• Tidak ada hasil yang ditemukan

culi cac nhan to anh hu'dng den to

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2024

Membagikan "culi cac nhan to anh hu'dng den to"

Copied!
4
0
0

Teks penuh

(1)

Xay du'ng mo hmh nghien culi cac nhan to anh hu'dng den to chu'c ke toan quan trj trong cac doanh nghiep

PH^m THI THU HOAl' TO TH! VAN A N H - Tom tat

Nghiin cffu dugc thffc hien nham xdy dung mo hinh ly thuye't cdc nhdn to dnh hudng di'n td chffc ketodn quan tri (KTQT) trong cdc doanh nghiep (DN). Bang phuang phdp nghien cffu phdn tich, tdng hop, nhom tac gid ki'thffa ly thuye't cua cdc nhd nghien cffu trUdc day vi cdc nhan td dnh hudng de'n td chffc KTQT trong cdc DN, dong thdi md rang hudng nghien cffu nham de xudt mo hinh l-y thuyet vd khung nghien cffu ve cdc nhdn td dnh hudng di'n to chffc KTQT trong cdc DN. Md hinh ly thuyi't do nhdm tac gid di xudt gom 7 nhdn td co dnh hudng den td chffc KTQT trong cdc DN, dd Id: Su phdn quyin; Mffc do cgnh tranh cua thi trudng;

Cong nghi vd ky thuat sdn xudt; Cong nghe thdng tin; Quy mo DN; Su quan tdm cua nhd qudn Iri; vd Trinh do cua nhdn viin ketodn.

Tff khoa: cdc nhdn td, to chffc ketodn, ke'todn qudn tri, doanh nghiip Summary

The study was conducted to build a theoretical model of factors affecting management accounting in enterprises. By methods of analysis and synthesis, the authors inherit previous theories on determinants of management accounting in enterprises, and at the same time expand the research direction to propose a theoretical model and research framework on factors affecting management accounting in enterprises. The proposed model includes 7 factors, which are: Decentralization; The degree of competition of the market; Technology and production techniques; Information technology; Business size; The attention of administrators;

and Qualifications of accountants.

Keywords:/flctori', accounting practice, management accounting, enterprises

GlCfl THIEU vide tim ra cac nhan td anh hffdng de'n to chffc KTQT la yeu cau can thid't, ne'u khdng ndi la "sd'ng cdn!".

Trong bo'i canh Viet Nam da hdi nhap

sSu rgng vao kinh td thd gidi, DN trong CC Sd LY THUYET ntfdc phai canh banh vdi cac tap doan,

DN CO vdn dau tff nffdc ngoai cd tiem Kd'toan quan tri

life ve tai chinh, kinh nghiem thffdng IFAC (1989) cho rang, KTQT la^qua trinh xac dinh, trudng, ky nang quan tri DN, trong dd do Iffdng, tich luy, phan tich, chuan bi, giai thich va CO viec ffng dung KTQT bong boat dgng biiyen dat thdng tin (ea tai chinh va boat ddng) dffgc kinh doanh. Nd'u khdng cd sff chuan bi quan Iy sff dung de ldn kd hoach, danh gia va kiem ky cang, thi that bai cua c^c DN b:ong soat trong mdt td chffc, de dam bao viec^sff dung va nudc chi la "mdt sdm, mgt chieu". Thffc trach nhiem giai trinh cho cac ngudn lffc cua nd.

te, nhieu DN bffdc dau da xay dffng clio Theo Kim Langfield - Smith, Helen Thone and minhnoidungtdchffcKTQT, tuy nhien, Ronald W. Hilton (2006), KTQT lien^quan dd'n qua viec ^p dung cdn nhi^u ban chd. Do vay, trinh va ky thuat tap trung vao hieu qua va kdt qua siJ

, Khoa Ke toan - Kiem toan, Tru'dng Dai hoc Thffdng mai

'iy nhan bdi: 18/04/2020; Ngay phdn bien: 22/04/2020; Ngdy duyel ddng. 28/04/2020

129

(2)

dung ngudn lffc cua td chffc nham hd trd cac nha quan tri gia tang gia tri khach hang va gia tri co ddng. Trong dd, gia tri khach hang ia gia tri ma mgt khach hang xe'p hang cho nhffng tinh nang dac bidt cua san pham.

Gia tn cd ddng la gia tri ma eac cd ddng hoac chu sd hffu dat cho mgt DN. He thd'ng KTQT la mdt he thdng thdng tin cung cdp nhffng thdng tin can thid't cho cac nha quan tri quan ly cac ngudn lffc eua DN.

Danture va Chandana (2007) cho rang, KTQT la mdt tap hdp cac ky thuat khac nhau dffdc sff dung de cung cap thdng tin cho vide ra quyd't dinh, nhff: tinh gia thanh san pham, lap dff toan, phan tich chdnh Idch, phan tich chi phi - khd'i Iffdng - ldi nhuan...

6 Viet Nam, trong Luat Kdtoan (nam 2015), KTQT dffdc giai thieh la vide thu di§p, xff ly, phan tich va cung cap thdng dn kinh te', tai chinh theo ydu cau quan tn va quye't dinh kinh td' tai chinh trong ndi bd ddn vi kd' toan.

Td chtfc KTQT

Theo Nguydn Phi Hung (2017), to chffc cdng tac KTQT la mdt bd phan cua td chffc cdng tac kd' toan, bao g6m td chffc bO nidy KTQT thffe hien eae phan hanh chinb kd' toan cu the trdn cd sd xay dffng dinh mffc va dff toan ngan sach; td chffc thu nhan, xff Iy va cung cap thdng tin kd' toan; td chffc cdng tac KTQT theo cac ye'u td' san xuat; td chffc ffng dung cdng nghe thdng tin phu hdp vdi dac diem cua DN. Cac boat ddng nay nham giup cac nha quan tri DN dffa ra cac quye't dinh kinh doanh dap ffng ydu can thdng tm phuc vu cdng tac quan ly.

Bui Tid'n Dung (2018) cho rang, td chffc KTQT trong DN chinh la to chffc bd may va td chffc van dung cac phffdng phap cua KTQT, nham hd trd cho cac nha quan tri DN thffc hien, hay hoan thanh c^c chffc nang eua ho ve: to chffc lap dff toan san xuat, kinh doanh; kiem soat ehi phi, gia thanh; danh gia thanh qua boat ddng;

ra quyd't dinh ngan ban, dai han; va quan bi chie'n Iffdc.

Mdi tac gia deu cd khai nidm ridng ve td chffc KTQT, song van thdng nhat td chffc KTQT bao gom 2 phan: Td chffc nhan sff thffc hidn cdng vide KTQT (ngffdi lam kd' toan va phan cdng cdng viec kd' toan);

va Td chffc thffc hien cac ndi dung KTQT.

Cac ly thuyd't tac dong tdi td chiitc KTQT trong DN Ly thuye't ngau nhiin (Contingency theory) Ly thuye't ngau nhidn dffdc phat triin tff giffa nhffng nam 1960, dffa ra quan diem, khdng cd each nao td't nhat de thid't ke cdu true td chffc. Hieu sudt cua mdt td chffc phu thudc vao mffc do phu hdp vdi cd eau to chffc cua nd va cac bie'n dffdc phan theo ngff eanh, nhff:

mdi trffdng, chie'n Iffdc, cdng nghe, quy md, van hda (Chenhall and Langfield-Smith, 1998; Chenhall, 2003).

Muc tidu chinh cua ly thuyd't nglu nhidn la tim ra cac phffdng phap giup cac nha quan 1^ cai tid'n each sff dung cae nguon lffc cua td chffc va canh tranh thanh cdng.

Vide thdng qua ly thuye't ng§u nhidn de nghien cffu KTQT la qua tnnh dieu cbinh sff phu hdp giffa KTQT cu the, vdi cac bid'n theo ngff canh trong mdt td chffc. Mdt vai nghien cffu sff dung ly thuyd't ng§u nhidn de kiem chffng md'i quan he giffa hd thd'ng thdng tin KTQT, hay

vide sff dung cac cdng cu KTQT ya cac nhSn td ngSu nhidn anh hffdng ddn DN.

Nhffng nhan tdngSu nhidn bao gdm: Mdi trffdng hoat ddng (Merchant va cdng sff, 1990); Cau tnic cua DN (Chenhall va Morris, 1986); Quy md doanh nghigp (Merchant va cdng sff, 1990); Chidn Iffdc (Chenhall va Morris, 1995); va Van hda (Susumu Ueno, 2010). Ben canh dd. cdng nghd la mot bid'n anh hffdng ldn dd'n nghien cffu KTQT. Nhffng thay ddi ve cdng nghd dffdc sff dung bdi cac to chffc thffdng din den nhffng thay ddi trong eae yeu cau ctia to chffc ve KTQT.

Ly thuye't nglu nhidn nghidn cffu to chffc KTQT trong DN, trong md'i quan he tffdng tac vdi mdi trffdng boat ddng cua DN. Ndi each khac, mgt he thdng KTQT thich hdp vdi DN phu thudc vao dac diem cua DN va mdi trffdng DN dd dang hoat ddng. Dieu nay cho thdy, khdng thi xay dffng mdt md hinh to ehffc KTQT khudn mau, ap dung cho tdt ca cac DN Viet Nam, ma td chffc KTQT cua DN pbai tiiy thugc vao dac diem cua tiiiig nganh, tffng Iinh vffc san xuat, kinh doanh. Ddng thdi, phai phil hdp vdi cd cau td chffc, quy md DN, van hda DN, trinh do cdng nghd, chie'n Iffdc td chffc trong timg giai doan, Tffc la, vide xay diftig mdt he thd'ng td chffc KTQT hidu qua phai thich hdp vdi tiing DN, thich hdp vdi mdi trffdng ben trong va bdn ngoai, ma DN dd dang boat ddng.

Ly thuyet dgi di$n (Agency theory) Theo Iy thuye't nay, quan he giffa cac ed ddng va ngffdi quan ly edng ty dffdc hieu nhff la quan he dai didn, hay quan he uy thac. Md'i quan he nay dffdc coi nhff la quan he hdp ddng, ma theo dd, cac co ddng (nhffng ngffdi ehu - principals), bo nhiem, ehi dinh ngffdi khac, ngffdi quan ly cdng ty (ngffdi thu uy - agents), de' thffc hien vide quan ly cdng ty cho hg. Trong dd, bao gom ca viec trao thim quyin de ra quyd't dinh dinh doat tai san cua cdng ty (Jensen and Meckling, 1976).

Ly thuyd't dai dien giai thich vi sao phd^i ap dung he thdng kd toan trach nhidm trong DN va dd'i vdi eae cdng ty cd phan, cdng ty niem yd't hd did'ng KTQT can cung cap nhffng thdng tin gi de dam bao ldi ich cho cac nha d^u tff va eac cd ddng. Dac bidt la trong dieu kidn Viet Nam, khi ma tbi trffdng chffng khoan phat tnen chffa hoan chlnh, thi cac thdng tin KTQT DN dffdc cung cdp chinb xae va day du thffc Sff cd y nghTa doi vdi cac nha dau tff, ddng thdi la cd sd di cac bao cio

130

(3)

ndi bd trong DN, cac bao cao danh gia triich nhidm phu hdp vdi hd thdng phan quyin trong cac DN Viet Nam. ^

Nhff vSy, Quan he giffa co ddng - Ngffdi quan ly; Thid't lap cd chd dai ngd, thiet !Sp cd che giam sat; va Quan he gijja cap trdn va cap dffdi la 3 nhan td anh hffdng de'n td chffc KTQT trong DN.

LythiQietxah^i hoc (sociological theory) Ly thuyet nay tap trung vao each, ma doanh nghiep dffdc thanh lap thdng qua sir tffdng tac giffa con ngffdi, to ehffc va xi hgi. Covaleski va cdng^ sff (1996) eho iing, sff tdn tai cua mgt td chffc ydu cau phai phii hdp vdi cac quy tac xa hdi ve cac hanh vi chap nhan dffdc thdm vao, de dat dffdc hidu qua san xuat d mffc do cao.

Ly thuyd't xa hdi hgc cho thdy, hd thdng KTQT trong DN khdng chi la nhiJng vdn de mang tinh ndi bd DN, ma con chiu tac dgng cua xa hdi; ddng thdi, hen quan ddn cac chd' do, chinh saeh hidn hanh va giai quye't cac md'i quan he vfli ngifdi lao ddng trong DN. Chinh vi vSy, cac muc tidu cua DN dat ra va phai nam trong muc tieu chung, ma xa hdi chap nhan dffdc. Dilu nay phu hdp vdi xu hffdng phat trien ben vffng va Idi ich DNphai gan vdi ldi ich chung cua xahdi.

Nhff v|y, quydn lffc chinh tri, xa hdi;

che dS. chinh sach xa hdi, phffdng thffc giai quye't ldi ich cua ngffdi lao ddng tic dgng ddn bien khai cdng cu KTQT.

Ly thuyi't qud trinh doi mdi (Diffusion ofinovation)

Day la mdt ly thuye't nham giai thfch lam th^nao, tai sao ty Id nbijiig y tffdng va cdng nghe mdi dffdc lan rdng. Everett (1983) de xuS't 4 nhan td chinh anh hffdng den sff lan loa cua mdt y hfdng mdi, bao gom: Sff ddi mcii tff than; Cac kenh truydn thdng; Thdi gian; va Mdt he didng xa hgi. Tuy nhien, trong cac nghidn cffu hien dai ve KTQT da

^^dung khung khai nidm ly thuye't qua trinh doi mffi vao kham pha each thffc, phffdng lien ddi mdi cua mdt sd thffc hanh KTQT, difa theo each danh gia the diem can bang va chi phi dffa tren boat ddng.

Ly thuye't tdm ly (Psychological theories) Ly thuydt nay da dffdc sff dung de nghidn cffu KTQT bong hdn 50 nam. Jacob G. Bimberg va cdng sff (2007) da de cap d^n ly thuyet nay khi nghidn cuff vd KTQT.

Ly thuyet dffa vao mdi quan hd cua con ngffdi va dgng lffc nhdm de didu ba bd'i canh xa hgi cua ngSn sach. Ly thuyd't nay nhan manh vat trd con ngffdi trong td chffc.

Quan diem cua nhdm nay cho rang, nang

sudt lao ddng khdng ehi do nhan tdvat chat, ma cdn do nhu clu tam ly xa hgi cua con ngffdi quyd't dinh.

Ly thuyei phdt trien ben vffng

Ve nguyen tac, phat bien ben vffng la qua tnnh v$n hanh ddng thdi ba binh dien phat trien kinh te tang trffdng ben vffng; xa hdi thinh vffdng, cdng bang, dn dinh, van hda da dang va mdi trffdng dffdc bao ve, tai nguyen dffdc khai diac va sff dung ben vffng.

KTQT mdi trffdng, ke toan ben vffng la mdt phin cua KTQT, da va dang la van dd ngbien cffu cdp thidt, ma cac nha nghien effu cin khai thac triet de va v3n dung vad boat ddng san xudt, kinh doanh cua cac DN.

Ly thuyet the che (Institutional Theory) The che la nhffng quy tac chinh thffc va khdng chinh thffc, caccdche'giamsatva thffc thi, cac he thd'ng gia tri dffdc x^c dinh trong bd'i canh, ma td chffc hoat ddng va tffdng tac vdi nhau. Theo Dimaggio va Powell (1983), ba ed ehe' tao ra sff thay ddi cua cac td chffc la: cffdng chd' (coercive isomorphism); md phdng (normabve pressures); va lan tda (mimetic processes). Tie'p can dffdi gdc do xa hdi hgc, ly thuye't the che' de cap dd'n nhffng thay doi ve hanh vi cua td chffc do tac ddng cua cac ydu td khac trong mdi trffdng boat ddng. Dffa tren quan diem, mdi td chffc ddu tdn tai trong mdi trffdng dac trffng ve edng nghd, van hda - xa hdi nha't dinh; td chffc se phai thay ddi de thich nghi va tdn tai vdi cac the ehd xa hdi trong mdi trffdng canh tranh. Cac nhan td'cd anh hffdng dd'n boat ddng cua DN, bao gom: chinh bi; luat phap; kinh te'; van hda - xa hdi; va cdng nghd.

Nhff vay, ly thuyd't thd chd dffdc sff dung de giai thich chd sff anh hffdng cua nhan td'phap luat, giao due nghd nghiep de'n qua trinh pho bie'n ap dung td chffc KTQT trong cac DN.

DE XUAT MO HINH NGHIEN COU Trdn cd sd khao sat cac nghien cffu trffdc day ve cdc nhan td anh hffdng dd'n to ehffc KTQT trong cac DN, nhdm tac gia de xuat md hinh nghien cffu vdi cac bie'n va gia thuye't nhff Hinh.

Tff md hinh nghien cuXi, nhdm tac gia de xuat cac gia thuye't nghidn cffu sau:

Gid thuyet HI: Phan quydn trong DN da tac ddng thuan chidu ddn cac ndi dung td chffc KTQT trong DN.

Gid thuyi't H2: Mffc do canh tranb cua thi trffdng cd tac ddng thu^n chidu de'n cac ngi dung td chffc KTQT trong DN.

Gid thuyi't H3: Mffc do phffc tap cua^cdng nghd va ky thuSt san xuat cd tac ddng thuan chidu ddn cac nOi dung td chffc KTQT trong DN.

Gid thuyet H4: Tinb trang ap dung cdng nghd ±dng tin cd tac ddng thuan chidu ddn cac ndi dung td ehffc KTQT trong DN.

Gid thuyet H5: Quy md cua DN tac ddng thuan chidu ddn cdc ndi dung td chffc KTQT trong DN.

Gid thuyet H6: Sff quan tam cua nha quan tri cd tac dgng thuan chidu den cac ndi dung td chffc KTQT

131

(4)

HINH: MO HIMH NGHIEM CtfU

T6 chuc KTQT

—> trmg doanh nuhiqi

Gia thuyi't H7: Trinh dp nhan vien kd toan cd anh hffdng thuan chieu ddn cac ndi dung to chffc KTQT trong DN.

KET LUAN

Thdng qua ngi dung nghien cffu, bai vie't da de xua't dffdc md^hinh ly thuye't nghidn cffu cac nhan td'anh hffdng dd'n td chffc KTQT trong cac DN. Md hinh nay se la tien dd dd nhdm tac gia tid'n hanh khao sat va kiem dinh, cung nhff phan tich cac nhan td anh hffdng ddn td chffc KTQT trong cac DN, tff dd cd nhffng de xudt giai phap hffu hieu giup cho td chffc KTQT trong cac DN tdt hdn nffa.Q

_ T A I L I E U T H A M K H A O — 1. Qudc hdi(2019).LMorS:drDdn, Luat sd88/2015/QH13, ngay 20/11/2015

2. Bui Tid'n Dung (2018). To chffc KTQT trong cdc doanh nghiep sdn xudt gidy, nghien cuff tai Tong cdng ty Gia'y Viet Nam va cac doanh nghidp lien ke't, Luan an tid'n sy, Trffdng Dai hgc Thffdng mai

3. Nguydn Phi Hiing (2017). To chffc cong tde ketodn qudn tri tgi cdc doanh nghiep sdn xud't vd che bie'n che trin dia bdn tinh Thdi Nguyen, Luan an tid'n sy, Hgc vien Tai chinh

4. Chenhall, R. (2003). Management control systems design v/ithin its organizational context:

findings from contingency-based research and directions for the future. Accounting, Organization and Society, 2S, 127-168

5. Chenhall, R. H. and K. Langfield-Smith (1998). Adoption and benefits of management accounting practices: an Australian study. Management Accounting Research, 9(1), 01-19

6. Chenhall, R. H. & Morris, D. (1995). Organic decision and communication processes and management accounting systems in entrepreneurial and conservative business organizations.

Omega, Elsevier, 23(5), 485-497

7. Covaleski, M. A., M. W. Dirsmith and S. Samuel. (1996). Managerial accounting research:

The contributions of organizauonal and sociological theories, Journal ofManagement Accounting Research, 8, 01-35

8. Danture Wickramasinghe, Chandana Alawattage (2007). Management Accounting Change, Rovdedge Taylor and Francis Group, 1st Edition

9. Dimaggio, P. J., and Powell, W. W, (1983). The Iron Cage Revisited: Insbtutional Isomorphism and Collective Rationality in Organizational Fields, Amenca« Sociological Review, 48,147-160

10. EverettM, Rogers (1983). Diffusion of innovations. Third Edition

11. Emmanuel, C , Otley, D. and Merchant, K, (1990). Accounting for Management Control, London, 2st Edition. 222-223

12. IFAC (1989). Nonlinear control systems design. International Federation of automatic control 13. Kim Langfield - Smith, Helen Thone and Ronald W. Hilton (2006). Management Accounting:

Information for managing and creating value, McGraw HiU, 4, 6

14. Merchant, Emmanuel and Otley (1990). Accounting for Management Control, 133 15. Susumu Ueno, Konan University, Kobe in Japan (2010). An Influence of Culture on Ma/jfi^e/He/;? fAccoH»n«g)/'/•flcnce.? onJi?^5eflrc/!, Presented at School of Business and Economics, Linnaeus University. Sweden,

16. Robert H. Chenhall and Deigan Morris (1986). The Impact of Structure, Environment, and Interdependence on the Perceived Usefulness of Management Accounting Systems The Accounting Review, 61(1), 16-35

17. Jacob G. Bimberg, Joan Luft and Michael D. Shields (2007). Psychology theory m Management Accounting Research, Handbook of Management Accounting Research. 01 (13

18. Jensen and Meckhng (1976). Theory of the Firm: Managerial Behavior, Agency Costs and Ownership Structure, Journal of Financial Economics, 3(4), 305-360

Referensi

Dokumen terkait

Ket qui cho thay, quy md cdng ty cd mdi tuong quan thuan vdi sd tien hdi Id Clia cdng ty tai miic y nghia thdng ke 10% p= Bang 2: Cac nhan to tac dong den kha nang hdi 1$ cua cong ty

Trong dd bign hinh do, thdi ban vay, sd ngudi phu thudc, miic do giam sat, s6 chuang hinh cho vay, thu nhap binh quan timg hg ciia khach hang cd y nghia thSng kg d muc 1%; so tign vay

Tff nhffng khdi niem tren, cd the' rut ra: GTCN Id sff cam nhan vd ddnh gid td'ng quat cua khdch hang ve DT, CLCN, GCTT, GCHV va PUCX cua khach hdng dd'i vdi dich vu... PUCX cua khach

Tiiboi canh do, nghien cuu nay dugc thirc hien nham kiem dinh gia thuyet lieu hieu img lan toa cong nghe ciia FDI co ton tai tai VN hay khong; cac nhan to nao c6 y nghTa trong viec tiep

Thur ba, de giai quyet van de ve vdn dau tu can cd nhirng djnh hudng thu hut dau tu vao ITnh vyc ndng nghiep trong thdi gian tdi nhu: i Da dang hoa huy dgng vdn dau tu, tao diSu kien de

Ngan hang ndi chung vd Ngdn hang chinh sdch ndi neng vdi thu nhap Id muc tieu chinh trong chinh sach cho vay cua hg, se tudn theo mdt chinh sach tich ctfc cd the bao gdm vide cung cd'p

Gid thuyet nghien ciru HI: Nhdn td phuong dien hpe thuat dnh hudng den muc dp hdi long eua sinh vien ve chdt lugng djch vu dao tao; H2: Nhan td phuong dien phi hpc thuat anh hudng den

Do dd cic giii phip, chinh saeh phat trien va dao tao nhin lyc cung can ini tien thuc hi$n theo thii tu quan trpng nay Cac trudng dai hoc d Viet Nam deu cung cip cho sinh vien mot