Ngiii en ci5u Gia c3inh va G i 6 i
S6 4 - 2 0 1 4
> e mgt khuynh hirofng van hanh va hien floi trong he gia trj gia flinh hien nay (Qua cupc l{hao sat tai tinh Thai Binh)
Le Thj Hong Hai
Vi6n Nghien cCru Gia dinh va Gidi
Mai Van Huyen
Tmng tam Tigt k\&m nang iLfong thanh phfi H6 Chf Minh
Tom tat: Dfla vao kit qua De tai ca'p Bo "He gia tri gia dinh Viet Nam dfldi goc nhin xa h6i hoc" do Vien Nghien cflu Gia dinh va Gi6i thflc hien nam 2014 tai tmh Thai Binh, bai viet tim hi^u sfl tiep nhan cac nhom gia tri m6i vao gia dinh va coi do nhfl mot bieu hien ciia sfl bien doi cua he gia tri gia dinh hien nay tren cac phfldng dien' ddi so'ng vat cha't, dcfi so'ng tinh than tinh cam va cac quan he trong gia dinh; dong thoi phan tich mot so'nguyen nhan va cac tac dong xa hoi ciia no. Ket qua nghien cflu cho tha'y mot xu hfldng bie'n doi gia trj cua gia dinh hien nay do la sfl tie'p nhan gia t n m6i eiia xa hoi hien dai hoa, cong nghiep hoa v6i cac tien nghi tan tien; cac gia tri nhan van nhfl ton trong quyen con ngfldi, ton trong tfl do ca nhan, xoa bd sfl khac biet gidi. Nhflng bie'n doi gia tri ciia gia dinh Viet Nam the hien nhflng khac biet theo the'he va theo mflc do hien dai hoa, mflc do phat trien ciia khu vflc so'ng (nong thon/thanh thi), trinh do hoc va'n va theo mflc song,
Tiif k h o a : Gia dinh; He gia tri gia dinh; Khuon mdu flng xii;
Quan he gia dinh; Binh dang gidi.
66 Nghien cOu Gia dinh va Gi6i. Quyen 24, so 4, tr.6S-75
LDatvande
Trong bd'i canh loan cdu hda va hpi nhap qud'c tfi' hien nay, nhieu nha nghien cflu da cho rdng, thfi'gidi ciia chiing ta dang dutig trudc hai khuynh hudng: mdt la cdng nghiep hda, hiln dai hda, hudng theo nhung gia trj mdi, va hai la hau hien dai hda, vdi xu hudng tim lai nhung gia trj truyln thd'ng (Inglehart. 2008; Fukuyama. 1995). Hai khuynh hudng van hanh cp ban nay khdng chi the hifin d cdp qud'c gia - dan tdc hay cac vung lanh thd.
md nd cung thi hifin d ca cap dp gia dinh.
D i tai cdp Bd "HI gia trj gia dinh Viet Nam dudi gdc nhin xa hdi hpc"
do Vifin Nghifin ciiu Gia dinh va Gidi thuc hifin nam 2014 tai tinh Thai Binh, dja ban nghien cuu dupc lua chpn gdm mdt phudng trung tam cua thanh phd Thai Binh dai difin cho khu vuc thanh thj, va mdt xa thudc huyfin QuJ'nh Phu. dai dien cho vung ndng thdn. Dua vao sd' lifiu cua cudc khao sat nay bai vifi't tap trung tim hilu su tifi'p nhan cac gia trj mdi va coi dd nhu la mot bilu hifin cua su bien ddi ciia he gia tri gia dinh dang diln ra d Vilt Nam hifin nay. ddng thdi ciang kilm chung mdt khfa canh u-ong xu hudng thfl nha't da nfiu tren.
2. Ccii mci don nhan cai mdi - mot bleu hien trong sir bien doi he gia trj gia dinh
Trong cdng trinh Hien dai hda va Hau hien dai hda, nha nghiin ctiu Inglehart (2008) cd nhan xet la bil'n ddi kinh t i m a n g dl'n nhting biln ddi chinh trj va van hda... Cdng nghiep hda mang lai mdt su chuyfin djch tfl gia tri truyln Ihd'ng sang gia trj ly tinh mang tinh ben vung. Phat triln kinh te gdn kit rat ldn vdi su bie'n ddi van hda tifin lifiu dupc (Inglehart, 2008:
14). Chung tdi nghT rdng nhan xet cua Inglehart khdng chi dflng d cdp dd qud'c gia - dan tdc, ma cdn dflng ca trong su bil'n ddi he gia trj gia dinh d Viet Nam hifin nay, the hien trong ca ddi sdng vat chat va ddi sd'ng tlnh cam.
Trong ddi sdng vdt chd't, lien nghi sinh hoat cua cdc gia dinh d ca ndng thdn va thanh thi diu cd nhutig thay ddi ldn vdi nhuhg vat dung hifin dai.
phil hop vdi thdi dai va cudc sfl'ng mdi.
Ne'u nhu trudc day. cac gia dinh sfl dung chu ye'u la ram, ra, than, ciii la cho viec dun nau vdi nhifng chie'e ndi nhp den thi ngay nay, hdu nhu tdt ca cac gia dinh diu cd ndi cam diln va phdn ldn dun ndu bdng khi gas. Tai dia ban nghiin cflu, gan 100% gia dinh sir dung ndi cam diln (98.8%) va cd tdi 94% gia dinh cd be'p gas. Cac phucmg tiln truyin thdng nhu tivi, cac san phdm cdng nghi thdng tin (dien thoai di ddng, may vi tinh/inlemet) vd cac lien nghi sinh boat hifin dai (tu lanh, may giat. binh ndng lanh. nhd vl sinh tu hoai)... deu da xuat hien trong phdn ldn cac gia dinh tai dia bdn
Le Thi Hong Hai & Mai Van Huygn 67 Bieu dd I. Ti le c^c ho gia dinh sd h&u tien nghi sinh hoat hien dai
(N=580) (%)
May VI tfnWinlemet C Mav aial 1 binh nonq lanh 1
1 u lanh ! 1 R Nha ve smh h/hoai i
Xe mav 1 1 R7 t
tip.p qa 1
Uien tnoaidi donq 1
l m 1 1^7
Moicnmd/en 1 IQR
nghifin cflu. Day diu Id nhung san phdm cua cdng nghiep hda. hifin dai hda, la nhflng gia trj vat chdt cua xa hdi hiln dai. Cd thi ndi, cac gia dinh d dja phuang khao sat hiln nay da til'p can dupc phdn ldn nhung trang thil't bj, tiln nghi sinh hoat hien dai (xem Bifi'u dd 1).
Bilu dd 1 cho thdy cdc tiln nghi sinh hoat, ma xet vi ban chdt vfl'n la san phdm cua Ihdi ky cdng nghiip hifin dai, da dupc dai da sd cac gia dinh tilp nhan va sfl dung. Dieu cdn nha'n manh la khdng chi cd cdc gia dinh d dd thj ma ca cac gia dinh d ndng thdn, khdng chi cac gia dinh cd mflc sdng khd gia md ca cdc gia dinh cd mflc sd'ng trung binh, tham chi id cdn ngheo, diu da sfl dung hoac dang hudng theo eac gid trj vat chdt rdt mdi nay.
Khdng chi diing lai d ddi sfl'ng vat chat, su bie'n ddi cua he gia trj gia dinh hiln nay cdn the hiln ca trong ddi sdng tinh thdn vd tinh cdm ciia cac thdnh vien. Chdng han nlu nhu, trong ddi sd'ng gia dinh Vifit Nam irudc day chi quan tam dl'n vile cung gid cho nhifng ngudi da mat, thi hiln nay vile td chflc. ky niem ngay sinh cac thanh vien cua gia dinh dang ddn trd nfin phd bil'n. Ty 11 cac gia dinh tai dja ban nghien cflu cd td chflc ky nifim sinh nhat cua con cai la 57,2%, tham chi sinh nhat ciia vp/chdng cung
• dupc 20,3% gia dinh thirc hien hang nam. Cd mdt su chlnh lech nha't djnh giua cdc i h l h i trong vific td chflc ky nifim ngay sinh. Dilu nay cho thdy
"su bifi'n ddi van hda co ban diln ra vifng chdc han d bin trong cdc nhdm tre so vdi d cac nhdm Idn ludi, tfl dd ddn tdi nhifng khac bill gifla cac the
68 Nghien cflu Gia dinh va Gi6i. Quyen 24, so 4, tr65-7S
hfi (Inglehart, 2008: 49). Ket qua tuang quan hai bifi'n cung cho thdy cd su khac bifit ro net gifla cdc nhdm gia dinh khac nhau trong vific td chflc sinh nhat cho con. Gia dinh cd mflc sfl'ng kha gia cd ty lfi td chflc sinh nhat cho con cao hon gia dinh d mflc sdng trung binh va ngheo, ty le lan lupt la 81,1%; 56,2% va 38,0%. Gia dinh d thanh thj cung cd ly lfi td chflc sinh nhat cho eon cao hon so vdi gia dinh ndng thdn (74,1% so vdi 46,6%).
Nhdm cd dfl tudi thdp hon hoac cd trinh dp hpc vdn cao han ciing cd ty 11 td chflc sinh nhat cho con cao ban.
Mpt trong nhflng su kiln trong ddi sdng tinh than dupc da sd (61,2%) cdc gia dinh td chflc hang nam dd la ky niem ngay phu nfl 8/3 (ngay Qudc te phu nu) va 20/10 (ngdy phu nu Viet Nam). Dd la djp ngudi phu nu Vifit Nam dupc tfln vinh khdng chi trong gia dinh ma ca trong toan xa hdi. Diiu nay cho thdy da cd su thay ddi trong ddi sd'ng gia dinh Vifit Nam hifin nay so vdi xa hdi truyen thd'ng, khi vj thfi', vai trd cua ngudi phu nu ngay cang dupc nhin nhan, danh gid cao. Nlu nhu trudc day, trong gia dinh truyen thd'ng, nhifng hi sinh cua ngudi phu nfl dupc coi la su hy sinh thdm lang va cac thanh viln gia dinh mac nhien dupc thu hudng su hi sinh dd thi ngay nay hp da nhin nhan va danh gia dung hcfn cdng lao cua nhung ngudi phu nu trong gia dinh. Cd su khac biet Idn gifla cac nhdm gia dinh lrong viec td chflc ky niem ngay phu nu hang nam. Gia dinh khd gia, gia dinh d thanh thj cd ty le td chflc ky nifim ngay phu nfl cao hem. Nhdm hpc van cdng cao thi ty lfi cd id chflc ky niem ngay phu nu hang nam trong gia dinh cang cao (xem Bieu dd 2).
Bieu do 2. Ti le gia dinh cd td chiic ky niem ngay phu nif (8-3/20-10)
Le Thi Hong Hai & Mai Van Huyen 69 Ben canh vific ky niem ngdy sinh nhat, ngay qud'c te phu nfl. thi trong thdi gian nghi ngoi. thu gian, 85% ngudi tra ldi cho bifi't hp cd xem tivi.
mflt phupng lien truyln thdng kha phd biln trong cac gia dinh Viet Nam hien nay. Ngoai ra, ngudi dan cung cd cac hinh thflc thu gian giai tri kha hien dai khac nhu vao mang internet (10.2%), nghe nhac (14%). Viee tilp can vdi cdc sdn pham cdng nghe thflng tin va sfl dung cdc tien ich cua nd nhu mflt hinh thflc giai tri qua thuc la mflt hinh thflc hudng thu van hda rdt mdi me trong ddi sdng gia dinh Viet Nam hien nay.
Tuy nhien, nhtfng phat hien quan trpng nhat ciia cuflc nghien ciiu nay ve su van hanh cua cac gia tri mdi ndi rieng cung nhu su biln ddi he gia trj gia dinh ndi chung, la d khia canh quan he gia dinh. CJ mflt khia canh nao dd, cd the ndi rdng "Hiln dai hda pha hiiy mdt the gidi truyln thdng"
(Inglehart, 2008: 57) cua gia dinh Viet Nam bdi nhflng thay ddi manh me trong cac gia tri vl khudn mdu ting xir gifla nam va nu, giua ngudi gid va ngudi tre va tham chi d ca tie'ng ndi ciia tre em trong gia dinh.
Thfl nhdt. ve quan hi gifla nam gidi va phu nu trong gia dinh, cd ve nhu quyin uy ciia ngudi nam gidi trong gia dinh iruyen thdng da khdng cdn giu dupc vj the tuylt ddi lrong gia dinh Vifit Nam hien nay, vi su binh ddng nam nu dang ngay cang dupc xa hdi ddn nhan. Thuc te cho thdy. 95.2%
ngudi tham gia tra ldi cho rdng binh dang nam nu la can thie't \'a rat can thill trong flng xfl gia dinh. Diiu nay gdn nhu Ihay ddi hoan loan vdi quan niem cua dng cha ta trudc day khi cho rdng "nhdt nam vilt hflu. thap nfl vie't vd". Ty ll danh gia nay cd v.\x khac bill giua cac nhdm hpc vdn. dd tudi va dia ban khao sat. Trong dd. hpc vdn cang cao, ty le ung hd cang cao. Dd ludi cang cao ly le iing hd cang thdp. Ty le ung hfl d thanh thj, va d nhdm cd mflc sfl'ng kha gia cao hem d nflng thdn va d nhdm cd mflc sfl'ng ngheo. Inglehart (2008) ciing da ndi rdng; "Cac vai trd vi gidi dfl'i lap nhau mdt each rd ret vd'n la dac tt'nh ciia mpi xa hdi liln cdng nghiep hau nhu khdng thi tranh khdi phai dupc thay t h i bdi cdc vai trd ve gidi ngay cang gidng nhau d xa hdi cdng nghiep lien tiln (Inglehart, 2008: 29).
Thfl hai. vl quyen quylt djnh irong gia dinh. trong xa hdi truyln Ihd'ng, ngudi chdng la ngudi cd toan quyen tfl viec Idri de'n viec nhd. kl ca viee quan ly tdi chinh. Tuy nhien. ke't qua dieu tra tai dia ban nghien ctru cho thdy dilu nay da cd su thay ddi: ty le vp chdng ctmg quye'l dinh ngang nhau nhung vile quan trpng chiem de'n 34,7^/1:, trong khi ty Ie ngudi chdng hoan loan quylt djnh chi chilm 4.1 %. Gdn lien v&\ quyin quyet dinh ciia ngudi chdng lrong ddi sdng gia dinh trudc day la quan nilm "nam tdn nu ty", tflc Id coi trpng con trai han con gai. Nhung gi tdt dep nhdt se dupc uu lien cho ngudi con trai. tfl cdi an, cdi mac. va dac biet la viec hpc hanh. Trong nhilu gia dinh khd khan, cdc tre em gai khdng dupc de'n trudng hoac phai nghi hpc gifla chiing de nhucmg ca hdi cho cac anh/em trai ciia minh di hpe.
70 Nghien cflu Gia dinh va Gidi. Quyen 24, so 4, tr.65-75
Nhung, hifin nay, 95,6% gia dinh khdng djnh khdng phan biet con trai hay con gai ma hp ddu tfl cho vile hpc cua con theo sflc hpc cua tre.
Cung tuong tu, mdt dilu dang ghi nhan trong su thay ddi trong h i gia tri gia dinh hiln nay la su binh ddng giua ngudi gia va ngudi tre. Han 90%
ngudi tham gia dilu u-a cd y kie'n cho rdng vific flng xfl binh d k g gifla ngucfl gia va ngudi tre trong gia dinh la can thilt va rat cdn thiet. Cd nhj^n, su binh ddng d day khdng cd gi gidng vdi su cao bang d l trd thanh "ca me mdt Ifla". Su binh ddng d day chi ham nghia la tdn trpng ldn nhau ve quan niem va su iua chpn gia trj, sd thich, cdn trong ddi sd'ng hang ngay ldp tre vdn kinh trpng cac t h l h e cha anh, cdn cac t h l h e cha anh van yfiu thuang va bao ban con tre.
Mflt khi quyin binh ding giua nam va nfl, gifta gia va tre bdt rfi sau vao lrong ddi sdng hifin ihuc, thi duang nhien quyin tu do ca nhan ciia cac thanh viln gia dinh cung dupc tfln trpng. Dieu nay cho thay cd su khac biet ldn gifla gia dinh Viet Nam truyen thd'ng va gia dinh hien nay. Trong xa hdi truyln thfl'ng, gia tii cflng ddng dupc coi la quan trpng nhat. gia dinh la mpt cdng ddng vd cac thanh viln gia dinh "phai kim nen, dap tat nhung y mud'n, nguyin vpng rifing lu nlu nd trai vdi cac chudn muc cflng ddng va trong cac ung xfl, trong mpi hanh ddng, mpi quylt djnh cua minh diu VI cdng ddng gia dinh" (Mai Huy Bich, 1993: 43-44). Trong gia dinh gia trudng, con cai khdng dupc nhan xet, danh gia hanh vi cua cha me, ma phai mac nhiin thfla nhan vd dilu kiln rdng cha me bao gid ciing tuyfit ddi dung va hp cd quyen tdi cao ddi vdi cudc sfl'ng, tu do ciia con cai (Mai Huy Bich, 1993). Nhung trong cac gia dinh Vilt Nam hiln nay, cac bac cha me da cd su tfln trpng quyin tu do ca nhan cua con cai thi hien d vile trao quyin cho con cdi trong cdc quyl't djnh hdn nhan va lua chpn nghi nghiep.
Ddi vdi vile hdn nhan. cd 21,8% ngudi tham gia dieu Ira cho bifi't con cai lrong gia dinh hp hoan loan quyet djnh. Trudng hop cha me hodn loan quyfi't dinh chi chie'm 0,4%. Ty lfi con quyfi't djnh cd Iham khao ^ kiln cha me Id 77,1% so vdi 0.8% trudng hpp cha me quyet djnh cd hdi ^ kiln con.
Ke't qua chay tuang quan hai bil'n cho thdy, ty lfi cha me cao tudi (tfl 55 tudi trd Ifin) cho bill con cai la ngudi ndm quyen quyl't djnh hoan loan hoac cd tham khao y kifi'n cha me vl hdn nhan cua minh la 98,3%, ty 11 nay d nhihig nhdm tudi dudi 55 diu la 100%. Cha me cd hpc vdn cang cao thi ty le con cai tu quye't dinh vile hdn nhdn cang cao (100% d nhdm cha me hpc vdn lfl trung hpc phd thdng trd Ifin; 98,2% d nhdm cha me cd hpc vdn trung hpc ca sd va 94,1% d nhdm cha me cd trinh dp tiiu hpc trd xud'ng). Ty Ifi cha me kha gia danh quyin quyfi't dinh hdn nhan cho con Id 100%, d nhdm ngheo 97,4%.
Cung vdi viec hdn nhan, vific chpn nghi nghifip cua con hiln nay cung
• J
Le Thi Hong Hai & Mai Van Huyen 71 do con quylt djnh la chinh. Sd lieu dilu Ira cho thdy cd ldi 17,2% con cai quylt djnh hoan toan so vdi 0,9% cha me hoan todn quyet djnh. 75,7% con cai quyet dinh cd tham khao y kien cha me so vdi 6,2% cha me quyfi't djnh cd bdn bac, thuyet phuc con cdi. Diiu nay cung thi hifin su thay ddi ddng kl lrong vile lua chpn cac khudn mdu flng xii trong gia dinh. Su ddi nghjch gifla hai cau thanh ngfl "cha me dat dau con ngdi day" va "con cai dat dau cha me ngdi ddy" da ndi lln rdt nhiiu vl su chuyin ddi nay. Quyin quyl't dinh lua chpn nghi nghifip cua con cai cung cd su khde bifit nhal djnh gifla cac gia dinh d hai khu vuc ndng thdn va dd thj, cung nhu d cac nhdm gia dinh cd mflc sd'ng, dfl tudi va Irinh dfl hpc van khac nhau. Cha me tudi cang tre, hpc vdn cang cao thi ty ll trao quyin quyet djnh cho con cang nhiiu. Ty lfi con quyet djnh hoan loan hoac cd tham khao y kifi'n cha me vl nghi nghifip cua minh d cdc gia dinh khu vuc dfl thi va gia dinh cd mflc sdng kha gia cao hon so vdi con cai d cac gia dinh khu vuc ndng thdn va d cac gia dinh cd mflc sd'ng thdp hon. Tuy nhiin. su chlnh lech la khdng ddng kl, dao ddng tfl 87 dl'n 97%.
Su thay ddl gid trj vl quyln/quyln tu do cua cac thanh vifin trong gia dinh khdng chi bie'u hiln ro d vile trao quyin cho nhiing ngudi con Idn/lrudng thdnh trong cac quyl't djnh liln quan din ddi sd'ng ca nhan. ma ngay ca vdi tre em nhd tudi, xu hudng nhflng bac dng ba - cha mc cdng nhan quyin cua cdc em cung cd nhtfng thay ddi rd rfit. Ke't qua dilu tra cho thdy ty 11 ngudi tham gia khang djnh tre em cung cd quyin ciia minh trong cac flng xfl trong gia dinh chilm 95,2%, va khdng cd su khac bill gifla ndng thdn va thanh thi trong viec img hd gia tri nay. Ty 11 ngudi tra Idi d thanh thj ung hd cao hen khdng dang ke so vdi ty ll nay d ndng thdn (96,1% so vdi 94,4%).
Tdm Iai, xu hudng bie'n ddi gia tri ciia gia dinh Vilt Nam hiln nay dd Id su tilp nhan gid tri mdi ciia xa hdi hien dai hod, cdng nghiep hod nhu tfln trpng quyin con ngudi, tfln trpng tu do cd nhan, xda bd su khac biet gidi va sir phd biln ua thich nhflng lien nghi sinh hoat hien dai phuc vu cho ddi sd'ng vat chat va tinh than cua gia dinh. Nhtfng bien ddi gia tri trong gia dinh Vilt Nam the hiln nhflng khac biet theo t h i he: Idp tre la thlhe cd nhung thay ddi rd ret han, dang kl hon so vdi Idp ngudi thude thlhe cha me, dng ba ho. vi "ho khdng phai vupt qua sflc di khdng cua kie'n thflc khdng phu hop thu dupc trudc day" (Inglehart. 2008: 49). Nhtfng biln dfli gia trj trong eac gia dinh Vifit Nam hien nay cung cd su khac bifit theo mflc dfl hifin dai hod, mflc dp phat trien theo khu vuc sfl'ng. Cu thi la cd sir khde bill giua nflng thdn va thanh thj, giua nhifng nhdm cd trinh dd hpc vdn cao va nhdm cd trinh dp hpc vdn thdp, va giua nhifng nhdm cd cdc mflc sdng khac nhau.
72 Nghien cflu Gia dinh va Gidi. Quyen 24, so 4, tr.65-75
3. Nguyen nhan cua sir bien doi va nhDng tac dpng xa hoi cua no 6 phdn trfin, can cfl vao ngudn tu lieu thu dupc trong cudc nghiin cthi chung tdi da md ta su bien ddi cua h i gid trj gia dinh, ma bieu hien tap trung la vile tie'p lhu cac gia trj mdi, khdng chi trong ddi sd'ng vat chdt, ma ca trong ddi sdng linh thdn - tinh cam, cung nhu trong cac md'i quan he gifla cac thanh vien trong gia dinh. Dfi'n day mdt van de rat cdn dugc dat ra. dd la vi sao dai da sd cac gia dinh hifin nay lai sdn sang tifi'p thu cac gia tri van hda - xa hdi mdi dd?
Dat loan bd chu d i gia dinh Viet Nam vao trong tien trinh ljch sfl ciia ddt nude cung nhu ciia dja phuang, nhat la trong bfl'i canh ljch sfl cu thi tfl khoang 1945 trd lai day, chung tdi nhan thay cd may 1^ do ca ban sau day:
Trudc he't, cdn nhdn manh rdng su bie'n ddi cua he gia tri gia dinh ma net ndi bat la viec tifi'p xuc va tiep nhan cac gia trj van hda mdi nhu da nfiu hoan toan khdng phai la dilu ngdu nhifin, cung khflng phai la kit qua tflc thdi, ma cd ngudn gfl'c lfl trong thdi ky lich sfl can hien dai cua Vifit Nam.
Phai ndi rdng ngay tfl khi mdi thanh lap. Dang Cdng san Vifit Nam ben canh cac muc tifiu chd'ng thuc dan, phong kifi'n, gianh ddc lap cho dan tdc da dua ra cac khdu hifiu vi tu do va hanh phflc cua con ngudi nhu ngucrt cay cd rudng, binh ddng giua nam va nfl, gifla ngudi gia va agudi tre, rdi quyin tu do hfln nhan, quyin cua mpi tre em diu dupc de'n trudng, vv.
Tifi'p dd, trai qua hai cuflc khang chie'n chflng thuc dan Phap va d l qudc My xam lupc, cac muc tifiu dd khflng chi dupc duy tri ma ngdy cang thfim hoan Ihifin. Cho de'n thdi ky Ddi mdi, trong bfl'i canh cua tiln Irinh cflng nghiep hda, hien dai hda. todn cau hda va hfli nhap qufl'c te. cac muc lieu vi IU do va hanh phue eiia con ngudi cang cd thim dilu kien d l phat trien len mdt Iam cao mdi. D l chii ddng hpi nhap vdi the'gidi hifin dai, ngdy 11 thang 1 nam 2007, Viet Nam da trd thanh thanh vien thfl 150 ciia WTO (Td chflc thucmg mai The gidi), chinh thflc tham gia vdo nen kinh te loan cdu. Ve eac mat van hda va xa hdi, vdi chi'nh sach da dang hda, da phuong hda. sdn sang la ban. la ddi tdc tin cay cua cac nudc. Vifit Nam cung da nhanh chdng hdi nhap vdi cflng ddng qufl'c te.
Nhu vay, trfin ca hai binh difin kinh te - vat chat va van hda linh thdn, xa hpi Viet Nam da cd nhilu dieu kiln de qua trao ddi thdng tin va giao luu qud'c tfi', ngudi dan cd nhieu ca hdi tie'p xuc va liep nhan cac gia trj m ^ mang tinh phd bifi'n loan nhan loai. Thuc tiin tren dja bdn khao sat cho thay, cd ly le eao cac gia dinh cd phuong tifin thdng tin hien dai, giup ho tifi'p Ihu cac gia tri van hda mdi Iam ddi thay hfi gia tri gia dinh.
Tie'p nifa, khi ndi vl vile til'p xuc va liep thu cac gid tri van hda mdi, chung ta cung khdng the khdng nhdc de'n nhan id con ngudi, tflc Id chii th^
tiep xuc va tiep nhan cae gia tri van hda dd. VI vdn d i nay, nha dan tdc
Le Thi Hong Hai & Mai Van Huyen 73 hpc Nguyin Tfl Chi da tCmg vilt; "Ngudi Viet cd la chiing tdc lai tap manh.
Cd Ihl thdy trong ngdn ngfl ciia ngudi Viet cd it nhat la nam ylu td: Mfln- Kha me. Ma Lai - Da Dao. Tang - Miln. Tay - Thai va Han. Vl la tflc ngudi mang linh hdn chung manh, nin ngudi Viet cd rdt d i nhay cam thich nghi vdi nhtfng hoan canh mdi. Lich sfl van hda ciia ngudi Viet tfl ngan xua tdi nay la ca mdt qua trinh ludn thay ddi va thfch nghi vdi hoan canh. Lich sfl cung da chiing minh, ngudi Viet rat nhay cam va tiep Ihu rat nhanh nhung ylu td mdi xuat hiln. hoac tfl ngodi tdi" (Nguyin Tfl Chi.
1996:566). Cac quan sat d hai dilm khao sat cho thay hifin huu phong each sdng ciia xa hdi hifin dai nhu Irong cac quan nudc ven dudng bay ban la lifit cac Ioai banh pizza, cac loai bia Heineken, Tiger, Cargberg, cdc loai nude udng Coca cola, Pepsi, 7up; trang phuc cua Ihanh nien nam nfl rdt hifin dai, phu nu trang dilm, ke mat xanh, td mfli dd, cde chang trai mac quan jeans, do pull... Diiu ndy ciing la mflt ly do giai thich them cho xu hudng ddn nhan cai mdi, dac biet la d tdng Idp thanh nifin.
Sau ciing, mflt nguyfin nhan cung khdng kem phan quan trpng - dd la chiin lupc xay dung va phdt triln nen van hda Viet Nam lien tie'n, dam da ban sdc dan tflc ma Dang Cdng san Viet Nam da di ra trong thdi ky cdng nghiep hda, hien dai hda, loan cau hda va hfli nhap qudc le (Dang cdng san Viet Nam. 1998). Dudng ldi van hda eiia Dang khdng chi phan anh vl ddi sdng vat chdt va tinh thdn cua con ngudi Viet Nam, nha't la con ngudi Vict Nam trong thdi k^ hifin dai. Dudng ldi van hda cdn la anh sang djnh hudng cho ngudi dan trong ngliT suy va hanh ddng, khdng chi trong viec ke thfla vd phat huy cac gia trj cd truyln cua dan tdc, ma cdn ca trong vile giao luu, tilp xuc va tiep nhan cac gia trj mdi cd y nghTa phd bil'n loan nhan loai. Muc lilu. ddng ihdi cung la phuong cham xay dung va phdt trien nin van hda Vilt Nam "tiln tiln, dam da ban sdc dan tdc" chi'nh la sudam bao cho su lua chpn dd. Trin dja ban khao sat, trong khi d hdu khap cac hd gia dinh diu cd dat ban thd gia lien, diu Iham gia vao eac budi gid td ho hay le hdi lang, thi ddng thdi cac bac phu huynh lai ludn khuyfi'n khich con chau di hpc tie'ng Anh. cdn ban than hp cung rat lich cue tham gia vao cac Idp tap huan vl san xudt. chan nudi hoac phat trien mot thfl djch vu mdi nao dd. Ngay lai dja ban nghien eflu la mot xa ihudc viing nflng thdn cdn chua thuc su phat trifi'n. nhung phu nfl ndng dan d day cung tifi'p can dupc nhihig ngudn thflng tin da dang d l nang cao nhan thflc va thay ddi each .sfl'ng. each lam an: "Chitng em ndm bat difoc thong tin tif nhieu cdch kitdc nliau. Chdng hgn cd khi xem li vi. nghe ddi. rdi cd tren Internet. Vdi Igi ihifhai nita Id duoc phd bien. hoc hdi qua nhtlng budi hgp cita hgi plm nif.
6dia phtfong. cd ky thudt gi mdi ve sdn xud't hay chdn nudi thi ciing difoc phd bien. Cdc ngdnh nghe thti cdng mdi nhu mdy tie dan ciing dugc cdng ty v4 hudng ddn cho bd con ndng ddn deldm ra ditng sdn phdm md hg yen cdu" (Nfl. 42 tudi. ndng dan). Rd rang, dudng ldi van hda ciia Dang dl ra
74 Nghien cflu Gia dinh va Gidi. Quyen 24, so 4, tr.65-75
da di vao cudc sdng va b'd thanh nen tang cho su biln ddi vl van hda, trong dd cd vific tifi'p thu cdc gia tn van hda mdi.
Su bien ddi cua he gia trj gia dinh, vdi cac bieu hiln nhu su cdi md til'p nhan cac gia trj mdi nhu vfla nlu, duong nhifin ia cd tac ddng tdi ddi sdng cua gia dinh va xa hdi d ca mat tich cue ldn nhung h i luy khdng U-anh khdi. Tuy nhifin, su tac ddng ldi ddi sd'ng gia dinh la rdt u'ch cue bdi vile til'p thu va dua vao cudc sdng gia dinh cac gia trj ciia thdi dai dang*lam cho mdi irudng sd'ng cua gia dinh cd nhilu thay ddi, qua dd khdng ngflng nang cao chdt lupng sd'ng cua cdc thanh vifin trfin ca ba phuong diln ddi sdng vat chdt, ddi sdng tinh thdn - tinh cam, cung nhu mdt quan he gifla cae thanh vien trong gia dinh. Chang han, trong ddi sd'ng vat chdt, vile sir dung cac phupng tifin sinh hoat hiln dai nhu ndi ecm dien, bep ga, til lanh, may giat... cac cdng vific nfli trp hang ngay, nhdt la dd'i vdi ngudi phu ntt, da dupc giam nhe di rat nhilu. Ngudi phu nfl cd dilu kifin d l tham gia vao cdc cdng viee cdng ddng va xa hdi nhilu han trudc. Cdc em gai cQng cd diiu kien tap trung cho viec hpc lap nhiiu han. Mdt can bd lanh dao xa cho bifi't, Irong may nam gdn day sd em gai lrong xa dd vao dai hpc con cao hon ca sfl' em trai. Dd la nhd su tien bd cua khoa hpc ky thuat, song cdi chinh la nhd ddi sdng vai chdt ciia cac gia dinh da dupc cai Ihifin, nen cdc em cd thi yeu tam hpc tap.
Trong ITnh vuc Iinh than, tam linh, lin nguong, bin canh cac ngay ll lit cd iruyen. cac ngay gid gia tien, gid td hp hay tham gia vao 11 hdi lang, da cd khflng it cac gia dinh thue hanh cac ngay li ill mdi nhu id chflc ll sinh nhat cho con; ky niem ngay cudi ciia vp chdng; ngay Qud'c tfi'phu nu 8/3...
va tuyet dai da sd cac gia dinh cd cac phuang tifin sinh hoai van hda hiln dai nhu tivi; mdt sd gia dinh cd may vi ti'nh nd'i mang, v.v. Dilu nay da lam cho ddi sfl'ng van hda tinh thdn cila cac thanh vifin gia dinh dupc nang cao thfim mflt budc rat dang k l . Mflt phu nfl cho bifi't: 'Tif ngdy co mdy tinh ndi mgng thi nhd ndy vui lam. Tdi tdi chi em Igi tap trung den ddy ciing xem tin tifc thdi su, co khi dgc vd hoc theo cdc chuong trinh tap hudn cho nhd ndng, nhif viec trong ndm, cdch bdo qudn luong thuc, thong lin vegid cd thi trudng, thdng tin ve sdu benh, ve thudc bdo ve thtfc vgt... Nhd cd cdc chuong trinh ndy, bdy gid chiing em ldm rudng cung cd nhieu kinli nghiem hon, co ket qud hon, khac vdi thdi xua ciia cdc cu " (Nii, 52 tudi, ndng dan).
Cdn vl mfl'i quan he giifa cac thanh viln gia dinh cung nhu mdi quan he gifla gia dinh va hp tpc da cd nhiiu diiu thay ddi quyin binh dang giQa nam va nu. giua ngudi gia va ngudi tre, quyin tu do cua ca nhan dang ngay cang chilm uu the'. CQng cd ngudi cho rdng rdng mdt khi quyin binh dang va tu do ca nhan chifi'm uu the thi gia dinh se dfi ran v5, ly lfi ly thdn, ly hdn se iang Ifin. Tuy nhifin, thdng lin thu dupc d dja ban khao sat cho th^^
Le Thi Hong Hai & Mai Van Huyen 75 trong mdy nam trd lai day rdt it xdy ra cac trudng hpp ly than hoac ly hdn.
Cac phuang tien hifin dai nhu xe may, diln thoai di ddng, intemet da giup cho m ^ quan h i hp hdng khdng chi bd hep trong pham vi lang xa, ma su liln he thudng xuyen cdn dupc md rdng trong pham vi ca nudc, tham chi d ca nudc ngoai. Nhin chung d ca hai dia ban khao sat, ngudi dan diu khdng djnh quan h i hp hang gdn bd da giup mpi ngucri nhd ve ngudn cdi, gidp nhau xda ddi giam ngheo, nhdt la de khuyen khich chdu con vuon ien trong lao ddng vd hpc tap.
Ndi tdm lai, viec tilp thu va van hanh cac gid trj van hda mdi U-fin ca ba phucmg dien ddi sd'ng vat chat, ddi sdng tinh thdn - tinh cam. cung nhu trong mdi quan h i gifla cdc thanh vien lrong gia dinh d dja ban nghien cflu da cd nhiiu dilm thay ddi tfch cue va tifi'n bd. Diiu dd gdp phan dam bao cho sir phdt triln bin vflng cua gia dinh irong tifi'n trinh cflng nghifip hda.
hien dai hda ddl nudc, ddng thdi cung phCi hpp vdi xu the loan edu hda va hdi nhap qud'c te hien nay."
Tai li£u trfch ddn
Dang Cdng san Viet Nam. 1998. Vdn kien Hdi nghi ldn thif 5 Ban chdp hdnh Trung UOng khda VIII Ddng Cong sdn Viet Nam. Nxb. Chinh tri qud'c gia.
HaNdi.
Inglehait. R. 2008. Hien dai hda vd hdu hien dai hda. Nxb. Chi'nh tri qud'c gia.
Hd Noi.
Le Ngpc Van. 2011. Gia dinh vd bie'n dd'i gia dinh dViel Nam. Nxb. Khoa hoc xa hoi. Ha Noi.
Mai Huy Bich. 1993. Dgc diem gia dinh dong bdng sdng Hdng. Nxb. Van hda- Thdng tin. Ha Npi.
Nguyen Tfl Chi. 2004. Gdp phdn nghien cim vdn hda lgc ngudi. Nxb. Van hoa dfln toe. Ha Ndi.
