Manuscript Type: Research Paper Online ISSN: 2423-6268 DOI: 10.22059/jtcp.2022.345021.670330
The Exploration of the Process of Urban Area Development From Four Perspectives: The Case Study of Qazvin Urban
Area
Elham Abassi Verki1, Roqaye Godarzvand Chegini2
1. PhD Holder, Faculty of Earth Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran 2. MSc., Faculty ofHumanities, University of Guilan, Rasht, Iran
(Received: July 2, 2022; Accepted: October 30, 2022)
Abstract
The purpose of this study was examining the course of development of Qazvin urban area in order to optimize the decisions of related authorities to enhance sustainable spatial efficiency and exploitation.
Through a meta-analysis, four urban area perspectives were extracted, including natural-cultural, administrative-political, functional, and communicative. This was then followed by a theoretical conclusion. GIS spatial statistics were used for the analysis purposes. The results indicated the presence of only the physical and political perspective. The administrative-political perspective of urban area (as the only formal area) and functional urban area (only in an informal manner) were identified as the urban perspectives of Qazvin. The investigation of the natural-cultural perspective of Qazvin urban area led to the identification of southern Alborz area, which based on water resources approximately conforms to the political borders of Qazvin province. Due to its use as a crossroads, this area does not have cultural coherence, and its closeness to the political capital of Iran has made its environmental conditions critical and has changed the role of this area. To solve these problems, it is suggested that first an ecological planning is done as the basis of spatial planning and development decisions. Moreover, due to the cultural inconsistency of Qazvin area, it is suggested to adopt creation of identity through regional governance. Moreover, the economic areas resulting from functionally connected areas should be enhanced and directed in the light of the ecological conditions of the area.
Although the application of neo-regionalism viewpoint at transnational level is not possible due to the specific political conditions of Iran, its application in regional and local levels seems to be unavoidable in order to reduce ecologic crisis (water resources) and enhance identity creation in Qazvin urban area.
Keywords
Natural-cultural urban region, basic and real den, administrative-political urban region, functional urban region, communication urban region new-regionalism.
Corresponding Author, Email: [email protected]
یواکاو دنیارف
نیوکت ةقطنم
یرهش راهچ
:مشچ دنا زا
( دروم :هعلاطم ةقطنم
یرهش نیوزق
)
ماهلا یسابع
1یکرو
،
هیقر دنوزردوگ ینیگچ
2
1 .
،یرتکد دکشناد ة مولع
،نیمز هاگشناد دیهش
،یتشهب
،نارهت ناریا
2 . نشراک سا
،دشرا دکشناد ة مولع یناسنا ، هاگشناد
،نلایگ
،تشر ناریا
خیرات(
:تفایرد 11 / 04 / 1401 ـ خیرات :شریذپ 08 / 08 / 1401 )
دیکچ ه
فده زا نیا قیقحت یسررب ریس نیوکت قطنم ة یرهش نیوزق ـب روـظنم ـنیهب رـک ند ایییـصت ووـسم ن یارـب اـقترا ی ییاراـک و
هرهب یرادرب رادیاپ ییاضف دوب . زا رظن شور یسانش
، ب کیک لیلحتارف
، راهچ مشچ دنا زا یعیبط ـ
،یگنهرف یرادا ـ ،یـسایس یدرـکلیع
، و
یطابترا قطنم ة یرهش جارختسا و عیج یدنب یرظن .دش یارب یزجت لیلحتو زین زا رامآ ییاضف هدافتساGis
دش . تفای اه یکاح زا دوـجو
شرگن
ًافرص یدبلاک و یسایس .دوب مشچ دنا زا یرادا ـ یسایس قطنم ة یرهش اهنت(
قطنم ة )ییسر و قطنم ة یرهش یدرکلیع ( ب مغر دوجو
ب روص )ییسرریغ ب ناونع قطانم یرهش ییاسانش هدش قطنم ة نیوزق دنا . رد یسررب ـشچ م دـنا زا یـعیبط ـ یـگنهرف ـقطنم ة یرهـش
،نیوزق قطنم ة زربلا یبونج ییاسانش دش . ا نی قطنم ب تلع تیعقوم یهارراهچ زا اجسنا م یگنهرف رادروخرب تسین و رواجم اـب زـکرم
یسایس روشک ثعاب ینارحب ندش ایح یتسیز نآ و ییغت ر شقن قطنم هدش .تسا جیاتن ناشن داد ادتبا دـیاب ـمانرب زـیر ی کـیژولوکا ـ
روحم ب ةلزنم انبم ی ایییصت مانرب زیر ی و عسوت ة ییاضف روص دریگ و اب جوت ب مدع ماجسنا هرف یـگن ـقطنم ة نیوزـق مادـقا ـب
تیوه یشخب زا قیرط ریکح ییاو قطنم یا .دوش سپس دیاب قطانم یداصتقا هدمآرب زا قطانم مه دنویپ یدرکلیع ار اب جوت ـب یارـش
کیژولوکا قطنم تیوقت و تهج یهد رک د.
چرگا تسبراک شرگن قطنمون ییارگ رد حطس یلمارف انب رـب یارـش اـخ یـسایس نارـیا
کما نا ریذپ
،تسین تسبراک نآ رد حطس قطنم یا و یلحم ب روظنم شهاک نارحب یکیژولوکا عباـنم(
)بآ و تـیوه یـشخب ـب ـقطنم ة
یرهش نیوزق یرما بانتجا ریذپان هولج یم دنک .
دیلک ناگژاو
مانک یداینب و
،یعقاو قطنم ة یرهش یرادا ـ
،یسایس قطنم ة یرهش
،یطابترا قطنم ة یرهش یعیبط ـ گنهرف
،ی قطنم ة یرهش ،یدرـکلیع
قطنمون ییارگ .
ةمانایار
ةدنسیون :لوئسم [email protected]
حفص تا 677 - 651 )یشهوژپ(
http://jtcp.ut.ac.ir
همدقم موهفم مشچ دنا زا هب یانعم راگزاس ندرک دنیارف یاه یعیبط ـ
،یگنهرف یداصتقا
، و یسایس یارب ـلخ
کی ورملق دیدج تسا (
Steiner 2011
).
روهظ مشچ دنا یاهزا عونتم طاـنم یرهـش ـتم أ رث زا دـیدجت
راتخاس دنیارف اه رد دیلوت اضف هدوب تسا ؛ نانچ ک ه بلغ ة ره کی زا دنیارف اه ثعاب روـلبت مـشچ دـنا زا
یصاخ یم وش د (
Lefebvre 1974; Harvey 2000
.) هعلاطم و تخانش قطنم ة رهش ی هب روط مسر ی دعب
زا هد ة 1950 زا اهروشک ی هعسوت ی هتفا
، ظن ی ر ناتسلگنا و
ا رم ی اك
، زاغآ دش حرط.
یاه قطنم ة رهـش ی اـب
فده هجوت هب دشر و عسوت ة اضف یی
،اهرهش ب روظنم ه ا ی داج لداعت ب ی ن ود رتماراپ عمج ی ت و لاعف ـی ت
رد
،اضف دروم هجوت رارق دنتفرگ ( ناورداد 1382 : 11 .) قطنم ة یرهش یط نیوكت دوخ مشچ دـنا یاهزا
یعونتم زا
،مرف دنیارف
، دركلمع
، و نایرج اه ار نورد دوخ هبرجت هدرک تسا هک رولبت ییاـضف و وـلب
یدركلمع دوخ
ار رد ش ره ـ هقطنم اه هتفای سا ت (
Davoodi & brook 2020; Ravetz 2020
).
رد نینچ
هنیمز
،یا دنیارف یاه
« یگنهرف
»،
« یعیبط
»،
« یداصتقا
»،
و
« یسایس
» هن ادج و هن شوشغم دنا
؛ هكلب نورد
مشچ دنا یاهزا قطنم ة یرهش رد مه هدینت هدش دنا و اب ظفح تیوه یخیرات لقتسم دوخ ب ةلزنم ه کـی
لک جسنا ما هتفای رد قطنم ة یرهش دومن ادیپ درک ه ا .دن
رد لاح رضاح کرد تیهام یقیقح طانم رهش ـ روحم رد ناریا و نینچمه یتاقتلا ندوب یاهوگلا
یرهش ـ هقطنم یا یعوضوم تسا
هک رد ود صرع ة یملع و یلمع همانرب زیر نا یرهش و هقطنم یا ار هـب
روط
ّدج ی اب دوخ ریگرد هدرک تسا رد.
نیمه طابترا یسررب ریس نیوـكت ـقطنم ة یرهـش یـم دـناوت
شرگن یتسرد یارب همانرب زیر
،نا تـسایس رااـگ نا
، و ناریدـم یرهـش و هـقطنم یا مهارـف دـنک اـت زا
لكش یریگ و عسوت ة مشچ دنا یاهزا راجنهبان اهرهش و طانم روشک یریگولج .دننک
رد نیا نایم قطنم ة یرهش نیوزق یاراد تـیعقوم یدرـبهار
رد ـس حط روـشک تـسا . تـیعقوم
ییایفارغج نیا
هقطنم اب یریگرارق یور
یكی زا هكبش یاه یلـصا و لاـعف یطاـبترا و
لـمح لـقنو
روشک روحم(
یتیزنارت ناریا ـ
،)اپورا مه یراوج اب تـختیاپ یـسایس
،روـشک دوـجو هـشوخ یاـه
،یتعنص تیلباق یاه وقلاب ة
،یزرواشک یسرتسد
هب یورین راک بسانم
، و ...
یكی ا ز بطق یاه مهم و
زراب تسیز و تیلاعف رد روشک بوسحم یم
دوش نیسدنهم(
رواشم شیامآ و عـسوت ة زرـبلا 1387 :
3 .) نكیل رد لاح رضاح قطنم ة یرهش وزـق ی ن راـچد شلاـچ ییاـه نوـچ مدـع لداـعت رد ـیزوت
تیعمج و تیلاعف یسابع(
و ناراكمه 1397
ب و فلا ؛
ییاباب و ناراكمه 1395
: 43 ؛ دـمحاروپ و
ناراكمه 1394
: 59 ؛ ولنانیا 1390 : 26 ؛ یمروـش و
یردـب رـف 1385 : 40
،) یربارباـن یاـه
،ییاـضف
یگتخیسگ و
فلاتا
،اضف راشف هـب تـیفرظ هـصرع یاـه یكییوـلوکا دودـحم
، و مدـع هـجوت هـب
مه یدنویپ و یدنبزرم یاه یدركلمع و
هب بت نآ لوفغم ندنام كبش ة نایرج اه رد نامزاـس ییاـضف
دوجوم تسا ک ه نیا تیعضو یرادیاپان
هعسوت و مدع ییاراک هرهب یرادرب زا اضف رد نهپ ة هـقطنم یا
نیوزق ار بجوم هدش .تسا
فادها و س ؤ تلاا شهوژپ
تخانش دنیارف نیوكت قطنم ة یرهش و یواکاو نآ رب ساسا راهچ مشچ دنا زا عوـضوم یدـیلک
نـیا
شهوژپ .تسا رد همادا
، نیا شهوژپ هب لابند خساپ هب نیا س ؤ لا تسا هک اب هجوت هب یـگژیو اـه و
م ؤ هفل یاه ره مشچ دنا زا قطنم ة یرهش ایآ قطنم ة یرهش نیوزق زا نیا ریس نیوكت تیعبت یـم دـنک
ات نونک قطنم ة یرهش نیوزق مادک کی زا مشچ دنا اهزا ار هب دوخ هدید تسا
نیشیپ ة شهوژپ
رد دنیارف نیوكت قطنم ة یرهش هب طانم یهرگ ـ یطابترا یوگلا ییاضف رهش ـ هقطنم ززاـح تـیمها
.تسا نیا وگلا هب وحن رثؤم ی رتسب یبولطم یارب لیلحت هدیدپ اه رد سایقم طانم هب رامش یم دـیآ
(
Turok 2009
) و رد نیا طابترا یوگلا ییاضف رهش ـ هقطنم هک شیـپ زا نـیا هـب ةـباثم یدـنیآرب زا
یمع نیرت دنیارف یاه یداـصتقا ـ
یـسایس یـقلت یـم ،دـش رد زاـغآ نرـق تـسیب مـكیو
، هـب ةـلزنم
بولطم نیرت دحاو همانرب زیر ی ییاضف و لیلحت اه و تسایس رااگ ی یاـه ییاـضف ـب ه رامـش تـفر
(
Wren 2009
).
1راپ رد یشهوژپ اب
ناونع
« مشچ دنا اهزا ی رهش ـ هقطنم
» رد لاس 2005
، لكش رهـش ـ
هقطنم ار اب رد رظن نتفرگ راتخاس هقطنم یا و لماعت ب ی ن قطنم ه یا نآ درک یسررب .
نیـنچمه یو
رد
لاس 2015 یشهوژپ اب
ناونع
« رهش و هقطنم هب دننام داضت رد نامزاس ییاضف » داد ماجنا هـک
فدـه
نآ ییاسانش توافت
یاه مهم نیب رهش و هقطنم زا رظن هویش یاه یهدنامزاـس ییاـضف
زا هـس رـظنم
دوب :
،لوا ةسیاقم رهش درفنم و قطنم ة درفنم هب ةلزنم جوم تیدو یاـه لقتـسم
؛ مود
، نتفرـگ رـظن رد
1. Parr
رهش رد هطبار اب هقطنم یا هک رد نآ رارق دراد
؛ موس
، هجوت هب متسیس اهرهش رد هـسیاقم اـب متـسیس
طانم . یدوواد و1
کورب ( 2020 ) یشهوژپ اب
ناونع
« مسجت رهش ـ هقطنم و تسایس رـییغت ساـیقم »
ماجنا دنداد هک اب كت ی ه رب هقطنم ا ی ندش رهش رد گنا ناتـسل للدتـسا ـم
ی دـنک یمـسجت اـمتم
ی ز زا
رهش ـ طانم هب ةلزنم اهاضف ی داصتقا ی و روحمرهش زا
رط ی ود لكـش داـع ی هدـش :تـسا ی ـك ی
قطنم ی ندرک عقوم ـی ت قم ی ـسا ی ا ـی ن ت مـسج و د ی رـگ ی عت یـی ن اـهزرم ی اـضف یی .نآ انوـسكید و
شناراكمه (
2020 ) مان اب یشهوژپ
« مسجت ددجم آ ی هدن : آی دن ه ن رگ ی و مشچ ا دـن زا ـرهش ـ هـقطنم رد
رصع تموكح هدنکارپ
» ماجنا دنداد نآ رد و موهفم
گنوگچ ی لماكت قطنم ة رهش ی ار یسررب دندرک
و تلاؤس ی ار ارب ی شقن آ ی دن ة رهش ی
، زا هلمج مشچ دـنا زا و آ ی دـن ه رـگن ی
، حرـطم دـندرک . زـتوار
2
( 2020 ) یباتک اب ناونع رهش ةقطنم ـ 2020 : همانرب زیر ی هچراپكی یارب
یحم ط تسیز رادیاپ تـشون
نآ رد و هب لیلحت رهش ـ قطنم ة رتسچنم و تخادرپ مشچ
دنا یزا زا دنیآ ة یرهش رادـیاپ ار زا ـیرط
تیریدم کیژتارتسا چراپكی
ة لک رهش ـ هقطنم هزارا رک د . رد لودـج 1 تاـعلاطم یـلخاد
رد زوـح ة
هقطنم و رهش ـ هقطنم یروآدرگ هدش
تسا .
لودج 1 . شهوزپ ةنیشیپ یاه
یلخاد
ع ناون هدنسیون
لاس شور جیاتن
ش ره ـ هقطنم هب باثم ة طسب
تفاب ة رهش لیلد ی
ناراكمه و 1398
ای ن عون شناوخ زا رهش ـ هقطنم هب لابند ةزارا ضوت ی ح ی رابرد ة
گتسسگ ی و هكت هكت ندش رهش و شک ی هد ندش رهش هب فارطا رد
نارود خا ی ر امرس ی ه راد ی تسا و نآ ار رد داعبا داهن ی و راتخاس ی و
گیوس
ِی نآ یم ر س نا د .
نییعت ةدودحم ییاضف
رهش ـ هقطنم یارب
ک لا ن رهش نارهت و یحاون
شنوماریپ فیرش
اگداز ن و
یحتف هنازرف 1395
لیلحت یقیبطت ک
لا ن رهش نارهت و یحاون شفارطا ناشن ةدنهد یاپدر لمع ك یدر
ک لا ن یرهش نارهت هدمآرب زا ج نایر یاه هنازور و یگتفه ینتبم رب طنم
یاضف ی رتارف زا میسقت یدنب اه و م ح تیدود یاه
،یدبلاک یسایس
، و
یرادا تسا .
تیهام ییاضف
نیمزرس یاه روحمرهش رد
همانرب زیر ی هقطنم یا راهچ ؛
دیدپ ة ییاضف اب یهاگن رب
ک لا ن رهش نارهت یوسوم
و یحتف هنازرف لیلحت 1395
یقیبطت هس موهفم قطنم ة ک لا ن
،یرهش رهش ـ هقطنم
، و قطنم ة رهش ی یدركلمع
رد سایقم یاه ینوگانوگ زا اضف یارب یحاون فارطا ک لا ن رهش نارهت
،
هب ةباثم میهافم لباق
،لوبق فیرعت ریاپ و هنیهب یزاس یم دنوش .
1. Davoudi 2. Ravetz
ینابم یرظن
زا لاس 1900 ات 1940 یناركفتم دراواـه(
، 1
یـبمارکربا
، 2
سدـگ )3
هـک کرد یرتـشیب زا
یاـهوگلا
ییاضف روحمرهش دنتشاد
هب یردت دنتفایرد همانرب زیر ی یرهش رثؤم همانرب زیر ی رد سایقم گرزب رت
زا سایقم یرهش تسا ـ ینعی سایقم رهش و طیحم ییاتسور نوماریپ
نآ اـی یـتح ساـیقم نیدـنچ
رهش هک هتسد یا زا یاهرهش مه
دنویپ و طیحم ییاتسور نیب
نآ اه ار لیكشت یم دـهد (
Hall 2005:
)55
ـ و موهفم هقطنم هک شیپ ا ز نیا یدنیآرب زا یمع نیرـت دـنیارف یاه یداـصتقا ـ
یـسایس یـقلت
یم دش (
Wren 2009
) لكش اه و شقن یاه یعونتم هب دوـخ هـتفرگ تـسا و رد هرود یاـه فـلتخم
زکرم همانرب زیر ی یاه فلتخم هدوب تسا . رد نیا طابترا لودج لیلحتارف هیرظن
نازادرپ هتـسجرب رد
زوح ة میاداراپ ییاضف رد یفارغج ا هزارا هدش .تسا رب نیا ساسا زا اـحل یخیراـت ـقطنم
ة یرهـش
راهچ مشچ دنا زا ار هب دوخ هدید تسا لودج(
2 .)
لودج 2 . لیلحتارف هیرظن نازادرپ
هیرظن نازادرپ هیرظن
موهفم مشچ
دنا زا
نیوراد و لزتار ( 1882 ) ؛ لکاه
( 1879 )؛
لهک ( 1841 )
هیتساب ( 1980 ) ؛ یروی ( 1952 )
سدگ ( 1920 )؛
مام دروف ( 1938 ) ؛ زوراب
( 1923 ) ؛ رواس ( 1928 )
گنارتسا ( 1970 ) ؛ یلید ( 1989
، 1993
،
1973 ) ؛ نمیرف و لوک ( 1973 ) جوم
لوا ربج یطیحم
جوم مود ییولوکا یگنهرف
جوم موس عسوت ة رادیاپ بلغ
ة طیحم رب ناسنا
لماعت ناسنا و طیحم
بلغ ة ناسنا رب طیحم و هب رطخ
نداتفا طیحم تسیز
یعیبطــ یگنهرف
نتنه ( 2001 ) ؛ ولراب ( 1991 ) ؛
چیواس ( 2000 ) جوم
لوا عسوت ة یكیزیف و
ییادززکرمت زا
یاهرهش گرزب
جوم مود هقطنم ییارگ ( هد ة
1950 ـ 1960 ) شرگن
یتنس یتیریدم لاب(
هب
)نییاپ یگریچ رب قرفت یسایس
هچراپكی(
)یزاس
شرگن نییاپ هب لاب )یقفا(
یراداـیسایس
1. Howard 2. Abercrombie 3. Geddes
ا ةماد لودج 2 . لیلحتارف هیرظن نازادرپ
هیرظن نازادرپ هیرظن
موهفم مشچ
دنا زا
ننوت ( 1829 )
ربو ( 1909 )
رلاتسیرک ( 1933 )
شول ( 1944 )
یلروچ ( 1962 ) یرظن
ة ناكم یزرواشک
ناكم یزکرم یتعنص
یرظن ة ناكم یزکرم
یرظن ة ناكم یمومع
دركیور یمتسیس ( ماظن راو ) هلسلس
بتارم نوماریپزکرم
دیکأت رب شخب یاه یداصتقا
یزرواشک
، تعنص
، و
تامدخ
یدركلمع
نمدیرف و سلاگاد ( 1926 )
و نلر ( 2007 )
زلتساک ( 1989 )
نتب ( 1995 )
رجسل ( 2006 )
ولپاک ( 2000 ) ؛ رتسورف
( 2001 )
ینگاماک و نلاس ( 1993 )
رولیت ناراكمه و (
2010 )
انوسكید و ناراكمه ( 2020 ) ةكبش
هقطنم ا ی
جوم موس هقطنمون ارگ یی ( هد ة 1970 ات
)نونک هقطنم دنب ی یاه هنازور
یاضف نایرج اه
تلاماعت مه ییازفا د ر راتخاس هكبش
طاقن ینوناک رد ماظن هكبش یا
راتفر یتکراشم رد ماظن هكبش یا
هلسلس بتارم رد راتخاس هكبش یا
متسیس یاه هناگود رد راتخاس هكبش یا
یرظن ة یتکراشم
یرظن ة یطابترا
رهش ـ هقطنم ییارگ یناهج
ندش رد ةمه داعبا
بلاقنا IT
شرگن یتکراشم
یطابترا
مشچ دنا زا یعیبط ـ یگنهرف
نیتسخن مشچ دنا زا قطنم ة یرهش دنویپ یقیمع اب تیعقاو یاـه ییاـیفارغج و
یـگنهرف نیمزرـس
اـه
.دراد نیا مشچ دنا زا اب شرگن یاه ربج
،یطیحم ییولوکا یگنهرف
، و عسوت ة رادیاپ مه ناوخ تـسا .
ا لوص نیداینب و دنزاس ة نیا مشچ دنا زا قوم و
،رقم ناسنا
، و طباور یكییولوکا نایم
نآ تـساه هـک
رد تیاهن لداعت و یرادیاپ تسا . نیا مشچ دنا زا زا ود هبنج تیمها دراد : بنج ة لوا دـلوت رهـش رد
رتسب یعیبط دوخ تیوه(
لقتسم )یخیرات ای
هـب یتراـبع شـقن یخیراـت تـعیبط
رد لكـش یرـیگ
كس هاگتنو تساه هک زا شرگن یایفارغج یرهش
یتنس و یمیهافم نوچ
قوم و رقم (
Bastie 1980;
George 1952
،) بآ اوهو (
Huntington 1915
،)
،تعسو
،لكش درکراک
، و ییولوفروم هرـهب
هـتفرگ
تسا ییوكش(
1389
؛) ةبنج مود ترورض هجوت
هب دعب تـسیز یـطیحم رد
ظـفح تاـیح و اـقب ی
هاگتنوكس یاه
یناسنا رد طقم ینونک .تسا لحرم ة رااگ زا ربج یطیحم هب عسوت ة رادیاپ هب ةلیـسو
دركیور ییولوکا یگنهرف
اب موهفم لماعت ناسنا و طیحم اب شبرچ شقن ناسنا دـنهددیون ة
ـشیدنا ة
ناصیرح ة دشر دودحمان رد
ناج طیحم هدوب .تسا مادا ة نیا دنور هب زارا ة یرظن ة عـسوت ة رادـیاپ رد
رخاوا نرق متسیب
، اب فده ظفح طیحم تسیز ، رجنم ش د زا.
نیا ور تـشگزاب هـب
ناـمرآ یاهرهـش
کییولوکا ـ
روحم اب یتاحلاصا نوچ
رهش
1زبس
، موب
2رهش
، ییارگرهشون
، 3
و ...
اب داعبا یلحم رب یاپ ة
تلادع
،یعامتجا تاواسم
یسایس
، و طنم یكییولوکا هارمه
تسا (
Harvey 2000
.) رد ناریا دنس
یدبلاک یلم اب ظفح یاهزرم یسایس رـه ،ناتـسا دـیکأت رـب لـصا ترواـجم یـكیزیف
زـکارم هـن(
،)یدركلمع دوجو
ینوگمه یعیبط
( زج ء ـی ک ـضوح ة خبآ ـی ز )دنـشاب و ،یـگنهرف دوـجو
لداـعت
تحاسم و عمج ی ت ره کی زا طانم نلاک یا نار ار هب هَد قطنم ة نلاک یـعیبط میـسقت هدرـک ؛تـسا
دننام قطنم ة یعیبط زربلا یبونج هک لماش طاقن یرهش
،نانمس
،نارهت
،نیوزق مـق
، و ناـجنز تـسا
زکرم(
تاعلاطم و
تاقیقحت یزاسرهش
و یرامعم ناریا 1378 .)
مشچ دنا زا قطنم ة یرهش یسایس ـ یرادا
مشچ دنا زا یسایس ـ یرادا زا نامز لكش یریگ یاهرهش یمیدق
ات زورما اـب لاكـشا فـلتخم دروـم
هجوت رارق هتفرگ .تسا رد نیا مشچ دنا زا طانم یرهش یلجت و رولبت یربارباـن رد
طـباور تردـق
تسا . ماظن یسایس طانم یرهش زا یرط راتخاس و یاهداهن یتیریدم
یارب دـشر و عـسوت ة نآ اـه
مادقا هب همانرب زیر ی یم .دنک دیاش ییادتبا نیرت شلات یاه راتخاس یسایس ـ یتیریدـم یارـب
هـلومرف
ندرک طباور رتارف زا رهش هتخاس هدش رد رخاوا نرق 19 .دوـب یماـگنه هـک
دـشر یرـس یاهرهـش
ا اكیرم بجوم هب شلاچ شک ندی اهزرم و میهافم یمیدـق رهـش دـش (
Neuman 2009; Parr 2015,
2007; Ache 2000; Healey 2009
) رد نامه ادتبا اب شلاچ
ّدج ی قرفت یسایس هارمه دوب . هب روظنم
1. green city 2. eco-city 3. new urbanism
یگریچ رب قرفت یسایس زا هد ة 1950 ـ 1960 میاداراپ هچراپكی
1یزاس اب ناونع هقطنم ییارگ حرطم2
ش د . رود ة دعب زا هد ة 1980 هک هب رود ة هقطنم ییارگ
3نیون فورعم تـسا اـب داـجیا یاهراکوزاـس
یراكمه هقطنم
یا نیب شخب یصوصخ و
یمومع و رد یتکارش عونتم اب شخب
،تراجت تـموكح
،
و هورگ یاه تاعامتجا یـلحم
ثـعاب لـماكت نـیا مـشچ دـنا زا دـش (
Heton 2001; Miller 2002;
Barlow 1991; Savitch & Vogel 2002a, 2002b
ف .) دـنیار هدـشدای رد یاهروـشک هعـسوت
هـتفای و
یتعنص حرطم هدش تسا . اما رد ییاهروشک اب
داصتقا یسایس یتنار
، دننام
،ناریا اـب رـبج یتیریدـم
شرگن(
لاب هب )نییاپ و هدیدان نتفرگ یاهدنویپ یدركلمع
و ـیلاع هـقطنم یا هـب دوـخ تیمـسر
یم دهد و ب ه تروص قرفت یسایس دومن ادیپ یم .دنک زا نیا رظنم تیریدـم یرهـش
هـب ةـلزنم کـی
حطس لقتسم زا تلود هتخانش هدش .تسین تنس یاه نیرید و زکرمت یاهدـمآرد راـشرس
یـتفن رد
تسد تلود یزکرم بجوم طلست شخب یـتلود رد ةـمه هزوـح یاـه یلـصا هـعماج ،یداـصتقا(
،یعامتجا
،یرادا یسایس
، )یگنهرف هدش
و رادا ة یلحم اهرهش ار زین ـب ر ساـسا درـكیور و
شنـیب
« تیمکاح یرهش
» زا لاب انب هداهن و رف نام یاه یتلود رد نادقف
« ییاورمكح یرهش
» و شرگن یاـه
رادمدنورهش یاضف
یتیریدم اهرهش ار تحت لرتنک یتلود هدروآرد و اـب فیعـضت ةزوـح
یموـمع
تاراكتبا و
یـسب باـنم یـلحم ار شهاـک هداد تـسا یفارـص(
و یـمیظع 1389
: 10 ) د.
ر ـقاو
تامیسقت
،ناتسا
،ناتسرهش
،شخب
،ناتسهد رهش
، و اتسور رب آ دنی نینچ یشرگن تسا لكش(
1 .)
لکش 1 . قطنم ة رهش ی س ی سا ی ـ رادا ی م(
ذخأ : ون ناگدنسی )
1. consolidation 2. regionalism 3. new regionalism
مشچ دنا زا قطنم ة یرهش یدرکلمع
1
قطنم ة یرهش یدركلمع هدمآرب
زا دنیارف یداصتقا تعنص
ـ روحم و صخشم ة لصا ی اهروشک ی ـص تعن ی
رد نرق متسیب ( تسا
Bourdeau-Lepage 2002
) هک رد تن ی ةج نآ رجنم هب زکرمت لاعف ـی ت ،اـه عمج ـی
،ت
اهدركلمع
، و بطق ی ندش اـضف یی هدـش تـسا ( تـسدربز 1384
، لـقن زا
Gaussier et al. 2003, 253
)
.
تیهام یدركلمع نیا
مشچ دنا زا زا یقلات هس شرگن مهم رد هیرظن یاه یناكم موـهفم2
یـم ی .دـبا نـیا
هیرظن اه لدم داصتقا نیمز نو
3ننوت ( راثآ زکرم رب )نوماریپ و نینچمه بوچراچ یداهنـشیپ
رلاتـسیرک
و
4شول ( راثآ نوماریپ رب )زکرم یارب ناكم یاه یزکرم ( تسا
van den Berg et al. 1982; Cheshire &
Hay 1989; Hall & Hay 1980; Klaassen et al. 1981
.) رب آ دنی نیا هس هیرظن یحان ة یداصتقا یدركلمع
رد یاپورا یبرغ ؛تسا هچرگ اهدعب نیا موهفم رد اپورا هب قطنم ة یرهش یدرـكلمع رـییغت
ماـن .داد رد
هعلاطم یا زا طانم یرهش شش روشک ییاپورا
، هک لنورب ( 2002 ) ماجنا اد د
، نآ هدودحم اـی یرادرهـش
ءزج قطنم ة یرهش یدركلمع بوسحم
هدش تسا هک لقادح 10 دصرد یورین لغاش نآ یارب راـک هـب
رهش ای نلاک رهش یزکرم رفس یم .دننک هبساحم رب نیا انبم ةرتسگ نیا تـیوه ییاـضف دـیدج ار رایـسب
یسو یم دزاس (
Organization for Economic Co-operation and Development 2012
.) شزرا یرـظن
یعقاو نیا موهفم رد ییاناوت نآ یارب هتسجرب نتخاس یپ یاهدنو نیب یحان ة یرهش هتخاس هدـش و ورـملق
ینوماریپ تسا (
Parr 2007: 383
.) نییعت ورملق قطنم ة یرهش یدركلمع رب
بسح یاهرفس یگنوآ نیـب
یحاون ینوكسم و
ناكم یاه یزکرم تروص یم دریگ (
Hutchinson 2009: 510
.)
لکش 2 . قطنم ة رهش ی درکلمع ی م(
ذخأ : ون ی ناگدنس )
1. functional urban region 2. location theory
3. Land-economics model of Von Thunen 4. Framework proposed by Christaller and Losch
مشچ دنا ا ز قطنم ة یرهش یطابترا رهش(1
ـ )هقطنم
دركیور همانرب زیر ی یطابترا زا هد ة 1990 ب ةلزنم ه دركیور بلاغ د ر یاضف همانرب زـیر ی یرهـش و
هقطنم یا ب ه رامش یم دیآ (
Pose 2008
).
رظن ةی شنک طابترا ی رباه ساـم بوچراـچ ماـهلا
شـخب ود
هیرظن دش : فلا ) رظن ةی همانرب یزیر طابترا
2ی هک ص ترو دـنب ی لوا ةـی نآ ار ناـج رتـسروف رد
لاـس
1989 رد باتک همانرب یزیر رد ههجاوم اب
3تردق درـک هـزارا و
رد راـثآ دـعب ی و ی لـماكت تـفای
(
Forester 1989
و ) ب ) رظن ةی همانرب یزیر نتبم ی رب یراكمه هک4
تروص دنب ی نآ ار ستپ ی ه یل ی رد
لاس 1997 رد باتک ی هب نامه مان هزارا رک د . زا نیا ور رظن ةی همانرب یزـیر طاـبترا ی اـب حرـط كبـش ة
نایرج اه رد حوطس فلتخم یلحم ات یناهج (
Castano 2000: 242-238
) دنهددیون ة
یمیهافم نوـچ
گرم لصاوف
، 5
نایاپ ایفارغج ،6
و داصتقا یب
7نزو ( تسا
Pose 2008
) ای هچنآ لزونام زلتساک یاضف8
نایرج
9اه ( نایرج
،مدرم تاعلاطا
، اهلاک ) دیمان (
Hall 2009
).
زا یوس رـگید رظن ةـی هـمانرب یزـیر
نتبم ی رب رشت ی ک عاسم ی یلیه یپ رد نآ تسا هک اب هلـصاف نتفرـگ زا شرـگن یاـه هـنایارگدرخ و
ناروابدرف ة ههد یاه نیشیپ هب یوس شرگن یاه عامتجا ـ روحم دـنک تـکرح هـک
تـسا تراـبع زا
دنیارف یاه نییاپ هب لاب اب دیکأت رب سایقم یلحم رد همانرب زیر ی یدبع(
و شناد روپ 1388 : 446 .)
نیاربانب قطنم ة یرهش یطابترا هب هكبـش یا زا تاـطابترا مـهرد
دـینت ة یـقفا و یدوـمع قلاـطا
یم دوش هک یاهزرم هب تدش مهبم و یریغتم دراد و لصاح دیدجت راتخاس یسایس ـ یداصتقا تـسا
(
Amin & Thrift 2002; Amin 2002; Massey 2005; Graham & Healey 1999; Macleod &
Jones Healey 2004, 2007, 2009; Marston & Jones 2005
.) زا نیا ور رد دـنیارف لـماكت ـقطنم ة
یرهش هب طانم
،یهرگ رد بلاق رهش ـ هقطنم اه
، شیادـیپ موـهفم
هـقطنمون یـیارگ ززاـح10
تـیمها
تسا هقطنمون.
ییارگ اب داجیا یاهراکوزاس یراكمه
هقطنم یا نایم ةمه نارگیزاب و
یذ ناعفن یلحم
1. relational urban region
2. communicative theory of planning 3. Planning in the Face of Power 4. collaborative planning theory 5. death of distance
6. end of geography 7. weightless economy 8. Manuel Castells 9. space of flows 10. neo-regionalism
ثعاب مه ییازفا و1
یسب بانم یـلحم یـم دوـش (
Reggiani & Rietveld 2010: 1; Meijers 2007:
247; Batten 1995: 319
؛) هب یوحن هک رتسب یبسانم یارب ییاورمكح بولطم
هدـیدپ یاـه ییاـضف
رد سایقم طانم هب رامش یم دیآ (
Turok 2009
.)
اب هجوت هب فیرعت و یگژیو یاـه راـهچ مـشچ دـنا زا رد ثـحابم یناـهج
یرهـش و هـقطنم یا
م ؤ هفل جرد یاه لودج رد هدش
3 لصف زیمم عاونا طانم یرهش .تسا
لکش 3 . قطنم ة یرهش یطابترا م(
ذخأ : ون ی ناگدنس )
ودج ل 3 . م ؤ هفل یاه ینیوکت مشچ دنا یاهزا قطنم ة یرهش
مشچ دنا زا میهافم
وگلا ی یاضف ی
دیدناک صخاش
یاه شجنس
مشچ دنا زا یعیبط ـ
یگنهرف قوم
و
،رقم
،ناسنا تلاماعت
نیب ناسنا و طیحم
، ماجسنا
یگنهرف قطنم
ة کییولوکا لیلحت روحم
یاه یكییولوکا تیوه
هقطنم یا
مشچ دنا زا یسایس ـ
یرادا هلسلس
بتارم یتیریدم ناتسا
لیلحت راتخاس ی ـ یداهن
مشچ دنا زا یدركلمع ر
یاپد یداصتقا اهرهش هقطنم
یرهش یدركلمع یوگلا
نایرج رفس
،هنازور نایرج لاک
مشچ دنا زا یطابترا یاضف
نایرج
،اه ییاورمكح
هقطنم
،یا هقطنمون ییارگ رهش
ـ هقطنم یسب
بانم
،یلحم تباقر
،یریاپ ماظن
هكبش یا
1. synergy
هدودحم و
ورملق دروم هعلاطم
اب هجوت هب هكنیا قطنم ة یرهش رد رع ص ة تسایس و لمع سایقم صخشم و
یلقتسم درادن رد همادا
رب ساسا نایرج یاه یگنوآ نازور ة رفس و لاک مادقا هب یواکاو زرـم ـقطنم ة یرهـش نیوزـق ـش د .
روآدای یم دوش تاعلاطا یلماعت
رفس هنازور و لاک بطنم رب یاهزرم یـسایس ناتـسا کلاـم لـمع
هدوب .تسا نامه روط هک لكش 4 ناشن یم دهد ورملق قطنم ة یرهش نیوزق بطنم رب هس ناتـسرهش
نیوزق و زربلا و کیبآ و تیزکرم قطنم
ة یرهش اب رهش نیوزق زکرم(
)ناتسا تسا و طاـقن یرهـش
،دنولا
،هیدمحم
،هیلابقا
،ناتسدیب هیفیرش
، و دابآدومحم نوماریپ
نآ رارق .دنراد یگدیـشک یاـهورملق
نیا هدودحم هب تمس نارهت
ًلاماک دوهشم تسا هک زا تاـطابترا و
لـیامت هعـسوت رد نـیا تمـس
دراد تیاكح .
هب احل یسرتسد
، قطنم ة یرهش نیوزق اب یرـیگرارق رـب
رودـیرک یـتیزنارت
نارـهت ـ
زیربت نیرتهب یسرتسد ار
رد حطس ناتسا تساراد هک بجوم تیوقت تـیزکرم نـیا
هدودـحم هدـش
تسا . روآدای یم دوش اب یسررب ورملق ییاضف دانسا ارف یتسد ناتسا نیوزق صخـشم ـش
د دودـحم ة
ییاسانش هدش رد شهوژپ رضاح بطنم رب یاهزرم عومجم ة یرهش نیوزق تسا هـک زا نـیا ثـیح
لباق هجوت تسا .
لکش 4 . دودحم ة قطنم ة یرهش نیوزق ( أم :ذخ یسابع و ناراکمه 1397 )
شور و رازبا قیقحت
رد شهوژپ رضاح رد شخب ینابم یرظن زا شور لحت لی هداد یاه هیوناث )یدانسا(
هدافتسا .دـش رد
شخب تخانش و لیلحت تیعضو دوجوم قطنم ة یرهـش ،نیوزـق شور لـیلحت هداد یاـه هـیوناث و
شور یشیامیپ هب
روط مه نامز تفر راک هب .
اب هجوت هب
،تیهام شهوژپ رضاح یداـینب ـ یدربراـک
تسا و رد ود حطس یلیلحت و هعسوت یا هب یسررب ریس نیوكت قطنم ة یرهش و راـهچ مـشچ دـنا زا
ینتبم رب نآ هتخادرپ .تسا نچمه ی ن رد سررب ی مشچ دنا یاهزا ـقطنم ة یرهـش یـلیلحتارف زا
نوـتم
طبترم اب ملع
،ییولوکا هفسلف
یاه یطیحم
، و بتاكم ییایفارغج تروص
تفرگ . سپس هـب حیرـشت
ره کی زا مشچ دنا اهزا هتخادرپ .دش وحن ة یروآدرگ تاعلاطا
هب تروـص پ یـشیامی و
زـین ـعلاطم ة
هناخباتک یا دانسا و کرادم وب د . یارب هیزجت لیلحتو زا رامآ ییاضف رد مرن رازفا هدافتساGis
.دـش رد
تیاهن یارب نییبت قطنم ة یرهـش زا شور قحت ـی ـعلاطم ة یدروـم هدافتـسا دـش هـک ز ی ـعومجمر ة
شور یاه ک ی ف ی تسا لوسرک(
1391 : 107 .) قطنم ة یرهش نیوزق ب ةلزنم ه م علاط ة یدروـم رد
رـظن
هتفرگ .دش یجورخ لیلحت
اه ب ه تروص هشقن رد مرن رازفا هزاراGis
یم .دوش
لودج 4 . هفلؤم
،اه صخاش اه
، و شور یاه یرامآ هب هتفرراک رد شهوژپ
مشچ دنا زا صخاش
هجنس یاه لیلحت هداد
اه
مشچ دنا زا یعیبط ـ
یگنهرف لیلحت
نادیم یكییولوکا مانک
یداینب هقطنم
ب یدن یاه یعیبط
مانک یعقاو بانم
بآ ینیمزریز و بآ یحطس
قوم و رقم یگژیو
یاه یعیبط
مشچ دنا زا یسایس ـ
یرادا حوطس
یتیریدم ماظن
تامیسقت یسایس یسررب
راتخاس یداهن ـ یتیریدم
مشچ دنا زا یدركلمع یحاون
رازاب راک کرتشم نایرج
یاه یگنوآ عونت
اسو ی ل لمح لقنو یمومع
مشچ دنا زا یطابترا یاضف
نایرج اه
دوجو طباور هكبش یا
تباقر یریاپ نایرج
،هیامرس تاعلاطا
هقطنمون اه هداد
یاه هیامرس و تاعلاطا
