University of Tehran Press
Private Law
Home Page: https://jolt.ut.ac.ir Online ISSN: 2423-6209
Compensation and Requirement: The Base of Interaction and Respect 'Ali Mohammad Yathrebi Qomi
Department of Energy Law and International Trade, College of Farabi, University of Tehran, Qom, Iran. Email: [email protected]
ARTICLE INFO ABSTRACT
Article type:
Research Article
In the following research, one of the important rules of jurisprudence has been studied, its proofs have been cited in the Book, Tradition, Reason, and Consensus, and the opinions of jurists have been presented in this regard, and results have been reached in the field of conflict resolution of religious rulings and even topical laws. According to the rule of obligation, not only the followers of religions and denominations can be required to adhere to their beliefs and requirements, but also the effects of correctness can be applied to their actions where it is related to them.
Another point is that the proofs of the rule are connected to the public and the way of thinkers also includes adherence to the subject laws of human beings towards each other. Another finding of this study is that the mentioned rule can be deduced by referring to the Book. Jurists such as Sheikh Tusi, Ibn Idris, Allameh Helli, Seyyed 'Ali Tabatabaie, Feiz Kashani, Maraghi and Naraqi have cited the rule in many cases. The number of hadiths related to the rule is also high enough to trust the issuance of the narration, especially on the basis of those who consider it sufficient to trust the issuance of a single report. Obligation has been considered in different jurisprudence chapters, regardless of the open or closed point of view of jurists, and if we are not satisfied with the rule of obligation, we can use two rules close to it, one is the rule of compensation and the other is the rule of acknowledgment and respect. The compensation is of two types: first, personal compensation that is created between two people; Second, general compensation is a kind of conflict and compensation between Muslims and polytheists, not between one person and another person, which is performed about both the obligator and the obligated. It should be mentioned that this article is organized in the framework of traditional and dynamic jurisprudence and with a descriptive- analytical method.
Article History:
Received August 11, 2022 Revised September 19, 2022 Accepted October 22, 2022 Published online 26 June 2023
Keywords:
Requirement of Interaction, Religions,
Subject Rights, Denominations.
Cite this article: Yathrebi Qomi, A. M. (2022-23). Compensation and Requirement: The Base of Interaction and Respect. Private Law.19 (2), 427-435. Doi: http//doi.org/10.22059/jolt.2022.350041.1007137
© 'Ali Mohammad Yathrebi Qomi. Publisher: University of Tehran Press.
DOI: http//doi.org/10.22059/jolt.2022.350041.1007137
تاراشتنا نارهت هاگشناد
یصوصخ قوقح
:هیرشن تیاس https://jolt.ut.ac.ir
:يكينورتكلا اپاش 6209
- 2423
هصاقم و
؛مازلا انبم ی لماعت و مارتحا
لع ی
دمحم
ی برث ی
مق ی
هورگ قوقح ژرنا ی و تراجت ب ی ن
،للملا دکشناد ة
،قوقح باراف ناگدکشناد ی
نارهت هاگشناد
،
،مق ا ی نار . ار ی همانا : [email protected]
هلاقم تاعلاطا هدیکچ
:هلاقم‌عون
یشهوژپ
خیرات
:هلاقم‌یاه
:تفایرد‌خیرات 20
/ 05 /
1401
:یرگنزاب‌خیرات 28
/ 06 / 1401
:شریذپ‌خیرات 30
/ 07 / 1401
:راشتنا‌خیرات 05
/ 04 / 1402 رد
شهوژپ پ ی ش ور ی ک ی زا دعاوق مهم هقف ی هعلاطم
،هدش ةلدا نآ رد ااتک و تاس و لاقع و اامجا دروام
داتتسا رارق هتفرگ
، یارآ ناهیقف رد ا ی ن هتیمز حرطم هدش
، و هب اتن ی ج ی رد مز ی ةت لاح رااعت ااکحا یاتید و
بهذم ی و تح ی ناوق ی ن هعوضوم سد هتفای سا . رب ساسا ةداعاق ، ااالا ان ه ااهتت پ ای ناور ناایدا و هاذام ار
م ی ناوت رب اهرواب و ناشتامالتسم االا
،درک هکلب یم ناوت رد لامعا دوخ رد اجنآ هک ب ه آ ن اه بترام ام ی دواش
نی ا راثآ حص ار رب لامعا ا ی ناش یراج خاس . ةتکن رگید هکتیا ةلدا هدعاق رعشم هب ومع سا و س ی ةر لاقع
ناوق هب ااتلا ی
ن ةعوضوم رشب ی رد اب طابترا کی رگید ار رد رب م ی دریگ . زا رگید ی هتفا یاه سا نیا هعلاطم نیا
هک ةدعاق هدشدای اب اتک هب داتتسا این
لباق جاتتتسا سا . یناهیقف مه نوچ ش ی خ سوط ی
، نبا ایردا
، هاملاع
ّلح ی
، س ی د لع ی ابطابط یی
، فی ض ناشاک ی
، غارم ی
، قارن و ی رد دراوم ناوارف هاب داتتاسا هداعاق هدراک
دانا . راماش
اور ی تا بترم اب هدعاق این نادتچ ه س اور رودص هب قوثو هک ی
لصاح دوش
؛ هب هژیو رب اتبم ی ناسک ی رد هک
جح
ّی فاک ار رودص هب قوثو دحاو ربخ ی
م ی دتناد . االا
، فرص رظن زا هاگداید زااب اای ةتاسب نااهیقف رد اوابا
فلتخم هقف ی دروم هجوت هدوب سا و رگا هب ةدعاق االا مه عناق وشن ی
،م یم ناوت زا ود ةداعاق کایدان هاب نآ
هرهب درب هک یکی ةدعاق ةصاقم عون ی و رگید ةدعاق رارقا و ارتحا سا . هصاقم رب ود ون اسا :
،لوا ةاصاقم
صخش ی هک ب ی ن ود صخش ا ی داج یم
؛دوش
، ود ةصاقم عون ی هک هضراعم و ةصاقم اب ی ن ملاسم ی ن و کراشم ی ن
، سا هن ب ی ن درف ی اب درف دی رگ هک مه ةرابرد ِالم راج ی سا مه ةرابرد ماالم . یاتتفگ اسا ا ای ن هالاقم رد
وچراچ هقف تتس ی یفیصوت شور اب و ایوپ و ا
یلیلحت ناماس هتفای سا .
:هژاودیلک
دا ی
،نا االا
،لماعت
قوقح
،هعوضوم
هاذم . :دانتسا یمق یبرثی
، یلع ( دمحم 1401 .) هصاقم و
؛ االا اتبم ی لماعت و ارتحا یصوصخ قوقح . ،
19 ( 2 ) 427 - 435 . DOI: http//doi.org/10.22059/jolt.2022.350041.1007137
لع© ی دمحم ی برث ی مق ی .
:رشان .نارهت هاگشناد تاراشتنا هسسؤم
DOI: http//doi.org/10.22059/jolt.2022.350041.1007137
هصاقم و
؛مازلا انبم ی لماعت و مارتحا / یمق یبرثی
429
همدقم
« ةدعاق االا
» زا دعاوق هقف ی سا هک رد رامش دعاوق ب نی للملا ی لاسا سا . رد عقاو ا ی ن هدعاق ءاج دعاوق مومع ی اب کت ی ة ب ی رتش رب
« دعاوق قوقح ب ی ن للملا
» سا . دارم زا ا ی ن هدعاق االا بحاص نا ذم ا ه د ی رگ سا هب هچنآ اتب رب هذم وخ ی ش هب نآ رواب راد ن د .
ناهیقف ماما ی ه ا ی ن هدعاق ار رد ةراب لها تس رجم ی هتسناد دنا . اما خرب ی نآ ار ب ی ن دا ی نا و تح ی اس ی ر نادتمرواب و ماتلم ا ن هب ناوق ی ن
مکاح رب ةعماج وخ ی ش راج ی و راس ی م ی دتناد . شسرپ لصا ی راتشون شیپ ور ا ی ن سا هک ةدعاق االا هچ اتعم و موهفم ی
؟دراد
راجم ی و ةلدا ابثا ت دتتک ة نآ ادک
؟ سا آ یا نوافا رب لماعت ب ی ن هذم ماما ی ه و لها تس رد رگید دا ی نا هلا ی ی ا ناوق ی ن هعوضوم
این راج ی
؟ سا شیپ ةراگنا هدنراگن خساپ بثم هب نیا شسرپ ساه هک رد همادا هب روط دتتسم و لدتسم نادب اه میهاوخ خادرپ .
دب نی ترت ی
، دعاق ة االا زا اج ی هاگ ی هژیو رد هقف للادتسا ی رادروخرب سا و رب ساسا هاگدید خرب ی زا نارگشهوژپ هب
اب
صاخ ی صاصتخا درادن
. سب ی را ی زا ورف ه م زی تس ی هقف ی رد تلاماعم
، دوقع
، ای تاعاق
، و تادابع اب ی د ذی ل ا ی ن هدعاق سررب ی دوش .
تسخن ی ن قف ی ه ی هک هب نومضم ا ی ن هدعاق وتف ا هداد سا ش ی خ سوط ی رد اتک ذهت ی اکحلاا سا . خیش رصت ی ح م ی دتک هک رگا
درف تس ی هذم رسمه دوخ ار
، نودب یاعر ارش ی ربتعم رد قلاط
، قلاط
،دهد نوچ دوخ هب تچ ی ن قلاط ی رواب
،دراد ادج یی
لصاح م ی دوش و راثآ حص رب نآ راب م ی دوش و وا الم هب تچ ی ن راثآ ی سا . قف ی اه ن دی رگ ره ی ک رد یاج دوخ رد باوبا ی زا هقف
هب نیا هدعاق داتتسا هدرک دنا .
نیا قحت ی ق اب یاعر وچراچ هقف
تتس ی و وپ یا ی رهاوج ی هب شور لیلحت ی ا یفیصوت ناماس هتفای سا و زا هج پ ی دربش
نابم ی و فادها هقف ی قحت یق ی تب ی دا ی و هب ظاحل دربراک قوقح ی و تقت یت ی و ن ی ا اتشآ یی ب ی رتش وجشناد ی نا هقف و قوقح شهوژپ ی
دربراک ی قلت ی یم .دوش
یتتفگ سا زا هلاقم نیا شراگن رد اتک
اه ی دعاوقلا هقفلا ی ة دروتجب ی
، دئاوع ایلاا لضاف قارن ی
، واتع ی ن لوصلاا ریم
حاتفلادبع ارم
غ ی
، و رقت ی تار آ ی للها س ی ناتس ی هب ملق س ی د لعدمحم ی نابر ی و جاح ش ی خ داوجدمحم لضاف
نارکتل ی رد وضوم
االا ةدعاق هب
روط قتسم ی م و غ ی ر قتسم ی م هدافتسا هدش سا .
موزل رد تغل و حلاطصا
االا زا دام ة وال هب اتعم ی بحاصم مئاد
ی ی ک ش ی ء اب ش یئ ی دی رگ سا ی ا پی گتسو ی ی ک چ ی ا اب چ ی ا دی رگ هب روط مئاد . االا هب
اتعم ی راک ی ار هب سک ی جاو ندرک و وا ار هب نآ الم رک ند سا . ااتلا
، زلام
، و الم ندش هب رما ی ی ا لام ی و نآ ار هب هدهع
نتفرگ و سد هب ندرگ ندش سا ( ط یحیر
، 1416 : ج 6
، 162
؛ غار ناهفصا ی
، 1412 : 240 ) . اما االا رد حلاطصا نیدب اتعم
ا س هک رگا هلماعم ی ا دقع ی ربارب هذم هماع هب تروص حص ی ح عقاو دوش
، دتچره قبط هذم ماما ی ه هب تروص حص ی ح دشابن
،
رب ساسا دعاق ة
، االا درف ش یع ی م ی دناوت راثآ حص ار رب نآ یراج دزاس و وا ار هب ذپ ی شر اضتقم ی شلمع االا دتک .
تادنتسم ةدعاق
مازلا
نآرق
.1
« ِهیِف ُهّمللا ملماْنمأ اَمِب ِلیِجْنِإْلا ُلْهمأ ْمُکْحَیْلَو
َو
ْنَم
ْممل
ْمُکْحَی اَمِب ملماْنمأ
ُهّمللا
َکِئملوُأمف
ُمُه منوُقِسامفْلا .
» ( هدئام / 47 )؛
لها جنا ی ل اب ی د هب
هچنآ ادخ لزان هدومرف سا مکح دتتک و ناسک ی هک هب هچنآ ادخ لزان هدرک سا مکح دتتکن دوخ قساف و دنراکهاتگ .
رد آ ی ة رش ی هف
، تلاامتحا یناوارف
حرطم سا هک دورو تایئاج هب نآ
رد ا ی ن لاجم یمن دجتگ . هچنآ رب دعاق ة دروم ثحب
للاد دراد ا ی ن سا هک لها جنا ی ل اب ی د هب هچنآ دنوادخ رد اتک ینامسآ نآ اه لزان هدرک سا مکح دتتک هک رگا آ ی ه ار ا ی ن هنوگ
اتعم تک ی م اب دعاق ة االا راگزاس ی دراد .
رگا رب ا ی ن رواب شاب ی م هک جنا ی ل اراد ی ماکحا ی هدوب سا ( هک زا رهاظ آ ی ه این نیتچ رب م ی آ ی د ) لها جنا ی ل اب ی د هب نآ اکحا
لمع م ی دندرک . دنوادخ رما م ی دتک هک پ زا لوان نآرق و ندمآ دی ن لاسا هچناتچ لها جنا ی ل دی ن لاسا ار ذپن ی دنر و فوت ی ق
لمع هب لاسا ار باین دت اب ی د ربارب ماکحا ی هک رد باتک ناش هدمآ سا مکح دتتک . داتسا داوجدمحم تغم
ی ه رد سفت ی ر ا ی ن آ ی ه هدروآ
سا هک ادخ ی ناحبس رما م ی امرف ی د هک ره ک هب دی ت ی دتم ی ن و هب باتک ی زا اتک اه ی نامسآ ی نمؤم سا اب ی د هب نآ لمع
دتک و دوخ ار هب اکحا نآ الم درامش :
« دق رما للها هناحبس لک نم ی د ی ن دب ی ن و ی ؤ نم اتکب ِم ن تک للها هناحبس نا ی لمع هب
و ی ال هسفن هماکحاب .
» ( تغم ی
،ه 1424 : ج 3
، 64 ).
2 .
« اًتیِد ِ املْسِإْلا مرْیمغ ِغمتْبَی ْنَم َو
َو ُهْتِم ملَبْقُی ْنملمف مرِخآْلا یِف َوُه
ِه منیِرِسامخْلا منِم .
» ( لآ نارمع / 85 )؛
ره ک اج لاسا دی ن
دی رگ ی ار وجب ی د اگره زا وا ذپ ی هتفر من ی دوش و رد ترخآ زا ز یا ن ناراک سا .
زا اجنآ هک اب روهظ دی ن لاسا ارش ی ع دی رگ خسن هدش دنا و قباطم دافم آ ی ه لمع دی نارگ قبط ارش ی ع ناشدوخ ذپ ی هتفر ن ی س
،
یناسک رب نیا دنرواب هک هار ی ارب ی داتتسا هب ا ی ن هدعاق دوجو درادن . رد خساپ اب ی د فگ دارم زا
« دع لوبق
» رد آ ی ه نتفریذپن هب
ظاحل دع قباطم درکلمع نآ اه اب لکت ی ف عقاو ی سا و ا ی ن هتکن اب دافم دعاق ة االا تافاتم ی درادن . ولعم سا هک هچنآ رد عقاو
هب ناوتع لوا ی حص ی ح ا س قف اکحا رش ی ع لاسا سا . اما ا ی ن لطم تافاتم درادن هک اکحا ارش ی ع هتشذگ ارب ی ناسک ی هک
لاسا ار ذپن ی هتفر
،دنا هب ةلاتم مکح عقاو ی وناث ی
، ارب ی دوخ نانآ زلا اعرلا ی ه دشاب
ًلاثم . ، رگا جاودزا نآ اه رب ساسا نوناق
ناشدوخ اجنا هتفرگ دشاب زا هاگدید ام جاودزا حص ی ح سا . هب نخس دی
،رگ لدا ة دعاق ة االا هب وحن موکح ب ی نا م ی دتک هک رگا
لمع ی قباطم عقاو
،دشابن ماگته ی هک زا صخش ی هک هب حص نآ داقتعا دراد رداص دوش
، راثآ حص عقاو ی رب نآ ترتم م ی دوش
( لضاف ینارکتل
، 1391 : 59 ).
تنس و تاياور
رد ةراب ا ی ن هدعاق اور ی تا ام رب ود هتسد دنا : هتسد ا ی هک اراکشآ ةژاو االا رد نآ اه هب راک هتفر سا و تسد ة دی رگ هک ةدنرادربرد
دافم دعاق ة االا سا . رد عقاو رد هراپ یا زا اور ی تا هژاو اه ی االا و ااتلا ن ی هدما
، اما کاح ی زا اوتحم ی دعاق ة االا
؛ سا ناتچمه
هک رد ةراب خرب ی دعاوق دی رگ مه ی ن هنوگ سا
ًلاثم . ، رد دعاق ة فن ی جرح مه ی ن سقت ی م دتب ی دوجو دراد . رد ضعب ی اور ی تا ةژاو
« رسع
و جرح
» هب راک
،هتفر اما رد ضعب ی دی رگ نودب هژاو نیا زا هدافتسا هب
اوتحم ی نیا هدعاق هتخادرپ سا .
فلا ) اور ی تا ی هک رد نآ اه دام ة
« ل ا
» هب راک هتفر سا :
1 .
« نع لع ی ابا لئس هنا هامح نب لع هقلطملا نع نسحلا
ی غ ی ر ا هتسلا ی اهجوات هومالا ام کلذ نم مهومالا لاقف لجرلا
کلذب سأب لاف نهوجوات و مهسفنا .
( » رح لماع ی
، 1409 : ج 22
، 72 .)
رد اور یت ی زا لع ی نب
،هامح هب لقن زا اما
(مظاک ،)
هدمآ سا هک زا نآ ترضح لاؤس دش رابرد ة نز ی هک هب غ ی ر زا تس
عقاو ی و ارش ی عرش ی قلاط هداد هدش سا هک آ یا صخش دی رگ ی م ی دناوت اب وا جاودزا دتک . ترضح دومرف ا ی ناش ار رب هچنآ دوخ
ار هب نآ الم م ی دناد االا تک ی د . ب د ی ن اتعم هک رگا لها تس هب ا ی ن وحن قلاط الم دتتسه و نآ ار حص ی ح م ی دنرامش
، امش ن ی ا
نآ اه ار رب ا ی ن داقتعا االا تک ی د و رد هجیتن م ی ناوت ی د اب ا ی ن نز جاودزا تک ی د و جاودزا نات لاکشا .درادن
اور ی نایب هدش زا رظن دتس ی
، هب لع دوجو لع ی نب هامح ( هک تقاثو ش دروم فلاتخا سا و روهشم وا ار عضت ی ف رک هد دنا )،
عض ی ف سا . نی ا رگا رد دتس دح ی ث
« نع ضعب احصا لع ی
» ی ا
« غ ی ر دحاو نم احصا لع ی
» دشاب
، دی رگ من ی ناوت مکح هب
قاثو دارفا رک د؛
هکلب ا ی ن
« ضعب
» لوهجم دتهاوخ دوب . خرب ی
، مه نوچ هملاع سلجم ی
، ای ن اور ی ار لسرم و رد اج یی دی رگ
« قثوملاک وا عضلا ی ف
» م ی دنرامش ( سلجم ی
، 1406 : ج 9
، 52
؛ لضاف ینارکتل
، 1391 : 68 ).
زا رظن
ِد للا ی ن ی ا هب طساو ة دوجو ةژاو
« نم کلذ
» نآ ار رق یت ة صتخم هب قلاط هدرمش دنا . اما نوچ فرع هب ةلاتم رق ی هت اب
نآ دروخرب من ی دتک
، م ی ناوت ی م هدعاق یا لک ی زا نآ هدافتسا تک ی م ( لضاف ینارکتل
، 1391 : 69 ).
2 . للهادبع نب سوواط رد رضحم اما
(اضر رع )
درک :
« رسپ ردارب ی راد هک رتخد ار هب وا وات ی ج هدرک ا . ای ن صخش
ارش راوخ سا و هتسویپ فرح زا قلاط یم دنز و هب رتخد م ی وگ ی د وت هقلطم تسه ی .
» نآ ترضح دومرف :
« آی ا وا زا ناردارب و
ش یع ی نا
؟ سا رگا زا ناردارب سوت ( ی تع ی زا ش یع ی نا سا ) فرح قلاط یب رابتعا سا و رگا زا هماع سا ترتخد ار زا وا ادج نک .
اریز ا ی ن صخش ن ی قلاط هدرک سا .
» با ن سوواط رد همادا زا اما م ی دسرپ :
« آی ا زا دج
،امش اما
(قداص ،)
اور ی هدشن سا
هک زا نز اه یی هک رد ی ک لجم س ه هقلاط هدش دنا هرپ ی ا تک ی د . اریز ا ی ناش رهوش راد
؟دن
» ترضح دومرف :
« نآ نخس ارب ی نایعیش
هصاقم و
؛مازلا انبم ی لماعت و مارتحا / یمق یبرثی
431
، سا هن ا ی ناش ( لها تس )
».
ی تع ی ره ک دی ت ی ار ذپ ی فر الم هب شریذپ اکحا نآ دی ن سا .
« لاقف کلذ نم مکتاوخا لا
نم ءلاوه هَّنما نم ناد دب ی ن وق هتمال مهماکحا .
»
یتتفگ سا هک زا هاگدید لها تس س ه قلاط رد ی ک لجم لباق لوبق سا . لو ی اما
(اضر نآ)
ار من ی ذپ ی در .
،نیارباتب پ زا
قلاط
، وس قلاط نئاب ققحم یم دوش و لباق وجر ن ی س . رب ساسا ای ن هدعاق
، ره ک ار هب یاهرواب شدوخ الم م ی دتتک . نیارباتب
،
زا هاگدید اما
، سک ی هک قلاط
،هداد رگا هب هقف ماما ی ه دقتعم
، سا س ه قلاط رد ی ک لجم عقاو من ی دوش ( قلاط نئاب قلت ی من ی وش د) .
اما رگا زا لها هماع
، سا س ه قلاط لوبق سا و دیاب هب نآ الم دشاب ( رح لماع ی
، 1409 : اتک
،قلاط اب 30
، دح ی ث 11 ).
لکشم دتس ا ی ن اور ی دوجو للهادبع نب سوواط سا هک رصت ی ح ی هب ثوت ی ق وا ن ی س . زا ح ی ث للاد اب هجوت هب ربک ا ی لک ی
،
هک رد ذی ل اور ی
،هدمآ دتتسم وگ یا یی ارب ی هدعاق سا .
3 . دمحم ولع ی م ی وگ ی د زا اما
(اضر رد )
ةراب نانز س ه قلاط ه رد ی ک لجم هک دان ش ی هع لطاب و دان هماع لوبقم سا
سرپ ی د . ترضح دومرف :
« رگا ا ی ن س ه قلاط رد ایم ن امش عقاو
،دوش رثا ی دهاوخن شاد و دی نارگ من ی دتناوت رب نآ رثا ی راب دتتک .
اما قلاط ا ی ناش ارب ی امش للاح سا . اریز امش ارب ی س ه قلاط رد کی لجم رثا هقف ی راب من ی تک ی د . اما هماع ا ی ن س ه قلاط ار
بس ارب ی قلاط عقاو ی رارق م ی دهد
».
( رح لماع ی
، 1409 : اتک
،قلاط اب 30
، ح ثید 9 و 10 .) ای ن اور ی ار وحرم قودص هب
وحن لسرم نودب نایب ان اما
(اضر لقن)
و ب ر نآ هدوافا سا :
« نم ناک ی د ی ن دب ی ن وق هتمال مهماکحا .
» ( با ن وباب ی
،ه 1413 : ج
3
، 406 )؛
سک ی هک هب دی ن موق ی دتم ی ن
، سا هب اکحا نامه دی ن الم سا .
) یتایاور هک ةدنرادربرد دافم
دعاق ة االا سا :
1 .
« دمحم نب ملسم نع ابا رفعج لاق هتلئس نع اکحلاا لاق ی زوج لع ی لها ذ ی دی ن ی نولحتس .
» ( سوط ی
، 1407 : ج 9
،
322 ).
اور ی زا دمحم نب ملسم سا هک م ی وگ ی د زا اما
(رقاب رد)
ةراب اکحا دیسرپ . ترضح دومرف :
« رب لها ره دی ن ره هچنآ
ار للاح م ی دتناد اج ی ا و ذفان سا
» . رد ، یاور نیا بعت
ی ر هب
« للاح
» و
« ی نولحتس
» عوضوم ی درادن
، هکلب دارم و دوصقم نآ
سا هک ره چ ی ا ی رد ره دی ت ی باث سا :
« ی نوتبث ب ی مهت
» .
2 . اور ی رگید هب یشسرپ یمزاب ددرگ هک هاربا ی م نب دمحم نادمه ی زا اما داوج ( ) دیسرپ و اما رد خساپ دومرف :
« متسناد
هچنآ رابرد ة ترتخد و شرهوش هداتسرف
ا ی . دنوادخ هچنآ ارب ی وا حلاص سا ررقم دتک . نآ اه ( هماع ) دتگوس م ی دنروخ هک رگا
نلاف هثداح ور ی دهد نز قلاط هداد م ی دوش . لاح رگا نآ هثداح ور ی دهد زا رظتم نآ اه قلاط ققحم م ی گ در د و امش م ی ناوت ی د
راثآ قلاط ار رب نآ راب تک ی د . زی ار رب یشور هک لمع هدرک دنا ن ی قلاط هدوب و رد هجیتن قلاط خر هداد
؛ سا لاحرد ی هک رگا زا
ناتسود ام دشاب من ی ناوت راثآ قلاط ار رب نآ راب درک
».
( رح لماع ی
، 1409 : ج 22
، 72 ).
3 .
« نع نمحرلادبع رصبلا
ی نع با ی للهادبع لاق لق هل هأرما قلط لع ی غ ی ر هتسلا لاقف جواتت هذه هأرملا کرتتلا غب ی ر
جوز .
» ( سوط ی
، 1407 : ج 8
، 58 ) . وار ی زا جاودزا اب نز ی م ی سرپ د هک رب ساسا أر ی لها تس هقلطم هدش سا و ترضح
(قداص رد)
خساپ م ی امرف ی د :
« جاودزا دتک . نز ابن ی د نودب رسمه دنامب
» . ای ن اور ی هک اور ی ربتعم ی سا للاد دراد رب ا ی هکت
راثآ حص عقاو ی رب قلاط لها تس ترتم سا و دی نارگ م ی دتناوت اب نآ نز جاودزا دتتک .
4 . اور ی دعب شسرپ لعلاادبع ی زا اما
(قداص رد )
ةراب درم ی سا هک شرسمه ار
رد ی ک لجم س ه قلاط م ی دهد و
ترضح رد خساپ یم دیامرف :
« رگا قلاط ار فخ ی ف و کبس م ی درامش ...
رد ا ی ن
،تروص اب ی د رب قلاط ترت ی رثا داد و هجوز شا ار
رب وا ارح درمش
».
؛
« نا ناک
ًافختسم قلاطلاب
ُهتَمِامل کلذ .
» ( یسوط
، 1407 : ج 8
، 59 ).
روظتم زا فافختسا رد
قلاط یاعر
ندرکن ارش ی ربتعم رد قلاط سا .
5 . نیا اور ی هب وتکم شسرپ ای
و حون نب زا اما
(مظاک یمزاب)
ددرگ هک آی ا ام رد اکحا فلاخم ا ن یم میناوت هچنآ ار نآ اه
زا ام هب هج اکحا ناشدوخ م ی گ ی دنر گب ی ر ی
؟م ترضح شون :
« اج ی ا سا
».
( رح یلماع
، 1409 : ج 26
، 158 .)
6 .
« لاق اضرلا :) (
هعتملا لا لحت لاا نمل فرع اه و ه ی ارح لع ی نم اهلهج .
» ( با ن وباب ی
،ه 1413 : ج 3
، 459 .) رد نیا اور ی
ترضح
(اضر یم )
مرف یا د :
« دقع قوم ارب ی سک ی هک قبط شبهذم نآ ار ورشم م ی دناد للاح سا
، اما رب سک ی هک قباطم
رش ی شتع هب نآ داقتعا درادن ارح سا
» . نشور سا هک مرح رد ا یت اج هب هج دعاق ة االا سا و زا دراوم بطت ی ق نآ هدرمش
م ی دوش . هتبلا رد ا یت اج م ی ناوت ارح ار هورکم سناد .
7 .
« عمس ابا للهادبع ی
؛لوق اذا لتخا کذلا ی و ملا ی هت هعاب نمم ی لحتس ملا ی هت و لکا هتمث .
» ( رح لماع ی
، 1409 : ج 17
، 100 .)
بملَح ی زا اما
(قداص لقن)
یم دتک هک رگا ل ی ناو
ّکذم ی ( کاپ ) و م ی هت اب مه طولخم دنوش
، هب هنوگ ا ی هک زا مه ولعم
،دشابن ا ی ن
لتخم ار هب سک ی هک نآ ار للاح م ی دناد م ی ناوت خورف و شلوپ ار فرصم ک ر د
؟
ارد ي ت رد اور ي تا
رامش اور ی تا دعاق ة االا نادتچ ه س هک قوثو هب رودص اور ی لصاح دوش . اتبم رب ی ناسک ی جح رد هک
ّی هب قوثو دحاو ربخ
فاک ار رودص ی
یم دتناد مه ی ن رادقم فاک ی سا و ن ی زا دتم ثحب دتس ی ن سی . چ ه اسب اوتف ی اعدا ی رتاوت لامجا ی ی ا رتاوت وتعم ی ن ی ا
رد ا ی ن اور ی تا عب ی د دشابن ات هچ دسر هب اعدا ی عطق هب رودص هک وضوم داتتسا نشور سا
؛ ناتچ هک ملاع ه دروتجب ی هدروآ
سا :
« فاصنلااف هنا
اذا
َعَّدِا ی دحا عطقلا رودصب اذه لاکلا
(مهتع ل)
ی
ًاتمفِزاجُم ف ی ام َی
ِعَّد ی ه
» . اهتت یقاب لکشم هدنام
فعض دتس
خرب ی زا اور ی تا رد نیا اب سا هک نآ مه رب اتبم ی ناربج فعض دتس اب لمع روهشم لح م ی دوش .
،نیارباتب مه رب اتبم ی قوثو
هب رودص مه رتاوت وتعم ی ی ا لامجا ی مه ناربج فعض دتس اب داتتسا هب لمع روهشم دتچ نا ن ی زا ی هب ثحب دتس ی ن سی ( لضاف
ینارکتل
، 1391 : 63 ).
دراوم دانتسا قف ی اه ن هب هدعاق
1 .
« نم قلط هترما و ناک
ًافلاخم و مل ی فوتس ارش ی قلاطلا لاا هنا ی دقتع هنا ی عق هب بلا ی هتوت همال کلذ .
» (
،یسوط 1407 : ج 8
،
58 )؛
رگا سک ی رسمه دوخ ار قلاط دهد و ارش ی ربتعم رد قلاط ار اعر ی دتکن
، زا نآ رظن هک دوخ درف دقتعم سا هک اب تچ ی ن
قلاط ی ادج یی لصاح م ی دوش
، یو هب تچ ی ن قلاط ی الم یم وش د.
2 .
« نا ناک قلطملا
ًافلاخم و ناک نمم ی دقتع وقو قلاطلا
،ثلاثلا همال کلذ و عقو هقرفلا هب
» ( با ن یردا یلح
، 1410 : ج
2
، 685 )؛
رگا لاط ق هدتهد تس ی هذم دشاب و شرسمه ار
س ه هقلاط دتک و هب تچ ی ن قلاط ی داقتعا هتشاد دشاب
، زلا سا رب قبط
شداقتعا لمع دتک و ادج یی عقاو وش د.
3 .
« و ول ناک قلطملا
ًافلاخم ی دقتع ثلاثلا هتمال .
» ( یلح
، 1408 : ج 3
، 9 )؛
رگا لاط ق هدتهد فلاخم هذم ماما ی ه دشاب و هب
س ه قلاط رد ی ک لجم دقتعم دشاب
، هب نآ االا م ی دوش .
4 .
« ول ناک قلطملا
ًافلاخم ی دقتع وقو ثلاثلا مکح لع ی ه امب ی دقتع .
» (
،یلح 1420 : ج 2
، 53 ).
5 .
« مهرهاظ هنا لا ی زوج
ِسغمت ی
ُهُل ملسُغ لها ءلاولا و لا فرعت دحلا رصت ی
ًاح هِفلاِخِب .
» (
،یکرک 1416 : ج 1
، 368 ).
6 .
« و زاج اتل هَحمکاتُم
ِهِتاقَّلمطُم کلذک لاب فلاخ ی رهظ ب ی اتت لَب
َعَّدِا ی لع ی ه هعامج اتقافتا .
» (
،ییابطابط 1418
: ج 12
، 233 )؛
هحکاتم اب تاقلطم ا ی ناش اج ی ا سا
، نودب فلاخ رد ب ی ن ام و تعامج ی زا قف ی اه ن هب ا ی ن مکح امجا رک هد دنا .
7 .
« ول ناک قلطملا
ًافلاخم ی دتقع ثلاثلا هتمال ثلاثلا اندتع صوصتلل فتسملا
ی هض و اذک لک ام ی هدقتع هناف حص ی ح ی عق هب
ٍفلاِخلاِب ی
فرع اتم .
» ( ضیف ناشاک ی
، ب ی ات : ج 2
، 316 )؛
رگا لاط ق هدتهد ریغ ماما ی دشاب
، هک دقتعم هب س ه قلاط رد ی ک
لجم دنا
، نیا قلاط االا م ی دوش
؛ هب لد ی ل صوصن فتسم ی هض پ ی ش ام و ن ی ا دراوم لوبقم ا ی ناش
، نودب فلاخ تخاتش ه هدش یا زا
ام
، عقاو م ی دوش . ةتکن مهم رد ا ی ن ترابع ةعسوت هدعاق رد یدراوم غ ی ر زا قلاط سا .
8 .
« رگا نمؤم م ی فلاخم ار لسغ دهد
، اب ی د رد لسغ نداد ش ی ةو ا ی ناش ار اعر ی دتک .
» ( مق ی
، 1413 : ج 3
، 293 .)
9 .
«
َّنِا رفاکلا و فلاخملا ی ال
،هدقتعمب ناک هداقتعا ف ی ه هحصلا و اذه رادقملا َی
ِص ی
ُر هجح لع ی ه ف ی جورخلا نع کلملا و َی
ُلُخد
ف ی ومع مهومالا امب اومالا هب مهسفنا .
» (
،یغارم 1415 : ج 2
، 722 )؛
انامه رفاک و فلاخم هب هچنآ رواب دراد الم م ی دوش . اریز
داقتعا وا رد نآ حص ی ح سا و مه ی ن رادقم رب جورخ کلم زا لام وا ( رد رما فقو ولو نودب مت
ّشم ی دصق برق ) رب وا جح سا و
لخاد رد ومع ةدعاق االا یم دوش .
هصاقم و
؛مازلا انبم ی لماعت و مارتحا / یمق یبرثی
433
10 .
« مث نا روهشملا لع ی ف ی حرش دعاوقلا هنا لا فرعن نم دحا رصت ی
ًاح
ِهِفلاِخِب هَّنما ی لسغ مهلسغ
؛مهلوقل مهومالا امب اومالا
هب مهسفنا .
» ( قارن ی
، 1417 : ج 3
، 113 ).
لیمکت ثحب
ةتکن رخآ ا ی هکت خرب ی اور زا ی تا هب ود ةدعاق دی رگ جاتتتسا درک ه دنا و نآ ود دعاق ة صاقم ة عون ی ی ا مومع صاقت ی
و ةدعاق رارقا و
ارتحا
؛ سا ا هب ی ن تعم ا دعاق جاتتتسا هب رگا هک ة
االا عناق وشن ی
،م م ی ناوت ی م هب ود ةدعاق صاقم ة عون ی اتلم ارتحا و رارقا و
شاب ی م ( نابر
،ی 1436 : 137 .) ةدتتکریرقت آ سرد
ی للها س ی ناتس ی هدروآ سا :
« اذه امت لاکلا ف ی هذه فئاوطلا عبسلا نم اورلا ی تا
و هنارهظ لا ی نکم هدافتسا هدعاق االلاا اهتم لب رظتسملا اهتم ناتدعاق نارخآ لولاا ی هدعاق دصاقملا عوتلا ی ه ناثلا ی ه هدعاق رارقلاا
و ارتحا ناوقلا ی ن
» . یو یم دیاافا دصاقم رب ود ون
؛ سا صخش دصاقم ی
آ هب دتتسم ی
ة ب هک ادتعا ی
ن ا صخش ود ی
داج م ی دوش و
عون دصاقم ی
هک ةتیمز نآ بی ن موق ی د وق اب ی رگ ا لسم یم ن و کرشم ی ن ا ب ه دوجو م ی آ ی د . قف ی اه ن
، فراعتم سح
، صاقم ة صخش ی
آ هب و هدروآ اضق اتک رد ار ی
تا ی داتتسا رک د ه دنا . اما صاقم ة عون ی سا جاتتتسا لباق اتک هب داتتسا اب مه
؛ دتنام
« مهوجرخا نم
ح ی ث مکجورخأ
» . لوا جارخا رهاظ رد هتبلا ی
هحتف اب ود جارخا و سا رسک اب .
پ نیا ود اب ی ک رگید دنراد توافت .
رآ ی
، ح زا ی ث
عون ی
، ارب . سا عمتجم نامه عمتجم ی
مت ی ا ب ی ن دعاق ة عون صاقت ی
دعاق و ة عرف االا ی داد رارق هقادم دروم ار ه
دنا . قباطم لقن
،
با و تح ی هف لئاق سا رب ا ی هکت صاغ ع ی ن نماض سا
، لو ی ارب عفاتم نماض ی
ع حاص ی ن ن ی س
؛ ا و ی ن زا هک سا نامه لطم
ب جارخ هب نآ لا
نامض ی دا م ی دوش اما و
(
ا)
ی ن وتف ا رغ ار ی دومرف و هدرمش ه
دنا :
« ف ی اهئام ءامسلا بحت ههبش و ءاضقلا اذه لثم
اهتکرب رلاا عتمت و .
» ا و ی ن تعم ا اتک رد دلجملا
ا عومجم ة نوناق ی نامثع لود ی
ا دام رد ة 550 اتک رد و سا هدمآ
رداصم قحلا هب روهتس قازرلادبع ملق ی
ب ةنراقم رد ی
ن برغ قوقح ی
ملاسلاا هقف و ی
یم میناوخ هک رظن ی ة ملاسا هقف رد ررض ی
دودحم ی دراد هک نوناق نآ ساسا جارخلا
سا نامضلاب
؛ لاحرد ی هک اب نامض و رجا ی
ک دی رگ عمج من ی دنوش . هاگتساخ ای ن
رظن ی ه یب هجوت ی ا ی ناش هب هاگدید ماما ی ه سا . زا نیا ور
، ش ی خ سحدمحم ی ن لآ فشاک اطغلا رد رحت ی ر
« ا لجمل ه ود و لوا ءاج
»
ای ن رظن ی ه رارق هشقاتم دروم ار داد
ه در و رک هد ا س .
ضعب ی هتفگ دنا هک رگا ی ک درف ش یع ی ع ی ن لام ی ر ا درف زا ی فتح ی فرگ یم دناوت وا ار هب هچنآ دوخ ار نادب الم م ی دناد االا
دتک هچنآ و ار ب ر ساسا هقف ش یع ی رب نآ نماض سا خادرپ ن تک د و ا ی ن زا هج دعاق ة هک سا االا
« مهومالا امب اومالا هب
مهسفنا .
» ( رح لماع ی
، 1409 : ج 26
، 320 و )
« ی زوج لع ی لها لک ذ ی دی ن ام ی نولحتس .
» ( یسوط
، 1407 : ج 4
، 148 .) هاگدید
هدنراگن نی ا رب مه ی ن رظن هتبلا ؛ سا زا
اب دصاقم عون ی ه و دعاق هن ة ( االا نابر ی
، 1436 : 137 .) رد صاقم ة عون ی ه طرش سا هک
مکح هب دع نامض عفاتم رب ش یع ی و تس ی راج ی دشاب
؛ نامه روط هک رد نامز لود نامثع ی تچ ی ن هدوب سا . ش رب یع ه اج ی ا هدوب
تس زا هک سا ی
دتک ذخا و رب تس ی مه اور هک سا هدوب دروم
ار زا ش یع ی ذخا دتک و اما رگا مکح رب درف ش یع ی ذفان و راج ی
دشابن ش سد رد مکح نوچ یع
ی سا یا غ سد هب مکح رگا ی
ر ش ی هع و دشاب ح مک فرط یت ی دشابن راج مکح مه زاب ی
من ی دوش .
اریز اور اب ی ادبع لله نب زرحم و ود حص ی ح ة اب ن اهم ی را ا و ی و حون نب مه یناوخ درادن .
،نیارباتب اطعا دع زاوج زا هچنآ ی
رجا ا رد تروص ی هک صاغ ش یع ی دشاب و وصغم فتح ی ا هدرک نایب دنا
ب ه روط قلطم حص ی ح ن سی . زا نیا
،ور ام رد تروص ی مکح
ار رد قح ش یع ی ارجا م ی تک ی م هک نوناق دروم لمع رد
ْنامز ا ی ن ارب ار قح ی
ش یع ی غ و ی ر ش یع ی هتفریذپ ا و دشاب ی ن عقوم ی
نوناق ی عون صاقت اب زا ی
فرط یت ی ارب رجا و نامض هب الم دوبن ذفان رگا و سا ی
( سا عفتم نابر
،ی 1436 : 128 .)
هجیتن دعاق ة االا ی ک ی زا دعاوق مهم دروم داتتسا رتشیب قف ی اه ن ماما ی ه رد اوبا هقف ی سا و نوافا رب
ِالم بسن هب مالم مه راج ی
سا
؛ ناتچ هک نوافا رب ود هذم هعیش یتس و بسن هب اس ی ر دا ی نا لباق ِا مع ا ل سا . و هکتیا آ یا ةدعاق االا و لحم رج ی نا نآ
هب دروم ی صاصتخا دراد
هک سک ی رب ساسا آ یی ن هلا ی هب ماکحا ی اتلم دشاب ی ا ای ن هدعاق مومع ی دراد و ماتلم ی ن هب نوناق ی ک
روشک مه هب نوناق نامه روشک الم م ی دنوش میتسناد هک رب ساسا هاگدید یخرب زا حاص نارظن ( لضاف نارکتل ی
، 1391 : 145 )
لدا ة هدعاق رعشم هب ومع سا
؛ ناتچمه هک س ی ر ة لاقع لماش ااتلا هب ناوق ی ن عوضوم ة رشب ی مه م ی دوش .
زا عمج دتب ی هب این ناهیقف ناتخس م سد
ی دیآ ش نامز زا هک ی
خ سوط ی عطق اب االا ةدعاق لصا زا رظن
هاگدید ةتسب ای زاب
اوبا رد ناهیقف و
تاعورف هقف ی
، هب هژیو رد قلاط و م ی
،ثار اور ی تا ناوارف ی دی هد م ی دوش تاصوصتم زا جراخ دراوم رد هک
قادصم ی هدرک داتتسا نآ هب هعسوت و دنا
اه یی اعدا و هداد مالم و ِالم رد ی
س دوجو و امجا ی
ر ة هب هرمتسم تتفرراک
ی . سا
هصاقم و
؛مازلا انبم ی لماعت و مارتحا / یمق یبرثی
435
عبانم نبا ،یلح یردا دمحا نب دمحم
( 1410 یواتفلا ریرحتل یواحلا رئارسلا .)ق
. 3 :مق . ود پاچ .دلج سسؤم
ة یملاسلاا رشتلا .
نبا هیوباب ( قودص )،
دمحم نب یلع ( 1413 ق نم .) هرضحیلا هیقفلا . 4 :مق . ود پاچ .دلج تاراشتنا
یملاسا .
لآ فشاک
،ءاطغلا نیسحدمحم (
یب ات .) ریرحت هلجملا . 5 :مق .دلج هسسؤم املاا قداصلا
(
.)
دیس ،یدروتجب ( نسحدمحم
1419 دعاوقلا .)ق یهقفلا
ه . 7 .یداهلا رشن :مق .دلج
رح
،یلماع دمحم نب نسح ( 1409 ق .) لئاسو عیشلا ه ىلإ لیصحت لئاسم عیرشلا ه . 30 :مق .دلج لآ یبلا .
،یلح رفعج نب نسح ( 1408 ق .) عئارش لاسلإا یف لئاسم للاحلا و ارحلا . 4 مق . ود پاچ .دلج :
سسؤم ة نایلیعامسا .
،یلح نسح نب فسوی ( 1420 ق ریرحت .) اکحلاا یعرشلا ه ىلع هذم یماملإا ه . 6 :مق .دلج سسؤم ة اما
(قداص .)
غار
،یناهفصا نیسح نب دمحم ( 1412 ق .) تادرفم ظافلا نآرقلا . :توریب ملعلاراد .
،ینابر دیس یلعدمحم ( 1436 ق هدعاق .) االلإا . تاریرقت یآ للها دیس یلع
،یناتسیس :فجن یب .ان
،ییابطابط دیس
یلع ( 1418 ق ایر .) لئاسملا یف قیقحت اکحلأا لئلادلاب . 16 :مق .دلج لآ یبلا .
،یحیرط نیدلارخف ( 1416 ق عمجم .) نیرحبلا . 6 .یوضترم :نارهت . وس پاچ .دلج
،یسوط دمحم نب نسح ( 1407 ق راصبتسلاا.) امیف
فلتخا نم رابخلأا . 4 :نارهت .دلج راد
تکلا هیملاسلاا .
لضاف
،ینارکتل داوجدمحم ( 1391 دعاق .) ة االا . :مق اکرم یهقف ةمئا راهطا .
( نسحمدمحم ،یناشاک ضیف یب
ات عئارشلا حیتافم .) ،
3 تاراشتنا :مق .دلج هناخباتک
یآ للها ىشعرم .یفجن
،یمق ازریم مساقلاوبا ( 1413 ق عماج .) تاتشلا یف بوجأ ه تلااؤسلا . 4 :نارهت .دلج ناهیک
.
،یکرک یلع نب نیسح ( 1414 ق عماج .) یف دصاقملا حرش
دعاوقلا . 13 . ود پاچ .دلج :مق
سسؤم ة لآ یبلا .
( یقتدمحم ،یسلجم 1406
ضور .)ق ه نیقتملا یف حرش نم هرضحیلا هیقفلا . 14 :مق . ود پاچ .دلج سسؤم
ة ىگتهرف ا ىملاسا روبناشوک .
،یغارم حاتفلادبعریم (
1417 ق نیواتعلا .) هیهقفلا . 2 :مق .دلج .یملاسا
،هیتغم داوجدمحم (
1424 ق .) ریسفت فشاک . 7 :نارهت .دلج راد
تکلا هیملاسلاا .
( دمحم نب دمحا ،یقارن 1417
.)ق دئاوع ایلأا یف نایب دعاوق اکحلأا و تامهم لئاسم للاحلا و ارحلا تاراشتنا :مق . رتفد
تاغیلبت
.ىملاسا
Al Kashef al-Ghita', MH. (n.d.). Tahrir al-Majalla. Qom: al-Imam al-Sadiq Institute. (in Arabic) Bojnoordi, SMH. (1998). Al-Qava'ed al-Fiqhia. Qom: Nashr Al-Hadi. (in Arabic)
Fazil, MJ. (2013). Qa'edeye Ilzam. Qom: A'emeye Athar Jurisprudence Center. (in Arabic) Feiz Kashani, MM. (n.d). Mafatih al-Shara'e'. Qom: Mar'ashi Library. (in Arabic)
Helli, H. (1999). Tahrir al-Ahkam al-sha'iya 'ala Mazhab al-Imamia. Qom: Imam al-Sadiq Institute. (in Arabic) Helli, J. (1988). Shara'e' al-Islam fi Masa'il al-Halal wa al-Haram. Qom: Isma'ilian Institute. (in Arabic) Horr 'Ameli, MH. (1989). Wasa'el al-Shi'a ila Tahsil Masa'el al-Shari'a. Qom: Al Al-Bayt Publications. (in
Arabic)
Ibn Babewayh (Sadooq), M. (1993). Man la Yahduruh al-Faqih. Qom: Islami Publications. (in Arabic) Ibn Idris Helli, M. (1990). Al-Sara'er al-Havi le-tahrir al-fatavi. Qom: al-Nashr al-Islami Institute. (in Arabic) Karaki, A. (1994). Jam'e al-Maqased fi Sharh al-Qava'ed. Qom: Al al-Bayt Institute. (in Arabic)
Majlesi, M.T. (1986). Rawza al-Motaqin fi Sharh Man la Yahzoroh al-Faqih. Qom: Kooshanpoor Institute of Islamic Culture. (in Arabic)
Maraghi, A. (1997). Al-'Anawin al-Fiqhiyya. Qom: Islami Publications. (in Arabic) Moghniya, MJ. (2003). Tafsir Kashef. Tehran: Dar Al-Kotob Al-Islamiyya. (in Arabic)
Naraqi, A. (1997). 'Ava'ed al-Ayam fi Bayan Ghava'ed al-Ahkam va Mohemmat Masa'el al-Hala va al-Haram.
Qom: Islamic Propagation Office. (in Arabic)
Qomi, MAQ. (1993). Jam'e al-Shatat fi Ajveba al-So'alat. Tehran: Keyhan Publication. (in Arabic) Rabbani, SMA. (2015). Qa'eda al-Ilzam (Taghrirat Seyyed Ali Systani). Najaf: n.p. (in Arabic) Ragheb Isfahani, H. (1992). Mofradat Alfaz al-Qur'an. Beyrut: Dar al-'elm. (in Arabic)
Tabatabayi, SA. (1997). Riaz al-Masa'el fi Tahqiq al-Ahkam bel-Dala'el. Qom: Al al-Bayt. (in Arabic) Toosi, M. (1986). Al-Istebsar fima iftalafa min al-Akhbar. Tehran: Dar Al-Kotob Al-Islamiyya. (in Arabic) Torayhi, F. (1995). Majma' al-Bahrayn. Tehran: Mortazavi Publications. (in Arabic)
