NHIN RA THE GICJI
DAI LOAN BU^ PHA BANG CONG NGHE SINH HOC
GS.TS NGUYEN LAN DUNG(*
M
Dai Loan theo thdng ke mdi nha't hien cd 23 024 956 ngUdi (thap hon 3,7lan dan sdnadc ta) nhang dien tich chi co 35 980 km^ (vdi % dien tich la doi ndi).
at do dan cU d dpc mien tay cua lanh thd nay la rat cao trong khi thien nhien khong dem lai hau nhU bat ky tai nguyen khoang san nao dang ke.
Hdn nOa Dai Loan lai ludn luon bi de dpa bdi bao td va dpng dat.
Nhu vay la dieu kien thien nhien thua xa so vdi nUdc ta. Vay ma Dai Loan lai dang la mot lanh thd giau CO vdi GDP (PPP) la 717,7 ty USD (ddng hang thU 20 tren the gidi), GDP binh quan dau ngUdi nam 2009 la 29 800 USD.
Toi hoi cac nha khoa hpc Dai Loan ma tdi c6 dip gap gd ve nguyen nhan nao da dem lai nen kinh te phat triln nhanh nhU vay.
Nhieu ngudi tra Idi dd la do biet dga vao Sdc manh mem (soft power) ma chu yeu la Cong nghe thong tin (IT) va Cong nghe sinh hpc (Biotechnology-CNSH). Toi chi cd dieu kien den tham mot sd cac cd sd dao tao, nghien cdu ve cdng nghe sinh hpc va chdng kien hp dang cd mot trinh dp rat cao, vdi hieu qua rat Idn. Mudn cd CNSH phat trie'n hp da rat coi trpng nghien cdu cd ban.
Chang hgn Bao tang gidng chuan vi sinh vat d Vien nghien cdu thgc pham (FIRDlj thUc s g thudc loai nha't chau A vdi 20 000 chung vi sinh vat va cac vector di truyen. Trung tam nghien c d u Cdng nghe sinh hpc ndng nghiep (ABRC) vdi mot cd sd nghien cdu kham pha ngudn gen that la hien dgi gan lien vdi viec nang cao nang suat va chat ludng ndng pham. Tgi day tdi dUpc tang 2kg ggo thdm ma cac bgn khang dinh la ngon nhat va dat nha't so vdi cac loai gao tren the gidi (chuyen
danh de xua't khau sang My va Nhat). Cac chuyen gia hau het dUdc dao tao tgi nUdc ngoai va cac cong trinh nghien cdu hau het deu dUdc cdng bd tren cac tap chf Idn tren the gidi.
T a i C d n g ty Nong Hdu (Known-You) toi dUdc chdng kien biet bao san pham ma Cdng ty nay da ban hat gidng tgp giao (chi dung dUdc mot vu) cho khap the gidi. Nong dan ta mua 1.000 ddng 1 hat gidng du du Hdng Phi ma khong cd du d l mua, vi moi cay cho den 30-40 qua Idn vdi dp dudng cao tdi 16%. Toi vao tham mot nha kinh ndng tdi 4 0 ° C vi hp dang tuyen chpn cac gidng hoa, gidng dUa... ehju nhiet (!).
CNSH d Dai Loan da cd cac mdc chien lupc quan trpng sau day: Nam 1980 thanh lap cac Cong ty CNSH. Nam 1982 Ctiinh phu xac djnh CNSH la mot trong 8 hUdng phat t r i l n uu tien. Nam 1995 Chinh phu thong qua chinh sach Tang cudng phat t r i l n cac doanh nghiep CNSH, chinh sach Dao tgo va sd dgng nhan tai CNSH. Nam 2006 cdng bd Danh gia ve hieu qua va cdng nghe cua ChUdng trinh KHCN qudc gia ve CNSH
nong nghiep. Nam 2006 cung cdng bd chu trUdng Thuc day Cdng nghiep hda CNSH ndng nghiep va chij trUdng Kha nang cgnh tranh va xu hudng nang dpng cua cdng nghiep R CNSH. Nam 2 0 0 7 ' ' cong bd Khao sat ve C d n g nghe bien ddi gen d Oai Loan. Cung nam
2007 cdng bd cdy le nhi (b.
cliinh sach Thuc ,^„g],anh,du
hoa CNSH nong nghiep va Xay d g n g C h i e n lupc cgpng ITnh ThUdng m a i h d a CNSH nong nghiep. Nam 2008 cong bd Tam nhin va chien lupc Ke hoach hoa cdng nghiep CNSH. Nam 2008 cdng bd tiep Danh gia ve hieu qua va cdng nghe cua ChUdng trinh KHCN qudc gia ve CNSH ndng nghiep...
Nhd cac chinh sach Uu tien cua Chfnh phu danh cho CNSH ma nam 2004 d Dai Loan da co 238 cong ty CNSH chuyen di sau vao Sinh hpc phan td, genom, tin sinh hpc, dupe pham phan td, chfp sinh hpc va protein dung trong tri lieu. N a m 2007 cac doanh nghiep CNSH Dai Loan da thu dupe 191 ty Dai te - NT$ (hien nay 35 NT$ bang khoang 1 USD), tang 7% so vdi nam 2006. Trong sd nay cac thiet bj CNSH y hpc thu dupe 74,9 ty NT$, thudc men CNSH - 68 ty NT$, cac san pham khac - 48,3 ty NT$. Sd doanh nghiep CNSH nam 2007 da la 1.116 ddn vj. Dang chu y la cac thanh tgu CNSH trong ITnh vgc DUdc hpc. Nam 2007 doanh thu ve CNSH trong ITnh vgc tan dUdc
day Cdng nghiep
vdng Nana.
acopa caroliniana) phdt ra dnh de doc sdch khi diCdc xii ly bdng
Anh: SUu tam
( ^ 5 0 KHOfl HOC S CONG NGH6 Hft TJNH ^
la 41,4 ty NT$, nguyen lieu dUdc la 20,5 NT$, va dong dUdc la 6,1 ty NTS. Ngay tU n a m 1997, doanh thu ve cac san p h a m CNSH mdi d Dai Loan da dgt den khoang 14,7 ty NT$ va den nam 2005 da tang len den 80 ty NT$ (2,5 ty USD). Nha nUdc va cac doanh nghiep da bd ra 10 ty NTS de xay dung Quy dau t u mao hiem ve C N S H . Cac doanh nghiep CNSH thu dUpc nhieu doanh thu Idn ve dUdc pham d Dai Loan la Taiwan Advance Bio-Pharm, Inc, GlycoNex, Inc, Monogen Biotechnology, Inc. San pham cua cac cdng ty nay rat phong phu, bao gdm cac kit chan doan benh, cac dUpc pham mdi chdng n h i l m khuan, cac vaccin the he mdi, ke ca vaccin chdng ung thu...
TU nam 2004 Nha nUdc da xay dgng Trung tam phat trien CNSH (DCB) d Dai Bac (thuoc Bp Kinh te) vdi 350 can bp nghien cdu va dupe trang bj phUdng tien d mdc hien dgi. DCB chuyen giao cong nghe cho cac doanh nghiep tu nhan ve CNSH. Nam 2001 DCB da trien khai ChUdng trinh dpc td hpc tien lam sang va ve sau da chuyen giao cdng nghe cho cac nUdc d Chau A, Chau Au va BSC My. Trong 10 nam gan day cac dieu trj lam sang va tien lam sang d Dai Loan dUpc xac nhan la re hdn so vdi d My va Chau Au. Do hpp tac vdi cac cong ty trong va ngoai nUdc, Bp Kinh te Dai Loan da xay dgng Van phdng Cong nghiep CNSH va DUpc hpc de phdi hpp cac hogt dpng thgc tien, Dai Loan da xay dgng cac Cong vien CNSH (biotechnology parks) nhu Cong vien Neihu d Dai Bac, va Cdng vien d khu cong nghiep Wu-ku.,, Oai Loan cung da xay dgng Hiep hdi CNSH Dai Loan-My (TABA) de hpp tac nghien cdu va san xua't, Gan day Igi thanh lap td chdc C N S H TaiGen gdm 100 nha nghien cdu, trong dd cd 75 nha nghien cdu den td My, Canada va Chau Au de' hpp tac nghien cdu ve thieu mau cgc bp, ve ghep ndi tang, ve ung thu va ve benh SARS, Cac nha khoa hpc thuoc TaiGen da s d dgng Cdng nghe kich hoat thg the
hoat tfnh (CART) de tgo ra nhieu dupe pham mdi,
Tc chdc CNSH Medigen da nghien cdu ve ung thU va tim ra cac Bio-Marker de chan doan nhanh cac gen ung thu nham nang cao hieu qua dieu tri, Khoang 100 gen lien quan den ung thu da dupe phat hien nhd cac chip sinh hpc (biochips), Cac chip sinh hpc nay giup xac djnh nhanh cac kieu ung thu, giai dogn ung thu vdi s d lUpng mau sd dgng rat ft. Nam 2000 cac nha khoa hpc Dai Loan cdn thanh lap ddn vj AbGenomics d l giup trien khai phUdng phap Mabs trong dieu trj ung thg, dj dng, benh tg m i l n va hen s u y i n , . , CNSH thgc pham phat trien rat mgnh me d Dai Loan, Vien Nghien cdu va phat trien Cong nghiep thgc pham (FIRDI) d Dai Loan dUpc thanh lap td nam 1965 va hien la mot trung tam nghien cUu da nganh, lam cd sd cho mpi ITnh vgc che bien, bao quan thgc pham d Oai Loan, T d nam 2007 Vien da cd 359 can bp nghien cdu, trong do cd 46 tien sT va 175 thgc sT Vien vda nghien cUu vda tg san xua't rat nhieu san pham tren cac thiet bj cdng nghiep trUdc khi chuyen giao cdng nghe cho cac doanh nghiep khac.
Ngoai cac thgc pham truyen thdng Vien da nghien cUu thanh cong nhieu san pham mdi nhU N-acetylgalactosamine, cac enzim, cac thgc pham chdc nang hd trp tieu hda, tang cudng m i l n dich, chdng t i l u dudng, giam md mau, hd trp he tim mgch, chdng viem, han che tac hai cua hoa trj lieu,,, Cong nghe thuc pham d Dai Loan dem lai nhOng doanh thu rat Idn.
Bpt ngpt theo cdng nghe mdi cd t h i thu dupe nang suat tdi 150g/1 Ift djch len men, Lizin dgt nang suat lOOg/lft. Ngoai ra cdn cd cac san pham cua vi khuan lactic, chitine, anka koji, rat nhieu cac logi nam an va nam dupe lieu ( k l ea Ddng trung ha thao).., Doanh thu ve bpt ngpt la khoang 5 ty NT$, cac thgc pham xua't khau khac dgt doanh thu tren 3,5 ty NTS.
Ve dao tgo Dai Loan hien da CO 158 trudng Dai hpc vdi 22 000
sinh vien da tdt nghiep va 166 000 sinh vien dang hpc tap ve CNSH. Bdn trudng Dai hpc cong lap da lien ket vdi Vien nghien cdu SUc khde Qudc gia (NHRI) va Trung tam Qudc gia May tfnh hieu suat cao (NCHC) de hinh thanh nen Vien Tin sinh hpc Dai Loan, Chfnh phu da xay dung ChUdng trinh nghien cUu Qudc gia ve Genom y hpc bang each lien ket 10 Trung tam va Vien nghien eUu trpng d i l m , ddng thdi ho trp ngay 30 trieu USD, Trung tam nghien cUu Genom Hsiao da dUpc Chfnh phu hd trp moi nam 8 trieu USD sudt td nam 2002 den 2005, Ro rang la neu dau t u d u tam va cd du can bp gidi thi mdi co t h i tgo ra dupe nhufng thanh tgu cd gia trj cao, Vien nghien cdu thgc vat thuoc Vien han lam Dai Loan da dupe chfnh thdc tham gia Dg an qudc te giai ma bp gen lua. Phdi hpp vdi cac phdng thi nghiem nUdc ngoai, cac nha khoa hpc Dai Loan da thanh cong trong viec nghien- cdu genom ciJa nhieu vi sinh vat, thgc vat, mudi va nam Linh Chi...
Viec dua nghien cdu sinh va thgc tap sinh ra dao tao d nude ngoai dupc Chinh phu va cac Doanh nghiep d Oai Loan het sdc quan tam. Viec trpng dgng Hoa kieu cung dupc Dai Loan h i t sdc trpng thi. Giao sU My gde Hoa Yuan-Tseh Lee, ngUdi dUpc giai thgdng Nobel hda hpc nam 1986 da ve Dai Loan td nam 1994 va trd thanh ngUdi lanh dgo Vien Han lam khoa hpc Oai Loan, Ong da gdp phan thuc day sg phat t r i l n CNSH d Dai Loan va chu tri Chgpng trinh nghien cdu Qudc gia ve Genom Y hpc,
Rd rang khi cd mot dadng Idi dung, mot quyet tim cao, mot si/
dau ta thoa dang cho cac JTnh vi/c dao t^o, nghien cdu, then khai, thi mot lanh thd nho be nha Dai Loan cung da cd the bien CNSH thanh sdc san xuat tri/c tiep, khdng nhdng gdp phan thoa man cac nhu cau tieu dung trong nadc ma cdn du kha nang t^o ra nhieu san pham (san xuat trong hay ngoai nadc) de xuat khau ra nhieu nadc tren the gidi.
C) Theo: Bao Nong nghiep Viet Nam
Csd KHOfl HOC S CONG NGHl Hft TINH (9)
