The Role of Intellectuals in Iran’s Social Evolutions from 1963 to 1979

(1)

E- ISSN: 2888-5254 Quarterly of Social Studies Research in Iran

Home page: http: //Jisr.ut.ac.ir Faculty of Social Sciences

Institute of Social Studies and Research

74

The Role of Intellectuals in Iran’s Social Evolutions from 1963 to 1979

Meisam Mahidashti¹ |Mohammad Javad Zahedi Mazandarani² |Abdollah Sajedi³

1. Corresponding author, Department of Sociology, Payame Noor University, Theran, Iran.

Email: [email protected]

2 Department of Sociology, Payame Noor University, Theran, Iran. Email: [email protected] 3 Department of History, Payame Noor University, Theran, Iran. Email: [email protected]

Article Info ABSTRACT

Article type:

Research Article

Article history:

Received: 19 September 2022

Received in revised form:25 October 2022

Accepted: 22 December 2023 Published online: 10 April 2023

Keywords:

Intellectuals, Social Evolution, Intellectual Discourse, Identity, Return to Self.

The intellectual movement in Iran started with an effort approach to remove the backwardness of the society And in its continuity, it aimed to change the traditional patterns in the society and move towards modernization. Therefore, the role of intellectuals as a motivational driver of the current of transformation and reformism in Iran cannot be denied.

In this research, sociological-historical approach and conceptual analysis method were employed. Iranian intellectuals from 1963 to 1978 are the intended audience of this research, for which a documentary study serves as the research instrument. The sampling method is hypothetical. Using the theoretical sampling method, a group of Iranian intellectuals who were the principal representatives of various intellectual currents were examined as members of the sample society.

Between 1963 and 1978, the third generation of intellectuals can be classified under the three discourses of leftist, liberal, and religious intellectuals, according to the findings of this study.

By analyzing this discourse, it is possible to deduce that, as a result of the closing of the public sphere and the political stalemate in the society after 1963, intellectuals changed their approach in an effort to alter the existing situation.

From the study of the role of intellectuals, it can be concluded that the cultural and social capital of intellectuals increased in the decades preceding the 1950s and 1960s due to an increase in university education, greater success in intellectual circles, and the spread of the revolutionary situation. Capitals became the primary source of support for intellectuals and political reformers in order to create the necessary conditions for the demise of the dominant political system.

Cite this article: Mahidashti, M., Zahedi Mazandarani, M. J., & Sajedi, A. (2023). The Role of Intellectuals in Iran’s Social Evolutions from 1963 and 1979. Quarterly of Social Studies Research in Iran, 12(1),47-64.

DOI: http//doi.org/ 10.22059/jisr.2022.348901.1342

10.22059/jisr.2022.348901.1342 DOI: http//doi.org/

(2)

دکشناد یعامتجا مولع ه

یعامتجا تاقیقحت و تاعلاطم هسسوم

ناریا رد یعامتجا تاقیقحت و تاعلاطم همانلصف

Home page: http: //Jisr.ut.ac.ir :یکینورتکلا اپاش

5566 - 8222

74

لاس نیب ناریا یعامتجا تلاوحت رد نارکفنشور شقن یاه

2431 ات

*

2431

یتشدیهام مثیم

|1

یناردنزام یدهاز داوجدمحم

|2

یدجاس للهادبع

3

.1

سم هدنسیون هعماج هورگ ،لوئ مایپ هاگشناد ،یسانش

،نارهت ،رون :همانایار .ناریا [email protected]

.8

هعماج هورگ مایپ هاگشناد ،یسانش :همانایار .ناریا ،نارهت ،رون

[email protected]

5 مایپ هاگشناد ،خیرات هورگ . :همانایار .ناریا ،نارهت ،رون

[email protected]

هلاقم تاعلاطا

هدیکچ

:هلاقم عون یشهوژپ ةلاقم

:تفایرد خیرات 82

/ 5 / 1041

:یرگنزاب خیرات 5

/ 2 / 1041

:شریذپ خیرات 85

/ 14 / 104

:راشتنا خیرات 81

/ 1 / 1048

هژاودیلک :اه تلاوحت ،نتشیوخ هب تشگزاب

گ ،نارکفنشور ،یعامتجا نامتف

.تیوه ،یرکفنشور یاهوگلا رییغت دوخ موادت رد و دش زاغآ هعماج یگدنام بقع عفر یارب ششوک درکیور اب ناریا رد یرکفنشور شبنج

کرحم ناونع هب نارکفنشور شقن ساسا نیارب .داد رارق فده ار یزاسون یوس هب تکرح و هعماج رد دوجوم یتنس لوحت نایرج یشزیگنا هجو لاصا و یهاوخ

ح .تسین راکنا لباق ناریا رد یبلط

هعماج درکیور زا ،شهوژپ نیا رد یتخانش

- ةعلاطم بلاق رد شهوژپ رازبا .دش هدافتسا یموهفم لیلحت شور و یخیرات

لاس یناریا نارکفنشور لماش قیقحت نیا فده ةعماج و یدانسا یاه

1508 ات 1561 هنومن شور .تسا یرظن ،یریگ

نیدب .تسا اب هک بیترت هنومن شور زا هدافتسا

نایرج یلصا ناگدنیامن هک یناریا نارکفنشور زا یعمج ،یرظن یریگ یاه

هب ،دندوب یرکفنشور فلتخم باختنا ةنومن ةعماج یاضعا ناونع

.دندش هعلاطم هدش

هتفای لاس ةلصاف رد هک تسا نآ زا یکاح شهوژپ نیا یاه یاه

1508 ات 1561 یم ار نارکفنشور موس لسن ذ ناوت

لی

یم هدید نامتفگ نیا ةعلاطم اب .داد رارق یبهذم و لاربیل ،پچ نارکفنشور نامتفگ هس هتسب اب هک دوش

یاضف ندش

لاس زا سپ هعماج رد یسایس دادسنا و یمومع 1508

فده اب رتشیب ییارگمه هب دوخ ةیور رد رییغت اب نارکفنشور ،

.دندروآ یور دوجوم تیعضو رد رییغت شور شقن ةعلاطم زا یم نارکفن

لاس رد تفرگ هجیتن ناوت ةهد هب یهتنم یاه

1564 و 1554 تلایصحت شیازفا اب

یعامتجا و یگنهرف ةیامرس رب ،یبلاقنا تیعضو ندشریگارف اب و یرکفنشور لفاحم هب رتشیب لابقا و یهاگشناد هیامرس نیمه و دش هدوزفا نارکفنشور لوحت و نارکفنشور یلصا ةیامتسد اه

م رد ناهاوخ هب ات تفرگ رارق تسایس نادی

.دنزاس مهارف ار هعماج رب مکاح یسایس ماظن طوقس یارب مزلا طیارش ،نآ کمک

دانتسا : : ( هلادبع ،یدجاس و داوجدمحم ،یناردنزام یدهاز ،مثیم ،یتشدیهام 1048

لاس نیب ناریا یعامتجا تلاوحت رد نارکفنشور شقن ،) یاه

1508 ات 1561 ةمانلصف .

تاعلاطم ناریا یعامتجا تاقیقحت و ،

18 ( 1 :) 01 - 50 . 10.22059/jisr.2022.348901.1342 DOI: http//doi.org/

.نارهت هاگشناد تاراشتنا ةسسؤم :رشان .ناگدنسیون©

10.22059/jisr.2022.348901.1342 DOI: http//doi.org/

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* هعماج رایشناد یدمحا بوقعی شناد یسانش

.دنتسه لوا هدنسیون یرتکد هلاسر رواشم داتسا رون مایپ هاگ

(3)

لاس نیب ناریا یعامتجا تلاوحت رد نارکفنشور شقن یاه

1508 ات 1561 04

2 م نایب و همدقم . هلئس

لاس رد 1561 هب ناریا رد یمیظع لوحت یم دای ناریا یملاسا بلاقنا ناونع اب نآ زا هک تسویپ عوقو

هب صوصخ رد .دوش عوقو

نتسویپ

یملاسا بلاقنا هب یهتنم تلاوحت دنور .دنرثؤم یعامتجا نلاماع و یراتخاس طیارش ،نآ ققحت رد و دراد دوجو یتوافتم تارظن ،بلاقنا لاطم وترپ رد لباق ناریا ةعماج ینیشیپ طیارش و یخیرات تلاوحت ةع

تسایس ،طیارش نیا ةلمج زا .دوب دهاوخ کرد هک دوب یولهپ میژر یاه

یم هرادا نوگمهان ةعسوت تسایس زین و مسیراتیلاتوت رادم رب ًاتدمع یداصتقا ۀزوح رد هاش ینعی ؛دش

- و تخادرپ یزاسون هب یعامتجا

و دیدج طسوتم ةقبط هجیتنرد هزوح رد تسناوتن اما ،داد شرتسگ ار رگراک ةقبط

ههد رد .دنک یزاسون یگنهرف و یسایس یاه یاه

1504 و

1564 بلاق و یعامتجا یاهداهن ،یداصتقا طباور و تفرگ رارق یتلود نویسازینردم ةمانرب کی ضرعم رد یناریا ةعماج یگنهرف یاه

همانرب .دندش رثأتم همانرب نیا زا روشک ینردم یاه

یمن یسایس تردق راتخاس رد لوحت لماش هاش نویساز و یگنهرف ةتینردم زا و دش

،یساپسریم( دوبن یربخ زین یسایس 1542

: 154 یسیدرگد لاح رد زین هعماج ،یراتخاس طیارش رب یتیمکاح یراذگریثأت زا هتشذگ .) ییاه

یم هلمج نآ زا .دوب نایرج .درک هراشا هعماج رد یرادنید دنور هب ناوت

ار هعماج نارکفنشور و دوب عوقو لاح رد مارآ یلکش هب یرادنید

تیفرظ دوجو هجوتم رد هنوگچ هک هدش هداد ناشن و لیلحت هناسر اب تبسن رد یناور یعامتجا ناینب نیا ،یبرجت یقیقحت رد .درک دوخ یاه

هدوت نیب هانپ یتح و هتشذگ هب تشگزاب لیم ،ناگبخن یتح و اه لاح رد بهذم هب ندرب

ناناوج و ناگبخن دید زا بهذم .تسا هدوب دشر

یم هک تسا ییاضف ،نامز نآ شزرا ناوت

شزرا اب ار شیاسآ و هافر لثم یگدنز یدام یاه هب تشگزاب رد هک ییوزرآ ؛دز دنویپ یونعم یاه

،ناینارهت و یدسا( تشاد ناگبخن نیب رد ریگارف یذوفن ،ینید تیوه 1542

: 16 .)

لاس بلاقنا 1561

د هک یم زورب ار دوخ یبهذم یاوتحم و لکش رتشیب هچره نامز رذگ ر یم ناشیدنارگد درط هب و داد

،تخادرپ

فیط هنوگچ هک هداد رارق شسرپ نیا ربارب رد ار نارکفنشور هشیمه نآ رارقتسا هب و تکراشم نآ رد توافتم یسایس و یرکف یاه

یب نآ تیهام زا ایآ .دندرک کمک رات ربج ای دندوب علاطا

لاؤس نینچ ریاظن ؟درک تیاده وس نیا هب ار نانآ ،ینامز تامازلا و یخی ییاه

مه و هدرک لوغشم دوخ هب ار یرایسب نهذ نامز رذگ رد یتساک ربارب رد ار نانآ ،هعماج زین نونکا

یم تساوخزاب دوجوم یاه هک دنک

.تسا هعماج رد هورگ نیا شقن تیمها دیؤم دوخ لاس بلاقنا نایرج رد

1561 هلمج زا ،دنتشاد تکراشم یناوارف یعامتجا یاهورین

پچ نارکفنشور لاربیل و یبهذم ،ارگ

- یلم یهارمه ،دوب کیدزن یبهذم یاهورین هب ناشیاهرواب هک یبهذم نارکفنشور زا هتشذگ .ارگ

پچ نارکفنشور لاربیل و ارگ

- یلم ئسم نیا هب ییوگخساپ یارب .تسا ثحب لحم یملاسا بلاقنا عوقو رد ارگ یلخاد تلاوحت هب دیاب هل

نآ رد نارکفنشور شقن هک یتلاوحت .درک هجوت ثحب دروم نارود رد یمسر یاهداهن درکلمع و یخیرات طیارش ،یجراخ و نیا رد اه

یمن هصلاخ بلاقنا هب ،دش دهاوخ یسررب شهوژپ نآ رب نارکفنشور هک یتلاوحت ،دوب تلاوحت جوا ةطقن بلاقنا عوقو دنچره .دنوش

ریثأت لاس رد یسایس و یگنهرف ،یعامتجا تلاوحت ةیلک زا معا ،دنتشاذگ یاه

1508 ات 1561 زا رثأتم( تلاوحت نیا ةعومجم .تسا

تسایس یسیدرگد و یتیمکاح یاه هب )یعامتجا یاه

نادیم ةباثم شقن یارب ییاه

تداع ساسارب نارکفنشور ینیرفآ هراو

ةلئسم ناشیاه

.تسا شهوژپ نیا ةعلاطم دروم گا تارکونکت و یعامتجا دهعت اب شنیب لها نادقتنم گرزب هورگ ود هب ار نارکفنشور ر ناوید ییاه

شهوژپ رد ،مینک میسقت رلااس

ناوید نارکفنشور فیط هب رضاح یمن ینادنچ هجوت رلااس

هیرظن ،نافوسلیف ،نایهاگشناد ،بدا لها هب طقف و دوش ناگدنشوک و نازادرپ

یم هتخادرپ یسایس .دوش

حت تلاو کی یعامتجا یمن تروص هبش

فطع ةطقن نتفای یارب هک تسا انعم نیدب نیا .دنریگ هرود زا دیاب تلاوحت

یاه

ینلاوط ریظن یرت هب .مینک هدافتسا ههد

یم رظن لباق فطع ةطقن دسر ار یصیخشت

یم ناریا رد یعامتجا تیعضو لوحت یارب ناوت

(4)

64 هرود ،ناریا رد یعامتجا تاقیقحت و تاعلاطم 18

هرامش ، 1 راهب ، 1048

هرود نآ و درک حرطم یا

16 تسا هلاس با زا هک

ةهد یادت 1504

یم عورش لاس ات و دوش

1561 یم همادا هناشن دنچره ؛دبای یخرب یاه

هبنج زا ههد ات ار لوحت نیا یاه یم دعب یاه

.درک هدهاشم ناوت هب

یم یلکروط نارکفنشور شقن اب هک یعامتجا تلاوحت تفگ ناوت

ج رد نارگشنک زا یرایسب یارب زونه نامز رذگ دوجو اب ،تسا هدروخ هرگ لوحت نیا زا یرایسب اریز ؛تسا باذج هعما

لحم مه زونه اه

هعماج رد لمع و هشیدنا ةصرع رد هشقانم هعسوت و تینلاقع ،یدنورهش قوقح و یسارکومد ،هتینردم و تیندم لیبق زا یتاعوضوم .دنا

لیبق نیا زا نوناق تیمکاح و ،روپردیح و یدهاز( دنا

1521 : 182 .)

ور درکراک و شقن هب هجوت هب نارکفنش

هب و درخ نلاماح ناونع هعماج ره یارب یداقتنا لقع هژیو

نیا اریز ؛دراد تیمها یا

نارکفنشور یم یهاگآدوخ هعماج رد یلئاسم هب و دنتسه هعماج رد تقیقح و انعم یپ رد رتشیب هک دنا

سوملم نارگید یارب هک دنبای

غیت ةبل رب ،فعاضم یهاگآ نیمه ببس هب ًلاومعم و تسین هتفرگ رارق تنس ناظفاح و تیمکاح تردق

.دنا رد نارکفنشور شقن نایب

لاس یاه 1508 ات 1561 هب تیلاعف یواکاو تهج یم هرود نآ رد تارییغت تعرس و مجح هب هجوت اب رشق نیا شقن و اه

هب دناوت

نشور زین و روکذم ۀرود تلاوحت رب راذگرثا لماوع رتهب لیلحت و نارود نآ عیاقو ندرکرت رتسب رد یرکفنشور نایرج روطت صیخشت

مجسنم حرط اب اجنیا رد نیاربانب ؛دنک یهجوت نایاش کمک یناریا ةعماج نیدب ار یلصا ةلئسم ،شهوژپ نیا ةغدغد رت

حرطم هنوگ

یم ر ایآ و دنتشاد یشقن هچ تلاوحت نیا زورب رد نارکفنشور ،دش بلاقنا هب یهتنم هرود نیا هکنیا هب هجوت اب هک مینک نارکفنشو

هتسناوت هب دنا شقن هعماج بولطم تیاده رد یرکف ناربهر ناونع .دنشاب راذگرثا و دننک ینیرفآ

1 یبرجت ۀنیشیپ . یم ار قیقحت نیا رظن دروم ینامز ۀزاب رد ناریا یعامتجا تلاوحت رد نارکفنشور شقن ةلوقم ود لیذ ناوت

« نارکفنشور »

و

« تلاوحت

مود یولهپ ۀرود یعامتجا »

رب تروص یاهراک نایم رد ناونع نیا اب هباشم یراک نتفای .درک یسر نکمم نارکفنشور صوصخ رد هتفرگ

شهوژپ نارکفنشور ةنیمز رد اما ،دشن هک هتفریذپ تروص یرایسب یاه

ةعلاطم تاقیقحت ماجنا

هدش رد

ًاعطق هزوح نیا رب

تیساسح

یبرجت و یرظن یم ناققحم .دیازفا

لودج 1 یپ تاعلاطم رورم . نیش

یتاعلاطم ۀزوح ناققحم

شهوژپ ناونع یسررب

جیاتن و اه

نارکفنشور یساپسریم یلع

یثحب ؛یناریا ةتینردم رد یلمأت نامتفگ ۀرابرد و یرکفنشور یاه

ناریا رد نویسازینردم تسایس حرط

نامتفگ عوضوم هب دورو و هتینردم درومرد یرظن ثحابم ندرک ةتینردم و یرکفنشور یاه

خم و یناریا نآ تارطا

یکمرا دازآ یقت و نارکفنشور :یناریا ةتینردم

بقع میاداراپ ناریا یگدنام

میاداراپ ةیرظن زا هدافتسا اب یناریا نارکفنشور ةشیدنا ةعلاطم میاداراپ جنپ هب نهوک ساموت یاه

بقع هعسوت ،یگدنام دم تسا دقتعم وا .رییغت میاداراپ و یمیاداراپدنچ ،کیژولوئدیا ،یگتفاین

هتینر

هصیصخ ،دوش یسررب دیاب هچنآ و هدش ققحم ناریا رد هفلؤم و اه

.تسا یناریا ةتینردم یاه

دازرهم یدرجورب برغ و یناریا نارکفنشور

هنوگ هب ،باتک نیا رد یدرجورب و وکوف ةیرظن زا هدافتسا اب ناریا رد یرکفنشور نایرج یسانش

قرش دننام یمیهافم و دیعس دراودا گید ،یسانش

یموب و دوبر یم ییارگ .دزادرپ

یمارهب ماظن هنوگ لیمک

یناریا نارکفنشور یسانش میسقت یسررب و هعلاطم

یدنب یم ناشن یناریا نارکفنشور ۀرابرد دوجوم یاه دهد

رایعم نیرتهب

هقبط یارب هفلؤم و هتینردم زا نانآ کرد ،یناریا نارکفنشور یدنب یکرد نینچ .تسا نآ یاه

یم زا دناوت یرظنم

« تاذ هنایارگ » ای

« تاذریغ هنایارگ » هب اب .دشاب ،رایعم نیا یریگراک

تاذ یلصا ةنوگ ود هب نارکفنشور تاذریغ و نایارگ

میسقت نایارگ یم یدنب

.دنوش

تلاوحت دناوری

نایماهاربآ بلاقنا ود نیب ناریا

لباقتم تاریثأت لیلحت هب باتک نیا رد هدنسیون ۀدس زا ناریا یعامتجا یاهورین و طیارش

یملاسا بلاقنا ات یدلایم مهدزون 1561

یم یعامتجا یاهراتخاس نییبت اب ار شراک وا .دزادرپ

(5)

1508 ات 1561 61

یتاعلاطم ۀزوح ناققحم

شهوژپ ناونع یسررب

جیاتن و اه

هرود یعامتجا مود یولهپ یم زاغآ تیطورشم بلاقنا یاهدمایپ و للع و راجاق ۀرود یسایس

یاهورین و ثداوح مها و دنک

ا بلاقنا عوقو ات ار هرود نیا رثؤم ِیعامتجا و یسایس هیزجت یملاس

و یم لیلحت .دنک

ناروف ناج هدننکش تمواقم

یور نامز زا ار ناریا یعامتجا راتخاس تلاوحت ناروف شبنج ات هیوفص نادناخ ندمآراک

یاه

یم یبایدر متسیب نرق یعامتجا هعماج ثحابم ساسارب و دنک

اب ناریا ییورایور ،هعسوت یسانش

ایزرا هیرظن جنپ زا هدافتسا اب ار برغ یم یب

ةیرظن ،نیاتشرلاو لئوناما یناهج ماظن ةیرظن :دنک

هاگدید ساسارب هتسباو ةعسوت ةیرظن ،یتسیسکرام دیلوت هوجو تلود هیرظن ،وتلاف و وزودراک یاه

گنهرف ةیرظن و رگبوکرس ناروف .ربو سکام ةیرظن ساسارب تیعورشم و تمواقم یسایس یاه

نیا ،ناریا تلاوحت لیلحت یارب تسا دقتعم هب دیاب هیرظن جنپ

.دوش هتفرگ راک

نآ رب یلوصا یاهدقن هچرگ ،یکمرا دازآ باتک هلمج زا راثآ نیا زا یخرب تیعقاو کرد ثیح زا مه و تسا دراو اه

و یخیرات یاه

هرود قطنم رظنم زا مه ییاسران ،یدنب

ه نآ و دراد دوجو یلصا و کرتشم نومضم کی ،راثآ نیا ةمه رد ،دنراد یدج ییاه ششوک م

هتسد یارب لوحت یاهورین یدنب

هورگ و نارگشنک و هاوخ هب هکنآ ظاحل هب و تسا هعماج رد لاعف و دوجوم یرکفنشور یاه

لاحره

لوحت نییبت یارب یششوک یرگشنک زا یتیاور و نارکفنشور نایم رد یرکف یاه

نآ هب هراشا ،تسا روشک رد یرکفنشور یاه رد اه

هب هدیاف زا یلاخ اجنیا ن

یمن رظ .دیسر

4 یموهفم یاضف و شرگن بوچراچ . -

یلیلحت

یارب

« رکفنشور » هژاو یسراف رد نشور و رکفلارونم دننام ییاه

ةملک یسراف ربارب رکفنشور ۀژاو اما ،هدش هتفرگ رظنرد مه شیدنا

یسیلگنا

intellectual

یوسنارف ةملک و

intellectuel

نیتلا ةملک زا قتشم هک تسا

intelligere

ب کیکفت یانعم ه ود نایم ندرک

دقن اریز ؛تسا یداقتنا لقع ۀدنیامن زین لیلد نیمه هب و تسا کیکفت تردق یاراد هک تسا یسک عقاورد رکفنشور .تسا زیچ (

critique

کیکفت یانعم هب دوخ ) ،ولگبناهج( تسا ندرک

1521 : 58 .)

یدنا یاراد هک تسا نآ رکفنشور ،نیعم گنهرف رد و یسراف نابز رد هش

یم هناددجتم و زاب رظن اب روما رد و تسا نشور یا درگن

،نیعم(

1521 : 154 .تسا ندیشیدنا و رکفت ییاناوت نآ و دراد دوجو کرتشم ةطقن کی ،فیراعت نیا رد .)

،یشمارگ( دنرادن ار نارکفنشور درکراک هعماج رد مدرم ةمه اما ،دنرکفنشور مدرم ةمه یشمارگ وینوتنآ رظن هب 1448

: 4 .) یشمارگ

کیناگرا نارکفنشور تسخن :تسا لئاق زیامت نارکفنشور زا هتسد ود نیب یعامتجا تاقبط زا کیره هک نارکفنشور زا هورگ نآ ای 1

یم قلخ شدوخ یارب یلصا نآ ددم هب ات دنک

یلصا شقن زا و دسرب سناجت هب اه یتنس نارکفنشور مود .دوش هاگآ شا

هورگ ای8

زا ییاه

ما هک نارکفنشور خیرات موادت ۀدنیامن و دنراد دوجو هزور

دیلوت رد هک ناکشزپ و نایناحور ،نادنمشناد ،ناراگزومآ دننام یناسک .دنا

لیخد هعماج رد یگنهرف ،تیوارب و رنلیم( دنراد یاج هورگ نیا رد ،دنا

8445 : 55 .)

ییاهر و یداقتنا لوا ةجرد رد قئلاع اب یدارفا ار نارکفنشور رندلگ نیولآ شخب

یم ،رندلگ( دناد 1414

: 02 دوب نآ رب سکرام .)

هیامرس هک یم نایم زا ار نارکفنشور للاقتسا یراد

نآ و درب یمرد ایراتلورپ تیعضو هیبش یتیعضو رد ار اه

یور .دنکفا مه

هتفر

تسیسکرام هتسناد یندب راک زا یرکف راک کیکفت و یتاقبط ةعماج شیادیپ لصاح ار نارکفنشور شیادیپ اه

نا ،هیریشب( د 1522

: 861 .)

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. organic intellectual 2. traditional intellectual

(6)

هناگادج رشق دراوم رتشیب رد نارکفنشور هچرگ ،ربو سکام رظن هب یم لیکشت یا

تلامأت رد ار دوخ رشق عفانم ًاترورض ،دنهد

یرکف یمن لابند ناش یم رداق ار نارکفنشور رما نیا .دننک

یتاقبط عفانم زا رتارف ات دزاس نآ اریز ؛دنورب ناش

لکش نلاماح اه و اه

حطس تینلاقع فلتخم یاه ،یردص( دنا

1544 : 41 .)

تداع ندادرارق هژبا هب هجوت اب و تسا یگنهرف تیلاعف ،یرکفنشور راک یلصا ءزج هک اجنآ زا شهوژپ نیا رد ،نارکفنشور ۀراو

یم رکفنشور زا رتهب یفیرعت هب ندیسر یارب .مینک نییبت یگنهرف نامتفگ بلاق رد ار یرکفنشور تیلاعف میشوک

نامتفگ ،وکوف رظن زا

هشیدنا زا یبیکرت شنک و اه

شرگن و تاداقتعا و اه هب هک تسا اه

ماظن روط یم نخس نآ زا هک یتاعوضوم و ناهج اب دنم طبترم دنیوگ

یم ار نآ و تسا ،رزتیر( دزاس

1545 : 504 هب هک تسا یلمع نامتفگ یریبعت هب .) ماظن روط

زا هک تسا یزیچ نتخاس لاح رد هتفای نآ

یم نخس ،رلسک( دیوگ

1540 : 161 نامتفگ تسا دقتعم نامتفگ رد تمواقم و تردق ةطبار هب هجوت اب وکوف .) تردق عبات هراومه اه

یم تمواقم نآ ربارب رد ،دنشاب تکاس نآ ربارب رد هکنآ زا شیب هکلب ،دنتسین هک میشاب یرادیاپان و هدیچیپ دنیارف هجوتم دیاب ام .دننک

هار زا نامتفگ یم نآ

ار تردق ،نامتفگ .نآ فلاخم دربهار یارب یزاغآ و تمواقم ةطقن و ،عنام مه و دشاب تردق ةجیتن و رازبا مه دناوت

یم داجیا و لقتنم یم تیوقت ار نآ ،دنک

یم مه فیعضت ار نآ اما ،دنک یم رارق رطخ ضرعم رد و دنک

یم هدننکش ار نآ .دهد و دنک

کوف( دنک یثنخ ار نآ تسا نکمم ،و

1424 : 144 - 141 .)

یم بیترت نیا هب هک مینک نایب یرکفنشور نامتفگ یموهفم یاضف قیقدت رد میناوت

« هعومجم یرکفنشور نامتفگ زا تسا یا

هشیدنا شنک و اه شرگن و اه

هب و هتفرگ لکش یخیرات یرتسب رد ،تسا یعوضوم و یموهفم تدحو یاراد هک اه هنوگ

و صاخ یا

ماظن ازگ ساسارب ،دنم هر

هب مجسنم ییاه هنوگ

ربارب رد تمواقم یارب یرتسب تهج نیمه هب و هدش هجاوم هعماج لئاسم اب یداقتنا یا

تسا تردق لامعا یارب ییاضف ای تردق .»

شقن طیارش لیلحت رد یراذگریثأت تیولوا یسررب یپ رد اجنیا رد هکنآ هب هجوت اب ،ناریا یعامتجا تلاوحت رد نارکفنشور ینیرفآ

اتخاس هدوبن یعامتجا یاهورین ای اهر مهرب هب هجوت اب و میا

نامتفگ و اهراتخاس شنک یم یرکفنشور یاه

تداع ةیرظن زا ناوت دلیف و هراو

تداع و هیامرس ،نادیم میهافم و ویدروب هب .تفرگ هرهب هراو

نیعت زا یماظن دننام یعامتجا ةقبط ،ویدروب معز هب دیاب ینیع یاه

تداع ط شنم ای هراو شنم زا یماظن هب ینعی ؛دوش هداد طبر یتاقب

تلصخ و اه تسا کرتشم راتخاس نیا تلاوصحم مامت رد هک اه

،ویدروب(

1411 : 26 هاگیاج و دارفا نایم تباقر ةصرع نادیم ویدروب دزن .) هیامرس بیکرت و مجح ساسارب هک تسا اه

رایتخا رد هک یا

یم تباقر هب مه اب ،دنراد یم وا .دنزادرپ

فا مهم )لیصحت( یگنهرف ةیامرس ،نادیم کی رد هک دیاز یداصتقا ةیامرس و تسا هیامرس نیرت

یم نییعت نادیم ره صاخ قطنم نیاربانب ؛رگید نادیم رد نیا رد یتایصوصخ هچ و دراد رادیرخ رازاب نیا رد یتایصوصخ هچ هک دنک

هب نادیم نیا اب هطبار رد مادک و دنزاسراک و مهم هقباسم س تروص

یم لمع یصخشم ةیامر نییبت لماع هجیتنرد و دننک

لمع ۀدننک

سوملم نایب هب .دنتسه یم هداد تبسن نلاماع هب یصخشم نادیم رد هک یصاخ تردق و یعامتجا ةبترم ،رت

هب تسخن ةلهو رد ،دوش

نآ هک دراد یگتسب یصاخ ةیامرس یم اه

فرص دنناوت نآ یرادروخرب زا رظن

یامرس رگید عاونا زا اه هب ه

،ویدروب( دنزادنا راک 1545

: 151 .)

لماع شنک یارب نادیم نورد رد اه یم هرهب یفلتخم یاهدربهار زا دوخ یاه

و هیامرس بیکرت و مجح هب اهدربهار نیا زا هدافتسا .دنرب

هاگیاج هاگیاج ناگدنراد .دراد یگتسب نادیم رد نانآ یاه یعس توافتم یاهدربهار زا هدافتسا اب فلتخم یاه

لقادح ای ندرکرتهب رد

تداع ندادرارق هژبا .دنراد نادیم رد دوخ هاگیاج تیبثت نادیم رد نارکفنشور ۀراو

زیامتم صیاصخ کرد ۀزاجا رگلیلحت هب فلتخم یاه

شنک هزیژتارتسا رتشیب هک ار یعامتجا یاه یم تسا هدننک

یم راک نیا اب نینچمه .دهد هتسد میناوت

نامتفگ زا یرتهب یدنب یاه

.میشاب هتشاد یراج تلاوحت نییبت و یرکفنشور

(7)

1508 ات 1561 65

یم رظن رد هیامرس هس اب ییاضف تسخن ،نارکفنشور درکلمع کرد یارب ،ناریا یعامتجا یاضف حرط رد ،یداصتقا ةیامرس :میریگ

یعامتجا ةیامرس -

یم ویدروب ةیرظن زا هدافتسا اب .یسایس ةیامرس و یگنهرف یعامتجا یاضف نیا :هک مییوگب میناوت

رییغت نامز لوط رد

یم عضوم و دنک نیعرد ؛تسا رییغت ضرعم رد زین نلاماع یعامتجا یاه

نآ رییغت ای ظفح یارب نلاماع نایم لادج هزوح اضف نیا لاح

تروص رادومن عقاورد یعامتجا یاضف راتخاس ؛تساراتخاس یداصتقا یدنب

- یعامتجا - ،ینارحب( تسا هعماج ینامتفگ 1546

: 16 .)

3 شور . سانش ی

لاس رد یناریا نارکفنشور شقن ةعلاطم هب شهوژپ نیا هکنیا هب هجوت اب یاه

1508 ات 1561 یم هدافتسا نآ رد یخیرات شور زا ،دزادرپ

شور بوچراچ و بولسا یخیرات شور هک اجنآ زا .تسا هدش هعماج درکیور اب هعلاطم نیا رد ،دراد ار دوخ صاخ یتخانش

یتخانش -

لاوحت ةعلاطم هب یخیرات نیا یفیک تاقیقحت تایصوصخ زا .تسا یفیک راک کی ًاعون شهوژپ نیا .تسا هدش هتخادرپ یعامتجا ت

ناهج نارگشهوژپ هک تسا ینیب

میاداراپ ،اه یم دراو شهوژپ رد ار دوخ یاهرواب هعومجم ای اه

نیا زا مادکره و دننک یگنوگچ رب اه

،لوسرک( دنرثؤم قیقحت شراگن و ماجنا 8441

: 16 نکت .) هب .تسا یموهفم لیلحت ،شهوژپ رد عوضوم تیمها هب هجوت اب راک کی

هاگدید لیلحت و هعلاطم هب یموهفم لیلحت زا هدافتسا اب ،نخس رگید شقن یاتسار رد یناریا نارکفنشور فادها و یبایزرا و اه

رد ینیرفآ

روص یدانسا ةعلاطم بلاق رد شهوژپ یلک بوچراچ و هدش هتخادرپ یعامتجا تلاوحت ت

رد ششوک ،یموهفم لیلحت .تسا هدش یدنب

هدولاش تخانش شیپ ،اه

ضرف لولدم و اه یراگزاسان ای یراگزاس یگنوگچ و میهافم رهوگ هب یبسن تفرعم و ییوس زا میهافم یاه

نآ ،یدومحم( تسا رگید یوس زا رگیدکی اب اه 1520

: 54 .) اس ةلصاف رد یناریا نارکفنشور لماش قیقحت نیا فده ةعماج ل

یاه

1508 ات 1561 هنومن شور .تسا میمصت .تسا یرظن ،یریگ

هنومن هب طوبرم یاه فده ار تاعلاطا زا هتسد نآ ،یرظن یریگ

یم نآ زا هک یشناد و هتفرگ رارق هدافتسا دروم ًلابق هک یتاعلاطا وترپ رد هک دنریگ یهاگآ نیرتشیب ًارهاظ ،هدش جارختسا اه

ار یشخب

،کیلف( دنراد 1522

: 152 .) هنومن یم نایاپ هب ینامز یریگ یم لصاح ینامز ،یرظن عابشا و میشاب هدیسر یرظن عابشا هب هک دسر

دوش

هداد هک یمن یرظن ةلوقم ندرک صخشم و لیمکت هب یکمک ،یفاضا یاه هنومن و دننک

هب هباشم سپ نآ زا اه یم رظن

،یئاکذ( دنسر

1521 : 64 شور زا یعمج ،راک نیا رد نیاربانب ؛) نایرج یلصا ناگدنیامن هک یناریا نارکفن

هب ،دنتسه یرکفنشور فلتخم یاه ناونع

هشیدنا یسررب اب ات دندش باختنا )هنومن دارفا( هنومن مجح یاضعا شنک و اه

نآ یاه نیا ۀدشرشتنم راثآ هعلاطم قیرط زا اه

تداع ساسارب نارکفنشور شقن ،نانآ اب طبترم راثآ ای نارکفنشور هراو

ناشیاه .دوش نییبت یعامتجا تلاوحت رد

هک تسا یرورض و مزلا عوضوم نیا هب هراشا صخشم .تسا یمیهافم زا لکشتم قیقحت عوضوم ره

میهافم یموهفم یاضف ندوب

تلاوحت و نارکفنشور شقن ،شهوژپ نیا رد .درک دهاوخ کمک زین شهوژپ ۀزوح دیدحت هب عوضوم رتهب نییبت رب هولاع قیقحت ناریا یعامتجا لاس رد

یاه 1508 - 1561 هب هدش فیرعت شهوژپ یلصا موهفم ود ناونع .دنا

هشیدنا تسا یدرف رکفنشور :رکفنشور شقن عضو دوبهب فده اب هعماج رد دوخ تیعقوم زا یهاگآ اب هک یداقتنا رکفت ییاناوت اب زرو

تیلاعف بلاق رد دوجوم یگنهرف یاه

- هاگآ قیرط زا ،یسایس و یعامتجا زومآ و یزاس

شقن هعماج رد ش یم ینیرفآ

.دنک

همه یدنیارف :یعامتجا تلاوحت یم رثا هعماج دارفا یگدنز داعبا ةمه رب هک تسا هبناج

هعومجم ،تلاوحت .دراذگ تارییغت زا یا

یم خر هعماج نطب رد هک تسا یساسا و یراتخاس ،نیداینب نلاوط ۀرود رد هعماج رد تارییغت هعومجم هب یعامتجا تلاوحت .دهد

ی

یم قلاطا ،هیول و یرافغ( دوش

1526 .)

(8)

3 هتفای . شهوژپ یاه

شنک و اهدرکیور لاس رد ناریا یعامتجا تلاوحت هب نارکفنشور یاه

یاه 1508 ات 1561 لاربیل ،یبهذم یلصا نامتفگ هس بلاق رد -

یلم هدش هعلاطم و زیامتم رگیدکی زا پچ و ارگ لاس نیا رد نارکفنشور هب هراشا .دنا

نودب اه و یلخاد یعامتجا تلاوحت هب هجوت

.دوب دهاوخن لماک تلاوحت نیا رد ریگرد یعامتجا یاهورین شقن و یجراخ

لودج 2 لاس رد هدمع تلاوحت . یاه

1332 ات 1331 هدرخ بلاق رد ماظن

هعماج رد هناگراهچ یاه

3 - 2 هدیزگ . هاگدید زا یا نارکفنشور یاه

لاس نیا رد رد میژر فلاخم یاهورین اه

لاربیل ،یبهذم ةتسد هس لیذ -

یلم یم تیلاعف پچ و ارگ ندوبریگارف دیؤم دوخ نیا و دندرک

هورگ ةمه تکراشم بلاق رد رازاب و قلخ نیدهاجم نامزاس ،یملاسا ةفلتؤم بزح ،نایناحور ار نافلاخم نیا .دوب هعماج لئاسم رد اه

رد ناریا ناگدنسیون نوناک و یلم ةهبج بازحا ،یبهذم نامتفگ لاربیل نامتفگ بلاق

- یلم کیرچ ،هدوت بزح و ارگ ،قلخ ییادف یاه

یم لیکشت پچ نامتفگ بلاق رد قلخ نیدهاجم نامزاس زا بعشنم راکیپ هورگ .دنداد

لوحت هدش یسررب عیشت بهذم و ملاسا نید بلاق رد هک یبهذم ناهاوخ یم بهذم ةچیرد زا یعامتجا تلاوحت هب دنا

.دنتسیرگن

ماج لکشم نانیا نامرف هب ندرکن لمع رد ار هع

نامرآ رد ار هعماج لائدیا و یبهذم یاه یم یرهش

نامتفگ یخیرات یوزرآ هک دنتسج

لاربیل نارکفنشور .تسا یعیش -

یلم لمع رد ار لکشم و داد رارق کلام ار هطورشم یساسا نوناق ادتبا رد ارگ یم نآ هب ندرکن

.تسناد

رتشیب ،تلود اب نارکفنشور نیا تفلاخم شرگن دننام یسایس لماوع ةجیتن

دوبن ،کاواس درکلمع ،هاش میژر برغ راداوه یاه

(9)

1508 ات 1561 66

یدازآ یرگید هب ،یموب تیوه رب دیکأت اب نارکفنشور نیا .دوب یلخاد داسف و روسناس ،یسایس یاه هصرع رد برغ تیوه زا یزاس

یاه

یم یعامتجا و یگنهرف یرکف یوگلا هک پچ نارکفنشور هرخلااب و دنتخادرپ

لابند یتسیسکرام یاهوگلا زا ماهلا اب ار دوخ یلمع و

یم ماهلا اب و دندرک تیلاعف زا نتفرگ

شروش و موس ناهج یاهروشک رد یبلاقنا یاه ةهد نایوجشناد یاه

1454 دننام دوخ راکفا رب ،

یم یرتشیب یراشفاپ یبلاقنا لمع .دندوب دوجوم طیارش رییغت یپ رد و دندرک

یبهذم نامتفگ )فلا )یبهذم نارکفنشور(

لوحت یم ار یبهذم ناهاوخ یلم ناهاوخ لوحت یلصا هنوگ ود لیذ ناوت

- یناحور و یبهذم یلم نارکفنشور .دومن هعلاطم اه

یبهذم–

تیآ نوچمه ینویناحور و یتعیرش یلع و ناگرزاب یدهم دننام هدوب رادروخرب کیمداکآ هقباس زا هک تیآ و ینیمخ للها

هک یرهطم للها

لاعف تی تیآ تشذگرد زا سپ ناشیاه .دروخ دیلک یدرجورب للها

تیآ لاس رد ینیمخ للها 1585

باتک راشتنا اب

فشک

رارسلاا

اب .تسا دنبیاپ هعماج تسایس ةصرع رد نید تلاخد هب داد ناشن

تیآ تشذگرد یبهذم زا یشخب ،یدرجورب للها

هب هعماج یاه تیآ یوس

تیآ .دندش لیامتم ینیمخ للها للها

زا هک زین یرهطم یضترم

تیآ نادرگاش رکفتم و یناحور و دوب ینیمخ للها

هعیش یم بوسحم یملاسا ملاک و هفسلف داتسا ، رارق هجوت دروم جهن نیمه رب ،دش

تیآ .تفرگ یم تیمها اجنیا رد هچنآ اما ،دوب فقاو ناریا هعماج رد نید شقن تیمها هب ینیمخ للها

ا وا هک دوب یتئارق عون ،تفای نید ز

لاعف رب ،تئارق نیا رد .تشاد تیروحم و هعماج رد نید شقن ندرک

نانچ ؛تشاد دیکأت نآ نتفای باتک رد هک

هیقف تیلاو

:هدش ناونع

« تسا رتشیب مه کی هب دص تبسن زا ،نآ یدابع تایآ اب نآرق تایعامتجا تبسن »

،ینیمخ(

1540 : 4 یریسفت رگنایب هلمج نیا .)

تسا نید زا هنایارگشنک هظفاحم نایناحور رظن اب داضت رد هتکن نیا نایب ،نامز نآ یعامتجا یاضف رد .

ار دوخ ةفیظو هک دوب یراک

هب طقف یم تادابع ندروآاج .دندید

هجیتن کی هب هعماج اب درف ةطبار صوصخ رد زین یرهطم یم مهم یریگ

:تسا هعماج رد دارفا تیلوئسم ،نآ و دسر

« تامیلعت

ساسارب هرسکی نآرق هبرما .هعماج تیلوئسم و دوخ تیلوئسم .تسا درف تیلوئسم

یهن و فورعم هیلع تسا درف نایغط روتسد رکنمزا

طیحم ربارب رد درف نایصع و نایغط رصنع نمضتم ًابلاغ نآرق تایاکح و صصق .هعماج یراکهبت و داسف یعامتجا داسف یاهوج و اه

تسا » ،یرهطم(

1526 :ب 04 تقو یعامتجا طیارش رد .) لکش لاح رد هعماج رد یبلاقنا تیعضو هک

و دهعت موهفم و دوب نتفرگ

هشیدنا زا رثأتم تیلوئسم یم تارظن لیبق نیا ،تشاد یدایز جاور رتراس یاه

هب رد تسناوت هب نانآ بیغرت و یبهذم رشق نتشاداووپاکت

شلات و دوجوم عضو لباقم رد دارفا تیلوئسم نایب .دنک رایسب کمک یسایس یرگشنک هب نآ رییغت یارب

یبهذم نایم رد هژیو دوخ ،اه

یم یدابع کسانم ماجنا طقف ار دوخ ةفیظو هک تسا یناسک شرگن رد رییغت رگنایب هیرظن یاتسار رد هیرظن نیا .دندرمش

تیآ یاه للها

یم ینیمخ م رانک رد ار ناناملسم یعامتجا تیلوئسم یادا و دنک یفرعم یعامتجا ینید ار ملاسا ات دشوک

.دهد رارق نانآ یدرف تیلوئس

اما قیمع ،تدمدنلب رد هچنآ ت نیرت

أ هب عیشت رب مه و ناریا تسایس رب مه ار ریث تیآ هک دوب هیقف تیلاو ةیرظن ،تشاذگ اج

للها

لاس رد ینیمخ داد لکش نآ هب فجن رد دیعبت یاه

تیآ هیقف تیلاو ةیرظن . هجیتن عقاورد ینیمخ للها

سا و ارآ زا یقطنم یریگ للادت

یاه

رب .تسا هدرک راذگاو نادهتجم هب ار تما ظفح تیلوئسم مهدزاود ماما ،املع نیا هاگدید زا .دوب مهدزون ۀدس ةعیش ناملاع زا یرایسب ةیاپ هیرظن نیا ،

تسا املع تسد رد یلاع یسایس رادتقا

، هب ار نآ دیاب یماگنه طقف اما تعیرش میرح هب اراکشآ تموکح هک دندنب راک

زواجت تیآ .دزادنا هرطاخم هب ار یملاسا تما و دنک یم ینیمخ للها

( نامز ماما بایغ رد تفگ )ع

یم املع یملاسا یتلود دیاب و دنناوت

دنهدب لیکشت

؛ نامه ( ربمایپ هک هنوگ )ص

دوب هدرک نینچ دوخ نامز رد ور .

اج دوجوم یسایس بوچراچ رد یتلود نینچ هک دوب نش

یمن ،تفرگ هزات یداهن هکلب یم

،نایزوتاک( دیبلط 1541

: 066 ) تیآ رظندم تموکح عون . هب راصحنا ،هیقف تیلاو تیروحم رب ینیمخ للها

(10)

اریز ؛دراد نایناحور ینارنخس رد یو للادتسا ساسا

ش نیناوق تیاعر دنوادخ نوچ هک دوب نیا فجن یاه عر

تسا هتساوخ تما زا ار

،

چ و تموکح ن هب تعیرش یارجا یارب اه

هدمآ دوجو نا

نوچ و د املع

ماما بایغ رد

، دنتسه تعیرش یقیقح نارسفم اهنت

، دیاب زین تموکح

نویناحور هب ،

هب اهقف هژیو

، .دوش راذگاو تیآ

نیا هیقف رایتخا رد تموکح ندادرارق لیلد نایب یارب هیقف تیلاو ةیرظن رد ینیمخ للها هنوگ

یم للادتسا هک دنک

« اماما و ناربمایپ تموکح و یحو رصع نوچ هن دیاب ملاسا یاهقف ،هدیسر نایاپ هب ن

،یهقف روما تیلوئسم اهنت

هدهع زین ار یسایس روما هکلب نآ نایم رد سک نآ و دنوش راد

رد دیاب ،تساراد ار ملاسا ماکحا هب ملع و یهقف ماقم نیرتلااب هک اه

یلاع دریگ رارق یربهر ماقم نیرت »

،ینیمخ(

1540 : 55 .)

هب ناگرزاب یدهم یم رظن

ناشن ةغدغد زیچ همه زا شیب دسر هدیاف ةبنج نداد

ناشن ات هتشاد ار یدام یگدنز روما رد نید یناسر

ةمه ًاتقیقح نید هک دهد لوسر و شخبرون( دراد دوخ رد ار یگدنز لئاسم

،هداز 1041 : 658 .) زا یرایسب یروحم ةلئسم دادبتسا

.دوب هرود نیا رد نارکفنشور موکح زین ناگرزاب رظن رد

تموکح یایحا موزل رد و دادبتسا در رد وا .دوبن رادروخرب مزلا تیعورشم زا ت

تموکح اب ناوخمهان و روشک تفرشیپ عنام دبتسم تموکح هک اجنآ زا دوب دقتعم یسارکومد رارقتسا و نوناق تیوقت و هطورشم یاه

ضقن و ینونک رصع یدازآ ۀدننک

یب بجوم ار نآ ،تسا یدرف یاه یعامتجا یتابث

یم ،نیزرب( دناد 1510

: 125 .)

یم هحص یژولوئدیا ترورض رب زین ناگرزاب .دوب یژولوئدیا موهفم ،هرود نیا رد نارکفنشور هجوت دروم میهافم زا :دراذگ

« و هعسوت

طخ و یصخش فده ملاعا و نادجو یهاگآ راعشتسا هلحرم ةب ار وا ،رشب لماکت لیصفت سر یعامتجا ۀرادا و یگدنز رد نیعم یشم

هدنا

لصاح تیقفوم ،دنشابن یلم یسایس ةفسلف ای یژولوئدیا هب دقتعم و هجوتم تلم دارفا ات هک تسا یروط هتفرشیپ تاعامتجا دشر .تسا تسین یندرکروصت یژولوئدیا نودب تلود و تلم رگید ،ندمتم یایند رد .دش دهاوخن »

یب ،ناگرزاب(

:ات 821 .)

اج رد نید هکنیا هب رواب اب یتعیرش یلع یم ناریا ةعم

هب تکرح یارب یوق یلیسناتپ دناوت یدازآ تمس

نامه زا ،دنک داجیا یهاوخ

:تسا لوئسم یناسنا یتعیرش رظن دروم ناسنا .دراد دیکأت هعماج رد ناسنا تیلوئسم رب زین یتعیرش .دروآ یور نآ هب شراک یادتبا

« زا

یم دوخ تشونرس لوئسم هک تسا یدوجوم اهنت ناسنا ،ملاسا رظن یم شدوخ تشونرس لوئسم یناسنا ةعماج مه ...دشاب

مه و دشاب

نتشیوخ تشونرس لوئسم یناسنا درف »

یب ،یتعیرش(

ات - :ب 84 - 81 یم دیکأت یژولوئدیا تیمها رب اتسار نیمه رد .) :تسا دقتعم و دنک

« هب هک میتسه یرصع رد نوچ ام باختنا ار یژولوئدیا کی ًاربج ام لوئسم و هاگآ لسن لاحره

یم اریز ؛دنک باختنا مه دیاب و دنک

لوئسم هاگآ و ندوب یم یگدنز طقف هک تسا یمدآ ،درادن یژولوئدیا هک یسک و ،یژولوئدیا کی باختنا ینعی ندوب

رکف هکنیا نودب دنک

تسا مدآ دح هچ ات هک تسا مولعم مدآ نیا و ،دنک »

ات - :ج 20 .)

م زا یرایسب ۀدهاشم ربارب رد یتعیرش بهذم یایحا یانعم هب تشگزاب وا یارب .دوب نتشیوخ هب تشگزاب یدانم ،هعماج تلاکش

هب یتعیرش دنچره .دوب هعماج تاجن یارب یتیوه نتفای یپ رد وا .دوب هب رکفنشور کی ةباثم

لیکشت رصانع هب یبوخ یهاگآ تیوه ۀدنهد

یم دیکأت نآ زا یصاخ هوجو رب ًافرص ،تشاد ا رظن دروم تیوه .درک

زاین تیمها رد .دوب قلاخا و تنس ،گنهرف ،خیرات ،نید زا یبیکرت و

یم نایب یتعیرش ،یناسنا ره یارب یگنهرف تیوه تخانش هب :دراد

« و خیرات لوط رد نرق نیدنچ یط هک تسا یدوجو ،یقیقح دوجو

گنهرف ندمت و یزاس ربارب رد نم یتقو هچنآ .دراد رولبت نم رد نم خیرات یزاسرنه و یزاس

گنهرف یم رارق رگید یاه نم هب مریگ

یم یگنهرف ةمانسانش کی تسا نم تیهام نامه ای یقیقح دوجو ،دهد

» یب ،یتعیرش(

ات - :فلا 14 .)

عضوم عفادم دوخ هک یتعیرش هب ار دوخ عضوم ،میدرگرب نتشیوخ مادک هب هک شسرپ نیا هب خساپ رد ،دوب حیرص یریگ

تحارص

یم نایب یم و دنک :دیوگ

« ب رگا یداژن نتشیوخ ه یموق تیلهاج و مسیشاف و مسیسار هب ،مدرگرب ما

- هدش راچد یداژن کی نیا و ما

نآ هب ایآ ...میراد یناتساب نتشیوخ کی ام .تسا یعاجترا تشگزاب هک تسا ینتشیوخ .تسا نهک نتشیوخ نتشیوخ نآ ؟میدرگرب اه

تشیوخ نیب و هدمآ یملاسا ندمت یچیق ...تسا هدش تبث خیرات رد هلصاف ام ملاسا زا سپ و ملاسا زا شیپ ن

نتشیوخ .تسا هتخادنا یا

(11)

1508 ات 1561 61

هب طقف ام ملاسا زا شیپ هزوم رد ناصصختم و نادنمشناد ةلیسو

هناخباتک و اه لباق اه

نآ زا زیچ چیه ام ۀدوت .تسا هدهاشم و تیؤر اه

یم هک تشگزاب نیا هصلاخ .تسین شدای هتشذگ هب تشگزاب مییوگ

گزاب .تسین ییارگ و سفن رد دوجوم و لعفلاب نتشیوخ هب تش

تسا هعماج نادجو »

ات - :فلا 12 .)

هب یم هصلاخ روط یگژیو ناوت

؛ملاسا یعامتجا دعب هب داقتعا ؛یملاسا ینید تیوه رب دیکأت :درک نایب نینچ ار یبهذم نامتفگ یاه

هزیروئت لسوت موزل و )هیقف تیلاو ةیرظن اب( یملاسا تموکح ندرک برغ گنهرف و رامعتسا و دادبتسا اب هزرابم یارب بهذم هب

لاربیل نامتفگ )ب -

یلم لاربیل نارکفنشور( ارگ -

یلم )ارگ

مزلا ،دریگب اپ ناریا رد مسیلاربیل ةشیدنا و یدازآ ةلئسم هکنیا زا لبق هک دندوب هدیسر هجیتن نیا هب نارکفنشور ،لوا یولهپ ۀرود رد جره ادتبا تسا هک یجرمو

یادص دنچ زا یکی ،نایم نیا رد .دوش فرطرب دوب هدش داجیا هعماج رد هطورشم بلاقنا تسکش زا دعب

لاس رد .دوب قدصم دمحم نآ زا کیتارکومد یاهداهن و هشیدنا لوفا فلاخم 1540

و دوب ناخاضر هب تنطلس لاقتنا فلاخم قدصم ،

یم رادشه ره ربارب رد لوئسمریغ و ردتقم هاشداپ کی هک داد

بلاقنا نایرج رد هک ار یساسا نوناق لوصا ،مدرم تیمکاح زا یلکش

هب یدایز نوخ هطورشم ،تدحو( درک دهاوخ ضقن دوب هدش هتخیر نآ رطاخ

1526 : 155 ههد نارکفنشور ار یرکف طخ نیمه .) یاه

1504 و 1564 هغدغد ،هطورشم یساسا نوناق هب لمع رب دیکأت نمض و دنتفرگ شیپ رد ین ار دوخ یاه

یدازآ رد ز .دنتشاد مدرم یاه

یم تیلاعف یگنهرف لکشت دنچ و ناگدنسیون نوناک ،یلم ةهبج بازحا بلاق رد نارکفنشور نیا .دندرک

تهج ،تشاد یدازآ و دادبتسا اب هلباقم ،نوناق هب یدنبیاپ دننام یلئاسم رب نایرج نیا هک ییاهدیکأت رانک رد هزات یریگ

رد زین یا

هب تیوه اب طابترا تهج نیا .دمآ دوجو

هب ،دوب قفاوت دروم هرود نیا نارکفنشور بلغا نایم رد هک یریگ مدع یلصا لکشم ناونع

یم هتخانش هعماج تفرشیپ یموب درکیور ،تیوه نارحب لح یارب و برغ اب دروخرب رد هرود نیا رد نارکفنشور .دش

شیپ رد ار ییارگ

یموب .دنتفرگ هدرتسگ رد ار ییارگ

م انعم نیرت ی

هب ناوت هزومآ ناونع اهرواب ،موسر ةمادا ای ندروآزاب ،ندمآزاب راتساوخ هک درک فیرعت یا

شزرا و یموب .تسا یموب یگنهرف یاه جرا ،یریذپریغ گنهرف ربارب رد تمواقم دننام یقیمع یاهرواب رد ییارگ

لیصا تیوه هب نداهن

هدولآ یگنهرف تنس هب تشگزاب یوزرآ و شیوخ یموق نیتسار و ،یدرجورب( دراد هشیر یموب ۀدشن

1511 : 54 .)

برغ یعامتجا نامتفگ یروحم موهفم یگدز -

لآ یسایس ار نآ ،شدوخ ناعذا هب و دوب دمحا

دوب هدرک سابتقا دیدرف زا .

عقاورد

برغ ۀژاو حرط ،دیدرف دمحا تاراکتبا زا یکی یفنم ای هناداقن یهاگن رگدیاه نیترام ریثأت تحت دیدرف .دوب یگدز

یو .تشاد یروانف هب

تاذ یدرکیور ناهج و بان یتیلک یاراد ار هتینردم و تشاد نردم نارود هب هنایارگ

یم لومش دوجو نآ رد یرگشنیزگ ناکما هک تسناد

هب .درادن برغ ،دیدرف معز یب یوریپ و برغ گنهرف و ندمت یرهق شریذپ ینعی یگدز

نوچ ةلحرم هب دشر نودب ،نآ زا ارچو

هک یهاگآدوخ ،جابید( دندیسر نآ هب تروص ره هب نایبرغ

1525 : 845 .)

لآ برغ موهفم هب هک دمحا یرامیب نوچمه ار نآ ،دیشخب یسایس راب یگدز

.تسا هدرک یهت ار ام نورد زا هک درک مسجت یا تیوه

هب لآ ةغدغد ةباثم لآ هک یلکشم اما ،تسا دوهشم شراثآ رد نتشیوخ هب تشگزاب مایپ رد دمحا

اب دمحا هبور نآ هب هک دوب نآ دوب ور

باتک رد .تشگزاب دیاب نتشیوخ مادک

برغ

یگدز

.دنک رپ ار یناریا ۀدزرامعتسا تیصخش هک دوب یتیوه نییعت یپ رد وا

هب یقارن ناسحا یاضف رد و برغ گنهرف هب هنادقتنم یهاگن اب یداقتنا ةیرظن بوچراچ رد یهاگشناد رکفنشور کی ناونع

زا هدنکآ یعامتجا مه نآ ،نایبرغ هب هبشت و برغ ددجت زا سابتقا ۀرود تسا دقتعم اضف نیمه تیوقت رد نتشیوخ هب تشگزاب سح

هب یقرت هک یتروص هرود قرش رگید للم و ام تلم یارب و تسا هدش یرپس ،دندوب نآ یوزرآ رد ناریا قباس ناهاوخ

هب هک هدیسرارف یا

،یقارن( دندرگزاب دوخ گنهرف 1560

: 2 ارن .) ۀژاو زا هدافتسا اب و برغ هب یگنهرفداپ یهاگن اب یق

« تبرغ » یگناگیب ۀژاو لداعم هک