TAP CHf PHATTRIÉN N H A N LL/C - SÒ 1(50)2016
NHUfNG GIÀ TRI DAO OUC TICH CI/C CÙA NHO GIÀO TRONG XÀY Dl/NG CON NGl/dl MGTI Gf VIÈT NAM HIÈN NAY
HÀTHITHÙYDlfaNG Th.S, Hgcvién chinh tri Khu vitcW
V
iét Nam hién nay dang tièn hành còng cuóc ddi mói dàt nuòc sàu ròng trén mgi linh vue, day manh eòng nghiép hóa, hién dai hóa, hòi nhàp qude tè, nhàm xày dung thành eóng ehù nghia xà bòi trèn dàt nuóe ta. Vrét Nam cò thuc hién thành còng nhiìng muc tìéu này hay khóng là phu thuóc vào vièe eó xày dung dugc con nguòi mói, con nguòi xà bòi chù nghìa ttong mói con nguòi Viét Nam hay khòng. Bòi le con nguòi là dòng lue, ò vi tri trung tàm trong chién lugc phàt trién dàt nuóe.Tuy nhién, chiing ta bièt ràng con nguòi bién dai dèh tu tmyén thdng, dugc xày dung nén tu trong tmyén thdng vàn hòa dàn toc. Nho giào - mot yéu td duge tièp bién ttong vàn hòa tmyén thdng ben carrh nhirng màt lòi thòi, lac bau vàn chùa dung nhiéu nhàn td tìch cuc, càn dugc khai thàc ttong xày dung con nguòi mói ò Vièt Nam.
vàn de xày dung con ngUòi mói ò Viét Nam hién nay
Trong qua trình phàt trièn dàt nuóc, hièn dai hóa dàn toc, Dàng ta luòn coi trgng vàn de xày dung va phàt huy nhàn tó con nguòi Viét Nam bòi Dàng ta nhàn thùc rò ràng "Nói lue cò vai trò quyét dinh dói vói su phàt trièn. Co phàt huy dugc nói lue mói thu hùt va sù dung cò hiéu qua ngoai lue... Phàt huy nói lue tmóc hét là phàt huy nguòn lue con nguòi, nguòn lue eùa toàn dàn toc"'''; "Con nguòi va nguòn nhàn lue là nhàn td quyét dinh su phàt trién eùa dàt nuóe ttong thòi ky eòng nghièp hóa, hién dai hóa" f^'. Tuy nhién, khóng phài con nguòi nào eùng eó thè trò thành dòng lue eho su phàt trièn dàt nuòc ma chi nhùng con nguòi vùa hòng vùa
"' Dàng C^ng san Vièt Nam Vàn kién <??/ hòi Dàng toàn quàelàn thùX. Nxb CTQG, H, 2006, tr 179 '^* Dàng Cpng san Vièt Nam: Vàn kién dai hói Dàng toàn quéc làn thùXI. Nxb CTQG, H, 2011 !tr 201
chuyén, phàt trién cao vè tri tue, euòng ttàng ve thè chat, phong phù ve tmh thàn, trong sàng ve dao due mói trò thành dóng lue manh me cho ' su phàt trién dàt nuóc. Chinh vi vày, Dàng ta dà buóc dàu dua ra nhùng dinh huòng vè nhàn eàeh eùa con nguòi Vièt Nam mói, dò là "Xày dung con nguòi Vièt Nam giàu long yéu nuòc, >
co y thùe làm ehù, ttàeh nhiém còng dàn, eó tti thùe, sue khòe, lao dóng giòi, sdng cò vàn hóa, nghìa tình, cò tinh thàn quóc té ehàn eliinh"'^^.
Nhu vày, ttong chuàn muc nhàn càch cùa con nguòi Vièt Nam mói bao gòm eà sue khòe, tri thùe va phàm chat dao due. Tuy nhién, qua trình ^ xày dung con nguòi mói ò Viét Nam khòng he i don giàn, de dàng. Chùng ta dang tìén hàrrh phàt trièn kinh té thi truòng, chù dòng va tìch euc bòi nhàp qude té, day là con duòng tàt yéu de. hién ^ dai hóa dàt nuòc dua Vièt Nam eó thè bàt kip vtì n trình dò vàn minh eùa thè gioì. Nhung qua trình phàt trién kinh té thi truòng va bòi nhàp qudc té cò tinh chat hai mat, eà tièu eue va tich euc. Kinh i té thi tmòng vói viéc tón ttgng va khuyén khich Igi ich cà nhàn dà giài phòng va phàt huy moi nàng lue, tiém nàng cùa con nguòi cho su phàt i>
trién va màt trai eùa nò chinh là nò tao ra Idi sdng t thuc dung, chay theo Igi ieh vàt chat cà nhàn , mot càch thài qua dàn tói ehù nghìa cà nhàn, n vi bàn thàn ma san sàng chà dap lén Igi ich cùa \ii nguòi khàc, còng dòng, chà dap lèn mgi già tri xà bòi. Hgi nhàp qudc té vùa giùp Viét Nam tìép thu dugc cài hay, cài dep cùa the giòi, tìép xùe vói nhiéu ttào luu tu tuòng tién bó cùa nhàn loai de nàng tàm mmh lèn nhung ben canh dò là nhiìng i yéu td dgc hai ben ngoài cùng eó co hòi tran vào jt nuòe ta, len lòi va tàe dòng dén suy nghi, hành i dòng cùa mgi nguòi. Vàn hóa phuong Tày de cao ij cà nhàn dà giùp giài phóng con nguòi, rtr dò thùc Ì^
day xà bòi phàt trién nhung viéc de cao mot càch
'' Dàng Còng san Viét Nam: Vàn l<ién Dai hòi Dàna toàn ^
•^uéelànthùXI. Nxb CTQG, H, 2011, tr 76-77
HATHJ THÙY DLTONG - NHONG GIA TRI DAO Ddc...
thài qua eà nhàn, cà tinh riéng cùng dàn dén màt tìéu euc là Idi sdng huòng lac, huóng thà, thiéu ttàch nhiém vói còng dòng, cò nguy co gay bàt ónxà hòi. Nhiìng tàc dòng tièu cue này sé eàn trò qua trình xày dung con nguòi mòi Ò Viét Nam, tu dò khóng tao ra dugc dòng lue manh me de thùc day tién trình hièn dai hóa dàt nuóe, thàm ehi eòn kéo lui su phàt trién. Nhùng tàe dòng tiéu cue này trèn thue té dà hièn hién trong mot bò phàn khòng nhò con nguòi Viét Nam nhu Dàng ta dà tùng khàng dinh "Té sùng bài nuóc ngoài, coi thuong nhùng già tri vàn hóa dàn toc, chay theo Idi song thue dung, eà nhàn vi ky... dang gay hai dén thuàn phong my tue cùa dàn toc.
Khòng it tmòng hgp vi dòng tién va danh vi ma chà dap lèn tình nghìa già dình, quan bé thày trò, dóng chi, dòng nghiép. Buon làu va tham nhùng phàt trièn. Ma tùy, mai dàm va càe té nan xà hói khàe già tàng. Nan me tìn di doan khà phd bién. Nhiéu hù tue eù va mói tran lan, nhàt là ttong vièe cuòi, viéc tang, le bòi... Nghiém trgng hon là su suy thoài vè dao due, lói song ó mot bò phàn khòng nhó eàn bò, dàng vién, ttong dò co cà eàn bó eó chùc, cò quyén"' 'l Vi vày, de xày dung thành eóng con nguòi Viét Nam mòi, dù sue de khàng ehóng lai nhiìng tàc dòng tièu eue cùa ngoai cành thì viée phàt huy nhùng già tri dao due tich euc cùa Nho giào tmyèn thdng là hét sue càn thiét. Bòi le, ttong Nho giào tmyèn thóng eó nhùng già tri cò khà nàng làm han ehé nhùng tàc dóng tìèu cue eùa kinh té thi tmòng va hòi nhàp qude té, phù hgp vói nhùng muc tiéu xày dimg con nguòi mói ó Viét Nam. Nho giào là yéu tó vàn hóa tmyén thdng vàn dang hàng ngày hàng giò tàc dòng dén con nguòi Vièt Nam.
Song Nho giào - mot hgc thuyét ra dòi ttong boi eành xà bòi eù nén eùng chùa dung nhùng màt tièu cue, lae hàu eàn trò qua trình xày dimg con nguòi mói ò Vièt Nam. Vi vày, chùng ta luòn quàn triét tmh thàn két hgp giùa xày va chdng ttong viéc khai thàc Nho gjào vào qua trình xày dung con nguòi mói ò Viét Nam.
<*'Dàng C^ng san Vièt Nam (1998), Vàn kién hgi nghj làn thù 5 Ban chàp hành Trung uxyng khoà Vili, Nxb Chinh trj quóc già, Ha Npi, tr 46 -47
Nhùng già tri dao dure tich cuc cùa Nho giao vói viéc xày dung con nguói mói Ò Viét Nam hién nay
Nho giào duge Khdng Tu sàng làp vào tìiòi Xuàn Thu, day là thòi ky ma xà bòi Tmng Quóe làm vào cành loan lae trièn mién, eUòng thuong bi dào lón, de dua xà bòi tu loan vè trj, óng ehù truòng dua vào dao due. Vi vày nói dung quan trgng cùa Nho giào là luàn bàn ve dao due, Nho giào là hge thuyét day vè ttàeh nhièm va bón phàn làm nguòi, ve dao làm nguòi. Nò là hge thuyét chinh tti - dao due - xà hói. Trong "dao làm nguòi" "dao tti nuòc" ma Khdng Tu va eàe bàe tién bòi Nho giào nói tòi chùa dung nhiéu già tti tìch cue eho viée xày dung con nguòi mói ò Viét Nam hién nay, cu tbé là
Thù nhàt, Nho giào de eao vàn de "tu thàn"
ttàeh nhièm dói vói bàn thàn eùa mòi nguòi.
Thue chat, tràeh rrhiém ddi vói bàn thàn cùa mòi nguòi theo Nho già xuàt phàt tu tràch nhiém dói vói nguòi khàc, ddi vói còng dòng ma truóe hét là thue hièn tdt chù hiéu. Ai cùng do cha me minh sinh ra, vi vày Nho giào eho ràng mói nguòi phài gin giù, bào toàn thàn thè eùa minh, vi thàn thè dò là do cha me ban eho minh "Nguòi yéu cha me minh, thì da tóe eùa eo thè m'mh eùng khóng dàm làm tón thuong, vi dò là cùa cha me ban eho, diéu biéu bàt nguòn tu dò vày - Thàn thè phàt phu, thu chi phu màu, bàt càm hùy thuong, hiéu ehi thùy dà"'^'. Khóng chi bào toàn ma con phài yéu thuong thàn thè minh, làm eho thàn the dò ngày càng khòe manh, cuòng ttàng hon
"Con nguòi ta ddi vói thàn thè minh, bó phàn nào cùng yéu quy. Bòi déu yéu quf nèn déu phài boi duòng. Khòng eó mot tàe da nào khòng yéu quy, nèn khóng eó mot tàe da nào khóng bòi duòng"'^'. Nhùng lòi ehi day eùa Nho giào khóng nhùng góp phàn han ehé tình trang tu tì!r dù bàt ky h do gì ma eòn khuyén con nguòi phài biét giù gin sue khòe bàn thàn de trò thành nhùng con nguòi eó sue khóe tot. Day là mot trong nhùng tìèu ehi eùa con nguòi mói ma Dàng ta dà chi ra.
'^' Xem Thàp Tam kinh ehù s&. Trung Hoa thir cyc xuàt bàn, Bàc Kinh, 1996, tr2546
'« Tran Trpng Sàm, Tu thw, Nxb Quàn dòi, 2003, tr 746
HÀTHITHÙYoaONG - NHQNG G I A T R I D A O D O C .
De thue liién Dao hièu, theo Nho già khòng chi là giù g^n sue khòe ma eòn phài "làp thàn hành dao, néu eao thanh danh de làm vinh hién cho eba me sau này" (Hiéu kinh). De cha me duge virrh hién, tu hào thì mòi ngUÒi phài tu minh làp thàn thành nhàn, trò thành nhiJng con ngitòi toàn tìiién, toàn my, nhùng con nguòi eó due, eó tài duge xà hói thùa nhàn trén co sò eùa su rèn luyén, tu duòng bàn thàn, chiù khó hgc tàp, tran dòi vè dao ly va due hanh. Chinh vi vày, Nho gjào eho ràng "Tu bàc thién tìi xuóng tòi nguòi dàn diuòng, ai này déu phài lày tu thàn làm góe (tu thién tu dì chi u thù nhàn, nhàt thi giai di tu thàn vi bàn)" Nhùng buòc di eùa tu thàn duge tóm lugc cò dgng trong "Dai hgc" nhu sau "Mudn tu tàp lày minh, tmóc phài giù long da minh ngay thàng. Mudn giù long da minh ngay thàng, tmóc phài làm cho cài y cùa minh thành thàt. Mudn làm cho cài y cùa minh thành thàt, tmóc phài eó cài tri thùc chu dào. Mudn eó eài tri thùc chu dào, àt phài nghién cùu su vàt - Tri tri tai eàeh vàt" '^'. Chu Hy giài thich "Tri tri càch vàt nghla là mudn dat tói eùng su hièu biét eùa ta, thì ta phài xét tói eùng eài ly cùa su vàt... Néu chua dat tói tàn eùng cài Li?^ cùa su vàt thì su hiéu biét eùa ta chua hoàn chinh" De biét dén cùng cài ìf eùa su vàt, de tu thàn thì khóng eó càch nào khàc ngoài con duòng hgc tàp, phài cò tinh thàn hge khóng biét chàn. Bòi le theo Khdng Tu néu khòng ham hgc thì "Muón Nhàn lai hóa ra ngu. Mudn Tri lai hòa ra phóng dàng. Muón Tin lai hóa ra ed ehàp, hi tón hai. Muón ngay thàng lai hóa ra gàt gao, màt long nguòi. Mudn Dùng lai hóa ra phàn loan. Muón Cuong cuòng lai hóa ra euóng bao"
(Luàn ngù, Duong hòa, 8). Chi eò hge tàp mòi cò the nàng cao hièu biét va tu duòng dao due eà nhàn. Màc dù Nho giào khóng de cao viée hgc tap tri thùc vè tu nhién, lao dóng san xuàt nhung vói viéc khuyén khieh, co vù tinh thàn hiéu hge, ham hgc, nò dà tao tién de de con nguòi Viét Nam dat tói mue tìèu cò tri thùc, lao dóng giói khi thay ddi nói dung hgc tàp phù hgp.
Thù hai, Nho giào vói viée de cao ttàeh nhiém
"> Tu thw. bàn dich cùa Doàn Trung Con, Nxb Thugn Hóa.
2006,tàp1,tr9.
VÓI nguòi khàc, vói eóng dòng góp phàn han ehé chù nghìa cà nhàn va nàng eao tràeh rrhiém còng dàn cùa con nguòi Viét Nam hién nay
Theo Nho giào, mue dich eùa "tu thàn" khóng ngùng hgc tàp nàng cao hiéu biét, tu duòng rèn luyén dao due cà nhàn là de "té già, tri qudc, bình tìiién ha" Chù dich cùa nhùng nguòi theo dao Nho là biét dao de hành dao. Biét dao khòng phài de say me vói dao ròi quèn hét viéc dòi Tmh thàn tieh euc mang tmyèn thóng cùa Nho giào là: hàng bài dàn tiliàn vào cuòe thè, dem dao eùa minh ra thi hành trong thién ha va giùp ich cho dòi. Khóng tu va món de eùa òng dà di hàu khàp eàe nuóc vùng Hoa Ha, trai bao khó khan hiém nguy, edt sao cho dao cùa òng dugc chàp nhàn va thi hành trèn dàt nuóe nào dò. Cò nhiéu eàeh de dao duge hành nhung eàeh ngàn nhàt, hiéu qua nhàt là tham già vào còng viéc chinh tri, giù mot chùc tràch nhàt dinh trong bó mày cai tri, nghìa là phài ra làm quan, Tu Ló nói "Quàn tu làm quan là thue hành cài nghla cùa minh vày"
(quàn tìj: ehi sì dà hành ky nghìa) Luàn Ngù, Vi Tu, 7. Ra làm quan de eó cuong vj ma hành dao, chù khóng phài de duge giàu sang. Mac dù tiieo Nho giào, làm quan là con duòng eó hièu qua nhàt de giùp ich cho dòi, eho nuóe tuy khòng sai nhung vàn chua thuc su toàn dién, vi mòi nguòi tu vi tri còng viéc cùa minh déu cò thè dóng góp cho dàt nuòc, song tình thàn ttàch nhiém cùa mòi nguòi ddi vói eòng dòng, dàt nude ma Nho giào khuyén khieh va ed vù là mot già tri dao due tich cuc càn phài phàt huy de xày dung y thùc ttàch nhièm còng dàn ttong mói con ngUòi Viét Nam hièn nay. Cùng vói dò, Nho giào con eó hoc thuyét "ehinh danh" de yéu eàu mòi nguòi tùy vào vi tri cùa minh ma làm ttòn dùng bdn phàn, tràch nhiém dói vói nguòi khàe de cùng co tinh thàn ttàeh nliiém cùa mòi nguòi khòng chi dèi vói còng dòng nói chung ma cà vói nhùng con nguòi cu tìié, gàn gùi xung quanh minh. Khuyén khieh mot Idi sdng eó ttàch nhièm cùa Nho giàq là dièm tt'ch cuc càn tiép tue xày dung va cùr^
eó ttong mòi con nguòi Vièt Nam hién nay. Tuy nhién, Nho giào lai khóng thày con nguòi là mot cà nhàn riéng là vói nhùng eà tinh, nhu càu, sò
H A T H ! THÙY DUONG - N H Q N G GIATRI DAO DaC...
thich riéng ma luòn nhìn cà nhàn trong càc mói quan he xà bòi, nhàn manh dén tràch nhiém cùa mèi nguòi trong càc mói quan he, dàc biét là eàng ve sau, eàng nhàn manh mdi quan bé phue tùng mot chiéu eùa nguòi duói dói vói nguòi trèn dàn tòi con nguòi càm thày gò bó, tu tùng, khóng phàt trién duge eà nhàn thì lai là dièm ban ehé càn phài loai bò.
Màc dù Nho giào khuyén khich mgi nguòi edng hién, giùp ieh eho dàt nuóc nhung khóng phù nhàn hoàn toàn Igi ich cà rrhàn ehinh dàng cùa mói nguòi thè hién qua quan diém ve mói quan bè giùa nghìa va Igi. Diéu này cò già tti tieh cuc rat lón trong viée ehóng chù nghìa cà nhàn trong mòi con nguòi Viét Nam hién nay. Dièu dóc dào, dàc sàe cùa Nho già so vói eàe tmòng phài tu tuòng ciing thòi lue dò là Nho già thày ràng cài lai, Igi ieh eà nhàn vàn là dóng lue eho hành dòng cùa con nguòi, chù khóng coi danh lai ehi là hu ào nhu Dao giào. Tuy nhién, Nho gjào phù nhàn nhiing eài Igi bàt nghia, eó duge su giàu sang bang bàt nghìa, khòng hgp dao ìf, thiéu tòn ttgng igi ieh eùa nguòi khàc, còng dòng
"Bàt nghìa ma nèn giàu eó vói sang ttgng, ta coi nhu dàm mày nói. Luàn ngù, Thuàt nhi, 15";
"Khóng cò hge vàn, khòng co chinh nghìa, eoi su giàu sang, Igi lóe là cài Igi lón, là hang nguòi tue"*^l Nho giào cho ràng quàn tu, tièu nhàn ai cùng eó long hiéu Igi, chi khàe nhau ò ehò nghìa thàng duge Igi hay khòng "Thieh Igi, ghét hai, thì quàn tu, tìéu nhàn eùng nhu rrhau nhung cài dao càu cài Igi thì quàn tu khàe tièu nhàn"'^'. Nho giào de cao nhiing con nguòi eó "dao eàu Igi" tue là ttong khi thuc hién cài Igi cùa minh biét tòn ttpng cài Igi cùa nguòi khàc, tìm thày cài Igi eùa minh ttong cài Igi eùa eóng dóng, thuc hién eài Igi eùa minh mot càch hgp dao ly, dùng nghìa.
Thuc chat dò chinh tà tu tuòng ve su két hgp hai hòa giùa Igi ieh cà nhàn va Igi ich xà hòi. Chinh vi vày, hge già Duòng lue vi quan niém này cùa Nho giào nhu là "nggn roi quàt thàng vào xu thè thày Igi quèn nghia cùa hàu thè va dà tró thành chàn
ly vi dai ngàn dòi khòng thay ddi"*^^"'. Nho giào dà chdng ehù nghìa eà nhàn vi ky mot càch quyét Uèt, yéu eàu eàn phài két hgp hai hòa Igi ieh eà nhàn va lói ieh xà bòi, day là mot già tri dao due tich eue eùa Nho giào càn duge phàt huy ttong mòi con nguòi Viét Nam hién nay de vùa co khà nàng phàt huy hét nàng lue, sò tmòng cùa mòi nguòi nhung vùa tàng khà nàng dóng góp eùa hg dói vói xà hòi. Diéu này lai eàng co y nghìa càp thiét khi tàc dòng mat ttài cùa kinh tè thi ttuòng va bòi nhàp quóc té khién mot bó phàn con nguòi Viét Nam dang bj chù nghìa cà nhàn vi ky chi phói, dàn dàt suy nghì va hành dóng.
Quan dièm chdng chù nghìa eà nhàn, chay theo tu Igi mot càch bàt ehinh cùa Nho gjào thue chat thóng nhàt vói tu tuòng khuyén khich de cao ttàch nhièm giùp ich, cùu dòi ò mòi nguòi cùa Nho giào. Bòi le Nho gjào y thùc rò ràng khi dà chay theo tu Igi thì con nguòi sé kliòng eòn nhàn thùc dugc tràch nhiém hành dao giùp dòi nùa.
Dò ehinh là hai màt màu thuàn eùa mot vàn de.
Thù ba, Nho giào de cao lói sdng tình nghia Nho giào dua ra nhCmg due tt'nh càn thiét ma con nguòi càn phài tu duóng, rèn luyén. Theo Khòng Tu dò là 3 due "nhàn" "nghìa" "le" theo Manh Tu là 5 due "nhàn" "nghìa" "le" "tri" "tur"
eàe nhà Nho sau này dà phàt trién lén thành 7 due "nhàn" " n ^ à ; "le" "tri" "tin" "dùng" "liém"
Dù là bao nhiéu nhung càc due tt'nh ttén déu huóng con nguòi tòi lói song cò tình nghìa, hgp dao ly, luàn ly. Cò thè nói "nhàn" chinh là pham trù trung tàm trong dao due Nho giào ma càc due khàe déu phài huóng vè. Nhàn duge Khóng Tu giài thich rat ngàn ggn "Nhàn là yéu nguòi"
nhàn là tmng va thù. Bàn vè trung, Khóng Tu giài thieh "Nguòi nhàn là nguòi mtah muón làp thàn thì cùng giùp nguòi làp thàn, minh muón thành dat thì eùng giùp nguòì thành dat""". Vè chù "thù" óng viét "Diéu gì minh khóng mudn, ehò thi hành cho nguòì khàc""^'. Nhu vày, nhàn
,'*' Gian Chi, Nguyén Hién Le, Dai cuong trièt hgc Trung I QUéc. tàp 2, Nxb Thanh nièn, 2004, tr 458
<^ Giàn Chi, Nguyén Hién Le, D^i cuong tnét hgc Trung Quéc, t$p 2, Nxb Thanh nièn, 2004, tr 458
(10) Du'ang lyc, Kinh dièn vàn hóa 5000 nàm Trung Hoa, Nxb Vàn hóa thòng tin, 2002, tr 54
I"' Chu Hy, Tu thw tàp ehù, Nguyln DCPC Làn djch, Nxb vàn hóa thòng tin.tr 340.
1^2' Chu Hy, Tùthwtàp chù, Nguyén DCFC Làn djch, Nxb vàn hóa thòng tin, tr 473
HATHI.THÙY oaONG - NHONG G I A T R I S A O O ! ^ ! theo Khóng Tu chinh là dao ly thuong nguòi
nhu the thuong thàn, dòi hói mói nguòi phài doi HÙ vói nguòi khàc nhu dói vtìi minh, chi làm viéc tòt cho nguòi chU chó nén làm viéc hai dén nguòi. Theo Khóng Tu, "nhan" là góe cùa "nghla"
Nguòi co nhàn thi mói biét phài trai, mói hióu dao ly. Nghia là nói dung ma biéu hién ra ben ngoài bang "le" bang càc hành vi cu thè cùa con nguòi dói vói nhiing nguòi xung quanh, dò thuc chat chinh là lói song cùa mói nguòi. Nguòi rèn luyén duoc long nhàn sé eó lói song nhàn ài, tinh nguòi, biét yéu thuong con nguòi. Nhu vày, nhiing due tinh ma Nho giào muón xày dung ó con nguòi cùng chinh là lói song co vàn hóa, co tình nghia, mot ttong nhùng tiéu chuàn cùa con nguòi Viét Nam mtìi ma chùng ta dang huóng tói. Diéu này càng co y nghia càp thiét hién nay khi nhiéu nguòi dang quay cuèng trong lói song cà nhàn vi ky, chi nghì dén minh, vi bàn thàn san sàng làm hai nguòi khàc, vi vày cùng thiéu tmh yéu thuong dói vói nhung nguòi xung quanh.
Tuy nhièn, Nho giào khóng gióng vói Dao giào vói thuyét 'Tdém ài" cho ràng con nguòi càn yéu thuong làn nhau khòng phàn biét thàn so, dia vi cao tha'p. Tình yéu thuong con nguòi cùa Nho giào là co phàn biét thàn so, nò de cao tình thàn già dình. Viéc qua nhàn manh dén ùnh nghìa, dàc biét là ùnh thàn già dình va càc mói quan he gàn gùi co the dàn dén lói song duy tình "mot ttàm cài ly khóng bang mot ty cài tình" vi cài tình ma bé cong moi tòt xàu thì chùng ta càn phài loai bó trong qua trình xày dung con nguòi mói ó Viét Nam. Bòi le, diéu này sé dàn tói viéc càn ttó qua trình xày dung nép song vàn minh "song va làm viéc theo Hién phàp va phàp luàt" cùa con nguòi Viét Nam.
Nhu vày, tìm trong càc quan niém dao due Nho già, chùng ta thày co nhiéu già tti tich cuc
góp phàn vào vièe xày dung nhùng chuan muc cùa con nguòi Viét Nam mói ma Dàng ta dà xàc dinh, de con nguòi Viét Nam thuc su là dóng lue cho suphàt ttién, hién dai hóa dàt nuóc hién nay.
Diéu này chùng tu Nho giào là mot hoc thuyét con eó già tti dói vói viéc xày dung con nguòi hién dai. Tuy nhién, nhùng già tti dao due tich cuc này cùa Nho giào luón gàn chat vói nhOng màt tìéu cuc, lói thòi va cUng tàc dòng dén con nguòi Viét Nam. Vi vày, de phàt huy càc già fM dao dUc tich cuc cùa Nho giào vào xày dung con nguòi mtìi ò Viét Nam hién nay, chùng ta càn luu y mot so vàn de sau:
De Nho giào phàt huy già tri tìch cuc tìii phài : nàng già tri quan Nho giào lén bình dién hién dai. Toc bó màt han che, phàt huy màt nhàn vàn (iùa nò trén co sò hién dai hóa. Co hién dai hóa Nho giào thì mói phuc vu duoc xà hòi hién dai, phuc vu qua ttmh xày dung con nguòi mtìi ó Vié^
Nam. Vi du, chUng ta phài hgc tàp càch làm cùa Ho Chi Minh là hièn dai hóa càc quan niém dao due Nho già, tU trung vói vua. hiéu vói cha me cùa Nho giào chuyén hóa thành khài niém trung vói nuóc. hiéu vói dàn.
De phàt huy nhùng già tri dao due tìch cuc cùa Nho giào vào qua trình xày dung con nguòìJ mói ó Viét Nam càn day manh viéc nghièn ciiu' sàu sàc tu tuòng Nho già, myén truyén, giói thiéui cho moi nguòi cùng biét cùng hiéu dàu là gi^
tri, dàu là màt tìéu cuc, lac hàu càn loai bó. Vìéd myén truyén co thè eó nhiéu càch ma chùng la;
eó thè tham khào kinh nghièm cùa mot so nuóc;
khàc ó Dòng A nhu Hàn Quóc, Singapore, long \ ghép viéc gitìi thiéu già tri tich cuc cùa Nho giàq vào ttong chuang trình giào due, thàm chi ttong thòi gian nghi he, tó chùc càc khóa hpc ngàn haa cà ly thuyét va càch ùng xùtheochuàn muc Nho già rat co già tri dó'i vtìi con nguòi hién dai./, i./.
