Qudn ly Tdi nguyen riing & Moi tru&ng
\l NGHIEN ClTU PHAN
B 6VA DAC
D I E MHAT THONG XUAN NHA TAI SOTS LA
Dinh Thi Hoa', Phan Thi Thanh Huyen^ Nguyen Thi Bich Nggc^ Hoang Van Sam^
''^Tnr&ng Dai hpc Tdy Bac ''Truong Dgi hpc Ldm nghiep
TOM TAT
Diiu tra phan b6 tu nhien \a nghien ciin dac diem hat Thong xuan nha Pinus cernua L. K. Phan ex Aver., K. S.
Nguyen & T. H. Nguyen) cho thiy tai Khu bao ton thien nhien Xuan Nha, tinh Son La co 04 ca the tmong thanh co duong kinh 28-75cm , chilu cao viit ngon 25-30in, cr do cao 940 - 101 Om, nai co dja hinh hiim trd va trang thai rimg 111A2. Kit qua nghien cmi chira phat hien dirge cay tai sinh. Chiing to Thong xuan a tinh trang Rat Nguy cap (CR) theo tieu chuan cua lUCN. Hat Thong xuan nha thu hai tir 4 cay trong Khu bao ton co do thuin 90,46%, ty le nay mim 96,25%, thai gian nay mam trong 9 ngay sau khi gieo. Vi vay, co the gieo uom va gay trong de bao ton va phat trien loai thong nay.
TCr khoa: Bao t6n, Khu Bao ton Thien nhien Xuan Nha, Thong xuan nha, thuc vat quy hiem.
I. DAT VAN D £
Thong xuan nha {Pinus cernua L. K. Phan ex Aver., K. S. Nguyen & T. H. Nguyen) dugc phat hien tai khu bao tdn thien nhien Xuan Nha, tinh Son La va dugc cdng bd tren tap chi thuc vat Nordic sd 32 nam 2014 (Averyanov et al, 2014). Truac do loai nay dugc nghi ngo giong loai Thong trang trung quoc Pinus armandii Franch va dugc dat ten la Pinus armandii subsp. xuannhaerisis) (Phan Ke Loc et al, 2014). Khu Bao ton thien nhien Xuan Nha nai co he thuc vat da dang vdi 1068 loai, dac biet la nhieu loai cay co gia tri bao ton cao nhu Thong pa co. Bach xanh. Pa mu, Du sam...
Tuy da CO mgt so cong trinh nghien ciiu ve he thuc vat noi chung va bao ton mgt so loai thyc vat quy hiem noi rieng tai day, nhung nhirng thong tin ve loai Thong xuan nha con han che, dac biet la ve kha nang tai sinh va nhan giong.
Vi vay, nghien cim phan bo va dac diem hat giong Thong xuan nha lam ca sa khoa hgc cho bao ton \'a phat trien loai cay dac biet nay la rat can thiet.
n. \ AT LIEU, PHUONG PHAP NGHIEN CUU 2.1. Vat lieu nghien cii-u
Cay dung va hat Thong xuan nha ihu hai tir cac cay phan bo tai Khu Bao ton Thien nhien Xuan Nha.
2.2. Phuong phap nghien cuu
2.2.1. Phuang phdp dieu tra thuc dia ve dgc diem phan bo Thong xuan nha
Thu thap so lieu ngoai thuc dja tren 14 tuyen di qua hau het cac dai cao va trang thai rimg cua khu BTTN Xuan Nha trong 2 nam 2014-2015. Cac thong tin ve Thong xuan nha, so ca the, dac diem phan bo, tai sinh. thu hai mau va chup anh doi tug-ng nghien cuu dugc thu thap tren cac tuyen dieu tra dai tir 3km den 8,5 km, moi tuyen rong 10 m Chieu cao do bang thuoc Blumnei, duong kinh do bang thudc kep hoac thudc day; Tga do dugc xac dinh bang GPS Garmin; Tren cac tuyen dieu tra tai cac diem cd thdng phan bd lap d tieu chuin (OTC) cd dien tich ldn (lOOOm") di danh gia dac diem phan bd va tinh hinh tai sinh. Rieng cay sd 3, do moc tai vach nui da, khdng lap dugc OTC nen chi tien hanh md ta sinh canh va tra trang thai rimg thdng qua ban dd hien trang rung.
Xac dinh cac loai uu the cua tang cay cao trong OTC, viet cdng thirc td thanh tang cay cao (CTTT): Can cu vao chi sd do quan trgng (FVl- Important value index) ciia timg loai cay trong quan xa. Gia tri lV°o tinli theo cdng thuc sau:
N % + G,%
I V , % - • , (1) 136 T \ P CHI KHOA HOC VA CONG NGHE LAM NGHIEP SO 6-2016
Qudn ly Tdi nguyen rimg & Moi tru&ng Trong do:
TV[% la chi so do quan trgng ciia loai i trong quan xa thyc vat rimg;
Ni%; mat do tuang ddi cua loai i dugc tinh bang ty le % giiia so ca thd ciia loai i \-a tdng sd ca the trong quan xa;
Gi%: tiet dien ngang tuang ddi dugc tinh bang ty le % giiia tdng tiet dien ngang ciia loai i \ a tdng tiet dien ngang ciia quan xa.
Can cii vao ket qua tinh toan, cac loai cd gia tri IV% > 5% dugc danh gia la loai uu thd va tham gia cdng thiic td thanh.
- Cdng thiic td thanh cay tai sinh dugc viet theo he sd td thanh ciia cac loai tham gia:
it, = ^ x l O
.V (2)
Trong do:
kj la he sd td thanh loai thir i;
Ui la sd lugng cay tai sinli loai thii i;
N ]a tdng sd cay tai sinh.
Cac loai cd ki > 0,5 se tham gia CTTT.
- Ban dd phan bd Thdng xuan nha dugc lap theo phan mem Mapinfo 11.5 tren nen ban dd phan chia cac kieu tham thyc \at tai khu \'yc nam 2016.
2.2.2. Phuang phdp kiem nghiem phdm chdt hat giong Thong xuan nha
Ndn Thdng xuan nha dugc thu hai thang 10 nam 2014. Moi cay liy 5 kg ndn qua, khi cdn mau xanh dam, hai cd vet nau hda go. Sau khi thu hai ve thi tien hanh u trong nii sau 15 ngay thi hat bat dau chuyen mau nau den thi tidn hanh tach de thu dugc hat gidng. Hat chia thanh 4 Id (tuong umg vdi cay tir 1-4).
Ap dung cac phuang phap va cdng thiic danh gia cua Nguyen Hiru \'inh va Nad Quang De (1997); va theo Tieu chudn nganh (lOTCN 322 - 2003) v^ phuang phap kidm nghiem hat gidng cay trdng. Cac chi tieu kidm nghiem gdm:
- Do thuan cua hat:
^ Kiem nghiem dd thuan va khoi lug-ng hat theo mau 100 g'ld hat d bang can dien ni do
T.4P CHi KHOA HOC V.\ CONG
lap lai mdi Id 3 lan. Do thuan cua hat giong la ti le phan tram khdi lugng nhirng hat thuan kliiet tren khdi lugng mlu dem kidm nghiem bang cdng thiic:
K(%) = (Khdi lugng hat thuin khiit/
Khdi lugng mlu kidm tra)* 100 (3) Do thuan chung dugc tinh trung binh tir do thuan ciia 4 Id hat.
- Khoi luo-ng 1000 hat:
Khdi lugng 1000 hat khd khdng khi dugc tinh cho hat thuan theo cdng thiic:
( 1 0 0 - C ) * a
A: 100 (4)
Trong do:
A - Khdi lugng 1000 hat klid khdng khi;
C - Dd am ciia Id hat;
a - Khdi lugng 1000 hat thuin phai klid thdng thud-ng.
Tinli khdi lug-ng cho Uing Id hat. sau dd tinh tmng binh cho ca 4 Id dd dugc khdi lug-ng chung.
Ti le nay mam:
Tien hanh kiem nghiem 4 Id hat, moi Id la 100 hat: Budc 1: Ngam vao nude dd chgn hat chac, may chim xudng dudi, loai bd cac hat lep, tap vat. Vdt hat ra de cho rao nude, sau do tiep mc ngam trong dung dich \ iben C khoang 30 phiit. de diet mam benh. sau dd \'dt de klid;
Budc 2: Tiep tuc ngam trong nude am 45" C (2 sdi, 3 lanh) trong 6-8 gid. Trong 30 phiit diu ludn giii d nhiet do 45" C rdi de ngudi dan va vdt ra; Budc 3: Het thdi gian ngam vdt ra de cho khd rao. sau dd cho vao vai (thd. thoat nude) am de li. Hang ngay rua chua bang nude am 30"C. Sau 3 ngay kiem tra ti le nay mini cua cac Id hat.
+ Kiem nghiem ty le nay mim: Ty le nay mam la ti sd % sd hat da nay mim so \di sd hat dem kiem nghiem theo cdna thiic:
£• = — * 1 0 0 ' ' ' o (5)
NGHE LAM NGHIEP S 6 6-2016 137
Qudn ty Tdi nguyen rimg & Moi tru&ng Trong do:
E - Ty le nay mam;
n - S6 hat da nay mam;
N - S6 hat dem kiim nghiem.
- The nay mam: la ty le % hat nay mam trong 1/3 thai gian dAu so vdi tong so hat kiem nghiem:
t = — *100% (6) N
Trong do:
t- The nay mam;
m- S6 hat nay mim trong 1/3 thai gian diu ciia qua trinh nay mam;
N- So hat dem kiem nghiem.
Toe do nay m i m : + Binh quan:
I.ni
Trong do:
S- Toe do nay mam;
a; - La ngay thii I theo d5i co ni hat nay mam.
-I- Tnmg binh
s =1^ (8)
/ Trong do:
5' - La toe do nay mam binh quan;
Si - Toe do nay mam cua td thii i;
I - Td kiem nghiem
- Gia tri thifc dung cua Id hat:
La chi tieu tong hgp gjiia do thuan khiet va ty le nay mam dugc xac dinh theo cong thiic tinh:
Ky(E
100 (9)
Trong do:
G - Gia tri thuc dung ciia 16 hat tinh theo %;
K - Do thuin khilt ciia 16 hat (%);
E - Ty le nay m i m cua 16 hat (%)•
III. KET QUA VA THAO LUAN
3.1. Nghien cihi m^t so dac diem phan b^
ciia Thong xuan nha 3.1.1. Dgc diem hinh thdi
Th6ng xuan nha la loai cay go thuang xanh, cao din 25 - 30 m vdi duong kinh than ngang ngyc din 0,7 - 0,9 m, co khi hon. V6 than mau nau tham, day, bong thanh cac manh hinh chir nhat doc; lap v6 song mdng, tring. Tan thua, hinh 6 khi gia. Canh mang la nhin. Cac bo la tap tnmg thanh tiim a dau canh. Moi bo 5 la, 1 5 - 2 4 cm, huong ni xuong, co mat cat ngang hinh tam giac, manh, hoi van. Cac bo la xoe ra va r6i quap ngugc lai treo thong, co rang nho min a mep. Be goc la rung sam. Non qua ldn, chieu dai 7 cm - 10 cm, duong kinh 5 - 7 cm, trong chiia nhieu hat ldn, co kich thudc trung binh 0,5 x 1 cm. Non hat dan doc, co khi moc doi 2, hay moc vong 3-4, khi chin tao nen vdi canh mgt khoang 90 dp, co cuong ca 2 x 8 cm, ty ma ngay 6 tren cay de hat rung xuong, mau nau tham, hinh tning hoi dai. Vay hat hinh tning nguac hoac hinh thoi. Mat vay hat hinh thoi hay tam giac, kh6ng co ga loi, chop tii tron, tat ca deu hoi cuon ngugc ra ngoai; ron mau den den. Hat mau xam den, khong canh, hat hinh tning ngugc-hep, hoi det, ca 12 x 6 x 4 mm, mang canh tieu giam manh, v6 hat day.
Hinh 1. Thong xuan nha tai khu vuc nghien ciru
138 TAP CHI KHOA HQC VA CONG NGHE LAM NGHIEP SO 6-2016
3.1.2. Hifn trgng Thong xuan nha tai khu bao ton
Qua diiu tra cho thiy, chi phat hien 04 ca the trudng thanh cua Thong xuan nha phan b6
Qudn ty TM nguyen rirng & Moi trucmg tai khu vuc. Cac cay nay phan b6 kha tap tnmg tai khu vuc cac niii ciia xa Kho H6ng vdi cac ca the CO duong kinh kha ldm, s6 lieu cu the nhu bang 1.
T T
Bang 1. Vi tri cac cay Thong xuan nha Chieu cao
(HVB)
Duomg Idnh
(Dl-3) Toa do
1 2 3 4
25 30 25 28
45 75 28 35
104 40'45' 20 42'13"
1 0 4 4 r i 2 "
20 42'05"
1044r04'^
20 42'10"
104 40'11'^
20 42'40"
Do cao 1010
955 940 943
TB 27 45,75
Thong xuan nha phan bo tu nhien trong pham vi khoang 2 km'^. Bon cay nay moc tai suon mii da, noi cd dia hinh hiem tro, do doc ldn (25 30"), dai cao tir 940 m dSn 1010 m,
Bing 2. Trang thai rung noi Thong xuan nha phan bo
thuoc kieu tham rtmg thii sinh thudng xanh cay la rong la kim a nhiet ddi. Trang thai rtmg noi Th6ng xuan nha phan bo dugc tong hgp nhu bang 2.
OTC M
(m^/ha) Trang thai
DTC Mat do (cay/ha) So
loai
Cong thuc to thanh 9,77 Xnhu + 8,02 ChU + 6,89 Dean + 158,03 inA3 0,79 760 33 6,47 Nhoi + 6,24 Sema + 5,46 Thnt +
62,60 LK
14,09 Thxn + 13,83 Ngat -t- 12,22 140,81 mA3 0,67 520 19 Phma + 9,71 Mani-H 8,92 Dean-H
5,29 Chth + 35,94 LK OTC17-
C i y l OTC18-
Cay2
Cay 3
OTC19.
Cay 4
Khong lap dugc OTC do cay moc a vach niii, canh khe da. To thanh chung la:Riing thii sinh Hoi, De long tr5ng. Long bang. Com ting, Soi xanh. Tang dudi la Do quyen xen tre nua.Tren than cay Thong xuan nha co mot so loai phu sinh nhu Ray leo la xe. Cam cii. Trang thai UlAl (tra tir ban do trang thai)
14,87 Dean-I-11,51 Sodx-1-11,44 Phama + 8,99 Xnhu + 7,60 Gila + 6,46 Raca -i- 6,16 Vganh + 5,85 Thxnh -1-5,10 Dcch + 22,02 LK
65,96 niAl 0,52 430 19
Chu thich ten cdc loai cay trong CTTT: Bode-Bd de bac bp, Bolo-B&i loi nh&t, Chth-Cheo thui Id ldm, Chtr-Chdp tran, Dean-De dn dp, Dcch-Ddng chan chim, Khvt-Khdo vdng tham, Huda-Hu day, Lmtr-Long mire tran, LK-Lodi khac, Mani-Mac mieng, Ngat-Ngdl vdng, Nhoi-Nhpi, Gila-Gioi ldng, Phma-Phdn ma, Raca-Rdng cd, Retr-Re trimg, Sodx-Soi dd xanh, Sema-Sen mat, Thnt-Thich nam thi/y, Tliiru-Thi rimg,
Tratr-Trdm trdng, Thxn-Thongxuan nha, Trma-Trumg mat, Xnhu-Xoan nhir, Vganh-Vdng anh
Thong xuan nha phan bd d trang thai rimg thd vdi so lugng ldn tham gia vao CTTT, ph6 inA2 nai ting cay cao tuong ddi kin vdi so bidn la cac loai Ngat {Gironniera subaequalis), loai kha tir 19-33 loai. Trong do, cac loai uu De an do {Castanopsis indica), Xoan nhir
TAP CHI KHOA HOC VA CONG NGHE LAM NGHIEP SO 6-2016 139
Qudn ly Tdi nguyen riing & Moi tru&ng {Choerospondias axillaris), Soi da xanh {Liihocarpus longipeticellata)... Dieu dac biet la Thong xuan nha chi co 1 ca thI/OTC nhung CO den 2 OTC cd loai nay trong CTTT, tham chi cd he s6 t6 thanh ldn nhat nhu d OTC 18- Cay 2. Didu nay cho thiy Thong xuan nha co kich thudc ldn hon so vdi nhieu loai khac trong lam phin. Ngudi dan dia phuang cho biet loai nay gd xiu, nhe va khong ben nen hau nhu khong bi khai thac, ngoai ra chiing thudng moc d noi xa, hiem trd nen nhiing cay nay dii ldn nhung vin cdn sot lai sau qua trinh rung bi khai thac.
Vd dac diem ting cay tai sinh, ket qua cho thiy mat do dat 10.800 - 14.200 cay/ha, sd loai tai sinh 5 4 - 7 1 loai/ha. Trong dd, s6 loai tm thd xuit hien trong CTTT tir 4 - 7 loai d cac OTC, phd bien nhu De an do {Castanopsis indica), Xoan nhu {Choerospondias axillaris), Phan ma {Archidendron chevalieri), Hu day {Trema orientalis), Thi rimg {Diospyros cauliflora), Mac nieng {Eberhardtia tonkinensis),...
Chua thay Thdng xuan nha tai sinh dii xung quanh gdc cay me hay d tren cac tuyen dieu tra. Mgt sd nghien ciiu khac ciing thay rat hiem hoac khdng gap cay tai sinh (Phan Van Thang va cs, 2013; Kim Hdng Giang, 2014).
Dieu nay dugc giai thich kha nang phat tan kem vi canh hat bi tieu giam, hat roi khdi qua nd bung xudng dat cd the bi cac loai gam nham an het; hoac mgt sd hat van nam lai trong qua rung xudng dat nay mam dugc nhung bi chet Bang 3. So thuan va Khoi
sdm do r l khong the dam qua v i y hat day hoa go xudng den d i t Ngoai ra, kSt qua nhan giong tir hat cho thiy ty le hat chic may thap (56,39%). Chinh vi dac diim tai sinh nay cang lam miic do nguy cip ciia loai tang len.
d ting thip, cac cay bui tham tuoi pho bien frong cac OTC kha ddng nhit, chu ydu la cac loai tre mia nhu Sat (Aurundinaria sat), Giang {Dendrocalamus patellaris), mgt so loai D6 quyen {Rhododendron), Lau {Saccharum spontaneum)... vdi do che phii tu 65 - 80%, do cao tnmg bmh ldn (0,8 - 1,5m). Cac loai phu sitih nhu Ray leo {Epipremnum pinnatum), Cam cu {Hoya)...
Tu nghien ciiu tit thuc dia va cac sd lieu da cong b6 ve tinh trang ciia loai tai khu vyc Nguyen Van Thd, Nguyen Sinh Khang (2014) cho ring khu phan bd loai nay dudi 80 km^
vdng ddi de tao ra the he mdi ciia loai khoang 50 nam, trong khoang thdi gian do khoang 25% quin thd da bi tieu diet, va chi cdn khoang 200 ca thd vdi khu phan bo dudi 20km^ (Phan Van Thang va cdng su (2013)). Chinh vi vay, Thdng xuan nha dugc de nghi xep vao tmh trang bao tdn cao nhat la Rat nguy cap -CR (Critically Endangered) theo tieu chuan qudc te ciia lUCN.
3.2. Kiem nghiem pham chat hat giong Thong xuan. nha
3.2.1. Kiem tra do thuan
Ket qua tmng binh ve do thuan dugc tinh tir 3 lan do d moi Id hat va khdi lugng Id hat dugc tdng hgp dbang 3.
lugrng hat Thong xuan nha Lo hat
1 2 3 4 Trung hinh
Do thuan (K%) 93,00 91,17 91,00 86,67 90,46
Khoi luong 1000 hat (a (g)
552 537 535 493 529,25
Do am (C%)
10,5 9,5 11,1
9,2 10,08 Tnmg binh ciia 4 Id hat cd dd thuan dat
90,46%, trong do, giiia cac Id hat (cac cay) cd
140 TAP CHI KHOA HOC VA CONG NGHE LAM NGHIEP SO 6-2016
do thuIn bidn ddng khdng dang kd. Tuy vdi do thuin dat ty le kha cao nhtmg trong Id hat cd
Qudn ty Tdi nguyen rimg & Moi truomg cac hat lep chilm kha ldn. Ty le hat chic miy
chi dat trung bmh 56,39%, tiic chi hon mot mia s6 hat gidng la hat chic miy
3.2.2. Khdi luang hat
Theo bang tren, khoi lugng ciia 1000 hat khd khong khiciia Thdng xuan nha tnmg binh 4 Id hat tuong ling vdi 4 cay la 529,25g, trong khi
khii tuomg tuyet doi trung binh la 475,82 g.
Day la khoi lugng kha cao bdi hat Thdng xuan nha cd kich thudc ldn (khoang 12x6x4mm), khong mang canh so vdi cac hat thdng khac.
3.2.3. The ndy mam cua Thong xuan nha Ket qua nghien ciiu ve The nay mam, tdc do va ty le nay mam dugc the hien tai bang 4.
Bang 4. Ty le, t6c do va the nay mam hat Thong xuan nha Lohat
1 2 3 4 TB
Ty le nay mam
%) 92,00 98,00 99,00 96,00 96,25
(E Tdc do nay mam -S (ngay)
3,68 3,64 3,82 3,84 3,75
The nay mam T (%)
76,00 80,00 74,00 71,00 75,25
The nay mam la ty le % sd hat nay mam trong thdi gian dau (thudng bang 1/3 thdi gian ciia qua trinh nay mam) so vdi tdng sd hat dem kiem nghiem. Khi kiem nghiem vdi hat Thdng xuan nha cho thay, cac hat nay mam tap tnmg vao thdi gian 3 ngay dau va den het ngay thii 9 khdng cdn sd hat nay mam tiep. Ket qua nay kha tuang ddng vdi cdng bd sd ngay nay mam la 10 ngay ddi vdi Thdng xuan nha ciia Phan Van Thang va cdng su (2013).
Sd hat nay mam d thdi gian 3 ngay dau la rat cao, deu dat tren 70% tdng sd hat kiem nghiem va trung binh dat 75,25%. Nhu vay, khi gieo uom Thdng xuan nha can chii y cham sdc, theo doi nhat d giai doan nay. Trong mdi trudng tu nhien, day la giai doan quan trgng de dam bao ty le nay mam chung ciia loai, neu d nhiing ngay dau khi nay mam hat Thdng gap nhiing dieu kien bat Igi ciia mdi trudng se dan den viec tai sinh khd khan.
3.2.4. Tdc dp ndy mam Thong xuan nha Ngoai The nay mam ndi tren, chi tieu ve tdc do nay mam se cho biet nang lye nay mam ciia Id hat manh hay yeu. Tir bang 4 cho thay qua cac lln kiem tra cho thay, d ngay thii 3 cd tir 71-80% sd hat nay mam, ty le nay tang len 87- 94% d ngay thii 6 va dat cao nhit d ngay thii 9,
TAP CHI KHOA HOC VA CONG
tii 92 den 99%. Tdc do nay mam trung binh (S) d cac 16 hat la 3,75 ngay. Tdc do nay kha ddng deu d cac 16 hat cho thay chat lugng kha tuang ddng nhau.
3.2.5. Tile ndy mam cua Thdng xuan nha Cd the thay, ty le nay mam ciia ca 4 Id (4 cay) tai khu vyc Xuan Nha cho ty le kha ddng deu, khdng cd sy chenh lech ldn, tnmg binh dat 96,25% vdi bien ddng tir 92-99% sd hat d cac Id. Day la mgt ty le cao, cho thay kha nang nhan gidng tii hat ciia Thdng xuan nha la tdt, de bao tdn va phat trien loai nay hoan toan cd the dua vao bien phap nhan gidng tir hat. So sanh vdi mgt sd ket qua nhan gidng tir hat ciia Thdng xuan nha do nhdm tac gia Phan Van Thang va cdng sy la 22% va ciia Chi cue Kiem lam San La la 14,2% (Nguyin Van Anh, 2014) thi day la ket qua cao hem rat nhieu. Mgt trong nhirng nguyen nhan la do khi mang hat ve dem gieo ngay ma khdng qua xir ly tap vat va loai bd nhiing hat lep. Trong nghien ciiu nay, khi xii ly hat chi cd 56,39% la hat chac may, cdn lai la nhirng hat lep. Dieu nay cho thay, bien phap xu ly hat rat quan trgng khi nhan gidng tir hat Thdng xuan nha.
NGHE LAM NGHIEP SO 6-2016 141
Qudn ly Tdi nguyen rirng & Moi tru&ng 3.2.6. Gid tri thirc dung cua Id hat
La chi tieu tdng hgp giiia do thuan va ty le nay mam. Gia tri thyc dung cua Id hat cd y
nghia rit ldn trong san xuat, nd la can cii de xac dinh chinli xac lugng hat dem gieo.
Bang 5. Gia tri thuc dung cua cac 16 hat Thong xuan nha
Lo hat Ty le nay mam (E %) Do thuan (K%) Gia tri thuc dung (G%) 92
98 99 96
93,00 91,17 91,00 86,67
85,56 89,35 90,09 83,20
Trung binh 96,25 90,46 86,84
Gia tri thyc dung ciia Id hat d 4 cay cd sy can luu y do ty Id hat lep, hdng ciia Thdng bien ddng khdng ldn, trung binli dat 86,84%.
Nhu vay, vice nghien ciiu bao tdn ngoai vi ddi vdi Thdng xuan nha la kha kha quan neu su dung bien phap nhan gidng ttr hat. Tuy nhien.
xuan nha kha cao (chi 56,39% hat chac, may) nen cling ly giai mgt phan ly do dan den kha nang tai sinh ctia loai rat kem trong tu nhien.
Hinh 2. Hat Thong xuan nha chua nay mam (trai) va da niy mim (phai) Danh gia cac chi tieu nlian gidng ca ban cho
thay giira cac Id hat cd sy khac biet nhung khdng ldn, cac cay nay deu la nhirng cay trudng thanh, sinh tmdng tdt va phan bd d diiu kien sinh canh kha tuong ddng (ve trang thai i"img, kieu tham, do ddc, do cao so vdi nude bien), cd klia nang cho qua, hat dn dinh. Do trong khu w c hien chi tim thiy 4 cay nay nen day se la ngudn gidng de cung cap hat cho cdng tac bao tdn chuyen vi loai nay tai dia phuang. Tuy nhien, tmdc mat can thuc hien ngay viec bao tdn nguyen vi, bao \ e nguyen ven cac cay cdn lai tai khu vyc ciing nhu cac sinh canh xung quanh.
IV. KET LUAN
Tai Khu bao tdn thien nhien Xuan Nha. tinh
Son La cd 04 ca the trudng thanh ciia Thdng xuan nha {Pinus cernua) cd dudng kinh tir 28 - 75 cm, chieu cao \Tit nggn 25 - 30 m, phan bd d do cao 940 - 1010 m, nai cd dia hinh hiem trd. Cac ca the nay deu phan bd thuoc kieu tham rimg thii sinh hdn hgp la rong la kim a nhiet ddi, d trang thai IlIA. Chua phat hien dugc cay tai sinh. Thdng xuan d tinh trang Rat Nguy cap (CR) theo tieu chuan ctia lUCN. Hat thu hai tir 4 cay trong Khu bao ton cd do thuan 90,46%, ty le nay mam 96.25° n. thdi gian nay mam trong 9 ngay sau khi gieo Cd the gieo uom va gay trdng de bao tdn va phat trien loai Thdng nay. Day la ngudn gen quy nen cin co nhiing hoat ddng cap bach de bao ton loai nay tai khu \arc.
'42 TAP CHI KHOA HOC \.\ CONG NGHE L.4M NGHIEP SO 6-2016
TAI LIEU THAM KHAO
1. Nguyen Van Anh (2014). Diiu tra loai Thong nam Id ldm ca set khoa hpc cho viec bao tdn vd phdt trien tai tinh Scm La. Bao cao D8 tai iChoa hoc cong nghe tinh Som La
2. Ngo Quang De, Nguyen Huu Vmh (1997). Trdng rimg. Nha xuit ban N6ng nghiep. Ha Npi.
3. Kim Hong Giang (2014). Bao tdn thuc vat quy hiem tai Khu Bao ton Thien nhien Xuan Nha, tinh Scm La. Luan van thac sy, Tmong D?i hoc Lam nghi?p.
4. Dinh Thi Hoa, Nguyen Lucmg Thi?n & Hoang Van Sam (2014). Tinh da dang va hien trang bao ton cac loai nganh thuc vat tran (Gymnosperm) tai Xuan Nha, Son La. Tap chi Nong nghiep va Phdt trien Nong thon, (15), Tr. 109-115.
5. lUCN Red List of Plants 2014.
(http://www.iucnredlist.org).
Qudn ty Tdi nguyen rung & Moi tru&ng
6. Leonid V. Averyanov, Tien Hiep Nguyen, Khang Nguyen Smh, The Van Pham, Vichith Lamxay, Somchanh Bounphanmy, Shengvilai Lorphengsy, Loc Ke Phan, Soulivanh Lanorsavanh and Khamfa Chantthavongsa (2014). Gymnosperms of Laos. Nordic Journal of Botany 32: 765-805.
7. Phan Ke Loc, Phan Van Thang, Ha Cong LiSm, Nguyin Diic To Luu (2014). Pinus armandii subsp.
xuannhaensis (Pmaceae), a new Subspecies of Pine from Vietnam. VNU Journal of Science: Natural Sciences and Technology, Vol. 30, No. 3. 53-60.
8. Phan Van Thang, Dang Xuan Truong, Nguyin Diic To Luu, Ha Cong Liem (2013). Chi ddn ve cdc loai Thong vimg mii Mai Chau — MQC Chau tinh Hoa Binh — Scm La. Nxb Nong nghiep. Ha Noi.
9. Nguyen Nghia Thin (1997). Cdm nang nghien ciiu da dang sinh vdt. Nxb Nong nghiep. Ha Npi.
DISTRIBUTION AND SEED CHARACTERISTICS
OF PINUS CERNUA L.K.PHAN EX AVER., K.S NGUYEN & T.H. NGUYEN ESf SON LA
Dinh Thi Hoa*, Phan Thi Thanh Huyen^, Nguyen Thi Bich N g o c ^ Hoang Van Sam"
''^'^Tay Bac University
^Vietnam National University ofForestiy
S U M M A R Y
Investigation on distribution and seed characteristics of Pinus cernua L. K. Phan ex Aver., K. S. Nguyen & T.
H. Nguyen in Xuan Nha natural reserve. Son La provmce showed that at altitude of 940-1010 m above sea level of this area only 04 mattu-e individuals occured with diameter of 28-75cm, 25-30 m in height and no generated seedlmgs found. So Pinus cernua must be at CR (Critically Endangered) level in the lUCN Red list.
Seed purity of Pinus cernua is 90,46% and germination rate is 96,25%, and geminated time during 9 days after sowing, pragmatic value is 86,84%. These are the base for conservation and development of this rare species.
Keywords: Conservation, K. S. Nguyen & T. H. Nguyen, Pinus cernua L. K. Phan ex Aver., rare plants, Xuan Nha Nature Reserve.
Ngiroi phan bifn Ngay nhan bai Ngay phan bien Ngay quyet dinh dang
GS.TS. Le Dinh Kha 05/9/2016
17/10/2016 25/10/2016
T^P CHI KHOA HQC VA CONG NGHE LAM NGHIEP SO 6-2016 143
