บทที่ ๒
ในภาพประกอบ ๒.๕. แสดงใหเห็นการกําหนดมาตรการในการอนุรักษ
๑.๔. คุณคาตอคุณภาพชีวิต
ซึ่งการวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอมทางดานสุนทรียภาพ ไดถูกกําหนดไวใน องคประกอบที่ ๔ คุณคาตอคุณภาพชีวิต แตปญหาของการปฏิบัติจริงก็คือ ประเด็นที่
มีการโตแยงอยูเสมอในเรื่องคําจํากัดความ วิธีวิเคราะห และความคิดเห็นของผูไดรับ ผลกระทบ เนื่องจากสาระสําคัญของสุนทรียภาพนั้นไมสามารถใช
๓๕
เครื่องมือตรวจสอบและใหผลการวิเคราะหเชิงปริมาณไดแตกตางจากน้ําเสีย เสียงดัง หรือมลพิษในอากาศ
๓๖
ภาพประกอบ ๒.๕. แสดงตัวอยางการอนุรักษทัศนียภาพเมือง บริเวณเมืองลพบุรี
๓๗
ภาพประกอบ ๒.๖. แสดงตัวอยางการอนุรักษทัศนียภาพเมือง ในตางประเทศ
รองศาสตราจารย ดร.บัณฑิต จุลาสัย ไดทําการวิจัยเรื่อง “การวิเคราะห
ผลกระทบสิ่งแวดลอมดานสุนทรียภาพ” โดยมีวัตถุประสงคเพื่อศึกษารายละเอียด ตั้งแตคําจํากัดความ แนวคิด ตัวอยาง การศึกษา ขั้นตอน และวิธีการที่ใชกันอยูทั้งใน และตางประเทศเพื่อหาขอสรุปที่เหมาะสม (บัณฑิต จุลาสัย ๒๕๔๒: ๒๐๔) ซึ่ง อธิบายไวดังนี้
“การวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอมทางดานสุนทรียภาพ หมายถึง การศึกษา ผลกระทบของกิจกรรมใด ๆ ที่จะสงผลตอทัศนาการ Visual Impact โดยการ คาดการณการเปลี่ยนแปลงทัศนภาพที่จะเกิดขึ้น เพื่อเสนอมาตรการปองกัน หรือแกไข มีวิธีการศึกษาดังนี้ การศึกษารายละเอียดโครงการ ไดแก ที่ตั้ง ขนาด รูปแบบ ฯลฯ สภาพพื้นที่โดยรอบ ๆไดแก ภูมิประเทศ ภูมิทัศน สถานที่สวยงาม หรือสําคัญทางดานศิลปกรรม ธรรมชาติ วัฒนธรรมประเพณี ประวัติศาสตร
ฯลฯ สอง การประเมินผลกระทบในดานทัศนาการ ไดแก การปดบังความ ชัดเจน โอกาสและตําแหนงของทัศนาการ ไดแก ความสัมพันธระหวางโครงการ กับสภาพพื้นที่ ไดแก ความขัดแยงขององคประกอบพื้นฐานศิลปะ ไดแก
รูปทรง เสน สี และผิวสัมผัส การทําลายคุณคาของทัศนียภาพ ฯลฯ สาม การ เสนอแนวทางแกไขและปองกันปญหามลทัศน Visual Pollution”
จากแนวความคิดนี้ ทําใหตระหนักถึงปญหาความชัดเจนทางกฎหมายที่
เกี่ยวกับทัศนียภาพของเมือง และแสดงใหเห็นวาการใชกฎหมายฉบับนี้ สามารถ นํามาประยุกตใชเปนมาตรการหลักดานหนึ่งในการอนุรักษทัศนียภาพของเมืองได
แตจําเปนตองมีการแกไข เพิ่มเติมในดานความชัดเจนมากขึ้น
๓. มาตรการในการอนุรักษแหลงสิ่งแวดลอมทางวัฒนธรรม
เนื้อหาที่อางอิงนี้เปนบทความจากเอกสารประกอบสารสัมนาเชิงปฏิบัติการ เรื่อง “การกําหนดแนวทางการสรางมาตรการและแรงจูงใจในการอนุรักษวัดอรุณรา- -ชวราราม” โดยกองทุนสิ่งแวดลอม มูลนิธิสิ่งแวดลอมไทย ซึ่งมีเนื้อหาโดยสรุปดังนี้
(กองทุนสิ่งแวดลอม ม.ป.ป.)
๓๘
“เครื่องมือและกลยุทธในการดูแลรักษาอาคารและบริเวณที่ควรคาแกการ อนุรักษ แบงไดเปน ๒ ประเภทคือการใชกลไกควบคุม (Control
Mechanism) และการสรางแรงจูงใจ (Incentives Building) ๑. การใชกลไกควบคุม (Control Mechanism)
เปนการใชมาตรการในการอนุรักษโดยการสรางหลักเกณฑขอบังคับ แนวปฏิบัติ และควบคุมแหลงวัฒนธรรมและบริเวณโดยรอบ โดยมีวิธีการ ตาง ๆ ดังนี้
๑.๑. การขึ้นทะเบียน (Listing)
๑.๒. การแบงเขตที่ดินตามประโยชนใชสอย (Zoning) ๒. การสรางแรงจูงใจ (Incentives Building)
เปนการใชมาตรการโดยวิธีที่แตกตางจากการควบคุมสั่งการ โดยเปลี่ยนเปน การสรางแรงจูงใจ ใหผลตอบแทนแลกเปลี่ยน สําหรับกิจกรรมอนุรักษรวมทั้ง การสรางความมีสวนรวมของคนในชุมชน เพื่อใหเกิดจิตสํานึกในการอนุรักษ
ในทองถิ่นของตนเอง ซึ่งประกอบดวยวิธีการตาง ๆ ดังนี้
๒.๑. มาตรการทางการเงิน (Financial Instruments) ๒.๑.๑. ระบบภาษี (Taxation)
๒.๑.๒. การโอนสิทธิ์ในการพัฒนาที่ดินและอาคาร (Transfer of Development Rights)
๒.๒. การยกยองและการใหรางวัล (Recognition and Awards) ๒.๓. การมีสวนรวมของประชาชน (Public Participation) (ดูภาพประกอบ ๒.๑๔.)
๒.๓.๑. การปรึกษาสาธารณะ (Public Consultation) ๒.๓.๒. กลไกระดับรากหญา (Grassroots Mechanisms) ๒.๔. การฝกอบรม (Training Programmes)
๒.๕. การสงเสริมกิจกรรมการอนุรักษและใหการศึกษาแกชุมชน (Promotion and Public Education)
๒.๕.๑. การทําปายอนุสรณ (Commemoration)
๒.๕.๒. การนําเสนอและแปลความหมาย (Presentation and Interpretation)
๒.๕.๓. การใหการศึกษาแกชุมชน (Public Education)”
ในภาพประกอบ ๒.๗. - ๒.๑๔. แสดงตัวอยางจากตางประเทศที่ใช
๓๙
แนวความคิดในการอนุรักษโดยมาตรการและวิธีการตางๆ แนวความคิด เหลานี้เปนวิธีที่นํามาใชกับการอนุรักษพื้นที่ซึ่งมีลักษณะเฉพาะทางวัฒน- -ธรรม การเลือกใชมาตรการที่เหมาะสมกับลักษณะเฉพาะและบริบทของ ชุมชน จึงจะทําใหการอนุรักษเปนผลสําเร็จ วิธีการเหลานี้สวนใหญไดนํา มาใชในประเทศไทยแลวหลายพื้นที่ ในพื้นที่กรุงรัตนโกสินทรเองก็ใช
มาตรการบางสวนนี้ในการอนุรักษ แตก็ยังประสบปญหาอยูซึ่งอาจเปน เพราะการเลือกรูปแบบที่ไมเหมาะสม
๒.๔. นโยบายและกฎหมายที่เกี่ยวของ ๒.๔.๑. โครงการกรุงรัตนโกสินทร