻪـﺸﻘﻧ دﺮﺒﻫار ﺖﺒﺜﻣ ﺮﯿﺛﺄﺗ زا يﺪﻨﻤﺷزرا بﺎﺗزﺎﺑ نﻮﻣزآ ﻞﮐ رد
ﺖﺳا ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ .
ﺲﻨﯿﻟﻮﮐ و ﺮﻟو ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ
ﯽﻣﻮـﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ شور ﺮﯿﺛﺄﺗ ﻪﮐ
ترﺎﻬﻣ ﺮﺑ ،ﺪـﻧدﺮﮐ ﯽﺳرﺮﺑ ار يرﺎﺘﺳﺮﭘ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ
هوﺮﮔ زﺎﯿﺘﻣا ﻪﮐ داد نﺎﺸﻧ ﻪﻠﺧاﺪﻣ
ﻪﻄﯿﺣ و ﯽﻠﮐ هﺮﻤﻧ رد و ﺰﯿﻟﺎـﻧآ يﺎـﻫ
ﺑﺎﯿﺷزرا ﯽﻨﻌﻣ رﻮﻄﺑ ﯽ يراد
دﻮﺑ ﻪﺘﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰﻓا )
05 /0
<
(p ﻪﮐ ﯽﻟﺎﺣ رد
ﻪﺑ ﯽﺑﺎﯿﺷزرا ﻪﻄﯿﺣ رد ﺪﻫﺎﺷ هوﺮﮔ زﺎﯿﺘﻣا ﯽﻨﻌﻣ رﻮﻃ
ﻪﺘﻓﺎﯾ ﺶﯾاﺰﻓا يراد
دﻮﺑ ﻪﺘﻓﺎﯾ ﺶﻫﺎﮐ يراد ﯽﻨﻌﻣ رﻮﻄﺑ طﺎﺒﻨﺘﺳا ﻪﻄﯿﺣ رد و ]
13 [.
يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ و ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ ﻦﯿﺑ طﺎﺒﺗرا ﻪﮐ يﺮﮕﯾد ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ رد رد ار
54 ﺮﺑ يرﺎﺘﺳﺮﭘ ﻮﺠﺸﻧاد ﯽﺳر
زا ﺲﭘ ﻪﮐ ﺪﻧﺪﯿﺳر ﻪﺠﯿﺘﻧ ﻦﯾا ﻪﺑ ﺪﻧدﺮﮐ
ترﺎـﻬﻣ رد ﯽﻬﺟﻮﺗ ﻞﺑﺎﻗ ﺎﻘﺗرا شور ﻦﯾا ياﺮﺟا يدﺎـﻘﺘﻧا ﺮـﮑﻔﺗ يﺎـﻫ
ﺪﺷ دﺎﺠﯾا نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد )
69 /5 t=- و 001 /0 (p=
ﻦـﯾا ﻪﺑﺎﺸﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ و
ترﺎﻬﻣ ﺮﺑ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ ﺮﯿﺛﺄﺗ ﯽﺑﺎﯾزرا رد ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ يدﺎـﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ
21 ﻪﺑ ﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ ﯽﮑﺷﺰﭘ ﺖﻧﺪﯾزر ﯿﺑ ﻪﮐ يرﻮﻃ
ﻪـﺑ ﺎـﺑ ﻪـﮐ ﺪﻧدﻮﻤﻧ نﺎ
ﯽﯾﺎﻧاﻮﺗ رد ﯽﻬﺟﻮﺗ ﻞﺑﺎﻗ يﺎﻘﺗرا شور ﻦﯾا ندﺮﺑرﺎﮐ ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ
ا يدﺎﻘﺘﻧ
نآ ﺪﺷ دﺎﺠﯾا ﺎﻫ ]
10 [.
ﻪﺘﻓﺎﯾ دراد تﺮﯾﺎﻐﻣ ﺎﭙﻟ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﺎﺑ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯾا يﺎﻫ .
تﺮﯾﺎـﻐﻣ ﻦـﯾا ﺖﻠﻋ
ﺖﺳا ﻞﯿﻟد ﻦﯾا ﻪﺑ ﺪﯾﺎﺷ ﻪﮐ
ترﺎﻬﻣ نﻮﻣزآ ﺎﯿﻧﺮﻔﯿﻟﺎﮐ يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ
لوﺪﺟ 2.
ترﺎﻬﻣ نﻮﻣزآ ﺲﭘ ﺎﺑ نﻮﻣزآ ﺶﯿﭘ تاﺮﻤﻧ ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ فﻼﺘﺧا هوﺮﮔ رد نآ دﺎﻌﺑا و يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ
ﯽﻧاﺮﻨﺨﺳ و ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ يﺎﻫ
ﺲﯾرﺪﺗ شور
ﻞﯿﻠﺤﺗ و ﻪﯾﺰﺠﺗ
طﺎﺒﻨﺘﺳا جﺎﺘﻨﺘﺳا
ﯽﯾاﺮﻘﺘﺳا لﻻﺪﺘﺳا
ﯽﺑﺎﯿﺷزرا ﻞﮐ هﺮﻤﻧ
ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ
45 /1 94± /1 6/
1 88± /2 61 /1 61± /4 8/
1 94± /2 55 /1 36± /4 27 /2 21± /9
ﯽﻧاﺮﻨﺨﺳ 53 /1 21± /1 3/
1 52± /1 56 /1 73± /2 02 /1 94± /1 23 /1 73± /2 88 /1 45± /5
ﯽﻨﻌﻣ ﺢﻄﺳ يراد 053 /0 001
/ 0 008
/ 0 001
/ 0 001
/0 001
/ 0
لوﺪﺟ 1 . ترﺎﻬﻣ رﺎﯿﻌﻣ فاﺮﺤﻧا و ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ هوﺮﮔ رد نآ دﺎﻌﺑا و يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ
ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ يﺎﻫ ءاﺮﺟا زا ﺪﻌﺑ و ﻞﺒﻗ ﯽﻧاﺮﻨﺨﺳ و
ﻪﻠﺣﺮﻣ
ترﺎﻬﻣ ﻞﯿﻠﺤﺗ و ﻪﯾﺰﺠﺗ
طﺎﺒﻨﺘﺳا جﺎﺘﻨﺘﺳا لﻻﺪﺘﺳا
ﯽﯾاﺮﻘﺘﺳا ﯽﺑﺎﯿﺷزرا
ﻞﮐ هﺮﻤﻧ
ﻞﺒﻗ
ﯽﺗ نﻮﻣزآ
ﻞﻘﺘﺴﻣ ﻪﺸﻘﻧ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ
ﯽﻧاﺮﻨﺨﺳ 27 /1 24± /2
65 /1 64± /2 17 /1 42± /2
27 /1 64± /2 52 /1 24± /2
66 /1 73± /1 29 /1 67± /4
72 /1 96± /4 40 /1 67± /2
44 /1 18± /2 1 /2 30± /7
07 /2 45± /7
ﺢﻄﺳ
ﯽﻨﻌﻣ يراد 283
/ 0 484 / 0 194
/ 0 422
/ 0 172
/ 0 770
/ 0
ﺪﻌﺑ
ﯽﺗ نﻮﻣزآ
ﻞﻘﺘﺴﻣ ﻪﺸﻘﻧ
ﻣﻮﻬﻔﻣ ﯽ
ﻧاﺮﻨﺨﺳ ﯽ 26 /1 18± /4
25 /1 84± /3 48 /1 30± /5
27 /1 15± /4 83 /1 84± /6
54 /1 45± /4 99 /1 60± /7
37 /1 90± /6 59 /1 03± /7
331 90± / 4 3 51± / 16
1/
2 90± / 12
ﺢﻄﺳ
ﯽﻨﻌﻣ اد ير 286
/ 0 001 / 0 001
/ 0 104
/ 0 001
/ 0 001
/ 0
) ب ( ﺑ راﺰﺑا ﻦﯾﺮﺘﻬﺑ ﺖﺳا ﻦﮑﻤﻣ هزاﺪﻧا ياﺮ
ﯽﻣﻮـﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ ﺮﯿﺛﺄﺗ يﺮﯿﮔ
ترﺎﻬﻣ يور ﺮﺑ ﺪﺷﺎﺒﻧ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ
] 14 [ .
شور ﺮﯿﯿﻐﺗ هرﺎﺑ رد ﻦﻤﮑﯿﻟ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ رد زا ﯽـﻫوﺮﮔ ياﺮﺑ ﯽﺷزﻮﻣآ يﺎﻫ
نآ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ و نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد شور ﺎـﺑ ﻪﮐ ﯽﻧﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد ﺎﺑ ﺎﻫ
ﯽﺘﻨـﺳ يﺎـﻫ
شور زا هدﺎﻔﺘﺳا ﻪﮐ ﺪﺷ ﺺﺨﺸﻣ ﺪﻧا هﺪﯾد شزﻮﻣآ ﻮﻣ ﻪـﮐ ﯽﯾﺎﻫ
ﺐـﺟ
ﯽﻣ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد رد يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻘﺗرا نآ رد ار يﺮﯿﮔدﺎﯾ ﺢﻄﺳ دﻮﺷ
-
ﯽﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﺎﻫ ﺖﺳا ﺎﻣ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﺮﺑ يﺪﯿﯾﺄﺗ ﻪﮐ ﺪﻫد
] 15 [.
يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻘﺗرا ﺖﻠﻋ رد ﻪـﮐ ﺖـﺳا ﻦﯾا ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ شور رد
ﯽﻣ ﻪﯾارا ﯽﻠﮑﺷ ﻪﺑ ﯽﻠﺻا عﻮﺿﻮﻣ ﺎﺑ ﻂﺒﺗﺮﻣ ﺐﻟﺎﻄﻣ شور ﻦﯾا ﻪﮐ ﺪﻧﻮﺷ
ﺎﺒﺗرا ﯽﺘﺣار ﻪﺑ ناﻮﺘﺑ هﺪـﻨﻫد ﻞﯿﮑـﺸﺗ ﯽﺗﺎـﻋﻼﻃا يﺎﻫﺪﺣاو ﻦﯿﺑ تﺎﻃ
ﺪـﺷ ﻪـﺟﻮﺘﻣ ار ﯽﻠـﺻا ﺐﻠﻄﻣ .
ﯽـﻣ ﺎـﻘﺗرا ار كرد ﺮـﻣا ﻦـﯾا و ﺪـﺸﺨﺑ
ﯽـﻣ ﮏـﻤﮐ ناﺮﯿﮔاﺮﻓ ﻪﺑ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ ﻪـﺑ ار ﺪـﯾﺪﺟ تﺎـﻋﻼﻃا ﻪـﮐ ﺪـﻨﮐ
دﻮﺧ تﺎﻋﻼﻃا )
دﻮﺟﻮﻣ ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ ﺖﺧﺎﺳ (
ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻦﯾا ﻪﺑ و ﺪﻨﯾﺎﻤﻧ ﻪﻓﺎﺿا
ﯽﻨﻌﻣ يﺮﯿﮔدﺎﯾ ﯽﻣ ﺎﻘﺗرا ار يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ و راد
ﺪﻨﻫد ] 16 [ نآ زا و ﯽﯾﺎﺟ
شدﻮﺧ يﺮﯿﮔدﺎﯾ رد ﯽﻟﺎﻌﻓ ﺶﻘﻧ هﺪﻧﺮﯿﮔدﺎﯾ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ شور رد ﻪﮐ يﺮﯿﮔدﺎـﯾ يﻻﺎـﺑ حﻮﻄـﺳ رد نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد ﺎﻘﺗرا ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ ﻦﯾاﺮﺑﺎﻨﺑ دراد ) يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ (
ﯽﻣ دﻮﺷ . ﻪﺑ ﻪﮐ يرﻮﻃ نﺎﻋذا ﯽﯾﻮﯾد نﺎﺟ
ﯽﻣ ﺪﯾﺎﻤﻧ
ﻪﮐ ﺮﮔا ﺮﯿﮔاﺮﻓ ﻪﻧﻻﺎﻌﻓ ﻪﺑ ﻊﻤﺟ يروآ و هدﺎﻣآ ندﺮـﮐ ﻪـﺘﻓﺎﯾ ﯽﯾﺎـﻫ ﻪـﮐ
ﻢﯿﻫﺎﻔﻣ زا نآ جاﺮﺨﺘﺳا هﺪﺷ
،ﺪﻧا
؛دزادﺮﭙﺑ نآ ياﺮﺑ ﻢﯿﻫﺎﻔﻣ يو
رﺎﯿـﺴﺑ
ﺎﻨﻌﻣﺎﺑ هدﻮﺑ و ياﺮﺑ تﺪﻣ ﯽﻧﻻﻮﻃ يﺮﺗ رد ﻦﻫذ يو ﯽﻗﺎﺑ ﯽﻣ ﺪﻧﺎﻣ و رد
هﺪﻨﯾآ ﺰﯿﻧ ﻪﺑ ﯽﺘﺣار ﻞﺑﺎﻗ ﯽﺑﺎﯿﺘﺳد ﺪﻫاﻮﺧ دﻮﺑ ] 17 [.
ﯽﻣ نﺎﯿﺑ ﯽﻠﯾد و ﻦﯾورا زا ﻞﻘﻧ ﻪﺑ ﺰﯿﻧ ﺮﺘﺳﻮﮑﺳا ﯽﻫﺪﻧﺎﻣزﺎﺳ ﻦﯾا ﻪﮐ دراد
ﻦﺷور راﺰﮔ و ﻢﯿﻫﺎﻔﻣ ه
ﺎﻫ
، ﯽﻣ هزﺎﺟا ﺮﯿﮔاﺮﻓ و سرﺪﻣ ﻪﺑ هﺎﮔﺪﯾد ﻪﮐ ﺪﻫد
دﻮﺧ ار و ﺪﻨﯾﺎﻤﻧ ﻪﻟدﺎﺒﻣ ﻢﻫ ﺎﺑ ﻢﯿﻫﺎﻔﻣ ﯽﻧورد تﺎﻃﺎﺒﺗرا ﯽﮕﻧﻮﮕﭼ هرﺎﺑرد
ﻒﺸﮐ ار هﺪﺷ ﻢﮔ تﺎﻃﺎﺒﺗرا و ﻢﯿﻫﺎﻔﻣ ﺪﻨﻧاﻮﺘﺑ ،ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ ،ﺪﻨﻨﮐ
يﺎﻫزﺎﯿﻧ
ﻪـﺸﻘﻧ ﯽﯾارآزﺎـﺑ ﻪﺑ عوﺮﺷ هرﺎﺑود و ﺪﻨﯾﺎﻤﻧ ﺺﺨﺸﻣ ار ﺪﯾﺪﺟ ﯽﺷزﻮﻣآ نﺎﻤﻫ ﺪﻨﯾآﺮﻓ ﻦﯾا ﻪﮐ ﺪﻨﯾﺎﻤﻧ ترﺎﻬﻣ ﻪﻠﻤﺟ زا ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﺑﺎﯿﺷزرا دﻮﺧ
-
ﺖﺳا يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ ﯽﻠﺻا يﺎﻫ .
ار ترﺎﻬﻣ ﻦﯾا ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ ﻦﯾاﺮﺑﺎﻨﺑ
ﯽﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﯽﻬﺟﻮﺗ ﻞﺑﺎﻗ رﻮﻄﺑ ﺪﻫد
] 18 [ .
رد ﻒﻠﺘﺨﻣ حﻮﻄﺳ ﻢﯿﻫﺎﻔﻣ ﻦﯿﺑ ﯽﺿﺮﻋ تﺎﻃﺎﺒﺗرا دﻮﺟو ﺮﮕﯾد يﻮﺳ زا ﯽـﻣ دﺎﺠﯾا ناﺮﯿﮔاﺮﻓ قﻼﺧ ﺮﮑﻔﺗ ﺮﺛا رد ،ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ ﺎـﺑ اﺮـﯾز دﻮـﺷ
ﮏﯾ ﺖﺧﺎﺳ ﯽﻣ ﺦﺳﺎﭘ لاﺆﺳ ﻦﯾا ﻪﺑ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ
ﯽـﻣ ﺎﯾآ ﻪﮐ ﺪﻨﻫد -
طﺎﺒﺗرا ﻢﯿﻫﺎﻔﻣ ﻦﯿﺑ ناﻮﺗ طﺎﺒﺗرا ﻦﯾا ﺮﺑ هوﻼﻋ يﺮﮕﯾد يﺎﻫ
دﻮﺟﻮﻣ يﺎﻫ
نآ ؟دﺮﮐ ﻖﻠﺧ ﯽﺘﺧﺎﻨﺷ يﻻﺎﺑ حﻮﻄﺳ ﻪﺑ لاﺆﺳ ﻦﯾا ﻪﺑ ﺦﺳﺎﭘ ﺎﺑ ﺎﻫ
) ﺮﮑﻔﺗ
يدﺎﻘﺘﻧا ( ﯽﻣ ﺖﺳد ﺪﻨﺑﺎﯾ ] 19 [.
ﻪﺸﻘﻧ زا يرﺎﺘﺳﺮﭘ شزﻮﻣآ رد ﯽﻣ ﺎﻫ
ﺖﺒﻗاﺮﻣ ﻪﯾارا ياﺮﺑ ناﻮﺗ ﻫ
رﺎﻤﯿﺑ يﺎ
ﺖﯿﻟﺎﻌﻓ ياﺮﺑ ﻮﺠﺸﻧاد ندﻮﻤﻧ هدﺎﻣآ ،ﻪﺒﻧﺎﺟ ﻪﻤﻫ و رﻮﺤﻣ و ﯽﻨﯿﻟﺎﺑ يﺎﻫ
دﺮــﮐ هدﺎﻔﺘـﺳا ﻦﯿﻟﺎــﺑ و يرﻮـﺌﺗ سورد ﻦﯿــﺑ طﺎـﺒﺗرا يراﺮـﻗﺮﺑ ]
20 [ .
ﻦـﯾا ﻪﮑﻨﯾا ﻦﯾا ﺮﺑ ﯽﻨﺒﻣ شور ﻦﯾا يﺎﯾاﺰﻣ ﻦﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد ﺎﺑ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ ﯽﻣ دﺎﺠﯾا يﺮﺗﻻﺎﺑ يﺮﯿﮔدﺎﯾ ،هدﻮﻤﻧ ﻢﮐ ار نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد باﺮﻄﺿا شور ﻧا و ﺪﯾﺎﻤﻧ
ﯽـﻣ ﺶﯾاﺰـﻓا يﺮﯿﮔدﺎـﯾ ياﺮـﺑ ار نﺎﯾﻮﺠـﺸﻧاد شﺰﯿﮕ ﺪـﻫد
ﯽﻣ دﺎﻬﻨﺸﯿﭘ ﻦﯾاﺮﺑﺎﻨﺑ رد شور ﻦﯾا زا دﻮﺷ
ﻮﺤﻧ ﻪﺑ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد شزﻮﻣآ
يدﺮﺑرﺎﮐ هدﺎﻔﺘﺳا ﺮﺗ دﻮﺷ ] 10
، 21 [.
ﻪﺠﯿﺘﻧ يﺮﯿﮔ
شروﺮﭘ ترﺎﻬﻣ يﺎﻫ ﺮﮑﻔﺗ ﺢﻄﺳ ﻻﺎﺑ ﻪﺑ ناﻮﻨﻋ ﯽﮑﯾ ﺖﻟﺎـﺳر زا يﺎـﻫ
ﻢﻬﻣ شزﻮﻣآ
،ﯽﻟﺎﻋ يﺮﯿﮔرﺎﮑﺑ ﯽﯾﺎﻫدﺮﮑﯾور ﻪﮐ
ﻪﺑ ﻪﻌﺳﻮﺗ ا ﻦﯾ تاﺮﮑﻔﺗ
ﯽﻣ ﺪﻨﻣﺎﺠﻧا ، ﯽﻣ يروﺮﺿ دزﺎﺳ
. شور ﺮـﺿﺎﺣ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ
يﺎـﻘﺗرا و شزﻮـﻣآ ياﺮـﺑ ﯽـﺷزﻮﻣآ ﺮﺛﺆـﻣ شور ﮏـﯾ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ ترﺎﻬﻣ ياﺮـﺑ ﯽﻟﺎـﻋ هار ﮏـﯾ ﻦﯿـﻨﭽﻤﻫ و ﺖـﺳا يدﺎـﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ
ترﺎﻬﻣ ﯽﺑﺎﯿﺷزرا ﺖﺳا ﺰﯿﻧ يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ
، ﯽﻣﻮـﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ ﻪﮐ اﺮﯾز
ﺗ ﺮﮑﻔﺗ ﺪﻨﯾآﺮﻓ زا يﺮﯾﻮﺼ ناﺮﯿﮔاﺮﻓ
ﯽﻣ ﺲﮑﻌﻨﻣ ﺪـﯾﺎﻤﻧ
. ﺎـﺑ
ﻪـﺑ ﻪـﺟﻮﺗ
دوﺪﺤﻣ ندﻮﺑ تﺎﻘﯿﻘﺤﺗ ترﻮﺻ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﻦﯾا رد
،ﻪـﻨﯿﻣز ياﺮـﺑ ﯽـﺳرﺮﺑ
ﻊﯿﺳو ﺮﺗ ﻦﯾا رد ،دﺮﮑﯾور تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ
ﻪـﺸﻘﻧ ﻪـﯿﻬﺗ ﺖﺳا ﺮﺘﻬﺑ هﺪﻨﯾآ يﺎـﻫ
هوﺮــﮔ رد نﺎﯾﻮﺠــﺸﻧاد ﻂــﺳﻮﺗ ﯽﻣﻮــﻬﻔﻣ سﺎــﺳاﺮﺑ و ﮏــﭼﻮﮐ يﺎــﻫ
نآ ﻪﺑ ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫرﻮﯾﺎﻨﺳ ﯽﻣ هداد ﺎﻫ
ﺪﺷﺎﺑ دﻮﺷ . زا ﻦﯿﺳرﺪﻣ و ﻧﺮﺑ ﻪﻣﺎ ناﺰﯾر
ﻢﯾراد رﺎﻈﺘﻧا زا
ﻦﯾا هﻮﯿﺷ ﯽﺷزﻮﻣآ ياﺮﺑ دﻮﺒﻬﺑ ترﺎﻬﻣ ﺮـﮑﻔﺗ يدﺎـﻘﺘﻧا
هدﺎﻔﺘﺳا ﺪﻨﯾﺎﻤﻧ .
ﯽﻧادرﺪﻗ و ﺮﮑﺸﺗ
لﻮﺼﺤﻣ ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻦﯾا بﻮﺼﻣ ﯽﺸﻫوﮋﭘ حﺮﻃ ﺞﯾﺎﺘﻧ زا ﯽﺸﺨﺑ
ﻪـﮐ ﺖـﺳا
ﺎﺑ يرﺎﮑﻤﻫ ﷲا ﻪﯿﻘﺑ يرﺎﺘﺳﺮﭘ هﺪﮑﺸﻧاد )
ﺞﻋ ( ﺖﺳا هﺪﺷ مﺎﺠﻧا .
ﻪﯿﻠﮐزا
اﺰﮕﺳﺎﭙﺳ هﺪﻨﻨﮐ ﺖﮐﺮﺷ يرﺎﺘﺳﺮﭘ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد ﯽﻣ ير
دﻮﺷ .
References
1. Barkhordary M, Jalalmanesh S, Mahmoodi M. The relationship between critical thinking disposition and self esteem in third and forth year bachelor nursing students. Iranian journal of medical education. 2009;9(1):13-8[Persian]
2. Vaghar Seyyedin A, Vanaki Z, Taghi Sh, Molazem Z. The effect of guided reciprocal peer questioning (GPRQ) on nursing students critical thinking and metacognition skills. IJME. 2008;8(2):333- 9.[Persian.
3. Taheri N, Hojat H, Cheraghian B, Esmaieli T.
Critical thinking in nursing students of Abadan nursing faculty. Dena Journal. 2008;3(3):1- 7.[Persian]
4. Babamohamadi H, Khalili H. Critical thinking in nursing students in Semnan University of Medical Science. IJME. 2004;4(12).23-31[Persian]
5. Khalili H, Babamohamadi H, Haji aghajani S. The comparing effect of classic and critical thinking skills – based teaching on remind learning nursing students. J Semnan Medical Science University.
ترﺎﻬﻣ ﺮﺑ ﯽﻣﻮﻬﻔﻣ ﻪﺸﻘﻧ شور ﺮﯿﺛﺄﺗ رﺎﺘﺳﺮﭘ نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد يدﺎﻘﺘﻧا ﺮﮑﻔﺗ يﺎﻫ
ي 147
6. Zarghi N. The comparing critical thinking in various years bachelor nursing students [dissertation]. Gillan: Gillan University of Medical Science;2000.[Persian]
7. Ferrario CG. Developing nurses critical thinking skills with concept mapping. Journal of Nurses in Staff Development. 2004;20(6):261-7.
8. Taylor J, Wros P. concept mapping: A nursing model for care planning. J Nurs Educ. 2007;
46(5):211-6.
9. Materna L. Impact of concept mapping upon meaningful learning and metacognition among foundation – level associate- degree nursing students (dissertation). USA: Capella University;
2000.
10. Wilgis M, Mcconnell J. Concept mapping : An educational strategy to improve graduate nurses critical thinking skills during a hospital orientation program. Journal of Coutinuing Education in Nursing. 2008;39(3):119-126.
11. Delay B, Shaw C, Balistrieri T, Glasenapp K, Piacentine L. Concept maps: A strategy to teach and evaluate critical thinking. Journal of Nursing Education. 1999;38(1):42-7.
12. Facion PA, Facion NC. The California Critical Thinking Skills test and national league for nursing accreditation requirement. Millbrae, CA: Academic press;1994.
13. Wheeler L A, Collins S K.R. The influence of concept mapping on Critical Thinking in
Baccalaureate nursing students. Journal of Professional Nursing. 2003;19(6):339-346.
14. Leppa C. Standardized measure of critical thinking:
experience with the California critical thinking tests. Nurse Educatior. 1997;22(5):29-33.
15. Mirmolai T, Shabani H, Babai Gh, Abdehagh Z.
The Comparing critical thinking skills first and final term in baccalaureate midwifery students in Tehran University of Medical Science. Journal Haiat. 2004;10(22):69-77.
16. All AC, Huycke LI, Fisher MJ. Instructional Tools for Nursing Education: concept maps. N Edu Pers.
200324(6):311-7.
17. Dewey J. How we think. Lexington Mass: Health;
1982:30-4.
18. Schuster P. Concept mapping :reducing clinical care plan paperwork and increasing learning. Nurse Educatior.2000;25(2):76-81.
19. Novak J D, alberto C J. The Theory underlying concept maps and how to costruct them.Florida institute for humman and machin cognition (IHMC).2006:1-20.
20. Blackp, Green N, Chapin B, et al . Concept mapping: an alternative teaching strategy. Pelican News. 2000;56(4):23-6.
21. Rahmani A, Mohajjel Aghdam A, Fathi Azar E, Abdullahzadeh F.R. Comparing the Effects of Concept Mapping and Integration Method on Nursing Students' Learning in Nursing Process Course in Tabriz University of Medical Sciences. I J M E. 2007;7(1):41-8.
