Thirc trang phat trien kinh te ttr nhan trong nen kinh te Viet Nam: Mot so v ^ de dat ra va giai phap
Nguyen XuanB^
Hoc vien Ghmh tri quoc gia Ho Chi Minh khu vuc I
Trong nhtmg nam g^n day, kinh te tu nhan d nude ta phat trien nhanh chdng va trd thanh ddng luc quan trgng cho sy phat trien cua n^n kinh t^ \^et Nam. Mac du kinh te' the' gidi dang ed nhung bien ddng manh me, kinh te Viet Nam 2019 v^n tang trudng £n tugng va thanh cdng dd cd ddng gdp khdng nhd tu khu vuc kinh te tu nhan.
Bai vift nghien cdu mdt sd v^n d^ dat ra trong viec phat trien khdi doanh nghiep tu nhan trong n^n kinh te qudc dan, trdn co sd dd, tac gia se phan tich, danh gia thuc tr^ng va de xu^t mdt sd phuang hudng, giai phap nham phat huy tdi da ngudn luc nay cho si; tang trudng ciia n^n kinh td Viet Nam hien nay.
1. Khai quatve kinh tetirnlian
Dang va Nha nude ta tii sdm da nhan thcfy dugc tam quan trgng cua viec thiic dciy phat tri€n khu v\fc kinh t€ tu nhan thdng qua Nghi quye't Hdi nghj Icin thil 5 Ban chcip hanh Tmng uong Dang khda XII. Dang Cdng san Viet Nam da khing djnh "Kinh te tu nhan la mdt ddng luc de phat tri^n kinh t^. Khuydn khieh tao di^u kien thuan Igi d^ kinh t^ tu nhan phat tridn nhanh, b^n vOng, da dang vdi tdc dd tang trudng cao ea ve so lugng, quy md, ch^t lugng va ty trgng ddng gdp trong GDP". Do vSy, viec phAt trien khdi kinh te tu nhan ndi riSng va thiic d^y su phat trien cua toan bd n^n kinh l€ ndi chung ludn la muc tidu hang dau dugc Dang va Nha nude quan tam sau sdc.
Hi^n nay, kinh t^ tu nhan dugc hieu bao gdm idnh td tu nhan phi tu ban va kinh td tu nhan tu ban. Kinh t^ tu nhan phi tu ban khdng cd quan he ngudi thue lao ddng va ngudi lao ddng lam thud, bao gdm kinh te ea th^, ti^u chu. Kinh te cua cac hd gia dinh ndng dan, nhimg ngudri kinh doanh va budn ban nhd la kinh te tu nhan phi tu ban. Kinh td tu nhan tu ban cd quan he ngudi thud lao ddng va ngudi lao ddng lam thud.
Ngudi lao ddng lam thue duge nguda thud lao ddng tra cdng lao ddng dudi nhieu hinh thiic khac nhau dua vao kdt qua san xuSt, kinh doanh. Cac doanh nghiep do cae ca nhan (trong nude hay nude ngoai) cung gdp vdn (cd phan) thudc thanh ph^n kinh te tu nhan. Cac doanh nghidp lien doanh giua nha nude va tu nhan khdng hoan toan thudc thanh ph^n kinh td tu nhan hay kinh te nha nude. Tuy nhidn, doanh nghidp ma vdn nha nude chidm ty Id chi phdi thi ed thd dugc xep vao thanh phJin kinh td nha nude, ngugc lai doanh nghidp ma vdn tu nhan chidm ty le chi phdi thi cd thd dugc xdp vao thanh phJin kinh td tu nhan. Kinh te' d nude ta hien nay tuy cd nhi^u thanh ph^n nhung cd
thd quy vd hai thanh phan la kinh te tu nhan va kinh t^
nha nude.
Sd huu eua kinh te tu nhan la sd huu tu nhan vi vciy toan bd Igi nhuan trong kinh doanh se thudc ve chu doanh nghidp; ngugc lai ndu kinh doanh thua 16 thi chu doanh nghiep tu chiu trach nhiem vi ket qua kinh doanh cua minh. Vi the, muc dich ciia nhiing ngudi lam kinh te tu nhan trude het la vi Ic: phuan (nhung khdng phai ehi vi Igi nhuan). Cd th^ 'AI\.--. ivhd'l kinh td tu nhan ma cu thd la cac doanh iij,..._p tu nhan dat muc tieu Igi nhuan tdi da cho doanh nghiep cua minh va tich cue phan dau de dat duge dieu dd. Chinh vi thd ndn kinh te tu nhan thuong cd nang suat va hieu qua eao. Ngugc lai eung cd nhimg doanh nghiep tu nhan bat chtip t^t ea chay theo Igi nhuan gay tac ddng tidu cue ddi vdi xa hdi (kinh doanh trai phep, trdn thue, budn lau, !ua dao va cae hanh vi pham phap khac);
tuy nhidn tuu chung lai thi nhung ddng gdp ciia khu vuc kinh te tu nhan la nhung ddng gdp tich cue vao su phat trien kinh te' - xa hdi.
2. Thirc h-ang phat frien cua khu vuc kinh te hrnhan Trong nhirng nam gan day, kinh te' tu nhan da phat trien manh, ddng gdp dang kd vao ngudn thu ngan sach Nha nude, dac biet da khoi day mdt bd phan tiem nang cua dat nude, huy dgng duge ngudn vdn xa hdi, tang ngudn ngi luc, tham gia phat trien kinh td qudc dan va dang ngay cang chung minh ta mdt tru cot thuc day tang trudng kinh te qudc dan.
Thii nhat, su tang tmdng manh me ve sd lugng va quy md ciia khu vuc kinh te' tu nhan. Trude nam 1990 khdng tdn tai doanh nghiep tu nhan dugc dang ky chinh thlic don gian la vi phap luat trude dd khdng cho phep (^ocinh nghiep tu nhan dang ky kinh doanh. Cae doanh nghidp tu nhan dau tien duac thanh lap vao
NGHiENCUU
RESEARCH
HiDb 1. So lay kt \ doHDh nghiep dnng bo^t d^ng vi
doHQli Dghifp flirg'c dAng M, Diirc tiing so luaag daaoh nghidp mot nftm
nam 1991 sau khi Luat Doanh nghiep Tu nhan va Luat cd it nh^t 2 tri^u doanh nghiep; Tdc dd tang ^^^
Cdng ty dugc ban hanh vao nam 1990. Nhung vao thdi cua kinh te tu nhan cao ban tdc dd tang tnjdng chung diem dd, viec thanh lap mot cdng ty tu nhan van cdn ciia nen kinh td. f)dn nam 2025 ti trgng ddng g^P '^
rat phiie tap va tdn kem. Vi vay, hong vdng 9 nam ke khu vuc kinh td tu nhan vao GDP dqit khoang 55^> °^
tu khi luat dugc ban hanh cho den nam 1999, chi cd nam 2030 khoang 60 - 65%; nang su^t lao dpnS '^"^
14.500 doanh nghiep tu nhan duae thanh lap. Luat khoang 4 - 5%/nam.
Doanh nghiep duge thdng qua vao nam 2000 da tgo ra Thii hai, su tang trudng ve doanh thu va ii?' nhu^n SU tang trudng ddt pha vd sd lugng cung nhu quy md ciia khdi kinh te' tu nhan. Theo sd lieu tu sach trang cua cae doanh nghiep tu nhan. NhOng han chd va doanh nghidp 2019 ma Bg Kd hoach va GcHi tu vua didu kien ve gia nhap thi trudng da dugc ndi long va cong bd eho th^y, ty trgng ddng gdp eua khu v\jc giam thidu. Ke tu dd tdi nay, sd lugng cac doanh doanh nghiep ngoai nha nude hien d muc rat cao, cac nghiep dang ky lien tue tang vdi tdc do dang kinh chi tidu khac nhu vdn d^u tu hay tang trudng kinh te ngae. Den cudi nam 2017, da cd han 1 tridu doanh tu nhan cung rat an tugng. Tdng doanh thu thuan eua nghidp thudc khu vuc kinh te tu nhan duge dang ky. toan bd doanh nghiep dang hoat ddng cd kdt qua san Rieng trong nam 2016, 110.000 doanh nghidp da dugc xuat kinh doanh dat 20,66 trieu ty ddng, tdng 18,5% so dang ky, va eon sd nay da tang len 126.800 vao nam vdi nam 2016, tang cao hon tdc dd tang ngudn vdn ciia 2017 (Hinh 1). doanh nghiep (tang 17,5%).
Ngoai ra, ede chi tidu nhu vdn dAu tu hay tang trudng kinh td tu nhan cung rat an tugng. ChAng han nam 2010, vdn dau tu cua khu vuc kinh td ngoai nha nude chiem 36,1% nhung den nam 2011 la 38,5% va de'n nam 2017 la 40,6%, dd'n nam 2018 la 43,3%.
3. Ton tai, han che va kien nghi, giai phap 3.1. Ton tai, han chd
Mdt la, mdi trudng phap ly ddi vdi khu vyc kinh td tu nhan chua hoan thien, nhidu quy dinh chua day du, chua rd rang, thieu nhat quan va ehdng eheo. Nhung nam qua, mdi trudng kinh doanh d nude ta da dugc cai thien nhieu, song vAn chua thuc su tao dieu kien thuan Igi cho khu vuc kinh te tu nhan phat trien manh... Mac dii Viet Nam ed thii hang kha tot so VOT cac qude gia khac cd miic thu nhap dliu ngudi nhung van diing sau cac ndn kinh td phat tridn a Ddng A.
Qudc gia cOng chua dat duac nhifeu tidn trien trong nhung nam qua, tham chi cdn bi tut mdt bae trong nam 2020, sau khi cd tien tridn tot tu nam 2010 den 2016 (tang tren 20 bac). Su cham tien vd thii hang cho thay tidn dd cai each ve mdi trudng kinh doanh da chung lai, it nhat neu so vdi cae qudc gia khac.
Hai la, cac khdi doanh nghiep cdn bi ddi xii ehua cdng bang so vdi cac ddi tugng doanh nghiep khac.
Ngufiu: Tong tyc Thong ke (2017), Bo Ke hoach va Dau fti (2018)
Ddn cudi nam 2019, Viet Nam da cd hon 750 nghin doanh nghiep thudc khu vuc kinh te tu nhan. Trong sd nay ed tdi hon 96% la doanh nghiep viia va nhd, 2%
doanh nghiep quy md vua va 2% doanh nghiep Idn.
Theo tinh toan cua phdng Thuong mai va Cdng nghidp Viet Nam (VCCI), neu cd the duy tri duge tdc do tang trudng SO doanh nghiep trong giai doan 2015-2017 la 17,3%, thi de'n ngay 3M2-2020, ca nude mdi cd 984.000 doanh nghiep, dat 98,4% so muc tidu de ra cd it nhat mdt tridu doanh nghiep hoat dgng vao nam
2020. Tren thuc te, dd dat duge con sd ky vong nay vao ^ ^
nam 2020 eung la thdi diem tang tdc ve chuydn ddng Theo khao sat cua Phdng Thuong mai va C6ng nghiep eua Chinh phu va dja phuang, trong khoang thdi gian Viet Nam (VCCI) cdng bd nam 2017, cd tdi 38% doanh edn lai, e^n cd nhung bidn phap cai each manh me nghiep ciia khu vgc kinh td tu nhan cho rang hg phai han rat nhieu, khdng chi ve viec gia nhap thj tmdng ehju thiet thdi hon so vdi doanh nghidp Nha nuoe bdi ma edn ea cac bien phap hd trg doanh nghidp de con
sd tang len khdng chi la ve lugng ma cdn ca ve chat.
Nham phat huy hon niia thanh phan kinh te tu nhan vao cho su nghiep phat trien kinh te dat nude, thang 6/2017, Ban Ch^ip hanh Tmng uong khda XII ban hanh Nghi quyet vd phat trien kinh te tu nhan trd thanh mdt ddng Igc quan trgng ciia n^n kinh td thi trudng dinh hudng xa hdi chd nghia, cu the: Ddn nam 2025 ed hem 1,5 tridu doanh nghidp va ddn nam 2030,
mdt sd chinh sach quy dinh chi d^ cap den doanh nghiep Nha nude ma chua dd cap den doanh nghiep tu nhan. Doanh nghiep Nha nude duge che cho va khdng phai ddi dien vdi sy canh tranh gay gat nhd tiep can thuan Igi hon vdi eac ngudn luc cung nhu nhd nhuna ap d^t h^n ehe vdi eac doanh nghiep tu nhan.
Nhidu doanh nghiep tu nhan phai tra cac chi ph,-
"khSng chinh thlic" dd giai quyet cong vi?e...
Ba la, nang luc san xu^t c6ng nghidp eua khu vuc
kinh te tu nhan cdn ydu, mdi chi d giai doan d^u eiia thdi ky phat tridn. Phdn Idn san xuat cdng nghidp ciia cac doanh nghidp tu nhan la gia cdng l^p rap, sil dgng may mde, thidt bj va nguyen lidu nhap khau. Cac cdng doan san xuat dua lai gia tri gia tang cao nhu thidt kd, tao kidu dang, marketing... ph^n Idn dugc thuc hien bdi ddi tac nude ngoai. Su phan t^ng trinh do cdng nghe dang dien ra trong tiing nganh va trong nhieu doanh nghidp; edng nghe lac hau, tmng binh va tien tidn eung dan xen tdn tai; cdng nghd tidn tien, hidn dai chi tap tmng d mdt sd it doanh nghidp tu nhan, d mdt sd it linh vuc. Do trinh dd cdng nghd thap, cae doanh nghidp tu nhan khdng cd kha ndng ket ndi edng nhu tham gia nganh cdng nghidp hd trg cho cae doanh nghiep Idn, nh^t la khdng thd tan dgng dugc hidu ling Icui tda tir cac doanh nghidp cd vdn d^u tu true tiep nude ngoai (FDI) dang tang trudng nhanh.
Bdn la, nang luc canh tranh edn han ehe nen eac doanh nghidp tu nhan phdn Idn van hoat ddng d thi trudng trong nude, rat it doanh nghidp tu nhan vuon dugc ra thi trudng nude ngoai. Ngay ca d thi trudng trong nude, dudi siic dp canh tranh gay gat, cac doanh nghiep tu nhan Idn cd xu hudng rut khdi cae nganh san xu^t edng nghiep, nhudng lai san choi eho cac doanh nghiep nude ngoai. Su rut lui nay cOng didn ra trong mdt sd linh vuc dich vu nhu phan phdi, ban le duae uu tien va ed nhidu ti^m nang eua nen kinh td. Theo Tdng cue Thdng ke (2018), ca nude cd hon 500 nghin doanh nghidp tu nhan, sd doanh nghidp cd quy md nhd chidm tdi 96%, trong dd, gdm 114,1 nghin doanh nghiep nhd va 385,3 nghin doanh nghiep sieu nhd.
3.2. Kidn nghi va giai phap
Thii nh^t, xay dung, hoan thien khung phap ly tao di^u kidn thuan Igi va binh dang hon cho kinh td tu nhan phat tridn. Theo dd, Nha nude can tang cudng nang eao nang luc xay dung va td chiic thuc hidn cd hieu qua chinh sach, tao mdi trudng dau tu kinh doanh thuan Igi, an toan eho kinh td tu nhan phat trien lanh manh, dung dlnh hudng. Tang cudng hieu qua cdng tac giam sat, kiem tra, trach nhiem giai trinh eua chinh quyen dla phuang cae cap ddi vdi viec chap hanh chu truang eiia Dang, phap luat cua Nha nude ve phat tridn kinh td tu nhan. Xii ly nghidm minh eae hanh vi vi pham phap luat, lam anh hudng ddn hoat ddng san xuat kinh doanh cua doanh nghiep. Tang cudng ca chd ddi thoai cd hieu qua giua co quan quan ly nha nude vdi doanh nghiep nham nam bat va xu ly kip thdi cac vudng mac lien quan ddn phat tridn kinh td tu nhan.
Thii hai, cai thien nang luc canh tranh cua khdi doanh nghidp tu nhan dd tang cudng nang luc canh tranh qude gia. Thuc trang thidu vang cac doanh nghiep quy md vua la mdt van de c^n duac uu tien giai quydt. Co eau ve doanh nghiep tu nhan c^n dugc didu chinh dd cd mdt eau true lanh manh hon, trong dd ty trgng cac doanh nghiep ed vua ehiem ty^ trgng
cao hon. Cd nhieu hon cac doanh nghidp ed vua eung ddng nghia vdi viee ed nhieu co hdi han ve eac doanh nghiep Idn Idn vd quy mO, trd thanh doanh nghiep Idn trong tuang lai tmng han. Nhd dd, se cd nhieu doanh nghiep hon ed kha nang tan dung dugc nhung Igi the' tu hieu qua nhd quy md va cd nang su^t cao hon. Cac bien phap nham xij ly hidn tugng thidu vang cac doanh nghiep quy md vua c^n dugc hd trg bdi cac bidn phap va chinh sach nham thiie d^y tich tu vdn, khuydn khieh su tang trudng ve quy mO eiia cac doanh nghiep tu nhan. Cae bien phap chinh sach c^n chu trgng khuydn khieh qua trinh tieh tu vdn bang ngudn ngi luc va bang cde phuang thiic mua ban, sat nhap, d^u tu ed phieu... Cai thien kha nang sinh Idl va khuydn khieh eac doanh nghiep gitr lai Igi nhuan, tai dau tu Igi nhuan vao hoat dSng san xu^t, kinh doanh ciia doanh nghiep ed the dugc thue hien thdng qua eae bien phap nhlim cai thien mdi trudng kinh doanh, cai each chinh sach thud, va qua cac nd luc xay dung m5t van hda kinh doanh trong dd eac doanh nghiep tu nhan se ed tam nhin dai han, cd eam ket manh me ddi vol viec phat trien ben vung, dai han va ddi vdi viec ddng gdp cho gia tri xa hdi va tidn bd xa h6i thong qua doanh nghidp va hoat ddng kinh doanh cua minh.
Thii ba, chinh sdeh phat trien doanh nghidp cAn uu tien vao viec nang cao nang luc cua doanh nghiep tu nhan trong viec img dung va nang cao trinh dd edng nghe. Nha nude can tang cudng khuydn khich, h6 trg khdi doanh nghiep tu nhan dau tu vao eac hoat dgng nghidn ciiu va phat trien khoa hoe edng nghe; hoac chuydn giao cdng nghe tidn tidn tit nude ngoai va tis doanh nghiep FDI. Viee ling dung, nhan chuyen giao cdng nghe mdt each cd chien luae, kien tri, lien tue va thdng minh se dan den tich luy vd bi quydt, cdng nghd, kidn thlic va sau dd la sang tao va phat minh, sang ehd.
cac doanh nghidp tu nhan cOng can duge hd trg dd dam bao vide ilng dung cdng nghd va kidn thire se dan den nang suat cao hon, tang trudng manh me hon./.
Tai iieu tham khao
Ban eha^p hanh Tmng uong (2017), Nghi quyet sd 10 —NQ/TW.
Hgc vidn Chinh tn qude gia Hd Chi Minh (2018), Kinh td tu nhan; Quan nidm va giai phap phat trien.
Ngan hang the gidi (2019), Bude chuyen vd tai chinh: Md Idi cho eac thj tmdng vdn nham phuc vu phat trien tuong lai eiia Viet Nam
https://enternews.vn/vi-the-kinh-te-tu-nhan-se- duoc-nang-tam-166172.html
https://bnews.vn/vai-tro-kinh-te-tu-nhan-trong-nen- kinh-te-quoc-dan/137681 .html
