NGUYEN NGOC QUY, DANG NGQC VUCfNG Trung tam Nghien cufu va Phat trien Vung, Bp KH&CN Thong qua viec nghien ciiu thuc trang phat trien ndng - lam - thuy san 6 3 tinh
ven bien mien Trung va xay ddng mdt sd md hinh dng dung khoa hoc va cdng nghe (KH&CN) tai cac dja ban nay, trong 2 nam 2009-2010, Trung tam Nghien cud va Phat trien Vung da thdc hien thanh cdng de tai: "Nghien cdu, de xuat giai phap KH&CN nham phat trien ndng - lam - thuy san khu vdc ven bien 3 tinh Thanh Hda, Nghe An, Ha TTnh theo hudng ben vdng".
Thirc trang san xuat nong - lam - thuy san ciia 3 tinh mien Trung
Cac huyen ven bien thupc 3 tinh Thanh Hoa, Nghe An, Ha Tinh la viing co nhieu ciia song, thuan Ipi cho viec phat trien san
xuat nong nghiep, tao nhieu san pham the manh co gia tri cao.
Dia hinh vung ven bien ciia 3 tinh nay co the hinh thanh 4 tieu vung: Bien nong, dat lien ven bien. ddng bdng, dpi. Day la tiem nang cho viec phat trien da
dang va phong phu cac san pham ndng - lam - thuy san, tao cdng an viec lam dn dinh cho ngUdi dan. He thdng giao thdng thuan Ipi, cd nhieu khu cdng nghiep, du lich quy md Idn, la dieu kien td't de tieu thu cac san pham nong
So thang 7.2011 Hoat dong KHOA HOC 43
T L J N G H I E N C L / U D E N T R I E N K H A I - S A N X U A T
nghiep vdi san lupng Idn, tap trung. Tuy nhien, vai nam trd lai day, do anh hudng cua bien ddi khi hau toan cau nen tinh hinh san xuat ndng nghiep cua vung gap khdng it khd khan.
Viec khai thae, danh bat va che' bien ngudn lgi tU bien chu yeu van la san xuat nhd le, he thong co so ha tang con yeu va thieu ddng bp; la noi chiu nhieu thiet hai do thien tai; ngudn lgi thuy - hai san va cac tai nguyen thien nhien khac dang cd chieu hudng suy giam... TrUdc tinh hinh nay, viec dUa KH&CN ap dung vao san xuat, gdp phan thuc day phat trien kinh te - xa hpi la het sdc can thiet.
De xuat giai phap KH&CN phat trien nong - lam - thiiy san 3 tinh mien Trung
Ndng nghiep
Can bd tri san xuat theo vung de sd dung hpp ly ngudn tai nguyen dat: Tuy theo dieu kien cu the cua tUng vUng ven bien de chgn loc trong cac giong lua, ngd, khoai lang, lac cho nang suat cao, dn dinh, cd kha nang tieu thu tot tren thi trUdng. Chan nudi trau thit, bd sda, lgn sieu nac, gia cam nhap ngoai cho nang suat trdng, thit cao. Ve thuy lgi, tap trung day manh cac bien phap tddi tieu, ngan man, gid nddc ngot d cac sdng: Len (Thanh Hda), sdng Ca (Nghe An), song Nghen (Ha Tinh)...; phdng chdng, giam nhe thien tai, bao lu thdng qua tang cddng thiet bi, hien dai hda cac tram quan trfic canh bao bao, lu lut, cung cd he thdng de bien.
Lam nghiep
Nhiem vu chinh trong san xuat lam nghiep khu vdc ven bien Thanh Hda. Nghe An, Ha
Tinh la bao ve vd'n rdng va phat trien ben vdng. Rdng phai dupe bao ve tan gdc td ngudi dan cho den luc lupng kiem lam; tuyen truyen Luat Bao ve va phat trien rdng de'n cac tang ldp nhan dan. Thuc hien trdng rdng sinh thai (rdng ngap man; rdng chan sdng, phdng hp de bien, de cda sdng; rdng cd dinh cat ven bien) bang cac gidng cay ban dia, cay di thdc, cay lai, cay mpc nhanh, nang suat cao.
Thuysdn
Cac huyen ven bien cua ca 3 tinh deu cd 3 vung nudi la vung bien, nUdc lg va nUdc ngot. Trong quy hoach phat trien thuy san den cap xa, de tai de xuat dien tich nudi nhd sau: Nudi cdng nghiep tham canh - 20% dien tich vung nudi; nudi ban tham canh - 30% dien tich vung nuoi;
nudi quang canh cai tien, nudi sinh thai - 50% dien tich vung nudi. Cac co sd san xuat gidng do Nha nUdc quan ly can dupe trang bi co sd vat chat, ky thuat de cd the nghien cdu, thd nghiem cac cdng nghe nudi trdng thuy san mdi, cung nhd sd dung cac che pham sinh hpc, hda pham. Can cd sU phdi hpp vdi cac vien nghien cUu, trUdng dai hpc de thUc hien cac nghien cdu va chuyen giae cdng nghe ve giong; nang cao kien thdc, ky thuat cho can bp cac CP sd san xuat gidng.
Hien nay, Thanh Hda va Nghe An da xay ddng quy hoach che bien thuy san de'n nam 2020, tao can cd phap ly, dieu kien cho viec dau td, phat trien che bien thuy san. Trong thdi gian tdi, tinh Ha Tinh can sdm xay ddng quy hoach phat trien che bien thuy san va quan tam hon de'n cdng nghe che' bien thdng qua
cac chuong trinh, de tai/dd an trong linh vdc nay.
Cac giai phap neu tren can dupe thUc hien ddng bp vdi nhdng giai phap ve quy hoach phan vung chuyen canh trdng trot, he thdng cdng trinh thuy Ipi; dau tu xay dUng co sd ha tang cho phat trien; phat trien ngudn nhan luc chat lugng cao... cua vung va tdng tinh.
Xay dung mo hinh ung dung KH&CN
Trong khudn khd cua de tai, da xay ddng ddgc 2 md hinh dng dung KH&CN vao san xuat d Nghe An va Ha Tinh.
Md hinh ndng - lam ket hop san xuat tai vung ven bien huyen Dien Chau, Nghe An
Muc tieu la xay dUng dia diem trinh dien giup ba con tie'p can vdi cac ky thuat trdng va cham sdc mdt sd loai cay trdng ndng - lam nghiep theo hudng ket hop, nham sd dung hieu qua ngudn tai nguyen dat cat vung ven bien mdt each ben vdng. Be tai da Ida chpn mpt so loai cay lam nghiep, cay an qua, cay ndng nghiep de trdng theo hddng ndng - lam ket hpp san xuat, vdi muc tieu lay ngdn nuoi dai, tao sU ben vdng cho md hinh. Dai cay lam nghiep (cay phi lao) ddpc trdng phia ngoai cd tac dung chan gid bao, ngan cat di ddng vao ndi ddng.
Dien tich dai cay phi lao la 2.500 m2, vdi chieu rdng cua dai la 29 m, khoang each giUa cac hang phi lao la 1 m, dupe trdng theo kieu nanh sau. Hang cay an qua trong md hinh (dUa) dupe trdng lien ke vdi dai cay lam nghiep, thie't ke trdng 3 hang, tuong duong chieu rpng la 12 m, khoang each hang trdng la 4 m. Dien tich trdng cay Hoat dong
4 4 KHOA HOC t h a n9 7 2 0 1 1
T l J N G H I E N C L / U D E N T R I E N K H A I - S A N X U A T
nong nghiep phia trong la 4.450 m2. Loai cay dupe lua chon la cay lac sen lai 75/23, cay vdng va cay dau xanh. Chung toi da lua chon va xay diing 2 cdng thdc (CT) cho moi loai cay nhd sau:
+ Gidng lac sen lai: CT1 (ddi chdng - DC): Cay trdng ngoai md hinh; CT2: Cay trdng trong md hinh.
+ Cay vdng va dau xanh: CT1 (DC): Theo quy trinh cham sdc cua dia phdOng; CT2: Cay trdng trong mo hinh va dude dau td tham canh.
Ket qua thd nghiem cho thay, dai cay phi lao sau 1 nam trdng ty le cay sdng dat tren 95%, chieu cao cay trung binh dat tren 1,3 m. Gidng lac sen lai trdng trong md hinh cd thdi gian sinh trudng ngan hon 5-8 ngay so vdi cay trdng ngoai md hinh, nang suat lac thi nghiem cao hon DC la 0,5 tan/ha (1,83 tan/ha so vdi 1,33 tan/ha). Tuong tu, cay vdng va cay dau xanh trdng trong md hinh cd nang suat, chat luong va hieu qua kinh te cao hon so vdi cay trdng dia phdOng do ap dung cac tien bd ky thuat trong cac khau chon gidng, dau tu, cham sdc theo hudng tham canh va nhat la cdng tac xd ly sau thu hoach. Dac biet, cay vdng cho nang suat cao hon td 0,2 den 0,3 ta/ha so vdi trdng ngoai md hinh. Ben canh dd, md hinh da tao ddpc dai cay xanh phdng hp ven bien chan gid bao, gdp phan cai thien mdi trddng va phat trien ben vdng cac he thdng canh tac ven bien.
Cac san pham nong nghiep ngan ngay ddpc thu hoach tren nhdng dien tich vdn trddc day khd cd the canh tac. Nang suat mpt so cay trdng trong md hinh ddpc cai thien nhd ap dung cac tien
Trdng phi lao trong vanh dai cay xanh ven bien bp ky thuat, da gdp phan khai
thae hieu qua tai nguyen dat ven bien.
Mo hinh ffng dung cong nghe xff ly moi trffdng ao nudi de phat trien nudi trdng thuy sdn ben vffng tai Nghi Xuan, Hd Tinh
Muc tieu la giup ngUdi dan ap dung cdng nghe mdi (sd dung che pha'm sinh hpc) trong xd ly mdi trddng nddc ao nudi, chat thai trong nudi torn nham han che' sd dung hoa chat, gdp phan nang cao nhan thUc cua ngudi dan, hieu qua kinh te va tao ra mdi trUdng nudi trdng thuy san dn dinh, ben vdng.
De tai da khao sat, Ida chpn dia diem dda che pham sinh hpc Neo Pplymic vao dng dung tai cac ao nudi torn tai xa Xuan Yen, Nghi Xuan, Ha Tinh. Ket qua cho thay, gida ao thi nghiem xd ly che pham vi sinh (TN) va ao khdng xd ly (DC) cd sd khac biet
ve ndng dp mdt so chat chinh cd anh hudng den tdc dp sinh trddng va phat trien cua torn, cu the nhd sau:
- Ndng dp NH.( d ao TN giam td 0,01 de'n 0,02 mg/1 so vdi ao DC, chi so nay cd lien quan den viec thda dam trong ao nudi torn, do vay de phat sinh mpt so loai benh hai torn.
- Chi sd H2S o ao TN chi bang 60-80% so vdi ao DC, chi so nay ndi len dp thdi rda cua xac sinh vat, viec phan huy cac hpp chat hdu CP trong ao cd anh hudng Idn den qua trinh hd hap, la co so de dich benh phat sinh, phat trien.
- Dp pH gida ao TN va ao DC khdng cd sd thay ddi Idn trong qua trinh nudi torn, tuy nhien ao DC cd bien dp dao ddng Idn hon sp vdi ao TN. Do dd, dp kiem ao DC cung cd sU dao ddng Idn hon so vdi ao TN. Ham lUPng N02
cua ae DC cung ludn cap hon so vdi ao TN td 0,01 de'n 0,02 mg/1.
Sd thang 7.2011 K H ' O A H O C 4 5
T L / N G H I E N C L / U D E N T R I E N K H A I - S A N X U A T
Chi sd BOD5 cua ao TN thap htfn khoang 10% so vdi ao DC. Chi so COD cua ao TN dao ddng tU 4,77 de'n 5,87 mg/1. Dp trong cua ao TN td't hon so vdi ao DC.
Ket qua theo ddi tdc dp tang trUdng cua torn cho thay: Tdc dp tang trUdng cua torn nudi trong ao TN va ao DC qua cac giai doan khac nhau (td khi nudi den khi thu hoach) cd sU khac biet ve kich thudc (chieu dai) va trpng lupng torn. Sau khi nudi tU 38 den 62 ngay, chieu dai torn tang manh d ca hai ao. Sau 85 ngay nudi, torn d ao TN cd chieu dai Idn hon torn d ao DC la 0,6 cm va sd' lupng torn/kg chenh lech la 16 con (ao TN la 79 con/kg va ao DC la 95 con/kg). Theo tinh toan cua nhom tac gia, ao TN cho thu nhap cao hpn td 6 den 10 trieu ddng/ha.
Trong qua trinh nghien cdu, chUng toi thay: Tom nudi d ao sd dung che pham sinh hpc cd mau sac sang va to ho'n, nen gia ban cao htfn; cac chat mun ba hdu co ton du tf day ao giam, dung che pham sinh hpc thudng xuyen, dung dinh ky giam dupe cac khi dpc, dn dinh duoc mdi trudng, giam dupe mpt lupng phan vd co dung de tao mau nUdc (td 50 kg/
ha xud'ng con 25-30 kg/ha). Qua nhan xet, danh gid cua cac chu hp tham gia thi nghiem cung nhu ket qua kiem tra dinh ky cua nhom tac gia va cac chuyen gia, da khang dinh dupe chat lupng cung nhu hieu qua cua viec sd dung che pham trong nudi torn.
Ket luan va kien nghi
Td thuc trang phat trien ndng - lam - thuy san tai cac tinh ven bien (Thanh Hoa, Nghe An, Ha Tinh) va ket qua xay dung md
hinh dng dung KH&CN vao san xuat tai cac dia ban nghien cdu, de tai da de xuat mpt so giai phap phuc vu viec phat trien ndng - lam - thuy san ben vdng cua vung trong nhdng nam tdi.
Ddi vdi nganh ndng nghiep, can bd tri san xuat mdt so san pham chinh theo vung de sd dung hop ly ngudn tai nguyen dat, trong dd chu trpng cac bien phap tddi tieu, ngdn man. Ddi vdi nganh lam nghiep, can bd tri san xuat de sd dung hpp ly dat lam nghiep.
Vdi cdc huyen ven bien, nghe nudi trdng va khai thae thuy san la mdt the manh, do dd viec quy hoach phat trien thuy san dung hudng se tao dieu kien thuan lgi cho viec phat trien kinh te - xa hdi cua vung mpt each ben vdng.
Qua dieu tra, nhom nghien cdu da dUa ra mdt so' giai phap ve bd tri vung san xuat nudi trdng thuy san; gidng; che bien, bao quan san pham thuy san va thi trUdng tieu thu san pham. Ben canh dd, can cd nhUng giai phap thuc day dng dung KH&CN ve dau td xay ddng co sd ha tang, phat trien ngudn nhan luc, td chdc san xuat, an toan mdi trUdng...
Cung qua thuc hien de tai cho thay, vanh dai cay xanh ven bien la mdt yeu to quan trpng gdp phan dam bao sU dn dinh cua nhdng dien tich dat canh tac ven bien vdn dang cd nguy ctf bi sa mac hoa. Cdc dai cay xanh da gdp phan thay ddi nhan thdc cua ngddi dan dia phdong ve kha ndng phdng hp, han che' sd xam nhap man va giam hieu dng ndng len toan cau.
Trong qua trinh nghien cdu va trien khai md hinh trinh diln, de tai da giup ngddi dan thay ddtfc hieu qua cua viec dp dung
cac bien phap ky thuat trong san xuat ndng - lam - thuy san. Td chdc dupe 2 ldp tap hua'n va 2 hpi thao dau bd nham chuyen giao cac ket qua nghien cdu de'n hang tram ngudi dan. Tuy nhien, dc khudn khd thdi gian va kinh phi cua de tai cd han nen sd lupng md hinh trinh dien cdn han che, sd luong ngudi duoc tap huan, tiep xuc vdi ky thuat mdi con chua ddp dng ddp/c nhu cau cua ngudi dan trong vung. De md hinh duoc md rdng ra toan vung, can cd sU quan tam, hd trg cua cac cap, ban/nganh cd lien quan trong viec hd trp ngUdi dan xay dUng them cac md hinh trinh dien, md them cac ldp tap huan cho ba con ndng dan, phuc vu viec ap dung cac ky thuat mdi vao thuc tien •
Tai lieu tham khao
1. Bao cao: "Quy hoach tong the phat trien ndng nghiep tinh Thanh Hoa den nam 2015 va dinh hudng 2020", Thanh Hoa, 2006.
2. Bo Nong nghiep va Phat trien Nong thon, 2007: Tai lieu tdng hop
"Nong nghiep cdc tinh vung Bdc Trung Bo - Hien trang, quy hoach den nam 2010, tam nhin 2020".
3. Bao cao: "Quy hoach tong the phat trien kinh te - xd hoi vung hien,
ven bien Nghe An den nam 2020", Nghe An, thang 10.2008.
4. Bao cao: "Quy hoach phat trien cdc loai cay trdng, vat nudi chu yeu tinh Hd Tinh giai doan 2007-2010 vd dinh hudng den nam 2020", Ha Tinh, 2008.
5. Nien giam thdng ke nam 2009 ciia 3 tinh Thanh Hoa, Nghe An, Ha Tinh.
•c nuai uuiiy _„,
4 6 KHOA HOC S o t h a n g 7 2 0 1 1
