^ H O N G V R N 0 6 K I N H T 6 V I M O
TMM GIA CHUOI
(iiiA Till I)£T M Y TOAN (ill
PGS.TS Nguyen Thj Hudng, Th.s Pham Thj Thu Thao Dal hoc Kinh te Qudc ddn
Gin day van de tham gia chuoi gia trj toan ciu duge de cap kha nhieu trong eae ke hoach va chien luge phat then ciia nen kinh te, eac nganh kinh te, tham ehi la eiia cac doanh nghiep. Nganh det may Viet Nani- mpt trong nhifng nganh ddng vai trd quan trgng trong iang trudng kinh te, thuc day xua'i khau va la chia khoa de giii quyet viec lam eho ngudi dan Viet Nam. Xu the hpi nhap kinh te qude te da eudn hut ngay cang nhieu nganh edng nghiep tham gia vao ehudi gia trj toan eau va ngudi ta ngay cang nhan thae rd rang hdn va dung dan hdn ve lgi ieh va vj the eiia qude gia minh trong tifng chuoi gia trj toan ciu ma hg da tham gia. Cd le, nhu eau tham gia vao ehudi gia trj toan ciu eua nhieu nganh d nhieu qude gia da trd thanh van de thdi sa, thu hut sa quan tam khdng ehi ciia cae doanh nghiep ma ea eae nha nghien eifu va hoach djnh ehinh sach.
Tuy nhien, ehung ta cung da nhan ra mdt nghjch ly la nganh det may Viet Nam thdi gian qua cd tdc dp tang kim ngach xua't khau kha ldn nhung gia trj gia tang va lgi nhuan thu dugc lai qua thap. Van de dat ra la lam the nao de eai thien thae trang tren? Ndi each khac la lam the nao de Viet Nam tham gia cd hieu qua hdn vao ehudi gia trj det may toan ciu l<hi Viet Nam da gia nhap WTO? Day la mpt each tiep can kha mdi. Bai viet nay se de cap de'n eae npi dung: Lam rd khai niem va thite chat ve chuoi gia trj toan ciu, luan giai sif can thiei phai tham gia vao chuoi gia trj toan eau eiia nganh det may Viet Nam, phan tich va danh gia thae trang tham gia vao ehudi gia trj toan ciu eua nganh det may Viet Nam thdi gian qua, de xua't mpt sd khuye'n nghj de nganh det may Viet Nam tham gia cd hieu qua hon so vdi hien nay veto chudi gia trj det may toan eau.
1
. Chuoi gia trj det may toan eauChudi gia tri dupe h i i u la tap hpp cac gia tri dirpe tao ra tU eac m i t xich eua qua,trinh s i n xuit ra mpt s i n pham (hang hoa, dich vu), bao gdm tU khau nghien eUu, t h i l t k l , eung cap d i u vao, d i n khau s i n xuit, marketing, va phan phd'i tdi ngudi tieu diing. Td'ng hpp gia tri eiia eae hpat dpng nay tao nen mpt ehudi gia tri.
Khi mpt ehudi gia tri dien ra tren pham vi the gidi thi chudi gia tri dupe gpi la ehudi gia tri toan c i u .
Mpt chil the (Doanh nghiep, nganh kinh t l hay n i n kinh te) dupc coi la tham gia vao chudi gia,tri toan c i u ciia mpt s i n pham nao dd cd nghTa ia chii the dd thuc hien cae edng viee ciia mpt hay 'l sd khau trong
chudi mat xich tao ra ,gia tri cudi ciing eiia s i n pham, va thilt lap dupe nidi lien he thL/dng xuyen, b i n vufng vdi t h i , gidi trong s i n x u i t s i n pham hang hda, djeh vu. Ndi each khac, dd la viee tham gia vao phan edng ehuyen mdn hda tren pham vi toan c i u trong qua trinh s i n x u i t va tieu jhu s i n pham. V i d u , trong ehudi gia tri det may toan eau, viee thilt k l d i l n ra d Anh, Phap, y, nguyen phu lieu do Trung Qud'e, Han Qud'e s i n xua't va eung cap, viee e i t may, hoan thien s i n pham dupc thuc hien,d Viet Nam,...
Nhu vay, ed t h i hieu Viet Nam da tham gia vao ehudi gia tri det may toan cau d khau s i n xua't.
Chudi gia tri toan c i u dupe chia thanh 2 loai dd la: Chudi gia tri theo hudng ngudi s i n
xua't {Producer- driven chains) va chudi gia tri theo hudng ngudi mua _ {Buyer-driven chains). Chuoi gia trj theo hudng ngudi sin xua't thudng phd bien trong cae nganh edng nghiep yeu eau cao ve edng nghe va vd'n nhu d td, may bay, may tinh, chat ban dan va may cdng nghiep nang.
Trong ehudi nay thi eae edng ty ldn, edng ty da qudc gia ddng vai trd trung tam trong viee d i i u phd'i cae mang ludi s i n xuit. Chudi gia trj theo hudng ngudi mua la nhung ehudi gia tri ma trong dd eae nha s i n xui't vdi thuPng hieu manh, cae nha ban le Idn, eie nha marketing ddng vai trd chil ehdt trong yiec thilt lap eac mang ludi s i n xua't "dUPe phan q u y l n " d cae nude xua't khau khae nhau, dae biet d cae nudc dang phat trien.'Md
.28
kinh t e A l trien
NHUNG VRN 06 KINH T6 VIM
#hinh ehudi gia trj nay phd bien trong eae nganh sir dung nhilu lao dpng, nganh h i n g tieu dung nhu det may, giay dep, dd ehPi, thii cdng my nghe va dien dan dung. Viee san xuit s i n pham cudi ciihg cho ngudi mua nude ngoai dupe tidn hanh d cac nude t h i gidi thir ba. Cae nha ban le Idn hoac eae nha ban budn se eung cap,eac dac tinh, yeu c i u eu t h i eiia s i n pham khi dat hang.
Nganh det mayja vf du dien hinh eho kieu ehudi gia trj theo hudng ngudi mua. La riganh sir dung nhilu lao dpng, vdi he thdng nha may khdng tap trung, viec tap ra dupe mdt s i n pham cud'i eiing ddi hdi trai qua nhilu edng doan khae nhau. Chudi gia tri det may toan eau dupc td chire thanh 5 edng doan eP ban, dd la:
(1) Cdng doan eung cap nguyen lieu thd (gdm cae spi tu nhien v i nhan tao);
(2) Cdng doan s i n xua't eae s i n pham dau vao (spi, vii);
(3) Cdng doan s i n xuit (do cae cpng ty niay dam nhan, bao gdm ca cac nha thau phu trong nude va nude ngoai);
(4) Cdng doan,xua't khau (dupc dam traeh bdi eae trung gian thUdng mai);
(5) Cdng doan marketing va phan phd'i.
Trong mdi edng doan eua chudi gia tri det may t o i n c i u cd sU khac nhau v l vj tri dia ly, ky nang va d i i u kieh ciia lao dpng, cdng nghe, quy md va loai hinh doanh nghiep. Dd eung la nhiirng yeu td anh hudng tdi quyln lUc thj trUdng va su phan phd'i lpi nhuan giifa eac doanh nghiep trong ehudi.
Trong chudi gia trj toan c i u , nganh det may, eae hha ban le Idn, cac nha ban budn, cac nha kinh doanh cd ten tudi ddng vai trd then chd't mac dii ho khdng sd hiru mpt n h i may s i n xuat nao. Nh[em vu eiia hp la k i t hpp chudi eung img toan eiu_vi nam gitif phan ldn ciia ehudi _gia tri toan c i u . Trong chud[ gia tri det may toan cau, mdi qude gia cd mpt ngudn lUc va nang lUc khae
nhau tiiy thup,c vao timg giai doan phat trien va vj trf ciia qud'e gia trong ehudi gia tri dp.
Nd dupe quyet djnh ehii y l u bdi eac ngudn lUe s i n cd dupe tieh luy trong qua trinh phat triln edng nghiep eiia qud'e gia dd. Cac cpng ty/hang d i n d i u trong chudi gia tri nay khdng true tilp larn ra eac sin,pham, ma chil y l u la tim hiiu nhu c i u ciia nhufng ngudi tieu dung eudi eiing, thiet k l s i n pham va thilt lap mang ludi ban hang vdi he thdhg kenh phan phdi hpp ly.
Su h i i u b i l t thieh dang, phin irng nhanh, nhu cau ludn thay ddi la y l u td then chd't quyet djnh sU thanh cdng eiia cac hang dufig dau eae chuoi gia tri toan eau. Trong ehudi gia tri det may toan c i u , hp ed xu hirdng dat minh g i n vdi ngudi tieu dung cud'i eiing v l phUPng dien dja ly va van hda.
Hp gianh nhilu ngudn l,Ue vao viee nghien ciru va trien khai (R&D),, marketing, va phan phdi d l phat trien eae s i n pham mdi va k i l m soat he thd'ng phan phd'i vi hp biet nhi/ng khau nay se mang lai Ipi nhuan Idn hPn. Oe iam dUPc d i i u dd^ hp cung tao ra, nht/ng rao can gia nhaJD de bao d i m "ngdi vj" ciia minh trong chudi gia tri det may toan c i u (vi du, eae rao can v l yeu td thuong mai nhu he thd'ng phan phd'i, thi/Png hieu).
S i n ph,am ciia hp, vdi thudng hieu ndi tiing, di/pc dUa vao mpt he thd'ng phan phdi khang khit, do hp kiem soat, eac s i n pham ciia cac nude khae^
doanh nghiep khac khdng the tham nhap vao thj trUdng n i u khdng gua he thdng phan phd'i. Dd'i vdi eae doanh nghiep vUa va ,nhd d eac nudc dang phat trien nhu Viet Nam, viee dua eae s i n pham vao he thdng sieu thj d eac thj trudng Idn ludn gap phii khd khan trP ngai vi cae ap lUe v l chit lupng. Mpt vai hang hoac eae
"th,anh v i l n " mdi gia nhap cd the hudng Ipi va dimg vao nht/ng chd trd'ng edn bo ngd.
DUng p khau eudi ciia chuoi gia trj det may toan c i u la eae qude gia kem phat triln hdn.
hp se phu traeh toan bd eac cdng viee nhupm, e i t , , m i y de san x u i t ra s i n pham theo nhufng quy each dupc dUa ra bdi eae hang d i n d i u (thudng la eiia eac nUdc phat trien).
Bd,i vi cac qude gia kem phat trie'n hPn ed ngudn lao dpng ddi dao, lai thieu vdn va edng nghe, hp thudng tham gia vao edng doan sir dung nhilu lao ddng va s i n x u i t q u i n ao may s i n nhu nhi/ng nha t h i u phu.
2. Su can thie't phai tham gi,a chudi gia trj toan cau cua nganh det may Viet Nam
Trong bdi c i n h toan cau hoa va hpi nhap kinh t l _qud'c t l , viee tham gia vao ehudi gia trj^ t o i n c i u dupe ,xac djnh la can thilt va da trd thanh yeu c i u ciia ea n i n kinh te ndi chung va eiia cae nganh kinh t l ndi rieng, trong dd ed nganh det may.
Nganh det may dupe xae djnh la nganh ,sin xua't ed t i l m n i n g phat triln kha manh, la mpt trong nhufng nganh kinh t l ed lpi t h i so sanh ciia Viet Nam trong thdi ky day manh edng nghiep hoa ^va hien dai hoa dat nude. De phat trien manh me nganh det may tron^
bdi canh hien niy, ddi hoi ehiing ta phai hpi nhap qude t l sau rpng va manh me hPn nufa, n h i m khai thac cd hieu qiia sire manh ben trong va tan dung tdi da ngudn luc ben ngoai eiia n i n kinh te Viet Nam.
Xu hudng t i t y l u eiia qua trinh hdi nhap kinh t l qud'e t l la hinh thanh cae ehudi gia trj toan c i u , trpng dd eae mat xich ciia chudi trd nen g i n bd vdi nhau chat ehe hdn bao gid hit. Hpi nhap kinh tl_qud'e t l khdng chi t i o ra ehudi gia tri det may toan eau ma edn dat ra yeu c i u hpi nhap eho nganh det may Viet Nam^, ddng thdi eung tao ra k h i nang va eP hpi de thiic day nganh det m_ay Viet Nam tham gia vao chudi gia tri toan c i u . i^JhU_ vay, viec tham gia vao ehudi gia trj toan eau ciia nganh det rniy Viet Nam la ddi hoi e i p thilt bdi d i i u dd khdng chi giup Viet Nam dat dupc mue tieu edng nghiep hoa,
kinh teJhat trien
29© H U N G VRN 06 KINH T6 Vl MO
Hinh 1: Kim ngach xuat khau det may Viet Nam qua cac nam
VIETNAM'S TEXTILE AND GARMENT EXPORT
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
hien dai hoa d i t nude trong thdi ky hpi nhap, ma nd edn phii hpp vdi xu hudng hpi nhap kinh te qudc t l dang d i l n ra ngay cang sau rpng hien nay.
Mac dii da dat dupe nhi/ng k i t q u i kha i n tupng trong thdi gian qua, nhutig yeu c i u nang cao sUe eanh tranh eiia nganh det may_va hang det may Viet Nam v i n ludn la ddi hdi bUe thiet. Vdi nang lUe s i n xua't thip, quy md nho le, chua chil dpng dupe ngudn nguyen lieu, dpi ngCi lao dpng chit lupng eao edn khan hilm...
Hien nay, nang luc canh tranh eiia det may Viet Nam chi d mirc trung binh. Lpi t h i so sanh ma nganh det may Viet Nam dang khai thac ehi l i ngudn lao ddng ddi dao, gia nhan cdng re, tuy nhien Ipi the nay chi ^mang tfnh nhit'thdi, khdng d i m bao t h i va lue cho nganh det may eanh tranh lau dai. Tham gia vao chudi gia tri det may toan c i u sao eho ed hieu q u i la mpt each de eae doanh nghiep det may Viet Nam na,ng eao sUe eanh tranh s i n pham det may eiia doanh nghiep, tU dd ma gdp phan nang eao sire eanh tranh ciia
nganh det may Viet Nam.
Do dd, tham gia vao chudi gia tri det may toan c i u la eon dudng ti't y l u va khaeh quan ma cac doanh nghiep det may Viet Nam c i n thue h i l n d l phat huy vai trd ciia hganh trong nen kinh t l qudc dan, ddng thdi e i i thien vj t h i eiia nganh det may Viet Nam trong chudi gia tri det may toan c i u . 3._ Thue trang tham g^ia ehudi gia trj toan cau cua nganh det may Viet Nam
Trude nam 1991, cae doanh nghiep nha nude ehi xua't khau hang may sajig Lien Xd va eae nudc Ddng Au theo nghi djnh thu hang nam vdi cae nufdc nay. TU nam 1991, s i n x u i t kinh doanh trong cP e h i thi trudng theo dinh hudng XHCN, cae doanh nghiep det may Viet Nam da tham' nhap vao thj trudng det may t o i n c i u theo n h i l u each khae nhau. Khi Viet Nam tham nhap ngay cang sau vao thi trUdng t h i gidi, tham gia tren mpt san ehPi rpng khap toan_eiu thi viee tham gia vap chudi gia trj det may toan c i u dang d i n dL/Pe Nha nude va eac doanh
(Ngudn: Vitas)
nghiep det may nhan thufc mpt each rd net hdn. Viee tham nhap vao thj trudng t h i gidi e i i i nganh d i t may Viet Nam thdi gian gua da dat dUdc mpt sd ket qua dang khieh le. Kim ngach xua't khau nhin ehung lien tue tang qua eae nam, dac biet nam 2007, la nam danh dau sU kien Viet Nam chinh thire trd thanh thanh vien ciia To ehUe ThUPng mai The gidi (WTO), kim ngach xua't khau nam nay dat gan 7,8 ty USD, tang 34,4% so ydi nam 2006, tang gap 2,2 lan so vdi nam 2004 va dUde xep thir 9 trong cae nude xua't khau nganh hang may mac tren the gidi.
Nam 2008, du'Png d i u vdi suy thoai kinh t l tai My, kim ngach x u i t khau d i t may van dat tren 9,1 ty' USD, tang 16,7%
so vdi nam 2007. Sang nam 2009, dp anh hudng ciia khiing hoing tai chfnh va suy thoai kinh t l , t o a n eau, eac nude nhap khau hang det may Viet Nam d i u e i t g i i m s i n lupng (My g i i m 4,4%, EU giam 3,8%), song cac doanh nghiep det may Viet Nam da chil dpng tim kiem va vuon ra eac thj trudng ngach nhu: Thd
30
kinh teJhat tr nen
NHONGVRN06KINHT6VIM'
m
NhT Ky, Trung Ddng, Chau Phi, Ddng Au... do vay, kim ngach x u i t khau nam 2009 v i n dat tren 9,1 ty USD.
TU eae thanh cdng ma nganh det may Viet Nam dat dupe trong thdi gi,an qua, ehiing ta ed the khang_djnh ring, viee tham gia chudi gia tri det may toan c i u la _su lUa chph hoan toan dimg d i n eua eac doanh nghiep det may va eiia nganh det may Viet Nam, vi nd phii hpp vdi Ipi t h i so sanh cua Viet Nam va xu the phat trie'n ciia hpi nhap kinh t l qudc te. TU viee nam b i t dupe ehi'nh xae Ipi t h i eiia minh la lue lupng lao dpng ddi dao va chi phi nhan edng re, nganh det may Viet Nam da tham gia manh vao khau _sin xua't san pham trong chud'i gia trj toan c i u . Nang lUe s i n xuat eua nganh det may Viet Nam dan dupe nang len, s,d hpp ddng gia cdng xua't khau ngay mpt tang, sd du an d i u tu nude ngoai vao nganh eung lien tuc tang manh (sd du an dau tu vao nganh theo mdi nam tU nam 2004 d i n 2008 tuan tu la 88, 121, 130, 160,,55 dU i n ) , kim ngach xuit khau tang d i u qua c i c nam (xem Hinh 1).
Qua nghien ei/u, chiing tdi nhan thiy cae doanh nghiep det may Viet Nam ngay cang dap irng td't hdn ,va nhilu hPn cae d i i u kien d i j h a m gia ed hieu qua vap ehudi gia trj toan c i u . Cu the la: Nhilu doanh nghiep trong nganh da thue hien td't viee td chire, thiet l i p cae md'i quan he giira eac doanh nghiep trong ehudj dap img dupe cac tieu ehuan xa hpi, xay dUng dupe md'i quan he g i n bd chat che vdi eae nha nhap kha'u, eac nha ban le nLTdc ngoai nhu Hoa Ky, Nhat B i n , . . . Chang han, da cd nhilu nhdm lien k i t gitifa eae doanh nghiep nhu Spi Phu Bai, D,et SPn Tra, Nhupm Yen My d l ciing khai thac thilt bj hien dai mdi dupe d i u tu, Nhupm Yen My liln k i t vdi 6 doahh nghiep nganh may nhu May Viet Tien, Nha Be, Phuong Ddng, May 10... de tieu thu ,vai cho Nhupm Yen My va de d i m b i o chi't lupng
xuat khau eiia eae doanh nghiep May.
Ben eanh nhimg thanh tUu dat dupe, viee tham gia ehudi g i i tri det may toan c i u ciia Viet Nani edn bpe Ip nhilu han ehe. Trong chiidi gia trj det may toan c i u , khau thiet k l , tao mau la khau tao ra gia tri gia tang Idn thi lai la khau y l u nha't cua nganh det may Viet Nam nhifng nam qua. Mau ma s i n pham kem da dang, phong phu, eham thay ddi, eac thilt ke cdn don dieu, chua tao dupe da'u an rieng. Khau phan phd'i s i n pham tdi ngudi tieu diing eudi ciing cung la khau mang lai nhilu lpi nhuan sau khau t h i l t k l , nhung eae doanh nghiep det may Viet Nam lai ehua "lani chii" dupe khau nay. Hang det may Viet Nam ehu y l u xua't khau qua trung gian nen lpi feh thu dugc la rat thap, iam g i i m hjeu qiia eiia viee tham gia ehudi gia tri toan cau trong nganh det may Viet Nam. (Xem Hinh 2).
Vdi vai trd la cac nha thau phu, eae doanh nghiep xuat khau det may eiia Viet Nam eung cap hang hoa theo eae hpp ddng ky ket vdi cae dd'i tae trung gian va giao hang cho hp, hoac ed t h i giao hang thing tdi "thj trudng dieh"- eac nha ban le. Cdng nghiep phu trp ciia nganh det may Viet Nam cdn r i t y l u . Oieu do khdng chi eho thiy Viet Nam khdng nhiirng dan^ dirng ngoai khau cung cap san pham dau vao eho chudi gia tri,det may toan eau, ma cdn the hien sU thilu chil dpng trong khau sah xua't. Hien nay, nganh det may Viet Nam tham gia ehudi gia tri toan eau ehii yeu la d khau s i n xua't (vdi tfnh chat chii y l u la gia edng) theo hinh thire CMT (Cut Make Trim) hoac CMP (Cut Make Product).
Theo hpp ddng gia edng, ben dat gia edng (la eae hang nude ngoai- eac nh_a thau phu) se cung e i p mau ma va cae nguyen phu lieu ehii y l u , eae doanh ng^hiep s i n xuit Viet Nam se td chirc s i n xua't theo yeu c i u eiia ben dat hang va nhan phi gia edng.'Cd tdi 70 d i n 90% nguyen phu lieu
nganh det may phai nhap khau tu nude ngoai, viee phu thupc p h i n Idn vao nude ngoai tu ,dPn hang d i n cac s i n pha'm d i u vao d i n de'n viec thilu chil dpng trong s i n xua't kinh doanh ciia cac doanh nghiep det may Viet Nam thdi gian qua.
Viec theo dudi ,chiln lUde hudng v l x u i t khau eiia Nha nude trong mpt giai doan kha dai va ket qua la nganh det may Viet Nam da dat dupe tde dp tang trudng x u i t khau,eao, song chit lUpng xua't kha'u lai dang la van de nan giai bdi ham lupng gia tri gia tang trong eae s i n pham cdn qua tha'p, td'e dp tang trudng ciia kim ngach xua't khau trong ba nam 2006, 2007, 2008 tUPng img la 20,6%, 34,4%, 16,7%, trong khi tde dp tang trudng gia tri gia tang I i n lUPt la 13,2%, 13,5% va 9,2%. S i n x u i t va xua't khau theo hinh thire FOB se thu dupe nhilu lpi nhuan hpn sp vdi gia edng, nhung rat nhilu doanh nghiep ne tranh hinh thiifc nay do quy mo doanh nghiep cdn nho, kha nang huy dpng vd'n va tu chil v l tai ehfnh i<hdng cap.
Thilu dpi ngu lao dpng chat lupng cao, dac biet la dpi ngu nhan lUe thilt k l , dang la nhirng han e h i Idn eiia nganh.
Day la nguyen nhan,dan d i n c h i t lupng san pham ehua cao, s i n pham chua ed dupc thUPng hieu Viet Nam, lam g i i m iPi feh, ciia Viet Nam trong xuat kha'u va hpp tae iam an vdi t h i gidi ben ngoai.
Van ,de dat ra la: Lam the nao d l tang dUPe gia tri gia tang (Ipi nhuan) tU cdng doan tharn gia ciia Viet Nam trohg ehudi gia trj toan c i u ? Tren cP sd dd, lam t h i nao d l tang cudng vj t h i ciia Viet Nam trong chudi gia trj det may toan eau va hieu q u i cua viec tham gia ehudi gia trj toan eau eiia Viet Nam? Ndi, each khae la: Lam t h i nao d l thoat khdi c i n h dirng mai d khau day eiia ehudi gia tri toan eau, vUPn len dam nhieni dupe nhimg khau tao ra gia tri gia tang nhilu hPn, tang eudng hieu q u i tham gia ehudi. Day thue sU la
31
© H O N G
VRN 06 KINH T6 VI MO
Hinh 2. Cac DNDMVN trong chuoi gia tn det may toan cau
Thie't ke, Thuang hieu.
Marketing, Phan phdi,
Phat then san pham
Dat hang, Thue san xua't
San xua't ( gia cong, lap rap)
cac nha eung cip thill nhat (Nha sx khu vuc
Ngudn: Vietnamese T&G Firms in the Global Value Chain- 2005 bai toan khd va cho d i n nay
v i n ehua ed Idi giii. Bai viet nay khdng hy vpng la giii dupc bai toan tren mpt each toan dien, sau mpt thdi gian nghien eUu, ehiing tdi xin d l x u i t mpt vai khuyin nghi mang tinh chit gpi y va hy vpng rang cac gpi y nay se hull i'ch ehp nhiifng nghien eiru sau cd the giii dupc bai toan tren day mpt each toan dien va thuylt phue.
4. Mpt so khuye'n nghj de Viet Nam tham gia co tiieu qua vao chuoi gia trj det may toan cau.
TUeae phan tfch tren, ehiing tdi xin khuyin nghj rnpt sd v i n d l chil yeu sau: O l tham gia cd hieu q u i vao ehudi gia tri det may toan c i u , trudc het, can phai nhan thUe diing d i n v l y nghTa ciia viec tham gia chudi gia tri toan eau va nhan thUe dd dupe tuyen truyin s i u rpng d i n nhiifng ngudi kinh doanh trong nganh det may, eae can bp hoach dinh ehinh sach va eac doanh nghiep det may. Viee tham gia vao ehudi gia tri toan eau khdng ehi giiip tang nang suit, nang cao chat
32
lupng s i n pham, gia,m tfnh phire tap trong trao ddi eung nhu thdi gian tim kilm ngudn cung irng,... ma vj_ tri trong chudi gia tri toan cau edn ed tac dung keo theo viec cai thien nang lUe eanh tranh tren e i ba cap dp la qud'e gia, nganh hang va s i n pham.
Nang lue canh tranh eiia qud'e gia se manh len, n i u trude mat cd nhilu doanh nghiep n i m dupe nht/ng "mit xich"
trong chudi gia tri toan cau.
Thur hai, van d l quan trpng niia \a Viet Nam c i n phai xay dung c h i l n lUde phat t r i l n nganh det niay theo hudng e i i thien vi t h i ciia nganh trong q u i trihh tham gia ehudi gia trj det may toan c i u . Trong dd, can phai xae djnh rd Ip trinh tham gia, cae cdng vile c i n lam de nang cao hieu qiia eiia viee tham gia ehudi va thay ddi vi thd eiia Viet Nam trong ehudi. Vdi vai' trd nhu mdt
"nhac trudng", viee ed dugc mpt chiln lupe thani gia eu the s l giup e i e "nhac cdng"
(doanh nghiep) khdi liing tiing va chil dpng trong viee tham gia vao chudi gia tri tdan cau ciia nganh, tang eUdng mdi
lien k i t giijfa cac doanh nghiep trong chudi theo ea chilu dpc va ehilu ngang.
Thur baja, phat trien cong nghiep ho tra nganh det niay de day manh san xuat va cung dng nguyen phu lieu
Theo kinh nghiem d,cac nude cpng nghiep phat trien va mpt sd cudng qud'e det may nhu Trung Qud'e, An_Op, Han Qude, edng nghiep ho trd ludn di trude mpt bude hope hgang bang so vdi nganh edng nghiep ehfnh. Nhung d Viet Nam, ben eanh nganh edng nghiep chi'nh la det may thi phat triln kha m i n h va ed nhilu ddng gdp quan trong trong su phat triln kinh te xa hpi eiia da't nude thi nganh edng nghiep hd trp ciia det may lai dang cdn rat y l u v i hau nhu ehua dupe dau tU phat trien. Thuc trang yeu kem cua edng nghiep hd trp nganh det may hien nay bieu hien qua quy md s i n xua't cua nganh edn manh miin nhd le' nang lUe s i n xua't thip- trinli dp edng nghe cdn lac' hau cham dupe ddi mdi.' o cac nude ed nganh det may phat
NHUNG VRN 06 KINH T6 VIM'
#triln, sd lupng doanh nghiep phu trp Ieh tdi hang chuc nghin, trong khi dd d i n cudi nam^ 2005, Viet Nam chi ed khoing 855 doinh nghiep phu trp va ban phu trp. Trdng dd eie doanh nghiep nay hoat dpng thue sU ehua ed hieu qiia, s i n xua't nhd, ehUa hinh thanh dUPc cae nhdm nganh s i n xua't cdng nghe eao (ed khf ehi'nh xae, edng nghiep hoa d i u , nhupm...), ehua hoat dpng va khai thae h i t edng suit thilt k l . Vdi hieri trang dd thi k h i nang s i n xua't va eung img eho thi trudng trong nude eiia edng nghiep phu trp det may edn ehua du (tjjih den nam 2007, nganh van phai nhap khau tdi 90% bdng, g i n 100% eac loai xd spi td'ng hpp, hoa chat thude nhupm, 70%
vai va 50-70% eae loai phu lieu cho may xuat kha'ii) chtr ehua ndJ den viec eung img cho chudi toan eau. Vi thl_viee phat trien edng nghiep hd trp nganh det may d l eung img trong nude va t i i n tdi tham gia vao khau eung cap san pham dau vao ciia ehudi gia trj det may toan eau la ddi hdi vd eiing cap bach n i u Viet Nam mudn th_am gia ed hieu qua vao chudi gia tri det m i y toan eip. Tuy nhien, de iam dUde dieu nay se edn phai tdn nhilu giay mUe eCia eae nha q u i n ly, cac CP quan jioach djnh chfnh saeh va sU nd lUc vUPt bae eiia eac doanh nghiep det may Viet Nam, ddng thdi edng can mdt thdi gian dai. Vi t h i , de giam bdt tinh trang le thupc vao ngudn euhg irhg b i n ngoai, trUde mat^ nen day nhanh viec phat trien ed chpn lpe va ed phan t i n g trong cdhg nghiep hd trp eiia nganh det may P Viet Nam. Trudc m i t , nen tap trung phat t j i l n eac nganh cdng ,nghiep hd trP s i n xua't s i n pham cd nhu eau Idn (bao bi, nhan mac), trinh dp cpng nghe khdng cao^ mirc da^u tu thap va ed the phat trien d cac doanh nghiep vUa va nhd. Sau d d m d i t i l p tuc tap trung vao dau tu ddi mdi cdng nghe, md rpng quy nid s i n xua't cho cad eP sp san x u i t nguyen phu lieu ed nhu c i u Idn, trinh dp edng nghe
kha phire tap, vd'n d i u tu Idn, thdi han xay dung dai (spi det, ehi khiu). Vi bude,sau dpi hdi Viet Nam p h i i ehuan bj d i y du nhiimg dieu kien e i n thilt de dau tu phat triln eac nganh edng nghiep hd trd ed nhu c i u Idn, trinh dp edng nghe phire tap, vd'n dau tu Idn, thdi han xay dung dai (vai sdi eao cap).
Cung can phai xae djnh xem Viet Nam cd t h i manh trong s i n xua't loai nguyen lieu det may nap? TU dd ma djnh hudng d i u tu hudng tdi edng nghiep phu trp det may se chi cung cap nipt vai nguyen lieu la th_l manh ciia Viet Nam cho ehudi g i i tri det may toan eau.
Thur tu la, tap trung moi ngudn luc de dau tu nham nang cap khau thie't ke tra thanh ITnh vuc manh va cd lai the ciJa nganh det may
Viet Nam trong tuang lai vdi 1 quye't tam dti Idn va rd rang. Vi sao vay? Vi day la khau tao ra gia tri gia tang ldn nhL/ng hien dang la khau y l u nha't eua nganh det may Viet Nam. S i n pham cdng nghiep thdi trang Viet Nam trong e i e dPn hang xuat khau ehi chira khoang 30% ham lUdng sang tao npi dja; 70% edn lai la sao chep tu nude ngoai. Chi ed tap trung vao nang cap khau nay thi nganh det may Viet Nam mdi tao ra npi lUe thue su, xay dung dUdc thUPng hieu_ qud'e gia va thu dUde n h i l u ldi nhuan vi day la khau tao ra gia tri gia tang Idn trong ehudi gia tri det may. Day khdng phii la edng viee de lam va eung khdng the lam trong nam mdt nam hai, tuy nhien e i n phai nhan thay y nghTa thuc sU va vai trd to Idn eiia nd ddi vdi mpt nganh det may "hiing m i n h " trong tL/ong lai. Mudn vay, ehiing ta e i n phii ehii ddng ehdp lay thdi cd, ehuan bi cae dieu kien can thilt de tao ra eae tien bd vUdt bae trong khau thilt ke, tao duhg thuong hieu cho nganh det may Viet Nam tren thj trUdng the gidi. Mpt trong nhtifng nhiem vu trpng tam la dao tap va phat trieh dpi ngu nha thilt k l , ciing vdi vied ban hanh cae Cd e h i chfnh saeh LTU dai dae
biet ddi vdi ITnh vUe thilt k l thdi trang, va quylt tam phan dau trong 7 hay 10 nam niifa, Viet Nam se cd nhilu nha thilt k l thdi trang trinh dp qudc t l ed the sanh vai ngang t i m eac nha thilt ke khac trong khu VL/c va t h i gidi.
Tdm lai, de dam b i o mue tieu phat trien nganh va d i y manh edng nghiep hoa, hien dai hoa dat nude trong thdi ky hpi nhap, viee tham gia ed hieu qua vao ehudi gia trj det may toan c i u khdng edn la yeu eau ma nd da trd thanh nhu c i u eiia nganh cung nhu cae doanh nghiep det may Viet Nam. Tuy nhien, thdi gian qua viee tham gia vao ehudi gia trj det rnay toan eau eiia Viet Nam van cdn nhilu han e h i . Oe eai thien vj the eua minh, trong chuoi gia trj toan eau, nang eao chat lupng tang trudng, can cd mpt eai nhin dung dan ve viee tham gia ehudi giat trj toan c i u va mpt he thdng eae giai phap mang tfnh dpt pha de nang eao hieu qua tham gia ehudi gia tri det may toan eau eiia Viet N a m . "
Tai lieu tham khao:
1. Trung tam thong tin kinh doanh va thLfdng mai (TBIC), Cong nghiep phu trd nganh det may Viet nam:
Thuc trang va nhOfng khuyen nghj, thang 3/2008.
2. N g u y i n Ngoc Sdn (2007), Viet Nam trong chu6i gia trj toan cau cua nganh det may. Tap chi Kinh te va Phat tnen, 123(9).
3. Dang Nhu Van and Hoang Thanh Huong (June 2005), Viet- namese T&G firms in the global value chain: If and how value added pays off.
4. Gary Gereffi and Olga Meme- dovic (2003), The global apparel value chain: What prospects for upgrading by developing countries.
5. Khalid Nadvi and John Thoburn (2003), Vietnam in the global gar- ment and textile value chain: Implica- tions for firms and workers.
6. Raphael Kaplinsky and Mike Morris (2000), A Handbook for Value Chain Research.
33
