4433
УДК 343.211.4
СОТТЫЛЫҒЫ БАР ЙЕЛДЕРДІ ЫҒЫН ОРҒАУДЫ ЗЕКТІ М СЕЛЕЛЕРІ
С леймен Та шолпан уанды ызы [email protected]
Л.Н.Г а а Е У За а 3
Н -С а , а а а
– . . ., А а Э.А.
а а а а а а .
О а а а б , а а , а
а а а а а а а а ба а а а .Е
б а а а, а а а а а ба а , а а
а а а а б
а а а а б а , а а а
б б а .Б а а а а
3 а а а - а а
. А а а а ?! Е б а а , а а а
, а а а а
а а а - а а а, б а
а ? а а 40-50 а
а а б а ба а , Т а а а а а б б
а а а а а ба? Ж . К
а
а .Ха а а а а а а . Да а
а а б а а а а
б «ба а, а а » б а ба а а а а?А а а а а
а а , а , а б а
б а а а а а ба а. а
, б а а а б ба а а а а б .Н б а
ба а а ба а а а а – а
? А а а а а а . а а, а
а -
а а . О а а а а а . Т а а
а а а а , а а . а а,
а а а б а а а а
а а ба а
[1].
Т а б б а а
а а а а .Т а а 22 б б а . Б
ба а ба а а б а а , а а а а а ,
а а б а а , а а а а б а а
4434
ба . Б а , а а а а а а д а еде е ге
б . А е е е е е е е б г г а да е д . С а а а а е де А а б Жа а
а да да а а е д . да а а ,
ба а а а Пе а а а а 4 еде ге .
Ке е еде д б ад , е е е де ге е ге де
Пе а а ба а е , е е е е де бе е е ге
е ед . Пе а , а а е а е е :
С е де а а е ба а а а д да б д . а а а ба а е б а а ба а , а а а а а е ба а а а
е а а , ба а а е е е , да а е
а е е де б д . С да е а а а а а де е а ед , а е е да а да а .Н е е е еде а а де б ад . А да
е а - а а е . Еге да а а аб а а
б ба а а е бе ед . Ада е е е де де б е е е а а де а а е а а е е е б ге, еде а е де а а а а а е е еде ад . Б а а а а а а
а а а ве а д а а а а да б е е е е
.За а Ба ева, а а а Ре б а да ба а а
дег :
– Б ба да д е а а . А а а ба е е де а д еге а а а д е е . Б а б а а а б е
е а а д . С д а ба а а а а да е а а а
а е де а а да а а е е . А е де ге а а а е е д а да де д а а а . Себеб ба а е ада да а бе де , аге е де а а е е де е де ге
е .Б б еде 100-ге ада , ба б а д а а а ада да е де а д , е де а а е а ад . Я ,
е дег е . О ге де е а а
а е [2,3].
а а а да 79 е е е е ба , а а да е а а а
е а а е а . е еге д ада е е ге
де . Б а , а а а е де д ба е а а а бе е , ба а а а а е б е да а д б а ед де
а . е де бе де е е де ед , а д
ба е а д ба а а а а е а ед .
О да а да да , а а е де ге ба а де ба
б е де а а а . Жа ба е де
а а а , а да ге е а а да ада а а е де де е де ед .С д а да а д б а а е де б , а д а а
а д а да да да б а а да
.Жа а е а да д е бе е а а а е е
а д е а е е е. Ада а д а да е бе е
а а а а , е ба г е а е аб абад ,
4435
материалд морал д м тажд тар н ана аттанд рад . ж м арас нда олард бой нда м рге, е бекке, адам а, за д рметтеуге д р с к з арас ал птасад . К пш л кпен б рге нд р ст к м ндеттерд ор ндау а аралас п, м рден з ор ндар н табу а т р сад . леуметт к бей мделу мазм н турал м селеге жауап беру ш н е уел м ндай бей мделуд не ажет бар деген м селен ан тап алу м з керек. Бас бостанд нан ай ру т р ндег лм ст жазан м н н алат н болса , ол адамд о амнан алша тат п, онс з да р кеткен адамн м р не тай а та ба бас андай да сал п, м рге деген к з арас н згерт п, белг л б р шектеулер мен бей мс зд кке бастайт н белг л . Ос нда шектеулерд атар на ту ан-ту стар ж не отбас мен ар м- ат наст тар лу ана емес, т пт м сал дебиет пен нерден, б л м мен л мнан хабардар бол п, он одан р стету, е бек ж мдар нда адамдармен араласуд ж не бас а да рекеттерд н тижес нде келет н о амда рухани байл тар мен байлан су м мк нд ктер н де жат зу а болад . д летс з, жаз с з к йзел ске ш ратат н б л с рет нде к р нет н бас бостанд нан ай ру жазас соттал ан йелд о амнан алша тат п, жа дай н и ндата т сет н с зс з. Соттал ан йелд жа мс з суб ективт жай-к й мен к йзел с к птеген жа дайда олард орта а деген сен мс з к з арас мен, за-кег мен, ру мен со а ж лам н, бейшара к йге т сем н деген ор н ш сез м мен, ал з н ж б рлеген адам жазаланбайд деген ойлармен к р н п, б л н п т рад . Ос ан орай, д рек л к пен шектен ш уш л , о ан-ло жасауш л бас бостанд н ай ру ор ндар нда там р на балта шау п, м лдем ртат н м селеге айнал ал ашан.Бас бостанд нан ай ру ор ндар нда т м жо ар психологи л шиел н стер, нем жанжал туд рат н себептер, адамгерш л к асиетт б з лу си т к р н стермен б рге соттал андард т рм ст жа дайлар н нашарл , басс з кеткен т рт п пен т рш л к, б реуд б реуден ор псескену ос н б р те олайс з жа дай ту зад . Айнал с н нем неб р б з м незд адамдар орша ан соттал ан йел з не- з келе алмай, не стер н б лмей, алда болаша н болжай алмайт ндай к лс з к йге т сед . М ндай жайд б р бас бостанд нан ай ру ор ндар нда б р ана ж н ст , неб р б з л ан, шектен ш ан адамдард б р жерге шо рлану салдар нан пайда болад .Бас бостанд нан ай ру ор ндар нда т рм ст жа дай а келет н болса , ол те шектеул , ж та , к йк т рл кт , жабай , д рек , б р с збен айт анда бас а хал т т рш л гмен сал ст р анда т м кер кеткен.
Б л к б несе сотал андард тама танд ру а, емдеуге, тазал н стау а жа дайд жо т мен, с ресе йел зат на деген жа дайд ойласт р лмау мен, жалп ал анда пайдал спен айнал су а м мк нш л кт ж та д мен к зге р п т рад .
аз рг кезе дег т зеу мекемелер ндег нд р ст к базалард осалд , соттал андард б р н б рдей о амд пайдал е бекпен амтамас з ету м мк нд г н жо т жа дайд к рделенд ре т суде.Шиелен ст , за
4436
туд рат н, айс зд жа дайлард объективт ж не субъективт себептер н жи нт кел п амауда соттал андард арас нда алау зд туд р п, б р-б р не к ш к рсетумен т над . Б р с збен айт анда, соттал андард м р не ажетт материалд факторлард
ана аттанд р лмау психологи л жа мс з рекеттерге кеп со т р п жатад . К ш к рсету, зорл -зомб л жасау ос ндай себептерд салдар нан там р н тере ге жай ан келе с з к р н стерд б р . Ш н м н нде бас бостанд нан ай руд з де к ш к рсету мен зорл - зомб л . М сал а айтат н болса , Алмат да 155/18 мекемес нде зорлан ан кел ншектер б реу ана емес екен. Б ан дей н жазас н теуш Натал Слекишина ос аба т да 4 б рдей т рме зметкер н ж н ст
ат нас а м жб рлеген н м л мдеген. Сол кезде йел ж кт бол п, з ту ан. С йтсек, б л тем р торд ар жа нда б л т шег емес екен.
Б г н о ам белсенд лер тергеу аба т с нда зметкерлерден орл к рген та 2 йел турал айт п берд . Б л ос мекемедег ал птас ан ж йе екен. Тем р торд ар жа нда б л турал б г н о ам белсенд лер мен ор ауш лар м л мдед . Ал арс л б лд ргендерге о а -ло к рсеткен. аз р апаста ж н ст м жб рлеуден кей н ер кс з т рде балал бол ан ек йел белг л [3].
Ос жайтт б лгеннен кей н т рмедег йелдерд таптал п жат ан ан екен не к з м з жеткен ан . йел адам бас бостанд нан ай ру орн нан жазас н теп ш т дел к. Ал енд он одан р алай м р с ру ти с? М ндай сауал т зеу мекемес нен босап ш ан рб р адам а ат ст о а тура келед . Кейб реулер, з бас на з б ле т леп алд , енд не стесе сон стес н, д р с жол а т с п, о ам н лай т азамат болам н десе з б лс н деп з ерк не ж беруге та болмайд . Аса ма з бар м ндай м селеге к з ж мбайл жасау а болмайд . рине онс з да рк м ала к збен арайт н адамн м рден з орн н тез таба ой п, ал пт м р арнас на т се о о айл пен келмейд . Жазас н теп ш ан адамдар ж м с а орналаса алмай, сергелде ге т с п, амалс здан лм ст топ а ен п, солармен б рге жа адан лм с жасайт н ж йттер жи кездесед . Он ш нде йелдерде бар. Ал енд кейб реулер з н ател г н т с не б л п, д р с жол а т с п, адал е бек етк с келед , за д рметтеп, он б збау а т р сад .Не стеу керек? Неге, к мге сенуге болад ? Олард ол нда андай пен м ндет бар? Ал сон ж зеге ас ру ш н к мет пен мемлекет тарап нан андай к мек бар? М ндай адамдард леуметт к бей мделу н андай жолмен ж зеге ас ру а болад ?
атт тол анд рат н м селе ос . Пайдаланыл ан дебиеттер т з м :
1.Qasym.kz а паратт -тан мд портал.19.01.2018 2.Egemen Qazaqstan.ресми сайт
3.Baq.kz сайт 10.08.2016