Bku tir cua Nha niioc trong linh virc giao due va dao tao o Vi6t Nam
DfiThiNga Hoc vien Chinh tri khu vuc I
Dang va Nha nude ta ludn nhat quan quan diSm coi giao due la qudc sach hang diiu. Quan di6m nay dupe the hien xuydn sudt trong cae van kien, nghi quyet cua Dang. Theo quan diem dd, nhiing nam qua, mac du dat nude cdn nbi^u khd khan, NSNN eo h?p, nhung dciu tu cho giao due va dao tao (GDDT) ludn dupe Dang va Nha nude quan tam va coi trpng. Dieu nay d& dupe khdng djnh trong Luat Giao due 2005: "Dciu tu giao dye la 6iu tu phat tri^n, Nha nude uu tien ddu tu cho giao dye... ngan sach Nha nude (NSNN) giu vai trd chu yeu hong tdng ngudn lye dau tu cho giao dye".
1. Thirc trang dau tir cua nha nvm trong linh vuc giao due va dao tao
Co the th^y, thdi gian qua, linh vyc GDDT ludn dupe uu tien ngudn lye Idn tir NSNN. Tii nam 2013 ddn nay, quy md dau tu cua nha nude cho GDDT ludn tang v^ sd hjyet ddi, tu 155.604 ty ddng nam 2013 ddn 248.118 ty ddng nam 2017.
Hloh 1: Chi ngan sith n h i aadc cho giio d a c va d^o tap (ty dong)
iiMI
Ngudn. Tong eye thong keTrong nhiing nam gan day, ty le chi ngan sach cho GDDT hang nam cua Viet Nam d muc x^p xi 20%. So vdi nhieu nude, ty le chi cho GDDT trong tdng chi cdng d nude ta d mtrc kha eao, ke ca cac nude ed trinh dd phat trien eao ban.
Theo bao cdo cua WIPO (Td chiic Sd huu tri tu^
thd gidi), Vi^t Nam dtmg dau hai nam li^n (2017 va 2018) ve chi tieu cho giao due trong sd cac nude ASEAN. Tinh theo GDP, chi tieu ttr ngudn lye nha nude cho GDDT d Viet Nam cung kha cao so vdi cac nude dupe dem ra so sanh. Sd lieu hinh 3 cho th^y chi tieu cdng cho GDDT/GDP cua Viet Nam nam 2012 chidm 6,3%, eao hon nhieu so vdi cac nude cd ciing trinh dd phat trien eao hon, nhu Singapore (2,9% nam 2013), Philipines (3,4%), Thai Lan (4,1%), Han Qudc (4,6%
nam 2012).
Quan ly NSNN cho GEJDT dang ngay cang dupe phan Ccip. Theo dd, khoang 75% tdng chi cho GDDT do dia phuang quan ly, trong khi ngan sach tmng uang trang trai 25% nhu cau cdn lai. Dieu nay ve co ban phii hpp vdi chu truong phan c^p trong chinh sach quan ly giao dye, mang lai nhi^u quy^n tu chu hon cho chinh quy^n dja phuong cflng nhu cho cae eo sd giao dye.
BiDK 1: Cv cau cLi N'SNK c&o giio due ToDf! cbl
Trann uonR Dia phuong Chi xay d\nia co ban chi IhuonG xuven
2D08 100 20,6 79.4 23.1 76.9
2009 100 25,2 74,8 17,1 82.9
2010 ico 25,4 74.6 13.4 81.6
i d a o t 2011 100 24,6 75,4 18,0 82.0
•o, 2008-2016 (%) 2012
100 24.5 75,5 17.6 82,4
2015 100
18,1 81.9
2016 100
19.7 80,3 I. BQ Tai chinh. Bao cao quy el toan NSNN
Trong CO Cciu chi NSNN cho giao dye, ehfl ydu la chi thudng xuyen (chi luong, phu c^p, cae khoan cd tinh ch^t luong va chi boat dpng bd may) chiem ban 80%. Chi cho dau tu chi chiem gan 20% tdng chi ngan sach cho giao due. Trong ca cau chi theo cS^p hpc, chi cho giao due m^m non va giao dye phd thdng chidm xap xi 70% tdng chi cho giao due. Trong khi dd, chi cho dao tao cao dang va dai hpc chi tren 12%, giao due nghe xap xi 10%. Ty le nay anh hudng tryc tidp tdi chat lupng dap tao eua khdi cao dang, dai hpc, giao dye nghe nghiep, khd cd dieu kien canh tranh vdi cac nude trong khu vyc va tren the' gidi.
Bing 2: Ca t i u chi NSNN theo cic d p hoc. 2006-2014 ( H ) Chi NSNN cac cap
M6m non Tiiu hoc THCS THPT Cong cbl GDJVIN i i GDPT Da\- nghe Trang cap chu\ en nghiep Cao dOng, dqi hoc Gido di,ic thudng viij en GDDT khac
2008 100 75
11.0 70.5 10.0 3,3 12.0 1 2 3,0
2009 100 7,9
H.3 70.9 9.8 3,2 11.7 1.5 2.9
2010 100 7.9
11.8 69,7 5 7 34 11.7 I S 3.7
2011 100 8 2
11.2 69.0 9.9 3.6 12.0 1,7 3 8
2012 100 8 2
11.1 592 9 7 35 12.4 1.6 3.6
2013 100 8.2
10,9 69,0 9,7 3,5 12,4 1,8 3,6
2014 iOO 8,2 21.6 i l . l 69,2 9.7 3.5 12.4 1.6 3 6
NGHIEN CUU
RESEARCH
Ngoai UU tien chi tieu ngan sach cho giao dye, hpc chua duac bd tri mOt each tuong xung va hpp !>'•
Chinh phu cdn cd nhi^u chinh sach bd yp khac nhu Theo sd lidu thdng ke, nhi^u nam qua NSNN danh cho thyc hien chinh sach mien, giam hpc phi va hp trp chi giao due dai hpc cdn rat khiem tdn, chi tren 10% tdng phi cho hpc sinh, sinh vien nghdo; kinh phi ho try phat ngudn NSNN danh cho GDDT. Nd'u tinh theo c^p hpc, tridn giao due m^m non; kinh phi hd try phat trien ci^p dao tao thi ty trpng chi cho giao dye phd thdng, giao due ddi vdi con em ddng bao dan tdc thieu sd, giao dye m^m non chidm x£p xi 70% tdng chi cho vimg sau, viing xa; kinh phi hd trp hpc bdng va hd tra giao due. Chi cd khoang 30% tdng chi NSNN cho phuang tien, dd diing hpc tap thye hien chinh sach
giap due ddi vdi ngudi khuyet tat...
Tinh den thdi di^m hien tai, Bd Giao due va dao tao quan ly 10 chuong trinh, dy an tri^n khai thuc hien trong giai doan 2015 - 2020 vdi tdng muc d4u tu la 17.986.760 trieu ddng, trong dd: ODA vien trp la 172.147 trieu ddng, ODA vay va vay uu dai la 15.974.799 trieu ddng, vdn ddi tmg la 1.766.237 trieu
GDDT duoc gianh cho d^y nghe, tmng cap, cao ddng, dai hpc, giao due thudng xuyen.
Co cau dau tu cho giao due, dao t^io chua hpp ly eon the hien d co cau dao tao khdng can ddi. Theo sd lieu ciia BO Giao due va Dao tao, sinh vidn nganh kinh te', luat chidm ty trpng kha cao, tren 40%, trong khi dd khoa hoc co ban va khoa hpc cdng nghe mdi nganh chi chidm ty le rcit th^p, khoang 15%; eac nganh ndng, ddng. Dang chu •^ \k dy an Ho trp ddi mdi giao due phd lam, ngu nghiep - Itnh vyc dupe coi la chu lye cua kinh thdng (77 tri^u USD vdn vay Ngan hang Thd gidi) vdi
myc tieu hd trp dac luc cho viec xay dyng chuong hinh tdng Ui^ va sach giao khoa mdi theo Nghj quyet sd 88 cua Qudc bdi.
Ben canh ngudn vdn d^u tu cOa nha nude, hien nay, Bd Giao due va dao tao dang hoan thien dy thao Nghi quyet cua Chinh phd vk huy ddng ngudn lye eua eac td chuc, ca nhan trong va ngoai nude cho giao
td Viet Nam chi chidm 3,1% sd sinh vidn. Tinh trang melt can ddi ve co cau giao due dai hpc va chi tieu cho giao dye dai hpc dJin de'n thieu luc lupng lap ddng ehSt lupng eao trong nhidu nganh cdng nghiep, cdng nghe thdng tin, cac nganh khoa hpc cdng ngh§ - di^u kien quan trpng quyet dinh phat trifin nhanh va b^n vtrng d Vi$t Nam.
Dinh mire phan bd ngan sach cho ddo tao nghe due va dao tao nh&m tang cudng ngudn lye eda xa hpi cdn thcip. Nhting nam qua, ngudn kinh phi cho day dau tu vao linh vyc giao due dao tao trong dieu kien ngh^ chua day 10% tdng chi NSNN cho eac cap hpc.
ngan sach nhd nude cdn khd khan. Miic chi nay cho mdi hoc sinh hpc ngh^ la qua th^p va . , , . , chua phu hpp vdi nhi^u nganh nghe dac thu, ddi hdi 2. Mpt SO ton tai, han che cua dau \U nha nirbV phai thuc hanh hoac thye nghiem. KhOng it trudng cho giao due, dao tao hpp, hoc vien chu yeu chi dupe hge ly thuydt, it cd co Ben canh nhflng thanh cdng da dat dugrc, ddu tu hdi tham quan thyc te, hoac thyc hanh tren thuc td, cua nha nude cho GDDT d nude ta cdn mdt sd han 'hyc td md phdng. Bat cap nay dan ddn he thdng cac chd bat cap sau: Kniimg ngh^ it duac nang cap d^u tu, ddi mdi quy trinh Tbd nhat, ty 1§ ca cSu chi thudng xuyen va chi dau ^^° f'^^tl^t? t ' ' ' T ' - " ' ! '^^ ' ' " P ' ''^^"^ ^^^
tu xay dung CO ban cho GDDT chua hop ly. Sd lieu "^^a ^ " ' ' ' ' ^"^ "^ '^ ''""^ '^°
thdng ke cho th^y, ty le chi thuang xuy6n chiem tr6n • °'
80% tdng chi NSNN cho giao due, dao tao. Trong chi Thii ba, vi6c dau tu ctio GDDT con bat cap tir du thudng xuyen cho GDDT, chi cho con ngudi (chi luong '°^ * n phan bd ngudn kinli phi do t4m nhin cdn va cac khoin phu dp luong cho giao vien) chi«m "gan han. Do thiSu chien luoc phat tiiin ngudn nhan khoang 80% tdng chi. Sd cdn lai, chi chua d4y 20%, ai 'vc trong bd tn kinh ph. d4u tu vdi tarn nhln dii han chi cho hoat ddng day hoc, boat ddng dao tao, ddi la™ cho viec dao tao va phat triSn ngudn luc d Viet mdi va nang cao chit luong giao tnnh, tai lieu giang Nam ludn o trong tinh trang mSt can ddi, thira lao day v4 hoc tap, vi vay se rit khd khan M dam bao di«u "dn? chua duoc dao tao, lao dpng phd thdng nhung kien hoc tap cd chat luong cung nhu viec thuc hanh, I?' "-KU lao ddng co ky nang, cd chat luong. Day la thuc tap cua hoc sinh, sinh vien. ''hau yeu cua chung ta so v « cac nude, djc biet khi
„ J . . . t. , J. „ „ n „ Viet Nam da tham gia cdng dong kinh te ASEAN cdno Chi d4u tu xay dung co ban trong hoat dpng giao j4„g y^h te'tu do cd su di chuyL tu do lao ddng S dye dao tao qua thip so voi nhu c4u. Trong khi ch£t ^^^ ^ ^ ^ ^^^^ ,, ^^^^^ ^^^.^^ ^.^ ^, chuc S " e lu(?ng CO sd vat chat trudng hpc d Viet Nam cdn thap
va d nhieu d|a phuong dang xudng cap nghiem trpng thi viec danh mdt phJn chi ngan sach thap nhu vjy se khd dam b4o du<7c ydu c4u hien dai hda co sd vat ch4t giang d^y.
Thii hai, co d u chi cho cac cap d4o tao, cac bac
1 2 KI~H T« CHAU A - THAI »1MH DUD~. I T H i N . 7 / ZOl »
da phai dao tao bd sung cho nhung sinh vien, hpc sinh sau khi tdt nghiep, dac biet la trong nhung nganh su dung cdng nghe hi^n d?i, phiic tap, ddn den gia tang chi phi cua doanh nghiep va lang phi ngudn luc cda d^t nude.
3. Mot so giai phap nang cao hieu qua dau tv cua Nha nimc trong ITnh vvc giao due va dao tao 6 niroc ta
Ccin thdng nh^t ve nhan thtre, dau tu ciia nha nude cho GDDT la ydu td then ehdt thdc ddy phat tridn kinh td - xa hdi, gdp phan tang Uudng kinh td cao va ben vting trong nen kinh te thi trudng, md ciia va hdi nhap.
Do dd, de d^u tu cua nhd nude cho giao due, dao tcio cd bi6u qua thi cdn phai cd nhOng giai phap can co va dupe tri^n khai mdt each dong bd.
Mdt la. dieu chinh eo cdu diiu tu cho GDDT theo hudng tang chi ddu tu phat tri^n, giam chi thudng xuyen. Trudc het, cdn tang cudng dau tu nang edp cac ca sd vat chcit trudng hpc, mua sam thidt bi day hpc, nang cao chdt lupng giao trinh.... Ddu tu cd trpng tam, uu tien, dac biet cho nhiing nganh dao tao khoa hpc CO ban, cd nhu cdu xa hdi hgn chd, kha nang xa hdi hda khdng cao. Uu tien ddu tu cho giao due mikm non, giao due phd thdng ca tu ngan sach va xa hdi. T$p tmng ngan sach dau tu cho myc tieu phd c^p, hd trp cac dia ban, ddi tupng dac thu.
Hai la, dieu chinh co edu ddu tu cho GDDT theo nhu cku cua xa hdi va nhu cau cua thi trudng. Trong giai doan hien nay, vi^c dao tao ngudn nhan lye cho ndn kinh td can theo kip vdi yeu cdu cua x& hdi, yeu Cciu phat trien cua nen kinh te. Vi v^y, ngudn vdn dAu tu cua nha nude can dupe bd tri dam bap hai hda ty le giiia cac nganh dao tao, giiia cac bac hoc phD hop vdi nhu cau thi trudng. Nha nude can dy bao nhu edu lao ddng eiia xa hdi theo timg giai doan phat tri^n, ttr dd xay dyng ke hoach phdt trien ngudn nhan !yc cua ttmg nganh nghe. Day la co sd co ban de xde dinh va bd tri ngudn vdn dau tu cho giao due, ddo tao mdt each hop ly va hidu qua.
Ba la, ccin thyc hien tai eo cdu ddu tu eiia nha nude gianh cho giao due dai hpc va giao due ngh^ nghiep.
Khdi giao dye dai hpc va giao due nghe nghiep (dgi hpc, cap ddng, tmng cdp chuyen nghiep va day ngh^) la cap hpc dao tao ngudn nhan lye dap ling nhu cdu ciia thi tnjdng lao ddng. Vi vay, cdn co cdu l^i ngudn vdn cua nha nude ddu tu cho cdc khdi nay theo hudng: khdng bao cap dan trai, tran lan ddi vdi tat ca cac CO sd dao tao; thuc hien nguyen tac timg bude tang thu tu ngudi hpc de bii ddp chi phi dao tao theo Ip trinh didu chinh gid, phi quy djnh tai Nghj dinh 16/2015/ND-CP eua Chinh phii. Phuong thiic phan bd ngudn vdn cua nha nude cho cac trudng dcii hpc, cap ddng chuyen ddn sang ca chd dat hang. Trudng ndp tdt, dao tao ngudn nhan lye dap ung duac nhu cdu ciia thi trudng thi Nha nude se dat hang, trudng nao lam khdng tdt Nha nude se khdng cdp kinh phi.
Bdn la, 6& giam bdt dp lye chi tieu td NSNN, huy ddng dupe cac nguon lye phat trien va nang eao chat
lupng giao due, dao tap, Nha nude can ed giai phap huy ddng cac ngudn luc cua xa hdi, ciia doanh nghiep va tidp tyc day m^nh xa hdi boa linh vyc giao due, dao tao, dac biet yong dao tao dai hpc thudc cac nganh ky thuat - cdng nghe, cac nganh kinh td va day ngh^.
Thyc bien chinh sach chia se chi phi dao tao giua ngudi hoc va Nha nude ddi vdi giao due mam non, phd thdng eac viing thanh thj va giao due dai hpc.
Ddng thdi, khuydn khich va tang cudng tinh canh tranh, canh tranh lanh manh trong linh vuc giao due, dao tao./.
Tai lieu tham khao
My Anh, Tang cudng cae ngudn lye ddu tu cho giao due va dao tao, http://dangcongsan.vn/preview/newid/473674.html;
Qudc hdi, Luat Giao dgc nude Cdng hda xa hdi chii nghia Viet Nam sd 38/2005/QHl 1;
Song Nguyen, 5 nam, ngan sach cho giao due tang 92.500 ty ddng, https://www.giaoduc.edu.vn/5-nam- ngan-sach-cho-giao-duc-tang-92500-ty-dong.htm;
Td chiic Sd huu hi tue thd gidi (WIPO), Bao cao xdp hang chi sd ddi mdi sang tao toan cdu 2017, 2018.
Tdng Cyc thdng ke, Niem gidm thdng ke 2013 — 2017.
Actionaid (2016), Chi tieu cdng cho y td, giao dye va giao thOng cdng cong d mdt sd tinh tai Viet Nam, Mdt sd quan sat va khuydn nghi
