هدکشناد یعیبط عبانم و یزرواشک
یشزومآ هورگ تتاابن حلاصا و تعارز
یزرواشک یسدنهم هتشر یصصخت یارتکد تفایرد یارب هلاسر -
شیارگ یعارز ناهایگ یژولوکا
سررب ی صوصخ ی
تا فوکا ی شوت ی م ی ثأت و ی ر دربراک
اهدوک ی
ز ی تس ی مک درکلمع رب ی
ک و ی ف ی گ ی ها
وراد یی Ziziphora clinopodioides Lam.
رگشهوژپ :
یریما همطاف
امنهار داتسا :
رتکد قلادبع ی مو لق ی روپ ی
رتکد خ دمحم ی هاوخر
رواشم داتسا :
رتکد سح دمحم ی
ن م ی لجر ی ل ی
تشهبیدرا 1398
ناونع و :روآدیدپ مان سررب
ی صوصخ ی تا فوکا ی شوت ی م ی ثأت و ی ر اهدوک دربراک ی
ز ی تس ی مک درکلمع رب ی
ک و ی ف ی گ ی ها
وراد یی Ziziphora clinopodioidesLam. /
یریما همطاف
داتسا نا امنهار : رتکد قلادبع ی مو لق ی روپ ی ، رتکد خ دمحم ی هاوخر
داتسا :رواشم نا رتکد
سح دمحم ی ن م ی لجر ی ل ی
خیرات :عافد 9
/ 4 / 98
دادعت حفص :تا 112
.ص
نایاپ هرامش :همان
اپ هرامش / هورگ مان ی
نا همان
:هدیکچ :فده ینز هناوج ،تشک ، یشیور هنیهب طیارش نآ یشیور فارطا طیحم اب هایگ نیب طباور هزوح رد تاعلاطم
یم رارق نیققحم رایتخا رد هایگ یزاس یلها و .دهد
یرورمر و مهم رصانع یکیژولوکا تاعلاطم رگید نایب هب
انم هب کمک و یرادهگن و ظفح یارب ار یتاعلاطا ،یهاگشیور قطانم رد هدنوش دیدجت یعیبط عب
یمم هارف -
یگژیو یسررب رب هولاع هعلاطم نیا .دروآ ایگ یشیور یاه
ه یتوکاک مخرب و رنامسا نیمب طمباور یمسررب همب ی
.تسا هتخادرپ یطیحم یاهروتکاف همادا رد
زا دعب یسررب ،یناتوبونتا یاه یگژیو
یفوکا یامه ریرامت و یژوملوی
هایگ رب یتسیز یاهدوک و قیقحت دروم ار
رارق یسررب داد دهاوخ
.
شور :شهوژپ یسانش هاگشیور ،قوف فادها هب یبایتسد تهج
هاگشیور ود و د ی ناتسا رد هایگ فلتخم یاه
یسررب دروم ناتسرل ناتسا رد یلصا هصرع یاه
ینادیم ،یا هناخلگ و یهاگشیامزآ ،
اتسار نیا رد .تفرگ رارق یا
،ششوپ جات ،ششوپ تارییغت ،یهایگ شنکارپ هارمه ناهایگ
تلاپ ساسارب و تمبر ینادمیم و یا همصرع یاه
هدمنهد لیکمشت یلصا داوم و جارختسا بآ اب ریطقت قیرط زا رناسا نا یم .دش هداد رارق لیلحت هی جت دروم .تفرگ رارق هعلاطم دروم یمرج جنس فیط هب لصتم یفارگوتامورک هاگتسد ساسارب رناسا هناخلگ تشک
و یا
یتسیز یاهدوک ررا ب هک تفرگ رارق یسررب دروم هایگ شیور رب
همناوج دمصرد رمب هولامع ساسا نیمه ر ،یمنز
ررا و هایگ دشر نا یم هکلب یکت تروصب اهنت هن یتسیز یاهدوک
ب ه یمقیفلت تروص هامیگ درمکلمع رمب
یمسررب
.دیدرگ هتفای اه یسررب: دومخ شیور یارب ار لااب تاعافترا یتوکاک هک تسا نآ زا یکاح اه یمم یجرمت
.دمهد
کاخ رد هایگ نیا ه
.دراد شمیور ناوت لامرن هتیدیسا و ک یروش اب ییا دمح رد کامخ ییایمذ داومم
یم تارییغت شوختسد توافتم یمیلقا لماوع ررا رد هایگ رناسا و دیفم اتبسن هدمع هکیلاح رد دوش
یم یلصا تارییغت یاراد اهنآ دصرد اهنت و تبار یلصا تابیکرت .دوش
یاهدوک و درمکلمع رمب یتمسیز
هدیشخب دوبهب ار هایگ شیور و دشر طیارش هک هدرک کمک هایگ سامویب .تسا
نامشن یکامخ جیامتن
نیب هایگ هتیدیسا داد 8
- 5 / 7 نیب نآ یروش و 47
/ 1 - 3 / 0 هد راممآ قمبط .دومب رمتم رب رنمیز یسد
بیترت هب یگدنراب و امد هلاس 7
/ 456 - 7 / 159 یلیم و رتم 1 / 17 - 6 / 9 یتناس دارگ رناسا .دمآ تسد هب
ینعم هطبار یقتسم هطبار یروش اب رناسا رگید ترابع هب .داد ناشن کاخ یروش و هتیدیسا اب یراد
یلاح رد تشاد رد هامیگ دوممن صخشم کاخ تفاب تاعلاطم .داد ناشن یسوکعم هطبار هتیدیسا اب هک
تفاب .دراد شیور ناوت یکاخ فلتخم یاه ( کارت نیرتشیب
37 / 0 هد رد ) ب یمناوارف و دومب ارراکاک و لاا
نآ .دومب مقر نیرتشیب قطانم نیا رد .دمش تمبر نازار و نامهاگماد رد کارمت و یمناوارف نیرمتمک
لیفورلک وa
نیب بیترت هبb 18
/ 13 - 73 / 9 و 88 / 2 - 02 / 2 لک لیفورلک و دوب ریغتم 98
/ 15 - 76 / 11
.تشاد هارمه هب ار یتارییغت ین فلتخم قطانم رد دیئونتوراک تاعلاطم رد .دیدرگ هبساحم هجیتن :یریگ
ژولونف لحارم ی
ک ی ارش و ی ط اوه و بآ یی
همهحلام لمباق روط هب ا
ی گنر رمب اد من ه ی
فورلک ج هب هدش هعلاطم ی
ل راتb
ی ر مب لماعت .تسا هتشایگ ی
ن ژوملونف لمحارم ی
ک ی ارمش و ی ط
حم ی ط ی رب اهنت دنق رات لولحم ی
ر نعم ی همب کمیژولوی یف تافص هک داد ناشن جیاتن .تشاد راد
هاگتسیز نییاپ یامد و هنلااس شراب اب نیلورپ ج .دراد تمببم همطبار یعیبط یاه
نیمنچمه
نا تاعلاطم قبط یمشیور طیارمش نیرتهب ارراکاک و لااب هد یعیبط هاگشیور ثیح زا هدش ماج
درومم قطامنم دمشاب لوتپیلاکا و نوگلوپ هرروم داوم رناسا دیلوت زا فده رگا .دنداد ناشن ار .دنتشاد هارمه هب ار یگژیو نیا نازار جب هعلاطم زا لمصاح جیاتن
یامهدوک رنامیراو همی جت
فص یمامت یراد ینعم یتسیز نامشن ار نیلورمپ و لوملحم دنق جب هعلاطم دروم تا
همک ،داد
.دوب دهاش رامیت اب هسیاقم رد یتسیز یاهدوک فرصم زا رادقم نیرتشیب
هژاو :یدیلک یاه یتوکاک
تسیز یاهروتکاف ، ،ی
یژولوی یفوکا ،رناسا .
1 فده و همدقم-
1-1 همدقم
هک اجنآ زا یانبم
مسب ی را ی زا تامقافتا دامصتقا
ی رومشک رمه رومشک نآ یمعیبط عبامنم
م بوسحم ی
،دوش باسح نیا اب یقرت
رومشک ره نویدمم
ا یامقب بط عبامنم ی
مع ی نآ رومشک
.دوب دهاوخ دنچره
رخت ی ب رد نیمز و یلم یاه اس رد عتارم
ل یاه خا می
،ر شمشوپ گ
می ها ی
روشک ای نار ار هک ی ک ی نذ زا ی یرت ن ششوپ یهایگ یاه ناهج رد
یم باسح هب دیآ
نمیا اما
لاس رد ریخا یاه یپ رد
ا ی ن رخت ی ب اه راجنهان ی هدمش ثعاب ییاه .تمسا
لمیلد همب مدمع
هب هجوت تارطاخم
هلصاح ارچ زا ی سردوز
، همیور یب تمشادرب و
رمفم
، رد ار یتلاکمشم
عتارم هارمه هب هتشاد
زا یرایسب و ششوپ
گ ی ها اب ی کاروخشوخ لااب ی
رد هصرع یاه عمتارم
فیح هدش و ی ا اب گ ی ناها شحو ی جاهم و نی گیاج
دش ه دمنا . ب سامسار مسررب
ی زامین یامه
یتسیز نوگ ه یاه گ ی ها ی ییاهنت هب
، یم دوجو هب ناکما نیا ات دیآ
بکت هب تبسن می
ر نامهایگ
حطس رد ی هدرتسگ نچمه و
ی ن یریگشیپ زا
ندش وحم گ
ی ناها و نمر رد دومجوم عمتارم
یروشک ره رد دومن مادقا
تمفگ دیاب . ا
می ن هللمسم امهاج رد ی ح می تا ی یرورمر لئامسم و
نوگانوگ اکما
ن ییپ ر .تسا ره ساسا قحت
ی تاق ی رب نوگ ه یاه گ ی ها ی
، انش رب تخ یحص گ ی ها
ن و ی زا یدنم یاه ور ی هاگش ی راوتسا نآ یم
دشاب .
،یوس رگید رهب
ه رادرب ی زا ششوپ گ می ها ی
اب ی د نامز رد لآ هدیا
هب و هزادنا بسانم یپ تروص ی
در بسانم نامز . یارب
رهب ه یرادرب هایگ
قبط یسررب یاه ژولونف ی رب و ساسا لمحارم فملتخم گدمنز
ی گ می ها مش دمهاوخ دروآرمب د
.
هدافتسا زا گ ی ها یحص تروصب نا م لتسم
تخانش گنوگچ ی دشر لحارم ره
گ می ها ی هدومب
هک قبط رط زا و نآ ی
ق یتخانش تسیز یاهزاین یم
ناوت هدافتسا رب هولاع
، یم مدق ناوت هب
حلاصا هقطنم یهایگ ششوپ تشایگ
. زا یحص و لماک دروآرب سوکا ا مجا و رصانع
ی تمس
18 رب یتسیز یاهدوک ریرات و یمیشوتیفوکا هعلاطم
Ziziphora clinopodioides
رد رم ا عت
، تهج هب مانرب
ه یر ی دم و ی ر ی ت تمسرد
، تمیلاعف هممزلا تمساه
. تمهج همب ا
می ن
شهوژپ ا ین هنوگ پ لاوس دید م ی یآ د رد هک هنیمز ژولوکا ی هایگ یدرف ن رگا
ی امهزا ی یمشیور
ره گ ی ها لماش هک فارگوپوت
ی
، ... و کاخ یم
،دوش سررب دروم ی
رارق
،دوش هداد آ
می ا ناومتیم
زا اتن ی ج هلصاح ارب ی فرعم ی رد هنوگ هیبمش تبمسن همب طیارش و تیعرو دوممن هدافتمسا
هب یبایتسد رد توافت
تیلوباتم ونار
ی ه هایگ رد نامز یاه فلتخم ،یشیور ایآ م ی ناوت د رهب -ه
یرادرب گ زا ی ها ار یا هنوگ هب هنت
ی ک ن اب هک د دوجو ک ی ف ی ت لااب رد گ ی ها
، بمیرخت نیرتمک
گ هب ی ها هباشم ناهایگ ای یسررب دروم دراو
دیآ آ یا یهایگ ششوپ ر
دش ی هتفا رد نیمز یاه
بط ی ع ی رب هولاع هللسم رد ندوب رروم
کاخ تظافح ،
و ی گژ ی یاه د ی رگ ی نومچمه اومخ
ص
وراد یی م همب هجوت اب دنراد هدمش حرمطم لئامس
ترومص رد ی
همک یتمسیز یامهزاین گ
می ها و
نینچمه لوت
ی تاد ونار ی ه نآ یهایگ یژولونف قبط مسررب دروم
ی گ رارمق می
،در امتن زا ی ج نآ
یم ناوت رد رهب ه یرادرب هنیهب گ زا ی ها هولاع هب .دومن هدافتسا ارب
ی حلاصا ئایحا و عمتارم
زا
ناهایگ داهنشیپ لوت .درک هدافتسا هباشم
ی تاد گ می ها فملتخم لمحارم رد شمیور
و تمیمک
هک هتشاد یتوافتم تیفیک م
ی دناوت رد هم لماوع زا نا یم
گ شزرا می ها .دمشاب نیممه رمب
ساسا لوباتم ی ت یاه گ ی ها رد رم ا لح فلتخم ور ی ش ی م ی دناوت ،نا یم عم ی را صخاش و بوخ
ی
ارب ی ندومن صخشم گ شزرا
ی ها مها هب هجوت اب .دشاب ی
ت عوروم مه ، فد امت تمسا نآ رمب
سررب رب هولاع ی
ن ی اهزا ی ور ی هاگش ی گ ی
،ها ب ی رتش ی ن کرت ی ب مسناسا ی گ می ها امهدوک رمرا و ی
ز ی تس ی گ درکلمع رب ار ی
ها قحت دروم ی
ق .داد رارق
1-2 - فادها
1 - اسانش یی کرت ی تاب لصا ی زا گ رناسا ی
ها توکاک ی هوک ی ور رد ی اگش ه یاه .توافتم
2 - سررب ی رأت ی ر ارش ی ط لقا ی م ی ور رب ی ا جا ی لصا ی زا .رناسا
3 - ناکما یسررب و یجنس و تشک
نینجمه بکت
ی ر رد نآ .هناخلگ
4 - سررب ی قیقحت و رأت
ی ر دربراک زا هدافتسا و اهدوک
ی ز ی تس ی رب مک درکلمع ی
ک و ی ف ی
توکاک ی هوک ی .
2 نابم- ی پ و ی ش ی هن قحت ی ق
2-1 - ا و ناهج رد ییوراد ناهایگ هاگیاج و تیمها ی
نار
ییوراد عبانم نیرتبسانم زا یکی هتشیگ زا
ات هب زورما
، گ ی ناها وراد یی رمطعم و و هدومب
ارب ی رشب تملاس ظفح بسانم
دوب ه ا تس . ساسارب مشرا گ تا نامزامس تمشادهب
ینامهج
،
زا یرایسب عمج
ی ت ناهج یلع لا اهروشک صوصخ ی
همب هتمسباو هعمسوت لامح رد نامهایگ
و ییوراد اهوراد
ی گ ی ها ی ( دنتسه
WHO, 2003
.) ،هتفرگ رارق یسررب دروم رامآ قبط 40
ات 50 س رد هک هدش هتخانش هنوگ را ه ی
تس یاه وراد یی و نردم ناممرد عمقاوم یضعب رد
تنس ی هدافتسا ناهج رسارس رد هدش
ا زا هک ی ن م می نا همنوگ یهامیگ کدمنا ی ،یمملع رومطب
تروصب عارز ی م تشک ی وش
،د رمگید نایب هب رتمشیب
ن می زا عمماوج رط زا می ق ممج ع یروآ زا
هصرع یعیبط یاه مأت
ی ن م ی دوش (
Schippmann et al., 2006
.) داد نامشن اهیمسررب رگید
دودح هک 35000
ات 70000 گ هنوگ
ی ها ی ب ه روط مه و نام یا امز رد ن یامه نوگامنوگ همب
هدافتسا روهنم وراد
یی نیمات دش ه دنا ( Farnsworth et al., 1985 .)
دادمعت کمش نودمب
ییوراد ناهایگ مب همک تمسا نامهایگ زا هلمصاح یامهوراد زا شیمب هدشن یروآرف
ه ترومص
تسا هتفرگ رارق یرشب عماوج رایتخا رد هدش یروآرف .
ناهایگ زا یمک دادعت رگید نایب هب
.تمسا همتفگ رارمق یزامسوراد تعنص رایتخا رد و هدش یروآرف ییوراد دادمعت عوممجم رد
هدافتسا دروم ناهایگ زا یدایز و یتبابط یاه
همتفرگ رارق ییوراد دمنا
. مح دود 25 زا دمصرد
هخسن یمم هدافتسا ییوراد ناهایگ زا اکیرمآ رد یکش پ یاه دومش
( Farnsworth et al.,
سب رد .)1985 ی را ی اهروشک زا ی
رفآ ی اق سآ قرش و بونج و ی
ا و یریمسمرگ یاوه و بآ هک
،دنراد یریسمرگ همین مسا یارمب یمیوراد نامهایگ زا مدرم زا یمین زا شیب
و ییایمذ هدافت
رمیز لیلاد هب هجوت اب هک دننکیم هدافتسا ینامرد ا
می ن هتمشاد هممادا دمنور نآ زا مدرمم و
یم تیعبت دننک
( Guo et al., 2009 .)
- گ بلذا ی ناها ی بط زا هک ی تع مج ع یروآ م ی دنوش م رارق تراجت دروم و ی
یگ دنر ترهش
ناهج ی ب و ی ن للملا ی ب و دنرادن ی
رتش لحم ی قطنم و ه یا .دنتسه
- ه ی هن لها ی زاس ی عارز و ی سب ندومن ی
را آرف و هدوب لااب ی
دن ی امز ن رب تسا .
- مز ی ن ارب ی ذ تلاوصحم تعارز ی
ر ایذ یی ا نممر ،تسا دودحم ی
همکن گ تمشک ی
نامها
وراد یی نادنچ دوس ی
ارب ی .درادن نازرواشک
همک هدومب یمیوراد نامهایگ زا هدافتمسا یلحم عماوج رد رادیاپ هعسوت رد دراوم هلمج زا همتفای هغسوت عماوج رد ییوراد ناهایگ نیمات .ددرگیم نیمات و هیهت هقطنم نایموب طسوت
و هدوب هللسم نیا رگنایب دریگیم تروص یعیبط یاه هصرع زا هک ممه
ی ن رمما ار یتامبجوم
ارب ی رهب و تظافح ه
ادرب یر اپ ی راد زا
،عتارم اس و لگنج ی
ر صرع ه یاه بط ی ع ی گ ی ناها ،دشاب
م ایل ی دناوت لماع و یلصا مهم ی رب ا ی هدافتسا اپ می راد زا و عمتارم مصرع
ه یامه بط ی مع ی رد
اهروممشک ی
یاراد گ ی ناممها وراد یممی یممعیبط هممصرع رد اهداممصتقا و
ی مملحم ی دممشاب
(
Schippmann et al., 2006
ب تشادرب .) ی
زا هزادنا زا ش گ
ی ناها وراد یی زا و عتارم مصرع -ه
یاه بط ی ع ی بجوم نتفر نیب زا ا
ی ن نیممز امه و ندممآ نییامپ یا ف
دمن ه ی مشیور اگ ه یامه
گ ی ناها وراد یی ایل ،تسا هدش دودح
4000 همک یهایگ هنوگ شمخب
یدامیز منوگ زا ه امه ی
وراد یی عمج ی ت یاه گ ی ها ی
،تسا تحت نامسنا رومضح زا یمشان تارطخ متفرگ رارمق
ه دمنا .
ساسارب قوف هدش حرطم تاکن ن ،
ی زا دیدش هب راکهار ییاه ارب ی و نیمات مج ع یروآ گ ی ناها
وراد یی بط زا رطعم و ی
تع هدوب ن هک ی امهزا ی ملحم ی
، مقطنم ه یا اب و امهراز ی مب ی ن یمللملا ار
هتخاس هدروآرب نچمه و
ی ن ن لدامعت می زا همب هرمهب رامنک رد یرادرمب تمظافح
عمبنم نمیا زا
یدادادخ رارقرب
دوش . تسا رکذ لباق تعنص
یارب یزاس رد یمیوراد ناهایگ
نامهج رایمسب
نآ تیمها و هدوب هم .تمسین هدیشوپ یسک رب
یرایمسب زا
مدرمم نامهج رد همنیمز یامه
هلمج زا فلتخم
،تشک
،تشادرب یروآرف
و رگید هبنج یاه هنیمز رد هم ناهایگ
یمیوراد
تیلاعف یبوخ یاه دنراد
. هب روط لابم رد نیچ 100 نومیلیم رمفن
لاغتمشا یمیاز رد یمز همن
تعنص ییوراد ناهایگ تسا هتفرییپ تروص
(
WHO, 2003
.) ینیب شیپ م
ی دوش هک نیمب
22 رب یتسیز یاهدوک ریرات و یمیشوتیفوکا هعلاطم
Ziziphora clinopodioides
30000 ات 75000 هنوگ
هایگ یوراد ی هدافتسا لباق رد
ناهج طس مش تمفای
هد رد نمیا و
هک تسا یلاح یتح
زا رتمک 1 دصرد زا همنوگ نیا .تمسا هدمش ییامسانش امه
قمبط راممآ
شیب ،یناهج تشادهب نامزاس رت
زا 80
% م مدر طس رد یارب ناهج
تبابط عاونا بیسآ و اه
رامیب ی ه ا زا 200 هنوگ هدش ییاسانش ناهج رد ییوراد هایگ
هرهب یم دنرب هدافتسا . هرهب و
-
یرو گ زا ی ناها وراد یی ثعاب م ات هدش رادق گ ی ناها وراد یی اهروشک رد ی
هعسوت ی هتفا ور هب
ا فا ی ش شاب
،د هب هنوگ یا تادراو هک هنیمز رد
گ ی ناها وراد یی ( نتفرگ رهن رد نودب گ
ی نامها
زا )رطعم غلبم
355 م ی ل ی نو رلاد هک لاس رد 1976 هدوب همب غملبم 51 / 5 م ی ل می درا رد رلاد
لاس 1996 سر ی د ه و یم ینیب شیپ هک دوش
لاس ات 2050 قر نیا رب غلاب 5 رت یل ی نو رلاد
دسرب ( Hasna, 1998 .)
ثحب تادراو هنیمز رد گ
ی ناها وراد یی رد رد و نامهج اهرومشک
ی
فلتخم ی لیبق زا ،رییوس نپاژ
، و اداناک ناملآ ور ا فا هب ی ش دشاب ( Lang, 2002 .)
داوم اب
هیاپ گ ی ها ی هدروآرف و اه
ی تیصاخ اب وراد
یی لصاح ،ه هس و دامیز ممهم ی رازامب زا یرامجت
وراد یی صاصتخا دوخ هب ار هداد
ب و هب ان ا ی ن لد ی ل تسد یسر هار همب تمفای امه ی ک ی مف ی رد
هصرع ب ی ن للملا ی رد هطیح لوت ی د هدافتسا ، روآرف و
ی زا نآ مزلا اه هم ، رورر و ی یم دشاب .
نینچمه ناهج تشادهب عمجم
ی رد یخرب زا تاشرا گ دوخ
رمب تمیمها مأمت ی ن لرمتنک و
ک ی ف ی ت هدروآرف اه ی گ ی ناها وراد یی اب هب هجوت گراکب
ی ر ی زا نف روآ ی اه ی نیومن بمسانم و
کأت ی د م ی ک دن هاربا(
ی م ی
، 1387 رب .) ساسا رامآ ریخا یاه هدش هئارا
لامس زا 2008 شیمپ ،
یم ینیب هک دوش لاس ات 2050 تراجت یداصتقا گ
ی ناها وراد یی همب ددمع 5 رت ی نومیل رلاد
ب سر د ب(
یمیوراد نامهایگ یدربهار همانر ،
1387 .) رد امپورا رومطب هنلاامس 400000 نمت
زا
هایگ نا ییوراد اب دنمشزرا نیگنایم
1 ایلیم زا رلاد در شخب
زا ییامه دراو ایمسآ و امقیرفا
تا
م ی دوش . دعب زا روشک ناملآ ( غلبم 4 / 1 درایلیم وروی )،
روشک هسنارف ( اب 116 نویلیم ورومی )
نیمود روشک و روشک ناتسلگنا (
اب 88 نویلیم وروی ) نیموس روشک هدمع تهج هب فرمصم
هزوح رد ناهایگ
ییوراد یم دنشاب . نیب زا یاهروشک دراو
هدننک یامهوراد هامیگ
،ی رومشک
لااب گنک گنه نیرت
و هتشاد ار تادراو رپس
روشک ،نپاژ روشک اکیرمآ و ناملآ همبتر رد
-
یم رارق یدعب یاه دنریگ
(
WHO, 2003
.)
زا هلمج نیرتمهم اگدننکرداص
ن هزوح رد مم ییوراد ناهایگ
ی ناومت یاهرومشک
،نیمچ
،اکیرمآ
،دنه و هرک ناملآ ار درک رکذ . رد یلعف طیارش 71
دصرد زا یاهوراد هدافتسا دروم
روشک اهوراد ار ناملآ ی
گ ی ها ی لماش م ی دنوش . رادقم فرصم زا اهوراد ی گ ی ها ی رد رومشک
ئوس ی ر 35
% رد ، یاهروشک رمآ
ی اک ملگنا و ی ر 25
% رد ، رومشک نمپاژ 40
% رد ، یاهرومشک
چ ی ن ب دنه و ی ش رت زا 50
% تسا دننک فرصم دادعت . ه
یاه رد یمیوراد نامهایگ امیند
همب ور
هدوب دشر رد و
روشک اکیرمآ نا میم زا ناگدمننک فرمصم دودمح
5
% لامس رد 1994
همب
نا یم 46 لاس رد دصرد 2002
یدلایم .تسا هدیسر رد
دودمح دمصکی تکرمش و رمبتعم
رد رترب و گر ب ناهج
هک رد یاتسار تیلاعف یزاسوراد تعنص یم
،دمننک شورمف یرامجت
ییوراد عیانص رد
لاس رد ناهج 2004
یدلایم رد دودمح 550 رلاد درامیلیم هدمش نامیب
تسا . تکرش هلمج زا ،اه
ر یاف تکرش هک هدوب
نیرتگر ب و
شورف رپ نیرت
تکرش رد ناهج
م ی دشاب . عومجم یئاراد تکرش روکیم 7 / 123 درایلیم رلاد .تسا هدش دروآرب شورمف
نمیا
تکرش گر ب رد لاس 1386 یسمش ، غملبم 5 / 52 رلاد درامیلیم هدومب
و صلامخ دومس نآ
36 / 11 رلاد درایلیم هدش شرا گ
ا( تسا هارب ی م ی
، 1387 .)
2-2 - میسقت دنب ی ییوراد ناهایگ تهج هب
هرهب یرادرب
گ ی ناها رهب ظاحل زا ه
یرادرب هیرهن ساسارب روشک عتارم و اهلگنج نامزاس
هورمگ هس هب
تیلباق سقت ی یدنب دنراد هاربا(
ی م ی
، 1387 .) لوا هورگ گ
ی ناها رهب هب زاجم ه
یرادرب هورمگ ،
مود گ ی ناها رهب هب ورشم زاجم ه
یرادرب موس هورگ و گ
ی ناها ذ ی ر رمهب همب زامجم ه
یرادرمب .
تفگ دیاب لوا هورگ
، گ ی ناها ی هدوب هک و یعیبط تروصب مب
ه رومط عیمسو ی تمفا همب و هدمش
یگداس تلاخد نودب و رشب
تیلباق بکت ی ر دنراد
، رمهب ایل ه یرادرمب زا نیا منچ ی ن گ ی نامها ی رد
دح ناوت بجوم ،هقطنم تشادرب سآ
ی ب هب ز ی هاگتس و ندمآ نییاپ عمج
ی ت گ می ها ی نآ امه
ن وش .د یم رارق مود هورگ رد یناهایگ دنریگ
رد هک هصرع یمعیبط یامه ارمش رد
ی ط لقا ی مم ی
هژیو یا ر شیو دنراد لاع و ر ا رب ه ی ن هک ریبکت تیدودحم اب هجاوم
دنتسه ن ، عو بکت ی ر آ ن امه
ه دروم و یسررب هعلاطم
هدشن عقاو ،تسا
روطب بم ا ل ربکا گ ی ناها پراکونم ی ک دنچ هلامس
لماش نوگ ه یاه رنج فلتخم
Ferula sp.
، سوم ی ر و تسد نیا زا هک
1 ا ل ی 5 لاس یاراد
ور دشر ی ش ی هدوب رپ و نآ زا از هلحرم دراو ی
ش ی هدش گدنز هخرچ و ی
آ ن اه نایاپ یم ی دبا .
،دش رکیتم دیاب تروص رد
و هدافتسا رهب
ه یرادرب
، یارب اقب و لسن همادا ی
آ ن اه امب لکمشم
24 رب یتسیز یاهدوک ریرات و یمیشوتیفوکا هعلاطم
Ziziphora clinopodioides
هجاوم هدش موادت تروص رد و و هدافتسا رد
رهب ه یرادرمب رمطخ رد و بیمسآ
رارمق ارمقنا
هک هتفرگ مه
نچ ی ن گ ی ناها ی هب رهب ظاحل ه
یرادرب ج ذ ی ر زاجم اه یم باسح هب هورگ .دنیآ
دروم موس قیقحت
گ ی ناها ی هدوب هک یگژیو یاه گ ی ناها ذ ی ر هب زاجم و هدافتسا رهب
ه یرادرمب
راد ار و هدوب ا ا اب ی ن وت هک توافت طس
نارگشهوژپ دروم
و یسررب رارق هعلاطم
هدش هداد دمنا
و نینچمه شور
یبکت ر رهب و ه یرادرب زا آ ن اه لاماک صخشم هدش
تسا . ایل زوجم هدافتمسا
و هرهب یرادرب ا زا ی ن لیبق گ ی ناها همب رومط ورمشم لمباق
ردامص تمسا ندمش ارمش زا .
ی ط
و هدافتسا رهب
ه یرادرب ورشم زاجم یم
نیا ناوت تفگ هنوگ هک
امی ناگدننک هدافتسا رمهب
-ه
رادرب ی ا رهب ه نارادرب فظوم تسه دن ات رد هقطنم هرمهب یرادرمب زا همصرع یامه بط ی مع ی
، نآ
گ ی ناها رهن دروم امح و رامک و تشک دروم ار
می ت ( دمنهد رارمق نامهایگ یدرمبهار هممانرب
ییوراد ، 1387 .) نیا قبط ه یدنب هنلااس ناسانشراک طسوت رما
دروم ب زامب ی من ی تارمییغت و
عقاو بسانم م
ی دوش .
2-3 - هدافتسا رادیاپ زا ناهایگ ییوراد
،یژولوکا هاگدید زا رهب
ه یرادرب رادیاپ ج رد هعما یاه تیمها زا یهایگ هاگیاج و
ژمیو ه یا
رادروخرب هدوب
و رد مه ی ن موهفم ابترا یمنعم و
رمهب ه یرادرمب رادمیاپ همطیح رد نامهایگ
رد ییوراد هاگشیور
یاه یعیبط نایب یم هک دوش لمامش
ور امی و شور ش
ییامه تمسا همک
نآ هلیسوب اه
ادنا تشادرب م
یاه فلتخم هایگ زا
،ریب لیبق زا
،هویم یر هش رمگید و تممسق -
یاه هایگ تشادرب لباق هب
هزادنا فرظ ی ت رهب ه یرادرب رد ماجنا هقطنم هتفرییپ
ب ه یروط همک
رد ینلاوط تدم دوجوم یهایگ تیعمج هب هقطنم رد
مطل ه یا دراو ن دیای ( یدرمبهار همانرب
ییوراد ناهایگ ،
1387 و Peters, 1994 .)
یلکروطب رد رادیاپ تشادرب
فلتخم حوطس موب
،ماهن شچ ،زادنا نژ و اه تیعمج هک
مه ه طبترم ه اب دنتسه
م حرطم ، ی
دومش ( میربت ی
،
1386 ) رد و یهایگ عونت نیب نینچمه
د یرادیاپ ناهایگ ر
ابترا اد دوجو تببم هتش
همک
اب هجرد شیا فا ای ینوگانوگ
اهن موب رد عونت م
،اه یرادیاپ نآ اه دامیز یمم ومش د ( میربت ی
،
1386 .)
رد یلعف طیارش گ را ه هاجنپ
ی ها وراد یی دیفم رد هنیمز تنس بط ی نص و تع زامسوراد ی
دروم و یرادرب هرهب رارق هدافتسا
تسا هتفرگ .
هکیلاح رد گ مومس ود
ی نامها وراد یمی درومم
هدافتسا تنس بط رد ی
نص و تع زاسوراد ی زونه ه زا نیب گ ی ناها شحو ی رد شمیور لباق
بط ی تع لباق مأت ی ن م تشادرب و ی
دوش ( Edward, 2004 .)
زا 4000 ات 10000 هنوگ گ ی ها
وراد یی نکمم تسا ات نونکا رد رعم رطخ و نتفر نیب زا ارمقنا
دنمشاب ( Edwards,
.)2004 ینارگن یاه دایز ی صوصخ رد شهاک
عمج ی ت یامه گ می ها ی
، ندممآ نییامپ عومنت
تنژ ی ک ی
، ارقنا لحم ی و ندش ک رد عونت
نایشآ یاه بط ی مع ی یکیژوملوکا زا .دراد دومجو
یوس د ی رگ اهروشک رد ی
هعسوت لاح رد دادمعت
ز می دا ی زا همنوگ گ ی نامها راد ر یمی طمسوت
داوناخ ه یاه دمآرد ک زا
هصرع اه مج ع یروآ هدش ا و می ن رد هلأمسم دممآرد
اونامخ هد امهنآ
تسا هدوب رایگررا (
Guo et al., 2009 فرصم .)
زا هدافتسا و امهوراد
ی گ می ها ی رد نامهج
شرتسگ ی
هتفا رهب .تسا ه
یرادرب هدافتسا و زا
هصرع یاه بط ی ع ی لصا عبنم ی
زا مامخ داومم
وراد یی تسا . هللسم نیا بجوم
ندمآ نییاپ عونت
تنژ ی ک ی و هب بیسآ ز
ی هاگتس بط ی مع ی رد
گ ی ناها وراد یی .تسا هدش ربکا
رهب ه نارادرب زا یگ ناها وراد یی رد بط ی تع اهرومشک رد ی
رد
،هعسوت لاح زا
اوناخ ر یاه قف ی ر هدوب رهب و ه یرادرب بط زا ی تع رد دمآرد ا ی ن اوناخ ر اه یرامت ر
یقتسم ( دراد
Canter et al., 2005 .)
قبط رگید اهدروآرب ی هدش ماجنا ،
422000 همنوگ
گ ی ها ی رد ایند اد دوجو هتش هک روط هب نیگنایم 5
/ 12 دصرد زا اهنآ تیصاخ یاراد وراد
یی
.دنتسه هدز نیمخت هدش
ب هک ه یبیرقت روط 25
% یدمنوآ ناهایگ لک زا امیند
رد 50 لامس
یتآ رطخ رعم رد یدوبان
( دنراد رارق Kala, 2000
.) قبط ب ضع ی رگید زا بامیزرا ی امه
، رد
لاح رراح 21
% لک رولف یهایگ ایند رد رعم ارمقنا هدومب
( Bramwell, 2003 )
همک
4160 - 15000 یمیوراد هایگ هنوگ
لمامش ار مم
ی دومش ( Schippmann et al., 2006.
Schippmann et al., 2002 .)
تهج هب تظافح
بوخ نوگ زا ه یاه نامهایگ وراد
یمی رد دومجوم رمطعم و یامه همصرع
بط ی تع ور ش یاه ینوگانوگ .دراد دوجو
رط زا ی ق دنمنوناق ندرمک
رمهب ه یرادرمب
، رعت می ف و
نییعت رط ح یاه رهب ه یرادرب
، شزومآ هب نداد دای و رهب
ه نارادرمب رمب
سامسا مملع لومصا ی
رهب ه یرادرب
، تکرش موب دارفا نداد ی
ره رهب هقطنم ه
یرادرمب رمط رد
ح امه هممانرب و رمهب
-ه
رب راد ی تراهن ، هتسویپ
حرط رب اه همانرب و رهب ه یرادرب زا یوس رمم لولمسم نامزاس طبت
و
26 رب یتسیز یاهدوک ریرات و یمیشوتیفوکا هعلاطم
Ziziphora clinopodioides
فرعم ی و اهدتم ور ش یاه اپ ی راد رهب ه یرادرب ( یمیوراد نامهایگ یدرمبهار هممانرب
، 1387 .)
ی ک ی ور زا ش یاه ،دیفم درف هب رصحنم و رروم رد
مانرب ه یاه دنلب تدم
، ا فا ی ش هنوگ یامه
موب ی گ ی ناها وراد یی تسا (
Canter et al, 2005
.) ین رگید یناققحم همک دنتمشاد رامهظا
هنوگ موب ی ب ضقانت تسا نکمم ی
ن هدافتسا اپ ی راد و یرادهگن تنژ عونت زا
ی مک ی رد گ ی نامها
وراد یی ار دنک ک لها . ی یزاس هطیح رد گ
ی ناها وراد یی ظمفح بمجوم یرادمهگن و
عومنت
تنژ ی ک ی اهداژن هدش زا و یوس د ی رگ ک ی ف می ت تلاومصحم تمشک
ترومص رد هدمش ی
همک رد
ارش ی ط بوخ عارز ی
، لها ی دنشاب هدش ار
أت دروم یی د رارق دهاوخ داد . هجیتن رد لها
ی یزامس
قبط وگلا ی بسانم ی تمسا نکمم ثمعاب
ن ندروآ هارمف ی
امهزا ی ی رد اهرومشک ی لامح رد
و هعسوت یرادهگن
تنژ عونت زا ی
ک ی گ ی ناها وراد یی ب دومش دراومم همنوگنیا ممضت بمجوم
ی ن
ندومن هدافتسا اپ ی راد رد ارش ی ط شف را داصتقا هقطنم - لحم ی دوش (
Guo et al, 2009
.)
2-4 - یاهدروخزاب یلها
یزاس رد ییوراد ناهایگ
هللسم لها ی یزاس رد گ ی ناها وراد یی ثعاب عبامنم رمب رامشف شهامک یمعیبط
وراد یمی و
صرع ه یاه و عتارم بط عبانم ی
ع ی دش دهاوخ .
نچمه ی ن ثعاب درکلمع رمتهب ، یمسرتسد همب
وراد لوصحم یی
ک اب ی ف ی ت رت و ی تخاونک ی دهاوخ دومب (
Guo et al, 2009
.) دوعمص ترامجت
یخرب نوگ ه یاه وراد یی رد ناهج ثعاب لها ی یزاس نوگ ه یاه یعیبط شزرا اب ی .تمسا هدمش
چ رد ی ن وگ دادعت ن
ه یاه یهایگ لها ی عارز و ی هدش کمک اب نازروامشک دمش دامیز
.تمسا ه
هدممش دروآرممب لاممس زا لممبق اممت هممک
1995
، نیممب 100 مملا ی 250 ممعارز هممنوگ ی
ممش هد
( Schippmann et al, 2002 لاس رد و )
1995 یدلایم دودح 400 معارز هنوگ ی
دومش
(
Ran, 2008
رد .) لصا شرورپ و تشک هنوگ
گ ی ناها وراد یی رد روشک چ ی ن هقبامس یزارد
اد هتش هب وبرم و لاس
و اه تشیگ ه یاه رود .دشاب رب نیمه ساسا ،تاقیقحت مسررب
ی امه و
تاعلاطم تروصب
مانشسرپ ه یا
، هیلک دنتشاد راهظا نازرواشک :
لوا ی ن عمج می ت یامه ارز مع ی
زا هدش هنوگ گ ی ناها موب ی تروص هقطنم نآ هتفرییپ
ی ا ای هکن رد امس ی ر نم همقط امه مفرعم ی
هدش نآ زا رپ و عارز
ی ( تسا هدش
Guo, 2009
.) لومعم روطب جرمت نازرواشک
ی هداد امت
یب و ر گ ی ناها وراد یی موب ی زا ار رگید ناتسهوک قطانم ی
مج ع یروآ امن ی دن زا دعب . یسرتسد
یب هب یاهر یموب یارب ددجم تشک مادقا
م ی دننک . تفگ دیاب ا
ی ن زا رویب و قطانم امکم
-ن
اه ی فلتخم عمج یروآ هدش اب رپس و مه
د ی رگ ولخم هدرک رد و ی ک م لح خذ ی هر دوش
عبنم ات یبسانم ارب ی تنژ عونت ی ک ی هنوگ گ ی نامها وراد یمی دومش هداد رارمق (
Guo, 2009
.)
مادقا تسخن یاه رد
هنیمز لها ی یزاس نوگ ه یاه ناهایگ وراد یی ز رارق هب ی ر :تسا
1 . ندومن هارف لوا داومم
می ه بکت می ر ( مادمنا بکت می ر مسنج ی لمامش و ریمب مادمنا بکت می ر
ذ ی ر سنج ی لیبق زا هملق هقاس
، هملق ر ی هش هملق و گرب .)
2 . هب یبایتسد رتهب
ی ن بکت شور ی
ر
3 . هب یبایتسد ارش
ی ط هنیهب ( تشک
، یلقا لیبق زا کاخ
، ژر ی یرایبآ ژر و ی رون )
4 . هب یبایتسد ار
ه یاه یارب هنیهب تظافح
زا گ ی ناها ربارب رد ب و تافآ ی رام ی اه
5 ار . ه یاه ی یارب لرتنک ندرک لع ف یاه زره
6 . نتفای رتهب ی ن نامز یارب تشادرب و تشاک
7 ناکما . یارب ناکم ی ه ندرک
8 رتهب هعسوت . ی
ن هار روآرف ی دعب تشادرب زا
ش داوم زا هدافتسا ی
م ی ا یی یلها ثحبم رد یزاس
اب ی د لقادح هب ناکما
.دمسرب رمکذ لمباق
تسا زا هدافتسا تفآ
شک اه و لع ف شک اه هولاع رب یا هکن هب حم ی ط ز ی تس یمم بیسآ
،دمنز
گ ی ناها وراد یی ار ه گدولآ رعم رد ی
بیرخت و م رارق
ی
،دهد هجیتن رد داومم زا هدافتسا
ش ی م ی ا یی ناکما دح ات اب
ی د و دسرب لقادح هب رگا
هدافتمسا دمش
اب ، ی یتمس سامسارب لومصا
ملع ی
، هرود بیسآ نآ ط اه ی ش دو . ظو هفی لود ت اه رد اب ابترا تمظافح
زا همنوگ یگ نامها
وراد یی :تسا ریز رارق هب
- رد هطیح لها ی یزاس تروص رد همک ی ممج ع یروآ بط زا ی تمع اب می د درییمپ ترومص همب
عمج ی ت گ ی ها ی سآ رهن دروم ی
ب ی .دوشن دراو
- یتسیاب لود ت اه زا شور نم ندرک قرق همقط
ییامه مب همک نیرتلاا عومنت همنوگ گ می ها ی
وراد یی سکلک ،دنراد ار ی
نو زا یبسانم گ
ی ناها وراد یی شحو ی هارف امن ی دن .
28 رب یتسیز یاهدوک ریرات و یمیشوتیفوکا هعلاطم
Ziziphora clinopodioides
- دیاب تلود اه سکلک ی نو گ ی ناها وراد یی هک ارقنا رطخ رد دنراد رارق
ممن قرمق ار هدو
ارب جب ی بکت ی ر
- یتسیاب تراجت تلود هنوگ
گ ی ناها وراد یی تلاوصحم و زا هدمش دیلوت
نآ تمحت ار امه
تراهن و لرتنک صاخ
.دهد رارق
- رد هسورپ لها ی یزاس مزلا یمم رهن هب امت دمیآ
ور ش یامه ،تمشاد ،تمشاک ،تمشادرب
یرادهگن لوت و
ی د ناکما دح ات دوبهب
ی دنبا .
گ ی ناها موب ی هب یعاونا صاخ هب تهج ،تشاک ،تشادرب یرادرابنا
لوت و ی د ن ی زا اد و هتمش
رتمک قحت دروم ی
ق یسررب و تفرگ رارق
ه دنا . لابم روطب یگ
نامها رم رد هملح یامه فملتخم زا
دشر یواح داقم ی ر زا توافتم لوباتم
ی ت یاه ونار ی ه هدومب یهامیگ اب همک
می د همب هزامب ناممز ی
تقد نآ تشادرب یفاک
دوش . ای ن نامز بسانم رب تشادرب یجورخ
و رناسا نینچمه
عون
کرت ی تاب نآ تسا رایگررا .
گرا ا ن یاه تلود ی ذ و ی ر تلود ی راک هک یاه لوت ی د ی و و هدافتمسا
رهب ه یرادرب گ زا ی ناها وراد یی یم ماجنا دنهد
اب ی د همب ور ش امه ی ی لمیبق زا تمشادرب
همنوگ
گ ی ناها وراد یی
، روآرف ی نآ خذ و ی هر داوم هرروم گ ی ها ی وراد یی هتشاد تخانش .دنشاب
تظافح یرادهگن و زا
هنوگ گ ی ناها وراد یی ود هب لدم م تروص ی میگ در 1 - و یرادمهگن
عمج زا تظافح ی
ت گ ی ناها وراد یی رد شیور هاگ بط ی ع ی 2 - و یرادهگن گ زا تظافح
ی نامها
وراد یی رد نوریب زا گشیور ها بط ی ع ی .
زا یفرط ب تشادرب وس ی
یور ه زا رگید و عتارم صرع
ه یاه بط عبانم ی
ع ی زا و رگید ومس ی
غت یی ر تا ارش ی ط لقا ی م ی گ ی ناها هک شان ی غت زا یی ر ملقا ی ترومصب نامهج
ی
، ثمعاب هدمش امت
گ ی ناها وراد یی رد شیور هاگ لصا ی دوخ رمطخ رعم رد یدوبامن
گ رارمق می ر د مگنج . ل یامه
قطانم سمرگ بوطرم ی
ر ی هک یفصن لک زا هنوگ گ ی ناها ند ی ا رد ار رب اد ر د رد رعم رطخ
یاسرف ش تنژ ی ک ی و دج ی اد رارق هتش نآ طس هک هدش دروآرب و اه
یم دودح هنلااس 8
/ 16
م ی ل ی نو راتکه ل نت پ ی اد دنک
، ف دوبان ایل ی ا ی ن و قطانم گنج
ل اه هک یاراد اخذ ی ر تنژ ی مک ی
نمشزرا دنتسه
هنوگ گ ی ناها وراد یی دوبان رطخ رعم رد ار ی
رارق هداد
، رمتهب ایمل ی
ن ر ها
عمج زا تظافح ی
ت یاه گ ی ها ی روناج و ی
، تظافح یرادهگن و ومن و دشر همادا زا
آ ن اه رد
شیور هاگ بط ی ع ی یلصا و ناشدوخ هدوب
رد تظافح نآ هب هک شیور
هاگ بط ی مع ی همتفگ مه
یم دوش . و یرادهگن تظافح
رد شیور هاگ بط ی ع ی یلصا و تروص ود هب .تسا ماجنا لباق
1 . قرمق
ندرک زا تبقارم و قطانم
ی هک یاراد نوگ ه اه ی وراد یی هدومب رامپ ترومصب ک
یامه ملم ی 2 .
ثادحا نوگ عرا م ه
یاه ب و یم رهن ریز دم ی ر ی ت رد شیور اگ ه یاه لصا ی .
هیلک گ ی ناها وراد یی هک بط رد ی تع یم تفای دوش اب ی د لکمش همب بمسانم
رد نورمیب زا
تشک لحم نآ زا رپ و ،
رادهگن ی دنوش . لوا فادها ی
ه ا ی ن شور
، مطا ی نان زا دوبن اسرف ی ش
گ ی ناها هدوب ا م و ی ت ه ا ی ا ی ن شور لماش : 1 - هب یبایتسد گ داوم
ی ها ی رومهنم همب بکت
می ر
اب ناسآ تروصب رب هیکت
فرعم فده ی
نآ ددجم هب اه
و عتارم ع مصر ه یامه بط ی مع ی 2 - همب
تهج عارز هب ی نآ اه 3 - ب ا روهنم یارب قحت ی تاق رتشیب 4 - اب فده یاه شزومآ ی .
زا بیع یاه رد تظافح نوریب
لحم زا هامیگ یشیور نآ
همک تمس نامکما
عومنت شهامک
تنژ ی ک ی رد سایق اب و یرادهگن لحم رد تظافح
شیور .دوش هنوگ گ ی ناها ی زا جراخ رد هک
ک لحم ا م تش ی
،دنوش هب هتسب نا یم تمظافح موادت هلیمسوب
امسرف زا نامسنا ی
ش هللمسم
تنژ ی ک ی تراسخ و هدید
مه هب ی ن لد ی ل و یرادهگن لحم زا جراخ رد تظافح
شیور ابن می د
روطب لماک اج ی گ ی ن رد تظافح شیور
هاگ ش هد اب هکلب ی یتس نآ لمکم مین
.دمشاب هممه زا
رتمهم هکنیا رد تظافح نوریب
لحم زا یشیور ابن ی د اغم ی ر اب ز رد تمظافح ی
هاگتمس یلمصا
گ ی ها وراد یی هدوب روطب هک و یلصا
بط ی ع ی رد شیور اگ ه ناش م ومن و دشر ی
،دمننک تمشادرب
.دوش هجیتن رد رد تظافح
ای نوریب لحم زا جراخ
شیور ارب ی نوگ ه یهامیگ یامه مصوت
ی ه
م ی دوش ز رد هک ی هاگتس و یلصا ط ب ی ع ی دوخ رطخ رعم رد یدوبان
هدوب و یا ب روط ملحم ی
قطنم و ه یا رطخ تحت یدوبان
ر و ی ش ه ندش نک ضعب رد هک دنتسه
ی زا و قطانم اهرومشک
تسا نکمم بسانم
هدوب و ز دادعت می دا ی زا همنوگ گ ی نامها وراد یمی رد ار نورمیب لمحم زا
ک ا رادهگن و تش ی
تهفاحم و گ هتبلا هک دومن
ی ناها ی ب هک نوگ ناونع ه
یاه یهایگ ره فلع ز
حرطم دندوب ن ی زا ی هب و تهفاحم رادهگن
ی ا رد .دنرادن ربک
اب اهروشک غ
یامه گ می ا ه یمسانش
هدش هداد بیترت رتهب هک
ی ن ناکم روهنم هب تظافح
یرادهگن و لحم زا جراخ رد
شیور
Title and Author: Insert title of the Dissertation here / Insert your name and surname here
Supervisor: Dr. Gholipouri, Dr. Kheirkhah Graduation date: 30 June 2019
Number of pages: 110 Abstract
Research Aim: Study on relationships between a species with its surrounding biotic and abiotic environment provides valuable information in terms of optimum choice for utilization, propagation, breeding and domestication. In other words, ecological study of behavior as essential elements of their ecosystems and habitat characteristics in order to find appropriate solutions to maintain, revise and revitalize this important part of the renewable natural resources. This study was done to discover the correlation of the essential oil yield of Z. clinopodioides with some environmental factors. The other goal was the ethnobotanical study of the species in different habitats where the plan is growing. The other thing investigates some eco-physiological factors of Ziziphora clinopodioides Lam. in different habitats. Finally, investigation on biofertilizer in different situation.
Research method: Studied parameters included topography, climate, and physiochemical properties of soil. Co-dominant plant, phenology, and vegetation variation were studied, too. In following, the effect of different climatic conditions on some physiological traits of Z. clinopodioides were investigated. For this purpose, five Z. clinopodioides populations were collected at two phenological stages (vegetative and full flowering).
Findings: Studies show that Caucus prefers high altitudes to grow. This plant can grow in soils with low salinity and normal acidity. Soil nutrients are relatively useful and essential oils of the plant undergo changes due to different climatic factors, while most of the main constituents are constant and only one percent of them have major changes. Biological fertilizers have contributed to plant yield and biomass that improve the condition of plant growth and development. Soil results showed that this species is distributed in rangelands with 7.5-8 pH, 0.633-1.47 EC ds/m. According to 10-year statistics, the average rate of rainfall and annual temperature in these habitats were 175.9-308.7 millimeters and 12.2-17.1 centigrade, respectively. The essential oil showed significant relationship with EC and pH. This relationship was negative but both of them showed significant variance. In other words, the essential oils will increase if EC decrease in a same situation.
Investigation on soil texture discovered the ability of the plant to grow in different soil texture. The soil texture in different habitats were silt-loam, sandy-loam, and loamy-sand.
The highest density (0.37) and frequency (23.33%) were registered in Deh Bala and the lowest were in Damgahan and Tezerjan. pH and EC were varied between 7.5-8 and 0.633-1.47 (dc/m), respectively. The content of chlorophyll a (9.73–13.18 mg/gr), chlorophyll b (2.02–2.88 mg/gr), total chlorophyll
(11.76–15.98 mg/gr), carotenoid (4.48–5.95 mg/gr), proline (0.360–0.371 mg/gr), and soluble sugar (0.18–0.23 mg/gr) varied in the studied genus.
Conclusion: The phenological stages and climatic conditions significantly affected the studied pigments except chlorophyll b. The interaction between phenological stages and environmental conditions was only significant effect on soluble sugar. The results showed the content of physiological traits except proline has a positive correlation with annual precipitation and low temperature of natural habitats. Also, according to studies conducted on the natural habitat of the top ten and kakareza, they showed the best vegetative conditions. If the purpose of the production of essential oils were Pulgon and Eucalyptol, then the studied areas except Razan would have this attribute. The results of analyses variance showed significant difference on all studied factors except Proline and Sugar soluble. It should be said that the maximum amount was in comparison with control sample.
Keywords: Ziziphora clinopodioides Lam., ecological factors, essential oil, ecophysiology.
University of Mohaghegh Ardabili Faculty of Agriculture science
Department of Agronomy and Plant Breeding Science
Dissertation submitted in partial fulfillment for the degree of Doctor of Philosophy in Agro-Technology
Investigation on Eco-phytochemistry properties and effect of biofertilizer application on yield quantity and quality of Ziziphora clinopodioides
Lam.
By:
Fatemeh Amiri
Supervisor:
Dr. Abdolghayoum Gholipouri Dr. Mohammad Kheirkhah
Advisor:
Dr. Mohammad Hossein Mirjalili
