PHAT TRIEN TAY NGHE LAO DONG 6 CHDCND LAO HIEN NAY
NGUYEN THI LY*
Tom tdi: O CHBCND Ldo hicn nay ton tgi hai logi hinh lao dgng: lao dpng phd thdng vd lao dpng chdt lugng cao. Ti le lao dgng phd thong chiim so ddng, trong khi dd, lao dpng chdt lUang cao lgi chiem ti le rdt thdp. Bdi viit bUdc ddu phdn tich vdn de phdt trien lay nghe lao dpng d Ldo thong qua viec khdi qudt cdc chinh sdch phdt triin tay nghi lao dpng vd dita ra mpt so nhdn .xet ca bdn vi tinh hinh tay nghe lao dpng cua Ldo hien nay.
Tic khoa: Tav nghi lao dpng, viec ldm, Ldo.
I. C h i n h s a e h phat trien t a y n g h e lao dpng cf L a o
Trong nhfltig nfim sau ddi mdi, nha't la tfl giai doan 2006 den 2018, he thdng phap luat kinh te d Lao tiep tuc dflde hoan thipn (Luat Ngan hang Doanh nghiep 2018, Luat Ngan hang Qudc gia 2018, Luat Thue 2015. Luat np cdng 2018...). Them vao dd.
Hien phap Lao isua ddi nam 2015) ban hanh ngay 8 122015, Bg luat lao ddng nam 2013, Luat bao hiem xa hdi 2013, Luat Can bd - Vien ehfle 2015, Luat giao due nghe 2014. Luat Cong doan 2017, Luat Quy hoach que quan va nghi nghiep 2018, cac nghi dinh, thdng tfl, quyet dinh, hfldng dan lien quan tdi lao ddng, thi trfldng lao dgng va viee lam da hoan thien khung
phap Iy eho lao ddng phat trien tay nghi, tang cfldng cd hdi viec lam cho ngfldi lao dgng, tao dieu kien eho life Iflpng lao dpng phat trien.
Tai dieu 27, Hien phap Lao nam 2015 quy dinh: "Nha nfldc va xa hdi tap trung phat trien tay n g h i lao ddng, nang eao ki luat lao ddng, khuyen khich nghe nghiep va edng an viec lam eiia nhan dan, bao ve quyen lpi va lpi ich ehinh dang ciia ngfldi lao dgng"'!'. Nghi dinh sd 036/2010/CP ban hanh ngay 22/01/2010 v l xay difng va phat t r i l n tay n g h i lao ddng de ra muc tieu phat trien tay n g h i lao ddng la "nhkra bao dara cho ngfldi lao ddng cd hieu biet, nang life, sfl sang tao, cd tay nghi, ki luat trong lao ddng; ed edng fin viee lam va hieu bie't ' T h S Nizmi'n Thi Ly. Vien nghien cflu Dong N a m A
Nguyen Thj Ly - Phdt trien tay nghe lao ddng d CHDCND Ldo hien i 37
cd ban ve phap luat nhfim dap flng kip thdi yeu cau eiia thi trudng lao dpng va ke' hoach phat trien kinh te - xa hgi theo dinh hudng cdng nghiep va hien dai eiia Dang va Nha nUde"*^'. Trong ke hoach phat trien kinh te - xa hdi qud'e gia 5 nfira lan thfl VIII (2016-2020), Qudc hdi da thd'ng nha't muc tieu chung ciia ke hoaeh phat trien kinh te - xa hdi qud'e gia lan thfl VII nhfim dam bao on dinh chinh t n , an ninh va t r a t tfl xa hdi, tiep tue giai quyd't triet de va'n de ngheo ddi, dfla dat nfldc thoat khdi tinh trang kem phat trie'n vao nam 2020 bang cfich thuc day tang trfldng lien tuc, can bang va ben viing. De dat dupe mue tieu do, Qud'e hpi d l ra eae ke hoach trpng diem ciia qude gia, trong dd ed ke hoaeh phat trien life Ifldng lao ddng.
Chinh sach Phdt triin tay nghi lao dpng dfldc trien khai nhat quan tfl t n m g Udng de'n cac dia phfldng, tren cd sd cac vfin ban v l chii trfldng ciia Dang va chinh sfieh eu the ciia nha nfldc va cd quan cd hen quan trflc tiep la Bd lao ddng va Phue ldi xa hgi.
Dieu 27 Chfldng II Hie'n phap 2015 da quy dinh rd ve viec phat trien tay n g h i lao dpng. Ben eanh viee ban hanh quyet dinh thanh lap cac td chflc trfle tiep phu trach ve Dao tao va phat trie'n nghe nhfl: Cue, Vien nghien eCfu ve phat trie'n tay nghe lao ddng, Nha nfldc da ban h a n h mdt he thd'ng chinh saeh ve dao tao viec lam, thuc day sfl phat trien eiia tay nghe lap dgng, xay dflng eae ehfldng trinh dao tao. Cu the la:
Bg Luat lao dpng 2013 dfldc Qud'c hpi khda VII thdng qua va cd hieu life sau ngay 12/2/2014, tai chfldng II Luat ve Viec phdt triin tay nghe lao dpng; Luat giao due
nghe (sd 42/QH ban hanh 23/12/2013);
Luat giao due (sd 6 2 Q H ngay 16/7/2015):
Quyet dinh sd 3327/2015TJ)-PLXH ciia Bp trfldng bg lao ddng va phue lpi xa hdi ban hanh ngay 16 12/2015 vl to chflc va hoat dgng cua Cue phat trien tay n g h i lao dgng va tira kiera viee lam; Quyet djnh sd 3109/2018/LD-PLXH cda Bg trfldng bg lao ddng va phue ldi xa hdi ban hanh ngay 22/08/2018 v l to chfle va boat dgng eiia Vien phat trien tay nghe Lao dgng Lao - Han Qud'e; Nghi dinh sd 036/2010/CP ban hanh ngay 22/01/2010 ve xay dflng va phat trien tay nghe lao dgng.
Nhin chung, cac chinh sach va quy dinh vl phat trien tay nghe lao ddng cua Lao tap trung vao hai nhdm ed ban: Chinh sdch vi ddo tgo nghe cho lao dpng vd Chinh sdch phdt triin tay nghe lao dpng.
Nhdm Chinh sdch ve ddo tgo nghe cho lao dpng:
Thd nhdt, cac chinh sach quy dinh ve 4 hinh thflc dao tao lao ddng: (i) Gido due kl thugt - nghi trong nhd tritdng vdi tinh chat thudng xuyen, lien tuc va nd'i tiep nhau d cac trung tara, trUdng ki thuat nghi, cao dang ki thuat va vien nghien cifu nghi; (ii) Gmo due kl thugt ~ nghi ngodi nhd triidng: Viec giao due ngoai nha trfldng ed tinh chat va quy each rieng nhfl thdi gian hpc, phfldng phap, va hinh thfle td ehfle td chfle viec day - hpc nhifng viee day va hpc ki thuat - n g h i van ed ngi dung va cac cap hgc nhfl viec hge nghe ben trong nha tnfdng. Trong hinh thfle dao tao nghe ngoai nha trfldng, ngfldi hgc ed the trao doi, thao luan sfl hieu biet, kinh nghiem khdng kem viec dao tao n g h i trong nha tnfdng; (iii) Gido due kl thugt - nghi phdi
38
hgp la sfl phdi hdp gifla hinh thflc giao due nghe trong nha trfldng vdi giao due nghe ngofii nha trudng; va (iv) Gido due ki thugt - nghe dong gdp mpt phdn gifla nhieu to chflc: \'ien nghien cflU, xi nghiep, nha may, cdng ty hdp tfie trong \-iee x.iy difng va nang cao trinh do cho life lUdng lao dgng bfing each ket hpp gifla \ lec hpc Iy thuyet va thue hanh luon tai eae cd sd lam viec.
Tat <:a cac hinh thflc dao tao nghe nay cfin giang day. cap bang theo quy chufin cua Nha nfldc.
Thd hai, cfie chu the tham gia vao ehinh saeh dao tao nghi gdm ed: cac cd quan Dang, nha nflde, chinh quyen eae cap tfl trong fldng de'n dia phfldng i la ed quan lanh dao, chi dao, hUdng dan, td chflc, trien khai thflc hipn ehinh sachi; cac cd sd dao tao nghe nhfl trung tam day nghe \ a tap huan nghe nghiep. trfldng nghe, eao dang nghe, cao dang ki thuat la ehO the trfle tiep trien khai thflc hien chinh sach; gan vdi eae doanh nghiep trong qua trinh thfle hien ehinh saeh (dao tao va giai quye't vide lam sau dao tao). Trong dd, Bd giao due ehiu trach nhiem ehinh trong viee dao tao tay nghe, phe ehuan va thdng bao khda hgc, thdng tin hpe tap, quan ly chuyen mdn dao tao nghi theo he thdng tfl trung fldng den dia phfldng. Tai dilu 10 Luat Giao due nfim 2015 quy dinh: Giao due nghi la mdt trong 4 thanh phfin ciia he thd'ng giao due ehinh quy trong nha trfldng"^'. Ngfldi lao ddng tham gia hpe nghe la chu the chinh, la ddi tfldng trfle tiep tham gia va thu hfldmg ehinh sach dao tao nghi eiia Xlia nfldc. la nhan td quan trpng quye't dinh sfl thanh cdng aia edng tac dao tao n g h i nen trong Luat giao due nghe \ a Luat giao due
cung nhu cac quy dinh thdng tfl deu quy dinh ehi tiet v l trach nhiem thifc hien cae ehinh sach va quyen ban eiia ngfldi hoc.
Xgoai ra con cd cae ehinh sach lien quan ddn gifio vien day n g h i la chii the thmn gia trifc tie'p vao boat ddng dao tao nghe.
Nhdm Chinh sack ri phdt trien tay nghi lao dpng:
Thd nhdt, de ra nhiing tieu chudn ve tay nghe lao dpng. Viee phat trien tay ngbl lao ddng dfldc quy dinh theo 5 ea'p dp:
tay nghi lao dgng cd ban, tay nghe lao ddng cap do 1, cap do 2, ea'p dp 3, va ea'p dp 4. Tieu chuan v l tay n g h i lao dgng theo quy dinh: tieu chuan tay n g h i lao dgng cap Qud'c gia, ea'p Dia phfldng; hoae theo ngfinh nghe, tieu ehuain tay nghe lao dgng cap nhdm nganh nghe. Dieu kien eiia dd'i tflpng phat trie'n tay nghe can: cd nguyen vpng ed n g h i nghiep hoae mudn thay doi cdng vipc mdi; cd tay nghe lao ddng cd ban d mdt cap do nao dd rdi de cd the phat trien nang cao trinh dp; ngfldi se di lao ddng d nUdc ngoai, ngudi mdi vao lam viee tai eae cd sd, t6 chfle lao ddng; cd kinh nghiem lam vi6e thfle te trfldc day mudn sat hach va n h a n giaiy ehflng nhan tay nghe lao dgng. Tilu chuan eua giao vien dao tao tay nghe lao dgng: cd y thflc chinh tri - each mang, ed dao dflc nghe nghiep, yeu nghe, bie't xa giao, gfldng mau vd cd traeh nhiem cao trong cdng vipc.
Thd hai, quy dinh v l each thflc de phat trien tay nghe lao dgng: phdt trien tay nghe lao dgng theo tieu chuan va cap do tay nghi, to chflc sat hach va cap giay ehflng nhan tieu ehuan tay n g h i lao dgng d trung tara va Vien phfit trien tay n g h i lao ddng; tap huan tay nghe cho lao ddng
Nguyen Thi Ly - Phdt trien tay nghe lao ddng d CHDCND Ldo hien i 39 Lao d eae ddn vi ngoai Vien nghien cihi
phat trien tay nghe lao dgng nhfl: trong cae don vi lao dpng hoae nhdm n g h i , tap huan IflU ddng eho eae ed quan phat trien trong hp thd'ng eau true kinh te ciia cae vung, dia phuong.
Thd ba, ehinh saeh dd'i vdi cac dd'i tUdng lien quan de'n edng tac phat trien tay n g h i lao dgng: giao vien dfio tao se dfldc nhan tien Ifldng, gia tri lao ddng va sfl quan tam eiia cfie cap nganh va xa hdi, va dflpe hfldng chinh saeh khfie theo quy dinh ciia phap luat.
Vl ngan saeh ehi tra cho viec phat trien tay nghe lao dgng: Chinh phii sii dung 1,5% thue thu nhap theo Dilu 11 ciia Bp Luat Lao Ddng lara ngan saeh chi tra hang nfim cho chi phi hpc va phu cap cho ngfldi khd khan, ngfldi tan tat, thfldng binh, ngUdi kem phat trien, ngUdi cd nang khieu, eon ehau ciia ngUdi ed cdng vdi nude theo quy dinh cua phap luat; cd sd lao dgng gili ngfldi lao dpng ciia minh di phat trien tay nghe lao dpng thi cho phep sif dung 1%
tien trong kho bac theo dieu 11 ciia Luat lao dgng lam tien bao hiem cho ngudi lao dgng; ngUdi lao ddng khdng nkm trong hai dd'i tuong tren phai tU ehiu traeh nhiem clii tra tien hpc eiia rainh.
Ddi vdi ngudi sii dung lao dpng can cd nghia vu: ngUdi lao dgng sau khi n h a n giay ehflng nhan se dUde n h a n lUdng theo cap bac tay nghe trong giay chitag nhan, khong ngfliig tap huan va phat trien tay nghe lao dgng eho ngUdi lao dgng de ngay eang nang cao nang life cho ngflcfi lao dgng va nang cao nfing sua't lao ddng, ehiu trach nhiem dd'i vcfi lao dpng nfldc ngoai trong cd sd lao ddng ciia rainh, can tao ra nguon quy
bfing khoang l'~f tong sd tien Ifldng ngfldi lao dpng hang nam de xay dflng va phat trien tay nghe lao ddng, neu quy nay khdng dflde sfl dung thi can gfli vao Quy xay dflng \-a phat trien lao ddng cua Bd Lao dgng va Phflc ldi xa hdi.
Ve triin khai ehinh sdch phdt triin tay nghe lao dpng. eae ddn vi trien khai chinh sach phat trien tay nghe cho lao ddng gom mdt so CO quan to chflc nhfl: Cd quan td chfle ciia Nha nfldc; Cd quan to chflc ciia Nha nfldc eflng hdp tac vdi tfl nhan hoae hdp tae vdi nfldc ngodi; Tfl nhan d trong va ngoai nfldc; Cd quan td ehfle xa hdi; cac Quy va hiep hgi khae nhau. Nghi dinh 036/CP quy dinh tai dieu 61: "giao eho Bg Lao ddng va phue ldi xa hdi va Bd giao due la cd quan ehii tri phd'i hpp vdi eae ddn vi ed lien quan to ehfle thflc hien nhara thfle thi cac chinh sach ve phat trien tay nghe lao ddng. Cac bg, cd quan tfldng dUdng cap Bg, cd quan quan li dia phfldng va cd quan to chflc khac nhau tiep nhan va thflc hien'"'". Cung trong nghi dinh nay, tai dilu 8 ed hfldng dan each thflc thi trien khai chinh sach: Bd Lao ddng va phue lpi xa hdi phd'i hdp vdi Bg Giao due va the thao, eae ban nganh cd hen quan, viln nghien cflU trong viec tao cd ehe; td chflc viec hfldng dan, giao due, tap huan nghi nghipp; gdp phan tao cdng an
\'iec lara eho ngUdi lao dgng. Trong dd, Bd giao due chiu trach nhiem ehinh trong viee dao tao, phat trien tay n g h i cho ngfldi lao ddng.
2. ThvCc t r a n g p h a t t r i e n t a y n g h e l a o d g n g of L a o h i e n n a y
Trong nhulig nam gdn day, Chinh phu eua Lao da hdp tac vdi khu vflc tfl nhan cdi
40 cdu Ddni: \iun \. u ' l j ^
thien vd thuc ddy cdc djch vu viec ldm, cung cdp viec ldm, thiic day viec bdo ve ngudi lao dgng vd tdng ciidng quan he cdc ngdnh nghi. Trong nfim 2017, hdn 83.000 thanh nien da thara gia thanh cdng cac khda hpc cai thien ky nfing lao dpng*^'. dac bipt la trong linh vfle ndng nghiep, dich vu.
Bg Lao dgng va Phue ldi xa hdi ehu trpng phat trien nang life va trinh dp eho cdng nhan trong linh vfle ndng nghiep d cae tinh Xayaboun-. Luang Prabang. SavannakJiet vfi Champassak. Xgoai ra, hang nam Bd Lao ddng va Phue Idi xa hdi td ehfle cae cugc thi ky nang quy md qudc gia, qua dd danh gia nang life thifc chat ciia lao ddng Lao.
Cac cupc thi tao ed hgi trao ddi thdng tin \'a thfle hdnh tdi nhat lien quan de'n nganh nghe va dao tao chuyen nghipp. Cae eudc thi cung Ifla chpn cac lao ddng xuat sac tren toan qud'e. Viee ndy giup Ifla chgn ra lao dgng eo nfing life de canh tranh ve ky nfing
lao dong A rim khu vi(c ..\SE.AN vn quoc te.
Cac ky nSng lao dgng se duoc c^ip nhat theo then gian de phii hap vori nhOng thay doi cong nghe va yeu cau ve ky n t o g cua thi tnJcmg lao dong"".
NhS thuc hien tot cac chi'nh sach phat trien tay nghS lao dong, tay nghe va kl nang ciia nguM lao dpng dang dan dUtJc nang Ien, nhcl do thu nhap ciia nguSi lao dgng dugc cai thien. (Xem Bang 1)
Theo so lieu thong ke 2017, thu nhftp binli quan/thang ciia lao dgng tren ca nuSc la 2,481 trieu Kip/thang, vcri mile thu nhap trung binh ciia nam la 2,670 trieu Kip /thang va ciia nB la 2,173 trieu Kip /thang.
Trong do, lao dgng CO trinh d6 dai hgc c6 mufc thu nhap gap hcJn hai lan thu n h a p ciia lao dgng khong CO hgc va'n (3,408 triSu Kip/thang sg vcfi 1,514 trieu Kip/thang)"'.
Xet theg nganh kinh te, thu n h a p binh quan thay dgi ro ret tCr mCfc tha'p nhat la
Bang 1: so liidng lao dgng p h a n theo t h u n h a p h a n g t h a n g Ddn vi: 1000 ngiidi Thu nhap
hdng thdng Diftii 1 tri^u Kip 1 - 1 , 5 trieu Kip 1.5 - 2 trieu Kip 2 - 2.5 tri?u Kip 2.5 - 3 trieu Kip 3 - 3,5 trieu Kip Tren 3,5 trieu Kip Thu n h a p trung binh (tri^u Kipl
Tong 64 137 134 86 39 20 61 2,481
Chung N a m
35 71 82 59 28 U 46 2,670
N U 29 66 52 27 11 5 16 2.173
Thilnh thi Tong
27 75 86 51 2 3 11 38 2,532
N a m 13 37 5 1 34 16 7 27 2,812
Nfl 14 38 35 17 7 4 10 2,109
Nong thon Tong
3 6 62 48 36 16 8 24 2,412
N a m 21 34 3 1 25 12 7 18 2,491 J
N f l 15 2 8 17 11 4 1 5 2,269 Xgiidn: Cue Thdng Ke. Bp Ke hoach ca ddu tU Ldo (2017), Bdo cdo kit qud dieu tra luc
luang lao dpng ldn thd II a Ldo n&m 2017. tr.61.
Ngu\en Tlu L\ Phat trien tay nghe lao ddng d CHDCND Ldo hien nay 41
ciia nganh "ndng, lam, thuy san" (1,666 tripu Kip/thang) den miic cao n h a t la cae ngfinh ddi hdi trinh dp ki thuat, chuyen mdn qua cae bae hpc cao, vdi thu n h a p r a t eao so vdfi thu n h a p trung binh eua ngfldi lao ddng binh thfldng: Nganh eiia ehuyen gia, khoa hge vfi chuyen mdn: 8,561 trieu Kip/thfing, nganh khai thac khoang san:
5,534 trieu Kip/thang. Mgt so' nganh cd thu nhap kha {khoang hdn 3 trieu Kip/thang) gom: nganh xay difng: 3,773 trieu Kip/thang; nganh cung cap dien, ga, hdi nflde, dieu hda khdng khi: 3,082 trieu
Kip/thang"^'. Viec tra edng lao dgng va thu nhap hang thang eho ngfldi lao dpng cua cae nganh ddi hdi trinh do cao la ket qua cua eae chinh sach flu dai danh eho nguon nhan life chat Ifldng cao.
Mae du thu nhap ciia ngfldi lao dgng dflpe eai thien nhifng trinh do hge van va ki nang lam viec ciia lao ddng Lao hien nay van edn ban ehe. Nguon nhan life kem phat trien ban che viec md r^ng kinh doanh va nfing suat. Life lUpng lao dgng ed trinh do va trinh do hpc va'n khdng d^y du dfldc xae dinh la mdt ban che chinh dd'i vdi
Bang 2: Trinh d^ ciia lao dpng c6 vi#c lam cf Lao nfim 2017
B§c hpc
Khong di hoc Dudi b^c tieu hoc
Tot nghiep tieu hoc Trung hoc co s6
Trung hoc PT So cap Nghe Trung cd'p nghe Cao dang Nghe Dai hoc va Sau
DH CHDCND Lao
Chung Chung
9,3 33,0 20,4 13,8 3,2 1,9 5,3 7,1 6,1
100,0 N a m
6,3 31,3 21,9 14,9 3,4 2,3 5,6 7,4 6,9
100.0 Nfl 12,7 34,8 18,7 12,6 3,0 1,4 4,8 6,7 5,2
100,0
Thanh thi Chung
4,2 23,6 20,4 16,6 3,7 2,4 7,1 10,7 11,3
100,0 N a m
2,7 20,8 20,5 17,8 4,1 2,9 7,3 11,1 12,9
100,0 Nfl 5,8 26,7 20,2 15,4 3,3 1,9 6,9 10,4
9.5 100,
0
Ndng thon Chung
13,4 40,4 20,4 11,6 2,8 1,4 3,8 4,1 2,0
100,0 N a m
9,1 39,3 22,9 12,7 2,9 1,8 4,3 4,6 2,3
100.0 Nfl 18,6 41,6 17,5 10,3 2,7 0,9 3,2 3,6 1,6
100,0 Nguon: Cue Thdng Ke, Bp Ki hogch va dau tU Lao (2017), Bdo cdo kit qud dieu tra lUc
lugng lao dpng ldn thd II d Lao nam 2
42
n e e kinh doanh. Chat lugng tong thd eua life Ifldng lao dpng va ty le hoan thanh cua sinh vien trong giao due trung hpc phd thdng. giao due dai hpc can dflde cai thien de dap flng nhu cau thi trfldng lao ddng<9l.
(Xem Bang 2)
Nam 2017, trong tdng sd hdn 1.758 trieu lao dgng dang lam riec cua ca nfldc, ehi ed gan 20,Vi sd lao ddng ed trinh do hgc van cao. da dflde dao tao tfl sd cap nghe trd Ien den sau Dai hpc. Hien ca nflde cd 79.9'7 so ngfldi dang lam viec cd trinh dp hpe van thap va khdng cd hpe van. Theo do, trinh dp hpe van eiia lao ddng d Lao rat tha'p.
Gan mpt nifa lao ddng cf Lao cd viec Vara khdng cd trinh dp hgc van tieu hgc (42,3'^'^);
34,2'f dan sd eo vipc lam dfi hoan thfinh giao due tieu hpc va trung hpe ed sd. Chi trfl hai bac trinh do giao due tha'p nha't, eang d cac bac hgc eao thi nam gidi cd the manh ve trinh do hgc van hdn nfl gidi: Tdt nghiep tieu hgc Nam i21.9M so vdi Nfl il8.7''fi;
Trung hpc cd sd Nam (14,9^) so vdi Nfl 112 .(•)'•;) ; Trung hpc pho thong Nam (3.4'^) so vdi Kfl 13.0C(): So cap Nghe Nam (2.3^() so vdi Nfl (1.4'ri. Tnmg cap nghe Xam (5,6^c) so vdi Xfl i4,S^»; Cao dang Xghe Nam i7.4'>) so vdi Nfl \6.1'"c'; Dai hpc va Sau DH Nam 16,9^^1 so vdi Xfl (5,2Tf). Sd lieu vt? trinh do giao due cua lao dgng dang lam viec cho thay eha't Ifldng viec lam ciia Lao eon thap. day la mdt thach thflc ldn eiia dat nfldc trong \iec dap Ung muc tieu phat trien ben \afng. Lao ddng vdi chat Ifldng thap dong nghla vdi viee lam khdng ben vflng, \iec tra Ifldng thap va khdng dap iicng dfldc xTi the mdi, sif dung edng nghe hien dai trong san xuat va quan Iy d thdi dai cong nghe 4.0.
Trinh dp hpe van va ehuyen mdn thap ddng nghia vdi vide cac ki nang va nfing suat eua lao dgng Lao cdn thap. Lao ean luc lUdng lao dgng tre cd ky nfing de thue day tfing tnfdng kinh te. Thaeh thiJfc ldn cua Lao la phai dam bao eho life lUdng lao ddng tre dUdc dao tao va cd ky nang nghe nghiep de cd the tim viec va ddng gdp vao phat trien kinh te. Dan so Lao hien nay khoang 6.9 trieu ngUdi, da phan la life lupng tre tudi. nhan to' quan trgng trong viec thue day t a n g trfldng kinh te. Vdi ti le dan sd tre ldn, kinh te' Lao se phat trien neu nhfl nhdm dan sd nay cd viec lam. Dd chi'nh la cd hgi eung nhfl thach thfle cua Lao khi hgi n h a p khu vflc, va viee dao tao va phat trien ky nang nghe nghiep eho lao ddng tre la each giup hg tim dfldc viee lam.
Ca cdu lao dpng cd viec ldm phdn theo nghe nghiep d Ldo hien nay chiia hgp ly, thUc ti ndy chita khai thdc dilgc tiem ndng cda cdc lao dgng cd trinh dp, Viec chuyen dich cd cau viec lam cho lao ddng thfldng tap trung trong khu vfle nong nghiep, ndng thdn vdi nang sua't tha'p. Dac bidt, nen kinh te Lao van chu ye'u dfla vao khai thae tai nguyen va cac nganh t h a m dung lao ddng (nhfl ndng nghiep, lam nghiep, ngfl nghiep, khai khoang, thii cdng my nghe, dich vu tieu dung sfl dung nhidu lao ddng pho thdng), cbn cae nganh cong nghiep mui nhpn, sif dung lao dgng co trinh dp ky thuat cao (dien tif, cd khi che tao, vat lieu mdi,..) va cac nganh dich vu cd gia tri gia t a n g cao ddi hdi trinh do lanh nghe (bflu chinh vien thdng, tai ehinh ngan hang, bao hiem...) cham phat trien (Xem Bang 3)
Nguyin Thi Ly - Phdt trien tay nghe lao ddng d CHDCND Ldo hien i
B a n g 3: So lUdng v a ti 1^ vi^c l a m t h e o n g h e n g h i d p , g i d i t i n h v a k h u vijfc s i n h so'ng
N g h e n g h i d p Quan ly Chuyen gia Tro li chuyen gia va ngudi c6 chuven m6n Lam cfing vi^c Tin
ngiBng Nhan vien dich vu va
b^n h a n g Nhan vien ngSnh n6ng nghidp, lam nghifip v&
ngu nghiep NhSn vien thu cong my
nghe Ngucn U m vi^c trong nha mfiy, lap rfip v&
van h a n h t h i e t bi N g h i gian don Chung ( 15+)
C h u n g T o n g
189 138 46 34 180
697
198
77 135 1,758
N a m 78 62 29 21 64
367
117
64 89 939
N S 112 76 17 13 116
329
81
13 47 818
T h a n h thi T o n g
116 87 37 26 118
141
99
43 75 779
N a m 47 36 22 16 39
73
61
37 45 405
Nfl 69 51 15 10 79
68
38
5 30 374
N o n g t h o n T o n g
73 51 9 8 62
556
99
35 60 979
N a m 30 26 7 5 25
294
56
27 43 535
Nfl 43 26 2 3 37
262
42
8 17 444 Ti l e (%)
Quan ly Chuyen gia Tro li chuyen gia va ngu6i c6 chuyen mon Lam cfing vi§c Tin ngufing
Nhfin vien dich vu va ban h a n g Nhan vien n g a n h nong nghiep, I§m nghiep va ngu nghiep Nhan vien thu cfing my nghe
Ngufii lam viec trong nha may, lap r a p va vfin h a n h t h i e t bi Nghe gian don Chung ( 15+) »
11,2 8,2 2,7 2,0 10,6
41,1
11,7
4,6 8,0 100,0
8,7 7,0 3,3 2,3 7,2
41,2
13,2
7,2 10,0 100,0
13,9 9,5 2,1 1,6 14,4
41,0
10,0
1,7 5,8 100,0
15,7 11,7 5,0 3,5 15,9
18,9
13,4
5,8 10,2 100,0
12,5 9,6 5,9 4,3 10,4
19,3
16,2
9,9 12,0 100,0
19,0 13,9 4,0 2.7 21,7
18,6
10,5
1,4 6.2 100,0
7,7 6,4 1,0 0,8 6,5
58,3
10,4
3,6 6,3 100,0
5,9 5,0 1,4 0,9 4,9
57,3
11,0
5,2 8,4 100,0
9,7 5,8 0,5 0,7 8,4
59,6
9,7
1,9 3,8 100,0 Nguon: Cue Thdng Ke. Bp Ke hoach vd ddu tu Ldo (2017), Bao cdo ket qud c
lugng lao dpng ldn thd II d Lao ndm 2017, tr.53.
Theo thd'ng ke. cd tong sd 1.75S trieu ngudi e6 viee lara thugc 9 nhdm nghe: quan ly; chuyen gia; trp \i chuyen gia va ngUdi cd ehuyen mon; lam edng viec tin ngu&ng;
ngudi lam dieh vu va ban hang; nhan vien nganh ndng nghipp, lara nghiep va ngU nghiep; nhan vien thu cdng my nghe;
ngfldi lara vipc trong nha may, Ifip rap va van hanh thiet hi; nghe gian ddn. Bdn nhdm nghe su dung nhieu lao dpng nfl hdn la nghe ndng. lam, n ^ nghiep vfi thp thu edng my nghe. Cho den nfim 2017, phan ldn lao dpng dang lam vipe trong nen kinh te van lam nhflng nghe khdng yeu cau eao vd trinh dd ehuyen mdn ky thuat eiing nhfl ky nang nghe nghiep. Trong dd, cd 895.000 ngfldi lao ddng lam nhijng nghe gian ddn (ehie'm 52,8V tdng sd lao ddng ea nflde), 697.000 lao ddng lam "nghe ndng, lam. ngfl nghiep" l41.Kfi, 198.000 lao dgng Ifim "thp thii cdng my nghe" (11.7'~< i.
Lao ddng lam cac nghe ehuyen gia, trd ly ehuyen gia hofie Ifim trong cac nha raay edng xfldng doi hdi phai ed trinh dp ehuyen radn ky thuat va tay nghe eao dang chiem ty trgng kha khiem ton trong tdng sd lao dgng dang lam \-iee. Thflc te ve sfl phan chia tl le cd viec lam theo eae nhdm nghe tren day cho thay sfl ban che cua thfle trang lao ddng Lao trong thdi gian gan day. Chuyen dieh ed cau kinh te theo hfldng cdng nghiep hda, hien dai hda la mdt ehii trfldng ldn ciia Dang, Nha nflde va toan xa hpi. Nha nUde can thay doi chinh saeh eho phu hdp de thuc da\- qua trinh tang ty trpng lao dpng trong cae nganh edng nghiep, xay dflng va dich \'u. va lam giam ty trgng lao ddng ndng nghiep trong thdi gian tiep theo.
Tinh hinh phan bd \iee lara theo nghe nghiep nhfl tren dfin den hau qua thieu - thifa lao dgng bat hpp ly trong mdt sd nganh. Nganh cdng nghipp ma>- mac eo tiem nang tfing trUdng nhUng thie'u lao ddng dang can trd cac nha dau tU rad rdng ke hoaeh phat trien. Theo bao cao mdi day cua Hiep hdi May raac cua Lao, sd Ifldng cac nha raay may mae cf Lao tham n h a p thi trudng chau Au khdng tfing vi thie'u lao dgng. Van de nay dang ldm ham sfl tfing trfldng eua ngfinh edng nghiep may mac.
Hien nay, d Lao cd 98 nha may may mfic dang boat dgng, chu ye'u la cf Vientiane.
Trong dd, 12^-^ thude sd hOU ciia doanh nhan Lao; 28% thude cac nha dau tfl Nhat Ban; va 22% thupe sd hflu ciia eae n h a dau tfl Thai Lan. Chuyen gia trong nganh may mac cho biet, nganh nay can khoang 10.000 thp may/nam de dap flng nhu c^u eua eae nha may, nhifng ngudn cung lao dgng cd ky nfing trong nflde khdng du'^^'.
Cae nha dau tfl ngan ngai mcf rgng eae nha may vi va'n de thieu lao dgng. Thie'u lag ddng anh hfldng mgt each tieu cflc Ien quye't dinh eua cae nha dau tfl mac du day la iTnh vflc ha'p dan dau tfl vi Lao cd dae quyen xua't khau vdi tfl each la mgt nflde dang phat trien, dflde mien thue d mdt so nUdc nhap khau.
Ke't L u a n
Nhin chung, tay nghe lao dgng va ky nang lam viee eua lao ddng Lao da dUdc cai thien nhung van cfin dap flng tieu ehuan eao hdn ciia thi trfldng lao dgng. Lao ddng tre hien nay ed nhieu cd hpi cai thien ky nfing lam viec Ifi nhd nhflng thay dg; v | ehinh saeh lao ddng cua Bd Lao dpng va
Nguyin Thi Ly • Phdt trien tay nghe lao ddng d CHDCND Ldo hien i
Phue ldi Xa hgi va Nha nude. Do sfl phat trien cua n4n kinh te thi trfldng, cac quan hp viec lam ngay cang phat trien ve so' lUdng, phong phu va da dang ve hinh thflc, eho nen qua trinh thfle hien cae chinh sach, phap luat ve lao ddng da va dang bde lp nhieu han ehe, phat sinh mdt so van de mdi ve phat trien tay nghe lao dpng va can dflpe dieu chinh trong mdt vfin ban Luat thd'ng nha't d Lao. Can xae dinh trong he thdng giao due ciia mdt qud'c gia gom nhieu ea'p bac khac nhau trong dd dao tao nghe la m^t khau quan trgng va tac ddng rd ret den cha't Ifldng dgi ngii lao dgng. Dao tao va phfit trien tay nghe lao dgng can dfldc xem nhfl la giai phap gfin vcfi phat trien kinh te - xa hgi, giai quye't van de t h a t nghi&p cho ngflcfi dan./.
CHU THICH
1. Ki6'n phap CHDCND Lao (sfla doi) nam 2015, tr.9.
2. Nghi dinh sd 036/2010/CP ban hanh ngay 22/01/2010, tr. 1
3. Luat Giao due Lao (sfla d6'i)nfim 2015, tr.4.
4. Nghi dinh sd 036/2010/CP ban hanh ngay 22/01/2010, tr. 21.
5. Ban tin kinh te thang 03/2018, Dai sfl Quan Viet Nam tai Lao.
6. Ban tin kinh te thang 03/2018, Dai sfl Quan Viet Nam tai Lao.
(. Bao cao ke't qua dieu tra lflc Ifldng lao dpng lan thfl n d CHDCND Lao nam 2017 - Cue Thdng Ke, Bg Ke hoach va dfiu tfl Lao, tr. 63.
8. Bao cao ket qua dieu tra Iflc lUdng lao dgng 1 ^ thfl n d CHDCND Lfio nam 2017 - Cue Thd'ng Ke, Bg Ke hoach va dau tu Lao, tr. 64.
9. Lao People's Democratic Republic, 2017- 2020 More Inclusive and Sustainable Economic Growth, 8/2017. ADB, Tr.4.
10, 11. Vientiane Tunes. 17/6/2017.
TAI LIEU THAM KHAO 1. ADB (2017). Lao People's Democratic
Republic 2017-2020 - More Inclusive and Sustainable Economic Growth, 8/2017, ADB.
2. Bg giao due va the thao (2016), Chien lUgc phdt triin tdi nguyen nhan luc quoc gia din n&m 2025, Vieng Chfin.
3. Bg Ke hoach va dau tfl Lfio va To chflc Lien Hpp Qudc Vi sfl Phat trien CHDCND Lao (2009), Bdo cdo Phdt trien con ngiidi quoc gia Tap 4 ndm 2009, Vieng Chfin.
4. Bg ke hoach va dau tfl (2016), Tdm nhin din ndm 2030 vd Chiin lugc Phdt triin kinh ti - xa hpi 10 ndm (2016 2025).
5. Bp ludt lao dpng Ldo ( sda ddi) ndm 2013.
6. Bg lugt Bdo hiem xd hpi Ldo n&m 2018.
7. Bg tu phap (2016), Ludt vd phdp ly trong linh vuc lao dpng vd tai nguyen thi&n nhien, NXB Si Bun Hudng, Vieng Chan.
8. Cue thdng ke Qudc gia - Bo K§' hoach va dau tu Lfio (2017), Bdo cdo kit qud di^u tra luc liMng lao dpng ldn thd 2 d CHDCND Ldo nam 2017.
9. Hiin phdp CHDCND Ldo (sda dot) ndm 2015.
10. Ludt Cdn bp - Vien chdc Ldo ndm 2015.
11. Ludt Cong dodn Ldo (sda ddi )ndm 2017.
12. Lugt Gido due Ldo (sda ddi)ndm 2015.
13. Tdng cue thd'ng ke Qud'c gia Lao - Uy ban ke hoach va Dau tU, Nien gidm thdng ke cdc nam 2005,2006,2017.
14. Tong cue thdng ke Qud'c gia Lao - Uy ban ke hoach va Dau tfl. Thong tin thong ke chinh ve Kinh ti - Xd hpi CHDCND Ldo 1975 - 2005.
