E- ISSN: 2809-1010
S ociological R eview
(Social Science Letter)
Home page: jsr.ut.ac.ir University of Tehran
Faculty of Social Sciences
Knowledge-based technologies and religion
A sociological study of the activities of seminaries and students in religious- Qur'anic start-ups
Yusef Ali Abazari1 | Mehdi Masoudian2
1. Associate Professor of Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran, E-mail: [email protected]
2. Corresponding Author, Sociology Ph.D. candidate, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran, E-mail:
Article Info ABSTRACT
Article type:
Research Article
Article history:
Received: 15 January 2022;
Received in revised form:
5 December 2022;
Accepted: 25 January 2023;
Published online: 12 March 2023
Keywords:
Capitalist system, religion, government, knowledge, technology, neoliberalism, seminary, entrepreneurship, start-up
Commercialization of humanities is one of the shared and common goals of the institutions of politics (government), knowledge (university), and religion (theology) in Iran. Over time, this common goal, in the form of legalized knowledge-based companies was approved by the Iranian parliament and became a law by establishing entrepreneurship in universities and start-up companies. This process, which indicates the intertwining of the above-mentioned fields in the social whole, approves the exchange of legal, scientific, and religious legitimacy between them, which over time has introduced the culture as a business. Religion as well as being a part of Culture was discovered as a virgin and also an untouched market. On the other hand, religion (seminary) also identified this situation as an opportunity to conquer the market. In this research, the logic, dialectical method, and immanent criticism will help us to understand the intertwining of religion, politics, and knowledge into each other and in society as a whole through the medium of the economy in order to clarify the internal contradictions of those activities attributed to seminaries in religious start-ups; Moreover, this research will also shed light on how these contradictions are kept buried by the ideology of the late capitalism and the process of hidden legitimation which has led to the reproduction of the existing order and market-based relations. This research is based on the fact that such economic activities of seminaries -contrary to their initial claim- according to the logic of the market, have necessarily led to the commodification, monetarization, and objectification of religious relations -which ultimately will be an antireligious actor.
It also indicates that the nature of such economic activities in the field of religion - which is intertwined with the free market-based system- leads people to identify religious matters as economic-financial ones, and cannot understand the contradiction existing in the economic-religious relation in its social whole. It seems that this in return leads to a change in people’s mentality which leads to its legitimization, the charismaticization of entrepreneurship, and the commodification of religious relations. On the other hand, it causes a change in social relations, creating the arrival of new institutional arrangements and the religion of the free market, which dissolves many forms of resistance, egalitarian and libertarian struggles in their pre-formation stage, or suppresses it by representing it as an antireligious act. In the end, the combination of the free market-based and religious worldviews comes with an internal contradiction that makes its sublimation impossible as well as resolving it.
Cite this article: Abazari, Y; Masoudian, M. (2022). Knowledge-based technologies and religion; A sociological study of the activities of seminaries and students in religious-Qur'anic start-ups. Sociological Review (Social Science Letter), 29 (2), 257-278.
258
یروانف و ناینب شناد یاه
نید
تیلاعف یتخانش هعماج هعلاطم تراتسا رد بلاط و هیملع هزوح
پآ ینید یاه -
ینآرق
یرذابا یلعفسوی
| 1
نایدوعسم یدهم
2
1 .
،یعامتجا مولع هدکشناد،یسانش هعماج رایشناد
،نارهت هاگشناد
،نارهت
،ناریا :همانایار [email protected]
2 . لوئسم هدنسیون ؛
عماج یرتکد یوجشناد
،یعامتجا مولع هدکشناد ،یسانش ه
،نارهت هاگشناد
،نارهت
،ناریا :همانایار [email protected]
هلاقم تاعلاطا
هدیکچ
:هلاقم عون یشهوژپ ةلاقم
:تفایرد خیرات 25
/ 10 / 1400
:یرگنزاب خیرات 14
/ 9 / 1401
:شریذپ خیرات 5
/ 11 / 1401
:راشتنا خیرات 21
/ 12 / 1401
هژاودیلک :اه
اظن هیامرس م ،تلود ،نید ،یراد
،مسیلاربیلوئن ،یژولونکت ،شناد تراتسا ،ینیرفآراک ،هیملع هزوح -
.پآ یراجت و یناسنا مولع رد ذوفن
داهن و )هاگشناد(شناد داهن ،)تلود(تسایس داهن بوتکم و کرتشم فادها زا ،نآ یزاس
نید ( ۀزوح هیملع ) بلاق رد ،نامز یط کرتشم فده نیا .تسا ناریا رد تکرش زا تیامح نوناق
،ناینب شناد یاه
هاگشناد رد ینیرفآراک هتشر سیسأت هار و ،اه
تکرش یزادنا تراتسا یاه
و دیسر ناریا ناگدنیامن سلجم بیوصت هب ،یپآ
هزوح یگدینت مهرد ۀدنهد ناشن هک دنور نیا .دش لیدبت نوناق هب ةلدابم زا یکاح ،تسا یعامتجا تیلک رد قوف یاه
ق تیعورشم نید ۀزوح و هدرک یفرعم راک و بسک هباثم هب ار گنهرف ،نامز یط هک ،تسا اهنآ نیب ینید و یملع ،ینونا
زین )هیملع هزوح (نید ،رگید فرط زا ،دومن فشک هدروخن تسد و رکب یرازاب هباثم هب و ،گنهرف زا یشخب ناونع هب ار ارب شلات رد و درک ییاسانش تصرف کی ناونع هب ار طیارش نیا ریخست ی
« رازاب » و قطنم ،شهوژپ نیا رد .دمآرب
یم کمک ام هب یکیتکلاید شور مهرد میناوتب ات دنک
تیلک رد و داصتقا یجنایم هب ار شناد و ،تسایس ،نید یگتخیمآ
نورد دقن اب و ،مینک کرد دوخ یعامتجا ضقانت و داضت ،راگدنام
تیلاعف ینورد یاه
« هیملع هزوح »
تراتسا رد پآ یاه
نید ی - ضقانت نیا هک میزاس راکشآ و ،میهد ناشن ار ینآرق هیامرس یژولوئدیا هطساوب هنوگچ اه
یدنیآرف و رخأتم یراد
یم رازاب تابسانم و دوجوم مظن دیلوتزاب هب رجنم و هدش هتشاد هاگن ناهنپ یزاس عورشم زا نآ رب شهوژپ نیا .دوش
نیا هک تسا تیلاعف هنوگ
یداصتقا یاه
« هیملع هزوح
» ، ،رازاب قطنم هب انب أترورظ و ،نیتسخن روصت و اعدا فلاخرب
یش و یلوپ ،ییلااک هب رجنم ینید تابسانم ندش هراو
.دومن دهاوخ لمع نید دض رب تیاهن رد هک ،هدش یبهذم–
یم ناشن نینچمه نیا تیهام هک دهد
تیلاعف هنوگ ،دازآ رازاب ماظن اب تسا دنویپ رد هک ،نید ۀزوح یداصتقا یاه
رجنم
یم ناسنا هک دوش ینید رما اه
- یداصتقا رما اب ار یبهذم -
نیا یلام ضقانت دنناوتن و ،هتسناد نامه تابسانم رد دوجوم
یداصتقا - یم رظن هب .دننک کرد نآ یعامتجا تیلک رد ار ینید هب رجنم فرط کی زا ،دوخ هبون هب ،رما نیا هک دسر
راک ،نآ نتفای تیعورشم و دارفا تینهذ رییغت ینید طباور ندش ییلااک و نیرفآراک ندش کیتامزی
- یم یبهذم زا و ،دوش
لاکشا زا یرایسب هک،دازآرازاب تایهلاو دیدج یداهن تامیظنت ندمآ دوجوب ،یعامتجا طباور رییغت بجوم رگید فرط لکش زا شیپ ار هناهاوخ یدازآ و هنابلط یربارب تازرابم ،تمواقم اب ای و ،هدرک لح دوخ رد ،یریگ
ناونع هب نآ ییامنزاب
یم بوکرس ار نآ ،نید هیلع یتیلاعف ماظن ینیب ناهج و دازآرازاب ماظن ینیب ناهج عمج تسا ملسم هچنآ اما ،دنک
یم نکممان ار یورارف ای عفر ناکما هک تسا ینورد یضقانت ۀدنرادربرد،ینید .دزاس
دانتسا : : ( ؛یدهم ،نایدوعسم ؛یلعفسوی ،یرذابا 1401
.) وانف یر نید و ناینب شناد یاه ؛
تیلاعف یتخانش هعماج هعلاطم تراتسا رد بلاط و هیملع هزوح
پآ ینید یاه -
ینآرق هعماج تاعلاطم . )یعامتجا مولع همان( یتخانش
، 29 ( 2 ،) 257 - 278 .
یروانف /نایدوعسم ،یرذابا شناد یاه
هعماج هعلاطم ؛نید و ناینب ملع هزوح تیلاعف یتخانش
... و هی 259
1 همدقم .
« لاس ناضمر رد زورما 97
هچب زا رفن دنچ هک ملاحشوخ تراتسا و یبهذم یاه
زیم رد یپآ کاپ هب تداهش ،هبنش درگ
ندوب
تراتسا متسیسوکا یم ناریا یپآ
تراتسا یاضف.دنهد کاپ زا یکی یپآ
متسیس نیرت تسا یداصتقا و یراک یاه
» دشر زکرم هاگبو(
ربکا یلع هتفگ هب و .)هبنش همان هتفه لوئسم ریدم و زایتما بحاص ،یمشاه ربکا زا لقن هب ،ینآرق یاهرنه روانف یاهدحاو ( 1397 باتش یروآون یاروش وضع) :دیما هدنهد
« تراتسا مدقتعم لاس یط دیاب هک تسا دنلب موهفم کی ،ینآرق و یملاسا پآ
هب اه
میسرب نآ (»
هام رویرهش لیاوا رد ،همادا رد و )نآرق یللملا نیب یرازگربخ ،انکیا 1399
هزوح تیریدم زکرم رد
« هرود هار یزادنا
پآ تراتسا یگنهرف یاه
» م رازگرب ی هزوح دشر زکرم سیئر یعیفش .دوش :تشاد ناونع نینچ شیامه نیا رد هیملع یاه
« دیاب
تراتسا اب ییانشآ.دننک هدافتسا اضف نیا زا و دنروایب یور هناروانف موب تسیز هب ام هبخن بلاط تراتسا یاهاضف ،پآ
و یپآ
بسک هدیا ،نیون یاهراکو یروآون و اه
و بسک یاضف هصرع رد هناقلاخ یاه مدق نیلوا ینید راک
هار یارب اه تراتسا نینچ یزادنا
-
.تسا ییاه پآ حرط نیودت
همانرب و اه هنوگ نیا رد یدعب مدق ینید یاوتحم هئارا هصرع رد نیون یاهدرکیور و هناقلاخ یاه
تساهراک و بسک .»
)هزوح یرازگربخ هاگبو(
لوق لقن امتجا تیعقاو کی زا یشخب ةباثم هب دیاب ار قوف یاه لکش لاح رد هک درک کرد یع
تیعقاو هب دانتسا اب .تسا یریگ -
تکرش تیلاعف و سیسأت دهاش شیپ لاس نیدنچ زا ،دوجوم یاه تراتسا یاه
تکرش نیا .میتسه بلاط و هیملع هزوح طسوت ،یپآ اه
هنیمز رد هک ینید یاه
- یم تیلاعف یبهذم درک لیصحت مادختسا و یراکمه اب و بلاط طسوت أرثکا ،دننک
هتشر عاونا ناگ یاه
یم سیسأت ینیرفآراک لاس رد دنور نیا .دوش
یروط هب ،تسا هتفای یدایز شرتسگ ریخا یاه و لاس کی رد اهنت و دروم کی رد هک
،مین 15 تراتسا دادیور هزوح تیریدم زکارم یاسور .تسا هدش رازگرب یبهذم و ینید هنیمز رد یپآ
زا ررکم یاهدیدزاب اب هیملع یاه
کراپ هبحاصم زین و یروهمج تسایر یروانف تنواعم اب نینچمه و ،زکارم نیا یاسور اب تاسلج یرازگرب ،یروانف و ملع یاه یاه
تکرش لیبق نیا سیسأت زا دوخ ةبناج همه تیامح ،یربخ اه
- بلاط طسوت صوصخلا یلع -
،هیملع هزوح یترابع هب .دندومن نایب ار
« ینید تیعورشم »
تیلاعف لیبق نیا یاه
هک تسا یلاح رد نیا .دندومن رداص ار بهذم و نید هزوح رد یداصتقا
« و یملع تیعورشم
ینوناق » تکرش هنوگ نیا .دوب هدش مهارف )تلود(تسایس داهن و )ینیرفآ راک یاه هتشر و هاگشناد( شناد داهن فرط زا رتشیپ ،اه
لاس رد قوف ۀدیدپ ج هک ،تفای شرتسگ و تفرگ لکش یطیارش رد ریخا یاه
شیازفا اب و تسا یداصتقا نارحب ریگرد ناریا ةعما
داسف عاونا شیازفا و هعماج رد تینما و دامتعا شهاک ،ناگدرک لیصحت یراکیب نارحب ،هافر حطس ندمآ نییاپ ،رقف و یراکیب خرن
،ناینب شناد داصتقا درکیور شرتسگ ،طیارش نیمه رد و رگید فرط زا ،تسا نابیرگ هب تسد
« تراشب » ارحب لح ن ار یداصتقا یاه
تکرش طیارش نیا رد.دروآ هارمه هب دوخ اب تینیع زا یلکش هباثم هب یپآ تراتسا یاه
تکرش ،درک روهظ ناینب شناد داصتقا یگتفای -
تیعقاو مغرلا یلع هک ییاه :گناچ ( یدج یاهدقن و یناهج حطس رد دوجوم یاه
1392 :یوراه،
1394 شناد ،تسا رارق ) هچره ار
وانف اب رتشیب هعماج هافر و یداصتقا ییافوکش بجوم ،دایز هیلوا ةیامرس هب زاین نودب و راکتشپ و تیقلاخ ةیاپ رب و ،هدرک بیکرت یر
تکرش هنوگ نیا طسوت ،هدروخن تسد و رکب یرازاب ناونع هب نید ۀزوح ،هک دوب دنور نیمه همادا رد .دنوش دورو اما .دش فشک اه
تکرش تراتسا یاه نید ۀزوح هب یپآ
ناکما ییاهنت هب هن ،دوب یفداصت هن ، تروص اهورین یخرب یجنایم هب رما نیا هک ینعم نیدب .ریذپ
.دراد اهنآ نداد ناشن رد یعس شهوژپ نیا هک تفرگ یم مزلا اجنیا رد زا ار دوخ روظنم ات دیآ
« نید » و
« هیملع ۀزوح
» خیرات هب هجوت اب هعلاطم نیا رد ام .میزاس نشور شهوژپ نیا رد ،
یرادا تلایکشت و تاسسوم یخرب سیسأت -
هیملع هزوح ندش هزیتارکورب دنور هباثم هب هک هیملع هزوح اب طابترا رد و نوماریپ یتلود
یم هتفرگ رظن رد تیلاعف هنوگ نیا هک میتسه نآ رب ،دوش
تکرش ( یاه یوس زا و طابترا رد هیملع هزوح هب بوصنم )یپآ تراتسا یاه
لکش تاسسوم لیبق نیا زیامتم تسا یتنس و هدش هتخانش دیلقت عجارم زا لکشتم هک هیملع هزوح یتنس هتسه زا ارنآ و تسا هتفرگ
یم ناونع هب نآ زا هک هدوب زیامتم هیملع هزوح یخیرات و یتنس راتخاس زا دح نآ ات ،هتفرگ لکش راتخاس .میناد «
هزوح دیدج راتخاس
هیملع » یم هدرب مان .دوش
ط هب ار قوف دنور یم هصلاخ رو
تیآ فرط زا هیملع هزوح تیریدم یاروش ناونع هب یداهن سیسأت نامرف :درمشرب نینچ ناوت للها
لاس هام دنفسا رد ینیمخ 1359
لاس لیاوا زا هک ، 1360
تفرگ رارق بیوصت دروم و دیدرگ هئارا ناشیا هب هک یحرط ساسا رب
یلکشت 9 و ینیمخ للها تیآ ناگدنیامن زا بکرم( هرفن هزوح نیسردم هعماج و یناگیاپلگ للها تیآ
اب هک دش هداد بیترت )مق هیملع
رد ینعی لاس نامه رد ،)هیملع یاه هزوح تیریدم زکرم هاگبو(.دندومن تیلاعف هب زاغآ ،مجسنم لاح نیع رد و دودحم یتلایکشت خیرات 17 / 5 / 1360 تبث ،دیسر تبث هب زین مق هیملع ۀزوح نیسردم هعماج همانساسا ،سیئر ،هسیئر تأیه ،سسوم تأیه و همانساسا
تنواعم ،یرادا بتارم هلسلس ،صخشم و بوتکم فادها ،اضعا ،یلاع یاروش سیئر ،یلاع یاروش تأیه هاگبو( ،...و تیلاعف تدم ،اه
کیتارکورب و یرادا تلایکشت و نامزاس کی بلاق مق ةیملع هزوح دش بجوم لأمع هک )مق هیملع هزوح نیسردم هعماج دوخ هب
لاس رد ،نآ زا سپ .دریگب 1370
هنماخ للها تیآ داهنشیپ هب تنواعم مامضنا هب یئارجا تیریدم ،یا
تسایس یلاع یاروش زا مزلا یاه -
تسایس یلاع یاروش و دش کیکفت یرازگ هزوح ندش کیتارکورب دنیآرف .داد همادا تیلاعف هب یتسدلااب داهن ناونع هب ،هزوح یرازگ
دش بجوم هیملع لاس رد هک
1388 هزوح یلاع یاروش
هبوصم یط 642
یاهدحاو رب تراظن هعسوت و هنیهب یهدناماس روظنم هب ،
تیفرظ زا هدافتسا و یوزوح یاهدحاو یگدنکارپ زا یشان تلاکشم عفر و یشهوژپ ،یشزومآ یزادنا هار عوضوم ،روشک رسارس یاه
تیریدم و اروش رد ار یناتسا یاه
9 هرصبت کی و هدام .دیامن بوصم
هزوح تیریدم زکرم یتلایکشت راتخاس ،روکذم هبوصم ندش یتایلمع وریپ زین نونکا مه و هدش میسقت داتس و فص هب هیملع یاه
30 هزوح ریدم مکح اب یناتسا ریدم زکرم فارشا اب و یناتسا یاروش تراظن تحت ار روشک رسارس رد هزوح تاروما ،هیملع یاه
هزوح تیریدم یملع یاه
یم هرادا ه زا یکی ،مق هیملع هزوح رضاح لاح رد .)هیملع یاه هزوح تیریدم زکرم هاگبو(.دنیامن
30 زکرم
: لیبق زا هیملع تاسسوم و سرادم ،هدش رکذ دنور رانک رد .تسا رادروخرب یدرفب رصحنم هاگیاج زا هتبلا هک ،تسا یناتسا
« هسردم
یناگیاپلگ للها تیآ
»
، « یشهوژپ و یشزومآ هسسوم ینیمخ ماما
» ،
« قداص ماما هسردم
»
،
« تجهب للها تیآ هسردم
»
، « للها تیآ هسردم
یدهتجم
»
، « یرئاح للها تیآ هسردم »
.دش سیسأت زین ،رگید یرایسب و
اب رضاح لاح رد ام هک تسا نآ رگنایب قوف دراوم
« هیملع ۀزوح »
و راتخاس کی اب هکلب ،متسین وربور نآ یتنس یانعم هب
یرادا تلایکشت هدرتسگ یسارکورب اب و یتلود –
یم هجاوم یا هتفای شرتسگ و هتفرگ لکش تلود میقتسم شقن اب أقافتا هک میشاب
یمن ،هبنج نیا زا ،هک درک دیکأت مهم ةتکن نیا رب دیاب اذل .تسا هاگیاج رب تقد ،تفرگ رظن رد تسدکی یداهن ار هیملع هزوح ناوت
عجرم داهن رادتقا و ،عجارم زیامتم و یتنس لکش یسارکورب و یرادا تلایکشت و راتخاس هب هجوت رگید یوس زا و ،وس کی زا یتنس تی
هژاو هک اج ره شهوژپ نیا رد ،ور نیا زا .تسا رادروخرب ییلااب تیمها زا ،هتفرگ
« هیملع هزوح »
دوصقم ،تسا هدش هتفرگ راک هب
هیملع ۀزوح یلصا و یتنس ةتسه هک تیعجرم داهن و یتنس دیلقت عجارم یم لیکشت ار
،دوصقم نینچمه و هدوبن دهد
« هیملع هزوح
مق » یرادا تلایکشت و راتخاس هکلب ،دشاب یمن زین صاخ روط هب -
و ،ماع یانعم هب قوف یتلود
« هزوح تیریدم زکرم هیملع یاه
» هب
هژاو هک اج ره فصو نیا اب .تسا روظنم ،صاخ روط «
نید »
،نآ ماع یانعم رب هولاع ،هدش هتفرگ راکب هب یهاگ و( صخشم روط هب
هب )ینمض روط
« هیملع هزوح دیدج راتخاس »
هباثم هب « نخس ،نایلوتم ،نلاماح نید ناصصختم و نایوگ
» زا یشخب ناونع هب و
« داهن
نید » .دراد هراشا زین
یروانف /نایدوعسم ،یرذابا شناد یاه
هعماج هعلاطم ؛نید و ناینب ملع هزوح تیلاعف یتخانش
... و هی 261
2 . شهوژپ هنیشیپ
شهوژپ بار زا یرگید لاکشا یسررب هب یملاسا ریغ و یملاسا یاهروشک رگید رد یدنچ یاه ینایب هب ای و نید و داصتقا نیب هط
قیقد هیامرس نیب هطبار هب رت هتخادرپ نید و رخأتم یراد
شهوژپ نامه ،همه نیا اب ،دنا دروم ثحب دروم نیعت رد ار هطبار نیا زین اه
هدادن رارق هعلاطم هنومن جیاتن همادا رد.دنا
هدش هتخانش و مهم یاه شهوژپ هنوگنیا زا یا
سا هدش هدروآ اه .ت
جیکیندور ریموراد (1
2009 باتک نینچمه و رصاعم یزنودنا رد مسیلاربیلوئن و ملاسا :یونعم یاهداصتقا ناونع اب یشهوژپ رد )
(هعسوت گرم زا سپ یگدنز و،ندش یناهج ،ملاسا یونعم یاهداصتقا 2010
یونعم یاهداصتقا موهفم ،) وا .تسا هتخادرپ و هتخاس ار2
د ینادیم راک لاس ود ساسا رب یم ناشن یزنودنا ر
زمر تمس هب ینیشن بقع ،ار نید هکنیا یاج هب یونعم یاهداصتقا موهفم هکدهد
یزاسزاب و یداصتقا تاحلاصا نآ رد هک دنک یم نشور ار یشور ،دنک یقلت یلاربیلوئن یاه ینوگرگد ربارب رد تمواقم رازبا ای زار و یضف و ینید یاوقت یارب یتاعوضوم ناونع هب یلاربیلون یم للادتسا وا .دنوش یم ارجا و هدش هتفرگ رظن رد یونعم تل
هک دنک
هدش لیکشت مه هب طبترم ءزج هس زا یونعم یاهداصتقا ( :دنا
1 ( .هلخادم و تیریدم لحم ناونع هب تیونعم هب ندیشخب تینیع ) 2
)
( و .یبهذم هفیظو و تدابع زا یلکش ناونع هب راک ددجم یدنبرکیپ 3
لوئسم قلاخا یاقلا ) یاهراجنه اب هک یدرف یریذپ تی
دنویپ ،هفلؤم هس نیا هک تسا نآ رب و .دوش یم یقلت هسیاقم لباق دوس فادها یارب یزاس یقطنم و یرو هرهب ،تیفافش یلاربیلوئن ناکما ار مسیلاربیلوئن و ملاسا (.تخاس ریذپ
Rudnycky, 2009: 105
) ندروآ زا سپ هدنسیون نایب نینچ رایسب ینادیم دهاوش
یم لامعا و نوتم زا قیقد یریسفت هن و تسا ربو یراد هیامرس حور زا یلک همجرت هن یزنودنا رد یونعم داصتقا داجیا :هک دراد
هعومجم نیا .یملاسا یب یا
نآ رب و تسا ملاسا نویسازیلاربیلون ،تسا مسیلاربیلوئن ندرک یملاسا هک هزادنا نامه هب هک تسا هقباس
شلات هک تسا ریخا یاه
یم ناشن یونعم داصتقا کی رد روشک نارگراک بذج یارب رد هعسوت ناونع هب نامیا دوخ هزورما هک دهد
مشچ کی یم هداد لکش رییغت رتریذپ فاطعنا یلاربیلوئن زادنا
:نامه(دوش 131
لباق یبوخب ناریا رد یونعم یاهداصتقا موهفم .)
یداصتقا تیقفوم هک تسا یدرخ یاهراک و بسک رد ییاسانش یم لابند ینید یاه هزومآ للاخ زا ار
هب ام شهوژپ هک دنچره ،دنک
زا لصاح جیاتن هک تسا نآ رب اما ،دزادرپ یمن اهراک و بسک هنوگنیا هب میقتسم روط تریصب لماح شهوژپ نیا
یارب هک تسا ییاه
تیمها زئاح ناریا رد داصتقا و نید نیب طابترا رد یژولونکت یریگجنایم شقن نداد ناشن .تسا
کنوتراب .م ناژ ناونع اب یشهوژپ رد 3
« سدقم سمسیرک تراجت یزاس
» ( 2011 ) یم ناشن تراجت ،نامز یط هنوگچ هک دهد
یزاب بابسا،لئون اباب ،سابل ،ایاده عاونا شورف و دیلوت زا معا سمسیرک زور هب طوبرم للادتسا کنوتراب .تسا هدش سدقم ...و اه
یم یم بجوم یدنور نینچ هک دنک رد یدنیآرف نینچ هک تسا نآ رب و ،دوش هداد تراجت هب و هدش فذح نید زا یلاعتم سدقت دوش
هیامرس بوچراچ قیرط زا دنوادخ للاج و هوکش رد ندش کیرش تیفرظ هرابرد نیولاک هاگدید زا توافتم رایسب یهاگدید،یراد
تیلاعف هن ،هدش زیامتم و سدقم هچنآ اجنیا رد اریز ،تسا یراجت یاه بصغ ارنآ هکلب ،درادن زاین نید هب سدقم رما هبرجت یارب اهنت
نامزاس تراجت هک تسا نیا تسا ضقانتم اجنیا رد هچنآ ،هک تسا نآ رب اذل ،تسا هدرک سدقم رما هبرجت و تسا هدش سدقم ،هتفای
چ رگید تراجت نیا عقاو رد ،تسا هداد تسد زا ار دوخ سدقم یگژیو یدایز دودح ات سمسیرک زور تسین هداتفا اپ شیپ و یداع زی
سدقم سمسیرک ،یراجت رظن هطقن زا هکلب .تسا لاس زور نیرت
(Bartunek,2011:803)
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. Daromir Rudnycky 2. Spiritual Economies 3. J. M, Bartunek
ناونع اب یشهوژپ
« رلاوکس یاهرازاب رد یبهذم تلاصحم یارب ندوب للاح یهاوگ رودص ،یزاس للاح (»
2020 زا ) ردلاک نایار .1
و هقف شقن رب دیکأت اب شهوژپ نیا رد هدنسیون یم ناشن تلاوصحم یارب ندوب للاح مکح رودص رد اوتف
نرق تهاقف ،هک دهد
تصرف مه اب ود نیا و ،تسا مکی و تسیب نرق رلاوکس یاهرازاب بسانم ،مکی و متسیب یاه
یب داجیا ییوج دوس یارب یرامش
یم یلاح رد ،دننک تصرف نیا زا ینوگانوگ لغاشم هک
یم هدافتسا اه هنیمز ،دننک
دیدج یاه یم لاوز هب ور هرمزور یداصتقا تیلاعف
دور
یم یدنب رکیپ هرابود یرامش یب یاه هویش هب نانموم تاینهذ و ینید رادتقا و ،دوش
(Ryan Calder,2020:336)
للادتسا وا .
یم رق رازاب هعماج یلاربیلوئن تینهذ کی و ،ناگدننک فرصم یهقف تینهذ نیب یباختنا لیم کی ، ندش للاح اب هک دنک و تسیب ن
یم رادیدپ ،مکی
،نامه( دوش 2020
: 354 ،اهرازاب رد نید دوجو مدع ناونع هب هن ار دوخ ،یداصتقا رلاوکس ،دنیآرف نیا رد یترابع هب )
یم حیجرت هیقب رب ار نید عاونا زا یخرب هک یطیارش ناونع هب هکلب یم راکشآ دهد
لدم فلاخرب و ،دزاس و نویسازیرلاوکس یاه
،ییادزرلاوکس یمن ناشن ینید تیمکاح اب ار دوخ ینمشد ،رازاب یاهورین
تصرف هکلب دنهد یم داجیا نآ یارب ار یدیدج یاه
،دننک
یم لیدبت اوقت یعون هب رلاوکس رصع رد هقف ینهذ یهاگآ
،نامه(.تسا راگزاس نردم یاهرازاب اب هک دوش 2020
: 355 تسور نیا زا )
زا یتخس هب نید هک تسا نآ رب ردلاک هک یم وحم نردم داصتقا
،نامه(دوش 2020
: 339 .)
لتراب یس اکبر ناونع اب دوخ شهوژپ رد 2
« ایبملک رد یحیسم یداصتقا تیرومأم و درخ رابتعا :حور یلام نیمأت (»
2021 نآ رب ،)
هیامرس هک تسا یم ناشن وا .تسا یزاس یلام زاتشیپ زورما درخ یراذگ
تکرش هک دهد هیامرس یاه
ینتبم درخ یراذگ ،هدوب نامیا رب
یم لیدعت ینیرفآراک هیحور قیرزت و هنادهاز مظن اب ار درخ یلام نیمأت جوم و تکرش نیا ،دننک
یحیسم یرابتعا نامزاس کی طسوت اه
یم هرادا یلمارف حور هک تسا طیارش نیا رد و ،دنوش
یهدب قیرط زا اه نامرآ و اه
یم مظن هنادهاز یاه یم هجیتن هدنسیون ،دنبای
دریگ
)حور (ینورد حطس رد هک دراد دوجو هدش یلام هیامرس رد یحیسم قلاخا کی هک یم لمع
دنک
(Bartel,2021:1)
لتراب عقاو رد
یم للادتسا یم نایب هدنسیون هک تسور نیا زا ،تسا درخ یلام نیمأت یلصا ةیاپ هک دراد دوجو یصاخ قلاخا هک دنک
نم هک دنک
هویش راکبلط تیاضر هک یطابضنا یاه یم هدروآرب ناسکی هب ار ادخ و نا
شور ناونع هب ار دنک یم کرد حور ندرک یلام یاه
وا .منک
یم ناشن یدم هک یحیسم قلاخا کی طسوت و تسا هتسباو یهدب هب نایحیسم نیا یارب هافر هک دهد
یرادافو اب ار ندوب نو
مهرد .تسا هدش هتفریذپ ،تسا هتخیمآ
،نامه(
2021 : 2 - 4 لوق زا هدنسیون ) یم نینچ ناگدنوش هبحاصم
دیدج ماو هک راب ره :هک دروآ
یم هب ادخ ،دوب میهاوخ نآ تخادرپ هب رداق هک مینک دامتعا ادخ هب دیاب ام ،درک دهاوخ یهارمه ار ام ادخ هک مشاب هتشاد رواب دیاب مریگ
یم کمک نم یهدب دنک
منک تیریدم ار ما ،نامه(
2021 : 11 یم هجیتن نینچ لتراب ،) ریگ
هناشن یهدب هکنیا رب ینبم وا داقتعا هک د
،نامه( یلام روما هب وا ندروآ نامیا رب تسا یهاوگ ،تسا نامیا 2021
: 7 کی اجنیا رد ،هک تسا نآ رب لتراب هک تسور نیا زا )
تسا یداصتقا تیرومأم کی نیا و ،تسا هتسباو ایبملک یلام داصتقا هب ،یحیسم قلاخا
،نامه(
2021 : 9 .)
ک ناریا رد بات
« رازاب ییارگداینب
» ( 1399 ضقانت و اهداضت راگدنام نورد دقن اب وس کی زا ،یرذابا فسوی ،) رازاب ماظن ینورد یاه
یم راکشآ ار یتخانش تفرعم ماظن کی هباثم هب دازآ ضقانت رگید یوس زا و دزاس
ینیع لاکشا زا یخرب رد ار دوجوم یاه نتم رد ناش
هدرک لابند ناریا زورما هعماج یم راکشآ ارنآ و
هلاقم رد لاثم ناونع هب .دزاس
« ناریا رد مسیلاربیلوئن و نید ینیشنمه ههد هس »
شلات
یم لکش ات دوش .دوش هداد ناشن ناریا ینید یتیمکاح و یسایس ماظن رد مسیلاربیلوئن یریگ
باتک
« تکرش ،یروانف و تعنص ،مسیلاربیلوئن تراتسا یاه
یپآ ( » 1399 .یفئاخ هروصنم ،) هنیمز نداد ناشن زا سپ رثا نیا
یاه
لکش یکیژولونکت و یملع ،یخیرات تکرش یریگ
هرهب اب ،یپآ تراتسا یاه مهرد و طابترا ،ونرودآ یکیتکلاید شور و شنیب زا یریگ
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1.R, Calder 2. R. C, Bartel
یروانف /نایدوعسم ،یرذابا شناد یاه
هعماج هعلاطم ؛نید و ناینب ملع هزوح تیلاعف یتخانش
... و هی 263
تکرش نیا یگدینت رارق یسررب دقن دروم ار ،صاخ روط هب مسیلاربیلوئن ینیب ناهج و ماع روط هب هیامرس قطنم اب ار اه
یم .دهد
تکرش هنوگنیا تیلاعف نداد رارق تیروحم اب هدنسیون یم ناشن یبوخب ،ناریا رد اه
تکرش نیا هک دهد طسب هب دوخ هنوگچ اه
یداصتقا یاهراتفگ -
تسایس [ قباس یعامتجا یراذگ
یم کمک ]لاربیلوئن یاه نارحب دیدشت هب نآ ینونک لکش رد و دننک
یلعف یاه
یم
،یفئاخ( دماجنا 1399
: 186 یم یعامتجا مظن نآ هدننک دیلوتزابو هدنزاس هنوگچ دوجوم طباور و ) سپاو عاونا طیارش هک ،دشاب
یور اه
یم مهارف ار هعماج و تسایس هزوح رد تکرش هنوگنیا دقن و یبای هشیر هب یبوخ هب رثا نیا .دنزاس
یژولوئدیا اب طابترا رد اه
یم مسیلاربیلوئن .دزادرپ
3 . شنیب و شور
هام یم مزلم ار ام ،ور شیپ شهوژپ تی یعامتجا تیلک رد ار دوخ ةلأسم هک دراد
یکیتکلاید ةطبار کی رد و شا رارق هعلاطم دروم1
یم شلات ،هک ینعم نیدب .میهد تکرش رد هیملع هزوح تیلاعف یگنهرف و یسایس ،یداصتقا فلتخم هوجو یگدینت مهرد ات دوش
یاه
یعامتجا تیلک رد ار ،یپآ تراتسا راگدنام نورد دقن یریگراکب اب ات تسا نآ رب ور شیپ شهوژپ .دوش هداد ناشن ،دوخ
لیلحت هب ،2
یم اجنیا رد .دزادرپب قوف یعامتجا هدیدپ لیلحت ینعی راگدنام نرود لیلحت ونرودآ معز هب ،تسج دوس ونرودآ شور و شنیب زا ناوت
ع نیا دوخ ینورد یراگزاسان ای ینورد یگنهامه و ماجسنا هسیاقم هن ،ناشعوضوم اب اهنآ طباور و ،دیاق
یزیچ اب دیاقع نیا یعازتنا یا
،ونرودآ( .تسا هدش هتفرگ ضرف ینیع رابتعا ناونع هب هک 1393
: 300 وا.) ( راگدنام نورد دیاب یداقن هک تسا دقتعم
immanent
)
دقن ینعی ،دریگ رارق دشک یم دقن هب هچنآره نورد دیاب هک انعم نیا هب ،دشاب هژبا هب کیدزن زا و تقد اب دیاب ناکما دح ات
هن ،درگنب شا
هدناتسا هکنیا هژبا دقن .دشاب لقتسم دیاب زاب لاح نیا اب .دنک لیمحت نآ رب ار هدش نییعت شیپ زا و ینوریب یاه
اب و بسح رب دیاب اه
نوریب زا هک یداینب شیپ تلاوقم بلاق رد هن ،دریذپ تروص اهنآ دوخ طیارش هب هجوت یم لامعا اهنآ رب
نورد دقن ،لاح نیا اب دوش
یراگدنام نورد نایم یعطق زیامت طخ راکنا مزلتسم عضوم نیا ،تسا ریذپ ناکما دقن دروم رما زا یدازآ یعون ساسا رب اهنت راگدنام -
ندوب یزیچ یتاذ و ینورد -
لاعتسا و - نتفر نآ یوسارف هب و ندش ادج یزیچ زا -
،نوسلیو(.تسا 1400
: 117 ).
یم نایب ونرودآ ضقانت هک تسین نآ قفوم راک کی ،راگدنام نورد دقن قبط هک دراد
،دنک لح رترب یگنهامه کی رد ار ینیع یاه
ضقانت نتخاس مسجتم اب و یفنم تروص هب ار یگنهامه ۀدیا هک تسا نآ هکلب ینورد رد ریذپان هحلاصم و صلاخ تروص هب ،اه
نیرت
نع وا .،دنک نایب نآ راتخاس یم ناو
یساسا تروص هب زین یکیتکلاید شور هک دراد یم شیپ رد ار هزرابم نیمه رت
نیا شور نیا .دریگ
یم یدج ار لصا ،ونرودآ (تسا نیغورد هک تسا تقیقح اب قابطنا هب نآ رهاظت هکلب تسا یقیقح ریغ هک تسین یژولوئدیا هک دریگ
1393 : 319 - 320 ت ره کیتکلاید هک تسا نآ رب ونرودآ .) یم فشکنم هتشون هباثم هب ار یریوص
یم ام هب و ،دزاس هنوگچ هک دزومآ
یم یم بلس ار ریوصت تردق هک یفارتعا ،درک تئارق ار ندوب بذک هب نآ فارتعا ،ریوصت نیا ۀرهچ طوطخ یلابلا رد ناوت رد و دنک
یم تقیقح رایتخا یضایر هاگتسد ای رازبا هب رکفت لیلقت .دراذگ
یعازتنا – ش نیرت هطساو یب رما لک -
یم موکحم ار ناهج ، ات دنک
یم اهر هچنآ اجنیا رد ،دشاب شیوخ شجنس رایعم و کلام سکعرب تسرد ،تسا تفرعم ۀزیگنا و یوعد لک ددرگ
،ونرودآ(.کیتکلاید 1384
: 62 - 67 یم نایب نینچ وا.) هک دراد
« تسا راگدنام نورد دقن انامه کیتکلاید لاور
» تسا نیا ونرودآ روظنم ،
یم شیپ یا هطقن ات ار للادتسا کیتکلاید هک یتسردان یلوبق زا راچان للادتسا نآ هک درب
تسا یتسردان هب ناعذا نیمه رد ،دوش شا
یم ار تقیقح کیتکلاید هک ینامز ات کیتکلاید...دبای
سپ.دراد یاج فاکش نیمه رد تساجرباپ زیچ و هشیدنا نایم فاکش هک
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. dialectic 2. immanent critique
رد هفسلف یارب یشور کیتکلاید نامز همه
ینامز ات داضت و شکاشک رب یداقتنا تسا یلمأت هکلب ،تسین اه زونه نیتسار یاهداضت هک
یاجرباپ
،نوسلیو( دنا 1400
: 131 .)
هشیر هک،قوف میهافم یریگراکب و یکیتکلاید شور رگید یفرط زا اقتنا تنس یسکرام یاه
یم ناشن ار ید کمک ام هب ،دهد
یم سکرام هیرظن میناوتب ات دنک هیامرس قطنم هرابرد
راکب ور شیپ عوضوم لیلحت رد ار یراد رد نآ سوئر هک یدراوم .میریگ
تسد هتشون یفسلف و یداصتقا یاه 1844
قا قطنم اجنآ رد سکرام .تسا هدش هدروآ سکرام آ ار یسایس داصت
ارنآ و هتخاس راکش
هیرظن هیامرس ماظن یارب یا یم رامش هب یراد
ورما ات هک یقطنم ،دروآ زا ،یسایس داصتقا قطنم نتخاس راکشآ اب سکرام .دراد همادا ز
یم یورارف نآ زا و هتخاس حرطم نآ هب ار دوخ رگنشور دقن یکیتکلاید شور اب فرط کی دوجوم یاطخ زا ار ام رگید فرط زا و دنک
یم رذحرب نآ رد یم یلایخ رما ةیاپ رب ار دوخ تاحیضوت ةیاپ هک ییاطخ .دراد
ما نیا ،دراذگ ناکما عازتنا قیرط زا ر
یم ریذپ هب و دوش
یم یهت دوخ یانعم و اوتحم زا ار یمامضنا هدیدپ هطساو نیا داصتقا یاطخ زا دیاب ام ،هک تسا نآ رب سکرام .دزاس
یسایس بانتجا ناد
یم یلایخ نیزاغآ طیارش یعون ةیاپ رب ار شتاحیضوت ةیاپ هک مینک وت ار یزیچ نیزاغآ طیارش نینچ .دراذگ
یمن حض هلئسم طقف .دهد
یم لقتنم مولعمان و تسدرود ةطقن هب ار ود نیب یرورض ةطبار ینعی ،دنک جاتنتسا نادداصتقا تسا رارق هک ار هچنآ طیارش نیا .دنک
یم باسح هب دادخر و تکاف ار هلدابم و راک میسقت نیب لاثم ،زیچ یخیرات یلکش رد ،دوش هداد حیضوت دیاب ار هچنآ ینعی ،دروآ
نوچمه
یم ضرف تکاف کی
،سکرام( .دنک 1399
: 123 - 125 .)
یم بجوم رما نیا هرازگ قدص هک دنچره هدمآ دوجوب راکوزاس .دوش رهاظ ام زا نوریب رد و ءیش لکش رد هطبار ای عوضوم ات دوش
یب نآ ۀرابرد حیضوت زا ار دوخ قیرط نیا زا و هتفرگ ضرف ار نیتسخن یعازتنا یم زاین
زا اما دزاس و هدرک یوریپ یروص قطنم دعاوق
یمن بویعم لکش ظاحل زا اذل یم هولج یقطنم رهاظ هب هک تسا لیلد نیمه هب أقیقد و ،دشاب
یم بجوم اجنیا رد یروص قطنم .دنک
هرازگ ناوتب هک دوش رد روفول .تشاگنا قداص ار یجاتنتسا یاه
« یکیتکیلاید مسیلایرتام »
،سکرام یکیتکلاید شور حیرشت رد و رد
یم نینچ صوصخ نیا هژبا و قیدصت ،ینآ رما قطنم ،یروص قطنم ،دیوگ
ظفح ییادج نیا رد أساسا و تسا هدش ازجم هک تسا یا
یم
،روفول(.تسا عازتنا قطنم هملک قیقد ینعم هب یروص قطنم .تسا هدش یزاس هداس یناهج قطنم یروص قطنم .دوش 1396
: 73 .)
لات رد شهوژپ نیا رد ام ساسا نیا رب ضقانت راگدنام نورد دقن اب دوب میهاوخ ش
ناشن ار یعامتجا هدیدپ نیا رد دوجوم یاه
لباقتم طباور بیترت هب هک هیملع هزوح و هاگشناد ،تلود لباقتم طباور هب میناوتب ،یعامتجا تیلک رد نآ هاگیاج نداد ناشن اب و میهد یم نید و شناد ،تسایس تکرش لکش رد اجنیا رد و ،دنشاب
یاه نید یپآ تراتسا -
هتفای نیعت یبهذم نیا هک مینآرب ام .میزادرپب ،دنا
هطساوب یگدینت مهرد
« داصتقا » هیامرس ماظن تابسانم نتم رد و یجنایم هب رما نیا رگید ینایب هب ،تسا هدش نکمم رازاب( رخأتم یراد
هیامرس ،دازآ لکش لباق )لاربیلوئن یژولوئدیا ،یلام
وخ هک ،تسا هدوب یریگ عورشم زا یدنیآرف هطساوب ،دوخ هبون هب زین د
ناکما یزاس
دنیآرف .هیملع ۀزوح فرط زا ینید تیعورشم و هاگشناد فرط زا یملع تیعورشم ،تلود فرط زا ینوناق تیعورشم ،تسا هدش ریذپ یم رهاظ یجنایم شقن رد اجنیا رد هکنیا رب هولاع قوف یزاس عورشم یم بجوم نینچمه ،دوش
تاذ هک دوش هیامرس
هنوگ نیا هناراد
تیلاعف .دوش هتشاد هاگن هدیشوپ اه
4 . یملع و ینوناق تیعورشم ،هاگشناد و تلود
تکرش زا تیامح نوناق شناد تاسسؤم و اه
یراجت و ناینب یروآون یزاس
خیرات رد تاعارتخا و اه 8
/ 10 / 1387 تیامح هحیلا ناونع اب
تکرش زا شناد یاه یراجت و ناینب
وآون یزاس یر
خیرات رد ارنآ سلجم و دش هئارا یملاسا یاروش سلجم هب تاعارتخا و اه 5
/ 8 / 1389
خیرات رد نوناق نیا ،دیناسر نابهگن یاروش دییات و بیوصت هب 16
/ 9 / 1389 اب داژن یدمحا یاقآ تقو روهمج سیئر یاضما اب 13
هدام
یروانف /نایدوعسم ،یرذابا شناد یاه
هعماج هعلاطم ؛نید و ناینب ملع هزوح تیلاعف یتخانش
... و هی 265
هدام رد .دش غلابا ،ارجا تهج 1
تکرش :تسا هدمآ نینچ نوناق نیا ه
ینواعت ای یصوصخ هسسؤم ای تکرش ناینب شناد تاسسؤم و ا
مه روظنم هب هک تسا دربراک و شرتسگ لماش( یداصتقا و یملع فادها ققحت ،روحم شناد داصتقا هعسوت ،تورث و ملع ییازفا
انف هزوح رد )تامدخ و لااک دیلوت و یحارط لماش( هعسوت و قیقحت جیاتن یزاس یراجت و )یروآون و عارتخا شزرا اب و رترب یاه یرو
یم لیکشت طوبرم یاهرازفا مرن دیلوت رد هژیو هب ناوارف هدوزفا هدام .دوش
4 تکرش نیا طابترا نوناق نیا لصا اب ار اه
44 یساسا نوناق
هدام و 5 نیا یلام نیمأت تکرش هنوگ
هدام رد :تسا هتخاس صخشم ار اه 4
وم ییارادو یداصتقا روما ترازو :تسا هدمآ نینچ تسا فظ
تسایس ءارجا نوناق یاتسار رد ( مراهچ و لهچ لصا یلک یاه
44 هام نمهب بوصم یساسا نوناق ) 1386
زا هام هس فرظ یسمش
هاگتسد هیلک یراکمه اب ،نوناق نیا بیوصت خیرات اروش هب و هیهت ار یتلود یشهوژپ تاسسؤم و زکارم یمامت تسرهف ،یتلود یاه
ظ تسا فظوم اروش .دیامن هئارا هب یراذگاو لباق یتیمکاح ریغ یشهوژپ تاسسؤم و زکارم ،تسرهف نیا تفایرد خیرات زا هام هس فر
ار اهنآ یراذگاو هنیمز هدام نیا رد روکذم نوناق قباطم ییاراد و یداصتقا روما ترازو و هدومن ءاصحا ار ینواعت و یصوصخ شخب .دیامن مهارف هدام ساسارب و 5
کمک روظنم هب :نوناق نیا یروآون یزاس یراجت هب
شناد ندومن یدربراک و یزاسافوکش و تاعارتخا و اه
ای مامت ششخب رایتخا اب تکراشم و نیمضت هنوگره ذخأ نودب تلایهست و هنسحلا ضرق تلایهست و کمک هئارا قیرط زا ینف تکرش هب تکراشم مهس زا یشخب یروآون قودنص ناونع تحت یقودنص ،ناینب شناد تاسسؤم و اه
یاروش هب هتسباو ییافوکش و -
کمک لماش قودنص یلام عبانم .دوش یم سیسأت اروش سیئر رظن ریز و یروانف و تاقیقحت ،مولع یلاع جردنم تارابتعا ،تلود یاه
هیامرس و کمک هنوگره ،هنلااس هجدوب رد تکرش و یقوقح و یقیقح صاخشا یراذگ
یمومع یاهداهن ،عبات و هتسباو یتلود یاه
لودریغ یرادرهش و یت تکرش و اه
یم عبات و هتسباو یاه کناب .دشاب
یم زین اه هدشدای قودنص عوضوم تلایهست عبانم زا یشخب دنناوت
دصرد مین لقادح ،هجدوب هحیلا رد دعب هب موس لاس زا تسا فظوم تلود ،قودنص یلام عبانم نیمأت روظنم هب .دنیامن نیمأت ار ( 5 / 0 خ یمومع هجدوب عبانم زا )%
هدام ساسا رب هک تسا یلاح رد نیا .دریگب رظن رد قودنص نیا هب کمک تهج ار دو 3
نیا ،
تکرش یم فاعم لاس هدزناپ تدم هب یتارداص ضراوع و یناگرزاب دوس ،یکرمگ قوقح،ضراوع ،تایلام تخادرپ زا اه ای مامت و دنشاب
ا اب یروانف و یروآون یریگراک هب ای هضرع ،دیلوت هنیزه زا یشخب رب تدم هاتوک ای تدمدنلب هرهب نودب ای هرهب مک تلایهست ءاطع
یم نیمأت یعرش دوقع قبط تکرش زا تیامح نوناق (.دوش
شناد تاسسؤم و اه یراجت و ناینب
یروآون یزاس )تاعارتخا و اه
نامه یم هظحلام هک روط تکرش دوش
تکرش ناونع هب ناینب شناد یاه یم هتخانش یصوصخ ییاه
طم هک دنوش لصا قبا
44
تکرش نیا هب ار یتلود یشهوژپ تاسسوم هک تسا فظوم تلود ،یساسا نوناق هدومن فظوم ار دوخ نینچمه و هدومن راذگاو اه
تکرش لیبق نیا هنیزه نیمأت یارب ار روشک یمومع هجدوب زا دصرد مین هک تسا هنوگره تخادرپ زا ار اهنآ و ،دهد صاصتخا اه
پ تدم هب ضراوع و تایلام ةنیزه هب ،یصوصخ شخب زا تلود تیامح یایوگ یبوخ هب نیناوق نیا .تسا هدومن فاعم لاس هدزنا
یم هک ،تسا یمومع شخب هنومن ارنآ ناوت
تیامح شقن زا یا تهج مه رایسب أقافتا هک تسناد دازآ رازاب ماظن هب تبسن تلود ةنارگ
لمعلاروتسد اب تسا تیامح هنوگ نیا هکارچ ،یلاربیلوئن یاه
،تسا یصوصخ شخب هب یمومع هجدوب زا یشخب نداد صاصتخا ،یرگ
شخب نایز هب یصوصخ شخب هیامرس شیازفا ینعم هب رگید فرط زا و یمومع شخب ةیامرس شهاک ینعم هب فرط کی زا هک تکرش یراذگاو نینچمه .تسا یمومع تکرش نیا هب یتلود یشهوژپ یاه
دادعت هب یمومع تورث یراذگاو ینعم هب ،اه دارفا زا یکدنا
تکرش ای و دارفا ( هعماج تیفاعم و ،تسا )اه
تکرش نیا یکرمگ و یتایلام یاه تکرش زا تیامح ینعم هب اه
تمیق هب یصوصخ یاه
تیلاعف عون هب هجوت اب نیا رب هولاع .تسا یمومع شخب زا تیامح شهاک تکرش فادها و اه
یم راکشآ ناینب شناد یاه نیا هک دوش
نیناوق لیبق یم ناشن یوراه دیوید هک روطنامه .تسا یلام یراد هیامرس ةبلغ و شریذپ ،تیامح ینعم هب یتلود
اهنت هیامرس ،دهد
نف ةنیمز رد زایتما هب یبایتسد ناهاوخ هک تسین و هدوبن یلماع هخاش ،تسا یروآ
ریگرد أقیمع و هراومه تلود هاگتسد فلتخم یاه
هدوب هلأسم نیا و تلود یراکمه .دنا
شخب یروآون و تسا هدوب هدرتسگ رایسب شهوژپ ةعسوت ةنیمز رد یصوصخ یاه تروص یاه
-
هتفرگ یب یایازم یمومع ۀزوح رد هویش یارب یرامش
،یوراه(تسا هتشاد هیامرس درکراک یاه 1394
: 133 - 134 بیوصت اجنیا رد .)
یم ریوصت هب یبوخ هب ار قوف یراکمه ،تلود فرط زا قوف نیناوق انت و دشک
یم راکشآ ارنآ رد دوجوم ضق کی زا هک یضقانت .دزاس
،تسا رازاب رد تلود تلاخد مدع ناهاوخ ،دازآ رازاب هناسفا یترابع هب ای و رازاب یئرمان تسد یعازتنا و موهوم موهفم هب دانتسا اب فرط ،تسا )یلام یاه تیامح عاونا و نیناوق عضو رد لاثم( تلود شقن ناهاوخ رگید یفرط زا اما ماظن نیا درکلمع فلتخم لاکشا هب هک
لاس یداصتقا نارحب زراب ةنومن (.دنک تیامح ارنآ و لیهست ار 2008
.)
هار دهاش ،قوف دنور ةمادا و تازاوم هب هاگشناد رد ینیرفآراک هتشر سیسأت و یزدنا
(نارهت 1386 رد هتشر نیا ةعسوت ،) 10
شیارگ
(دشرا یسانشراک عطقم رد 1381
- 1391 هار ،) ( یرتکد عطقم یزادنا 1391
( یگنهرف ینیرفآراک شیارگ سیسأت نینچمه و ) 1391
)
:تسا هدش هراشا لیبق نیا زا یدراوم هب صاخ وط هب یگنهرف ینیرفآ راک شیارگو ماع روط هب هتشر نیا فادها یفرعم رد .میتسه د راشتنا و دیلوت ،روشک بوصم زادنا مشچ هب یبایتسد و رادیاپ هعسوت هب کمک
،ینیرفآراک گنهرف یزاس هنیداهن ،ینیرفآراک یموب شنا
تراهم بسک تصرف صیخشت ییاناوت ،گنهرف ۀزوح رد یعامتجا یزاس هکبش یاه
هصرع رد هوقلاب تاناکما و اه و تامدخ ی
،...و یگنهرف یاهلااک شون نیا هب همه زا شیب ینیرفآ راک هتشر صوصخ رد قوف بلاطم زا هک هچنآ تفگ ناوتب دیاش
یم طوبرم رات -
ییاناوت هک تسا یناصصختم تیبرت شیارگ نیا فده هک تسا هدمآ شیارگ نیا فیرعت رد .تسا یگنهرف ینیرفآ راک شیارگ دوش تصرف قیفلت تیزم و یداصتقا یاه
شیارگ نآ یپ زا و ینیرفآراک هتشر ندمآ دوجوب اب .دنشاب هتشاد ار روشک یگنهرف و یرنه یاه
مز ،یگنهرف ینیرفآراک هنی
نیدب .دش مهارف تیریدم و داصتقا ۀزوح زا رتارف هب ،یهاگشناد هتشر نیا فادها و درکیور یریگراکب یاه
تصرف قیفلت فده هک ینعم تیزم و یداصتقا یاه
یم شناد زا هک یتیعورشم و هناوتشپ اب یگنهرف و یرنه یاه زوجم ،تفرگ
هعومجم رگید یارب ار گنهرف زا دمآرد بسک هداهن و اه
یم گنهرف یلوتم ار دوخ هک ییا .تخاس مهارف دنتسناد
ینید گنهرف و نید یلصا نایلوتم هباثم هب و هیملع هزوح یگدنیامن هب نید داهن نایم نیا رد هب ار هدمآ دوجوب هنیمز ،یبهذم–
هن رما نیا .دومن ییاسانش دمآرد بسک لاح نیع رد و ینید گنهرف و بهذم شرتسگ یارب یتصرف ناونع هعاشا فده اب اهنت
تکرش فادها تهج رد ،لاغتشا شیازفا و روشک داصتقا هب کمک فده اب هکلب ،دوب بسانتم رهاظ هب ینید گنهرف ناینب شناد یاه
نامه .تشاد ار مزلا یگنهامه زین نیا مزلا یملع تیعورشم و ینوناق زوجم هک تسا یلاح رد نیا ،دش ناونع زین رتشیپ هک روط
هنوگ
تیلاعف تکرش زا تیامح نوناق قیرط زا رتشیپ اه هاگشناد رد ینیرفآراک هتشر سیسأت و ناینب شناد یاه
نیا زا .دوب هدش مهارف اه
هبلط و همیلع هزوح تیلاعف و لابقتسا دهاش هظحل نیا رد ام هک تسور تیلاعف لیبق نیا هب ،اه
ناونع تحت ینیرفآراک حلاطصا هب یاه
لاق رد و یملاسا ینیرفآراک پآ تراتسا ب
ینید یاه راکتشپ و تیقلاخ ،دادعتسا ساسا رب اهنآ تیقفوم أتیهام هک ،میتسه یبهذم –
یم فیرعت )تکرش ای ( درف .دوش
تکرش نآ یپ زا و ینیرفآراک هب یشخب تیعورشم رد ینعی ،اجنیا رد مهم هتکن ،یپآ تراتسا یاه
« کرتشم رما راکنا »
،تسا
زنوج لپمک رد کرتشم هبنج هس1
یم ناشن ار زورما دیلوت یم لصاح کرتشم رما زا دیلوت :دهد
کرتشم و دوش یم ماجنا کرتشم ،دوش
یم دیلوت ار دنک
(Jones,2012:650)
یم للادتسا وا ، هک دنک
دیلوت شزرا زا تیکلام بلس ای تیکلام بلس زا تسا ترابع ینیرفآراک
ن و هیامرس نایرج رد دوخ ندرک دراو ،کرتشم روط هب هدش یوری
راک هنوگ هب ،هکبش نآ رد دوخ هاگیاج کیتامتسیس راکنا سپس و یا
یم اعدا هک قلخ ار نآ شدوخ صخش دوش
تسا هدرک
، نیا اب ،تسا هدوب شنیرفآ ناکم و عبنم یاراد شتکرش ای صخش هکنیا ای و
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. C, Jones
یروانف /نایدوعسم ،یرذابا شناد یاه
هعماج هعلاطم ؛نید و ناینب ملع هزوح تیلاعف یتخانش
... و هی 267
هعماج و نیرفآراک ،راک هک یا
جا دیلوت مزلا خیرات ،دراد داقتعا ینیرفآراک ةناسفا هب نآ اب نامزمهو ینیرفآراک رب مدقم هک ،یعمج یعامت
یم راکنا ، ار تسا دننک
(ibid,2012:649)
. نامه رما نیا یم ناشن زنوج لپمک هک روط
مدرم زا کرتشم رما تیکلام بلس هبرجنم دهد
یم تیلاعف لیبق نیا نتفای تیعورشم اب اجنیا رد هک ،دوش اس عورشم ،شناد و نوناق هطساوب ،یلام یاه
و نید ۀزوح هب و،دش یز
ینید تابسانم -
.دش دراو زین یبهذم
5 . )نید ییارگایند ( نید رد یلام ۀیحور تیعورشم
هزوح ریدم هام رذآ رد مق ناتسا یروآ نف و ملع کراپ زا دیدزاب رد روشک هیملع یاه
1391 یم نینچ رتسب یروانف و ملع کراپ : دیوگ
نک مهارف ار بلاط ینیرفآراک و تیقلاخ .د
شلات و توارط هب هیملع هزوحدیاب هکنیارب دیکات اب یرهشوب ینیسح للها تیآ ناناوج یاه
و دنک مهارف ار بلاط ینیرفآراک و تیقلاخ رتسب دناوت یم یناسنا مولع دشر زکرم دوجو :تفگ ،دراذگب مارتحا هبلط زکرم دیابن هزوح
یناسنا مولع هزوح رد یروآون و تیقلاخ جیورت رد ار دشر (روهمج سیئر یروانف و یملع نواعم ، دنور نیمه همادا رد.دراذگب اهنت
هام تشهبیدا رد مق رهش هب رفس رد )یراتس انروس رتکد 1395
هزوح یراکمه :تفگ نینچ دیلقت عجارم اب رادید و تنواعم و هیملع یاه
و مهارف ار روشک یملع حطس اقترا یارب بسانم رتسب یروهمج سیئر یروانف و یملع یراجت هار
یم راومه ار یناسنا مولع یزاس .دنک
)مق ناتسا یروآ نفو ملع کراپ یمسر هاگبو ( هراشا اب دیلقت ماظع عجارم زا یناگیاپلگ یفاص للها تیآ اب رادید رد نینچمه ییافوکش و یروآون قودنص یانما تئیه سیئر بیان
ا دشر یاتسار رد ناگبخن یلم داینب و یملع تنواعم شلات هب یراجت ،ناینب شناد داصتق
شرورپ و یلخاد تلاوصحم یزاس
نیا هک دنشابن یتفن داصتقا هب هتسباو ات میهد شرورپ یروط ار دوخ نایوجشناد و ناناوج میفظوم زورما :تفگ روشک رترب یاهدادعتسا هار لیلاد زا یکی ،مهم هدزیس یاهداتس یزادنا
.تسا هدوب یروانف و یملع تنواعم رد هناگ رد
یروانف و یملع نواعم ،رفس نیا همادا
یراجت هب هجوت موزل هب هراشا اب هیملاعلا یفطصملا هعماج سیئر یفارعا للها تیآ اب رادید رد یروهمج سیئر مولع هزوح رد یزاس
یزاب بابسا دیلوت رد لاثم تسا یمهم عوضوم نیا مینک ذوفن یناسنا مولع رد میناوتب روطچ هکنیا :درک نایب یناسنا نکاما تاغوس ،
و تایبدا شرتسگ ،یترایز هدیسرن بولطم هطقن هب زونه .…
هعماج و یملع تنواعم ،دوزفا و مینک تیلاعف نیا زا شیب دیاب و میا
یم ،یفطصملا نفو ملع کراپ یمسر هاگبو (.میسرب یبولطم جیاتن هب و دنشاب هتشاد مه اب یبوخ یراکمه یناسنا مولع هزوح رد دنناوت
تسا یروآ (.)مق نا تاقلام ،شهوژپ نیا رد هیملع هزوح فیرعت هب هجوت اب یتنس دیلقت عجارم اب یسایس ناریدم یاهرادید لیبق زا ییاه
تهج رد دیاب ار
« تلود شلات »
یارب
« نداد هولج عورشم »
تیلاعف هنوگ نیا نامه ،هکیلاح رد ،تفرگ رظن رد اه
نیا ،دش رکذ هک روط
تیلاعف ذ ،بلاط یداصتقا یاه لی
« هیملع هزوح دیدج راتخاس »
و ، ماعروط هب
« هزوح تیریدم زکرم هیملع یاه
» ،صاخ روط هب
یم تروص .).دریگ
تراتسا درگزیم :انکیا زا لقن هب نینچمه پآ
نیب هاگشیامن رد ،ینآرق یاه و دشر زکرم یوس زا میرک نآرق یللملا
یروانف ییافوکش باتش ریدم .دش رازگرب ینآرق رنه و اه
دنهد یم نینچ ینآرق یگنهرف ه تراتسا ام :دیوگ
یم ینآرق ار یپآ هک میناد
یم رجنم ینید یاهرواب جیورت و تیوقت ،داجیا هب امیقتسم هک دهد هئارا یتمدخ ای هدرک دیلوت یلوصحم شناد هب ام :درک دیکأت وا .دوش
تراتسا پآ میراد زاین ینآرق ینید یاه دوجو ناریا رد هنافسأتم هک یرما ،
ینغ میرک نآرق هک یلاح رد ،درادن باذج و نیرت
باتک نیرت
هزوح رد هدافتسا یارب
تراتسا رد شناد دیلوت پآ
)انکیا هاگبو(.تسا اه
تیلاعف هنوگنیا ینید تیعورشم بسک یارب شلات یبوخ هب قوف رابخا و عیاقو ینید مهم داهن نیا رظن بلج و هیملع هزوح زا ،اه
ةجیتن.دهد یم ناشن ار یم ار اهدیدزاب و اهرادید نیا
ینیرفآراک گنهرف لیبق زا یتارابع ندش هتخاس و اهرظن راهظا رد ناوت ،
یگنهرف پآ تراتسا ،یملاسا راک و بسک،نیرفآراک بلاط،یگبلط ریسم رد ینیرفآراک ،یملاسا پآ تراتسا ،یوزوح پآ تراتسا ،
