VÊN §Ò THÕ Kû CH¢U ¸

(1)

VÊN §Ò THÕ Kû CH¢U ¸

Hå sÜ quý^(*)

I. §Æt vÊn ®Ò

Sau h¬n mét thêi gian kh«ng dµi t¨ng tr−ëng kinh tÕ víi tèc ®é trung b×nh gÇn 10%/n¨m, NhËt B¶n, tõ chç thua kÐm tÊt c¶ c¸c n−íc ph−¬ng T©y, n¨m 1964 ®· gia nhËp khèi OECD, n¨m 1968 v−¬n lªn chiÕm vÞ trÝ thø hai vÒ tæng GDP trong thÕ giíi t− b¶n, vµ n¨m 1982 ®¹t ng−ìng GDP 10.000 USD/ ®Çu ng−êi/ n¨m, trë thµnh c−êng quèc kinh tÕ ®Çu tiªn ë ch©u

¸. Kh«ng chØ cã NhËt B¶n, ë ch©u ¸, §µi Loan c¸n ®Ých GDP 10.000 USD n¨m 1987, Hång K«ng n¨m 1988, Singapore n¨m 1989, Hµn Quèc n¨m 1990. N¨m 1996 Hµn Quèc gia nhËp OECD. HiÖn ch©u ¸ cã 5 n−íc tham gia khèi G20 gåm Trung Quèc, NhËt B¶n, Hµn Quèc, Ên

§é vµ Indonesia^(*).

C¶ thÕ giíi giËt m×nh tr−íc ®iÒu kú diÖu ch©u ¸ - tõ chç nghÌo ®ãi, qu¸ tr×nh

“hãa rång” cña mÊy n−íc NICs diÔn ra chØ ch−a ®Çy 30 n¨m, trong khi hÇu hÕt c¸c n−íc t− b¶n ch©u ¢u ®i chÆng ®−êng nµy ph¶i mÊt hµng tr¨m n¨m.

Nh−ng kh«ng dõng ë c¸c n−íc NICs,

®iÒu kú diÖu ch©u ¸ d−êng nh− vÉn

®ang tiÕp tôc.

(*) C¸c sè liÖu nµy do CIA, OECD, IMF vµ WB c«ng bè. Chóng t«i chän vµ so¹n theo http://www.indexmundi.com.

NÕu Trung Quèc vµo n¨m 2000 cã nÒn kinh tÕ ®øng thø 6 thÕ giíi, th× ®Õn n¨m 2010 ®· cã tæng GDP ®¹t tíi 1.335 tû USD (t−¬ng ®−¬ng 5.800 tû USD tÝnh theo PPP) (xem thªm: 34) v−ît qua NhËt, §øc, Ph¸p vµ Anh, v−¬n lªn hµng thø hai thÕ giíi, sau Mü. C¸c dù b¸o ®Òu cho r»ng thêi ®iÓm Trung Quèc v−ît Mü vÒ tæng GDP sÏ diÔn ra rÊt gÇn, cã thÓ chØ ngay vµo nh÷ng n¨m ®Çu thËp niªn sau. Ch−a hÕt, ë ch©u ¸, bªn c¹nh Trung Quèc cßn cã nh÷ng n−íc kh¸c còng ®·

tõng ph¸t triÓn rÊt ngo¹n môc vµ cã lóc

®· ®−îc dù b¸o sÏ sím “cÊt c¸nh”.

Philippines, Thailand, Malaysia... lµ nh÷ng n−íc nh− vËy. Råi ngay c¶ ViÖt Nam nh÷ng n¨m 2000 còng ®· ®−îc kú väng lµ “con hæ t−¬ng lai”.^(*)

MÆc cho tõ n¨m 2008 nÒn kinh tÕ thÕ giíi gÆp khñng ho¶ng vµ sa sót, n¨m 2011, Ng©n hµng ADB vÉn xuÊt b¶n cuèn s¸ch “Ch©u ¸ 2050: hiÖn thùc hãa thÕ kû ch©u ¸” dù b¸o kh¸ chi tiÕt lé tr×nh cña “ThÕ kû ch©u ¸” (xem b¶ng bªn).

§ã lµ néi dung c¬ b¶n cña kh¸i niÖm

“ThÕ kû ch©u ¸”, nh×n tõ ph−¬ng diÖn kinh tÕ.

(*)GS. TS., ViÖn tr−ëng ViÖn Th«ng tin KHXH.

[email protected]

(2)

Nh−ng vÊn ®Ò sÏ kh¸c ®i nÕu “ThÕ kû ch©u ¸” ®−îc nh×n tõ ph−¬ng diÖn x·

héi hoÆc v¨n hãa. Møc ®é l¹c quan sÏ gi¶m ®¸ng kÓ nÕu ng−êi ta chó ý ®Õn nh÷ng vÊn n¹n x· héi ë Trung Quèc, Philippines, ViÖt Nam vµ ë mét sè n−íc kh¸c, nh− kho¶ng c¸ch giµu nghÌo vµ tr×nh ®é an sinh x· héi, tÖ tham nhòng vµ kh¶ n¨ng khèng chÕ lîi Ých nhãm, an sinh x· héi vµ møc ®é b×nh ®¼ng - c«ng b»ng, n¹n bu«n ng−êi vµ t×nh tr¹ng an

ninh trËt tù x· héi, tr×nh ®é qu¶n lý vµ møc ®é cëi më x· héi, chÊt l−îng gi¸o dôc vµ viÖc thùc hiÖn quyÒn con ng−êi, v.v... Mét sè nhµ nghiªn cøu ®¸nh gi¸

r»ng, cã thÓ kh¶ n¨ng ®¹t tíi thÞnh v−îng cña toµn ch©u ¸ vÉn cßn kh¸ xa, hoÆc “ThÕ kû ch©u ¸” ë møc ®é nµo ®ã, vÉn chØ lµ kh¸i niÖm hoang t−ëng (xem thªm: 17, 18).

VÊn ®Ò cßn phøc t¹p h¬n vµ khã dù b¸o h¬n, nÕu “ThÕ kû ch©u ¸” ®−îc nh×n tõ ph−¬ng diÖn ®Þa chÝnh trÞ. ë ®©y,

“ThÕ kû ch©u ¸” hãa ra cã liªn quan rÊt chÆt víi “ThÕ kû Th¸i B×nh D−¬ng” (4), mét quan niÖm cña c¸c nhµ chiÕn l−îc Mü ®Æt ra cho n−íc Mü, nh»m tr¸nh sù suy gi¶m vÒ vÞ thÕ quèc gia, vÒ vai trß

chi phèi thÕ giíi. “Mü tµn phai” (Fade Away) kh«ng chØ lµ h×nh t−îng kÝch thÝch t©m lý Mü ë c¸c ®Çu ãc chiÕn l−îc, mµ cßn lµ kh¸i niÖm ®−îc ®Æt ra tõ n¨m 2011 ®Ó ph©n tÝch t−¬ng quan ®Þa chÝnh trÞ toµn cÇu (16).

Trong chiÕn l−îc “ThÕ kû Th¸i B×nh D−¬ng”, vÊn ®Ò biÓn §«ng, kh«ng ngÉu nhiªn vµ còng kh«ng bÊt ngê, ®ang gi÷

vÞ trÝ lµ vÊn ®Ò chñ yÕu vµ ®Æc biÖt quan träng do sù biÕn ®éng cña t×nh h×nh khu vùc. BiÓn §«ng ®· bÞ

“khuÊy ®éng”

(Stirring) (12, 13) vµ râ rµng lµ ngµy cµng nãng kh«ng chØ ®èi víi ViÖt Nam mµ cßn

®èi víi khu vùc ch©u

¸ vµ thÕ giíi.

“ThÕ kû ch©u ¸”

chØ cã thÓ trë thµnh hiÖn thùc nÕu ë biÓn

§«ng kh«ng cã chiÕn tranh (14).

II. Sù dÞch chuyÓn v¨n minh vµ hai kh¸i niÖm ch©u ¸

B¾t ®Çu tõ cuèi thÕ kû XIX, nh÷ng lý thuyÕt vÒ sù dÞch chuyÓn cña nÒn v¨n minh thÕ giíi, vÒ ngµy tµn, buæi hoµng h«n cña ch©u ¢u ®· thÊy xuÊt hiÖn (xem:

28, 10). Nh−ng m·i nhiÒu thËp niªn sau

®ã, sù trçi dËy cña ch©u ¸ vÉn lµ mét chñ ®Ò Ýt ®−îc coi lµ thùc tÕ. ChØ tõ sau nh÷ng n¨m 80 (thÕ kû XX), kh¶ n¨ng v−¬n tíi thÞnh v−îng cña ch©u ¸ míi

®−îc bµn luËn nhiÒu h¬n. Råi tõ nh÷ng n¨m 90, sau khi mÊy “con rång” ch©u ¸ xuÊt hiÖn, ®Æc biÖt khi Trung Quèc ®¹t

®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng cao vµ liªn tôc trong nhiÒu n¨m liÒn, th× viÖc dù b¸o thÕ kû XXI sÏ lµ ThÕ kû cña ch©u ¸ míi Tû träng GDP ch©u ¸ trong GDP toµn cÇu 1700-2050 (2, p.16)

(3)

thùc sù trë thµnh chñ ®Ò nãng trªn c¸c diÔn ®µn häc thuËt vµ chÝnh trÞ - x· héi.

Kh¸ nhiÒu häc gi¶ ph−¬ng T©y, víi nh÷ng c¸ch lý gi¶i tõ c¸c gãc nh×n kh¸c nhau, vÒ nh÷ng néi dung t−ëng nh−

kh¸c nhau, nh−ng l¹i cïng ®i vµo mét chñ ®Ò chung, víi cïng mét mèi quan t©m - vÊn ®Ò vÞ thÕ míi cña ch©u ¸ - ch©u ¸, víi nh÷ng g× mµ ng−êi ta ®·

chøng kiÕn trong h¬n nöa thÕ kû qua, liÖu cã tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ lµm lan táa sù thÞnh v−îng ®Õn c¸c quèc gia cßn l¹i,

®Ó trë thµnh mét trung t©m v¨n minh míi trong thÕ kû nµy? Trong t−¬ng quan víi mét ch©u ¸ ph¸t triÓn nhanh vµ liªn tôc, th× ch©u ¢u, ph−¬ng T©y vµ Mü sÏ thÕ nµo? LiÖu cã gièng nh− t×nh huèng trªn chiÕc cÇu bËp bªnh, nÕu mét bªn lªn cao th× bªn kia ph¶i h¹ xuèng hay kh«ng? Vµ ®Æc thï h¬n, biÓn §«ng - Th¸i B×nh D−¬ng cã ph¶i lµ khu vùc mang trong nã nh÷ng vÊn ®Ò ¶nh h−ëng

®Õn toµn côc, gièng nh− mét “ngßi næ”

chi phèi sù an toµn cña trËt tù toµn cÇu?

Cã thÓ b¾t gÆp nh÷ng thuËt ng÷ Ên t−îng thuéc çc néi dung kh¸c nhau nh−ng cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn sè phËn cña ch©u ¸ th−êng ®−îc nh¾c ®Õn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y: ThÕ kû Th¸i B×nh D−¬ng (Pacific Century), ThÕ kû ch©u ¸ (Asian Century), M« h×nh ®µn sÕu bay (Flying-geese Pattern), Con s− tö Trung Hoa thøc giÊc (Chinese lion woke), Ch©u ¢u giµ nua (Old Europe), Ph−¬ng T©y ço chung (The End of West), N−íc Mü phai tµn (America Fade Away), v.v... Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh 1997-1998 ë ch©u ¸ tuy cã lµm çc nhµ dù b¸o giËt m×nh, khi ph¶i ®èi mÆt víi lêi mØa mai thÕ kû ch©u ¸ ch−a

®Õn nh−ng ®· qua råi, nh−ng ngay sau

®ã, ch©u ¸ ®· lÊy l¹i nhÞp ®iÖu t¨ng

tr−ëng, thËm chÝ ngay c¶ trong c¬n lèc khñng ho¶ng 2008-2009, khiÕn ch¼ng mÊy ai cßn d¸m nghi ngê vÞ thÕ míi cña ch©u ¸ sÏ x¸c lËp trong thÕ kû míi. Míi

®©y, 8/2011, b»ng mét nghiªn cøu ®Þnh l−îng c«ng phu, Ng©n hµng ADB cßn xuÊt b¶n mét b¸o c¸o 130 trang dù b¸o chi tiÕt lé tr×nh cña viÖc hiÖn thùc hãa ThÕ kû ch©u ¸ ®Õn n¨m 2050 (2).

ë mét ph¹m vi kh¸c, hÑp h¬n vµ cã vÎ xo¸y s©u h¬n vµo nh÷ng bµn luËn ®Þa chÝnh trÞ, ®Æc biÖt lµ tõ vµi n¨m gÇn

®©y, th× vÊn ®Ò tËp trung vµo vÞ thÕ so s¸nh gi÷a Mü víi Trung Quèc. Trung Quèc t¨ng tr−ëng nhanh, can thiÖp m¹nh h¬n vµo c¸c vÊn ®Ò cña khu vùc vµ thÕ giíi, v−¬n kh¾p toµn cÇu vÒ s¶n xuÊt hµng hãa. Trong khi ®ã, Mü suy gi¶m

®¸ng kÓ vÒ kinh tÕ trong 2 n¨m khñng ho¶ng 2008-2009, gÆp khã kh¨n vµ thËm chÝ sa lÇy t¹i mét vµi ®iÓm nãng chÝnh trÞ, Ýt nhiÒu ®iÒu chØnh søc m¹nh can thiÖp,... khiÕn nhiÒu dù b¸o cµng nghiªng vÒ sù trçi dËy cña Trung Quèc vµ ch©u ¸ h−ng thÞnh, ®ång thêi cho r»ng vai trß cña Mü ngµy mét “tµn phai”.

Trong giíi lý luËn, cã kh¸ nhiÒu ng−êi xem nÒn v¨n minh ph−¬ng T©y

®ang ®i ®Õn håi kÕt vµ tíi ®Çu thÕ kû XXI sÏ buéc ph¶i nh−êng b−íc cho ch©u

¸. Nh−ng ng−êi cã tiÕng nãi næi tréi h¬n c¶, víi nhiÒu t¸c phÈm kh¼ng ®Þnh sù suy tµn cña “®Õ chÕ T©y ph−¬ng” lµ Niall Ferguson, gi¸o s− lÞch sö t¹i §¹i häc Harvard. Sau nhiÒu n¨m gi¶ng d¹y vµ viÕt kh¸ nhiÒu vÒ “−u thÕ ph−¬ng T©y” - ph−¬ng T©y víi h¬n 5 thÕ kû ®·

kiÕn t¹o nªn nh÷ng gi¸ trÞ rùc rì vµ ®·

trë thµnh “®éng lùc chÝnh cña søc m¹nh toµn cÇu”, n¨m 2011 «ng ®· cho ra m¾t cuèn s¸ch “V¨n minh: ph−¬ng T©y vµ phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi” (Civilization:

The West And The Rest) (xem: 7). Ngay

(4)

lËp tøc cuèn s¸ch g©y ®−îc tiÕng vang,

®−îc xuÊt b¶n t¹i nhiÒu n−íc vµ ®−îc ®Ò nghÞ gi¶i th−ëng. Theo «ng, thÕ giíi

®ang chøng kiÕn giai ®o¹n cuèi cña thêi kú chi phèi cña ph−¬ng T©y, nÒn v¨n minh ®−îc n¶y sinh tõ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ ®· ®¹t ®−îc cùc thÞnh trong thêi ®¹i c«ng nghiÖp vµ hËu c«ng nghiÖp. Vµi chôc n¨m gÇn ®©y, ph−¬ng T©y suy yÕu dÇn vµ trong thËp niªn ®Çu cña thÕ kû XXI, thêi ®iÓm rÏ ngoÆt cña cña nÒn v¨n minh ph−¬ng T©y chÝnh lµ khi sù th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai cña Mü lín ®Õn møc nghiªm träng, vµ ngay lóc ®ã, c¸c ng©n hµng trung −¬ng cña Trung Quèc vµ ch©u ¸ nh¶y vµo hç trî.

Khi ®ã, nhiÒu n−íc ph−¬ng T©y nghiªng ng¶ v× khñng ho¶ng vµ suy tho¸i, cßn Trung Quèc, tr¸i víi nhiÒu dù b¸o bi quan, l¹i chØ suy gi¶m nhÑ, nhê vµo gãi kÝch cÇu cña chÝnh phñ vµ sù níi réng tÝn dông.

Niall Ferguson ®· so s¸nh thµnh tùu cña Trung Quèc tõ n¨m 1978 ®Õn n¨m 2004, GDP t¨ng tr−ëng 10 lÇn trong 26 n¨m, víi nh÷ng g× mµ n−íc Anh ®¹t ®−îc trong giai ®o¹n 1830-1900, GDP t¨ng tr−ëng 4 lÇn trong 70 n¨m.

§Çu thÕ kû XXI, GDP cña Mü gÊp 8 lÇn cña Trung Quèc, cßn hiÖn nay, chØ gÊp kho¶ng 4 lÇn. Kh¶ n¨ng tæng s¶n l−îng GDP Trung Quèc v−ît Mü cã thÓ rÊt gÇn.

Theo Niall Ferguson, 6 yÕu tè (hay kÎ s¸t thñ^(∗)) t¹o nªn sù thÞnh v−îng - killer apps of prosperity gióp ph−¬ng T©y v−ît lªn trong suèt 500 n¨m qua lµ: 1/C¹nh tranh (Competition), 2/ C¸ch m¹ng khoa häc (Scientific Revolution), 3/ QuyÒn së h÷u (Property Rights), 4/ Y tÕ hiÖn ®¹i (Modern Medicine), 5/ X· héi tiªu dïng (The Consumer Society) vµ 6/ §¹o ®øc

(∗) Nguyªn gèc: Killer.

trong c«ng viÖc (The Work Ethic) (8).

NÕu ph−¬ng §«ng biÕt øng dông c¶ 6 ý t−ëng nµy, th× quyÒn lùc chi phèi thÕ giíi chuyÓn tõ T©y sang §«ng sÏ diÔn ra nh− mét qui luËt.

Vµ, d−êng nh− trong khi vÉn øng dông tèt 6 nh©n tè nµy, ph−¬ng §«ng l¹i ®ang s¸ng t¹o ®−îc thªm nh÷ng yÕu tè kh¸c ®Ó ®¹t ®−îc thÞnh v−îng.

Theo dâi chñ ®Ò nµy, c¸c nhµ nghiªn cøu cã thÓ b¾t gÆp kh¸ nhiÒu t¸c gi¶ cã quan ®iÓm vÒ mét ch©u ¸ h−ng thÞnh, víi mét Trung Quèc trçi dËy khã cã thÓ c¶n b−íc, bÊt chÊp tÊt c¶ nh÷ng nghi ng¹i ®ang lín dÇn vÒ nh÷ng th¸i ®é ch−a xøng tÇm c−êng quèc. Nh−ng ë

®©y, vÒ mÆt häc thuËt, cã sù ph©n biÖt thó vÞ xung quanh kh¸i niÖm ch©u ¸.

Theo Anthony Bubalo vµ Malcolm Cook, hai häc gi¶ cña ViÖn ChÝnh s¸ch quèc tÕ Lowy t¹i Sydney (Australia), cã Ýt nhÊt hai c¸ch hiÓu vÒ kh¸i niÖm ch©u

¸. NÕu hiÓu ch©u ¸ víi trôc c¸c quèc gia g¾n liÒn víi Th¸i B×nh D−¬ng, tr¶i dµi tõ TriÒu Tiªn, NhËt B¶n tíi Indonesia, Australia,... th× ®ã lµ mét ch©u ¸ theo chiÒu däc. Cßn mét ch©u ¸ kh¸c - ch©u

¸ n»m ngang, víi trôc c¸c quèc gia nh−

Nga, Ên §é, Trung Quèc (3)... NÕu nh×n ch©u ¸ theo kh¸i niÖm thø hai nµy th×

sù h−ng thÞnh cña ch©u ¸ cßn râ h¬n n÷a. ViÖc ph©n biÖt ch©u ¸ theo chiÒu däc vµ theo chiÒu ngang ®· chØ ra nh÷ng

®iÓm vµ nh÷ng hiÖn t−îng chØ cã tÝnh chÊt t−¬ng ®èi trong c¸c quan niÖm häc thuËt, nhÊt lµ trong ®Þa chÝnh trÞ. NÕu ng−êi nghiªn cøu vµ c¸c nhµ chiÕn l−îc chó ý tíi ®iÒu nµy, ng−êi ta cã thÓ tr¸nh

®−îc nh÷ng thiªn kiÕn vâ ®o¸n khi qu¸

thiªn vÒ chØ mét logic cña c¸c hiÖn t−îng.

Tuy nhiªn, ®»ng sau c¸c quan niÖm Êy, sù ph¸t triÓn cña ch©u ¸ vµ kh¶ n¨ng

(5)

chi phèi thÕ giíi cña khu vùc nµy trong t−¬ng lai gÇn lµ ®iÒu mµ phÇn ®«ng c¸c häc gi¶ ®· gÇn nh− kh¼ng ®Þnh.

C¸i nh×n tæng thÓ vÒ mét ch©u ¸ lín m¹nh trong thÕ kû XXI vµ sù dÞch chuyÓn nÒn v¨n minh thÕ giíi tõ T©y sang §«ng lµ mét thùc tÕ t−ëng nh− ®¬n gi¶n, nÕu nh×n tõ gãc ®é kinh tÕ häc ph¸t triÓn. Nh−ng vÊn ®Ò sÏ trë nªn phøc t¹p h¬n nÕu nã ®−îc ph©n tÝch tõ gãc ®é x·

héi - v¨n hãa hoÆc lÞch sö. Vµ thÕ kû ch©u ¸ sÏ trë nªn ®Æc biÖt phøc t¹p, thËm chÝ rÊt kh«ng tÊt nhiªn, nÕu kh¸i niÖm nµy ®−îc coi lµ kh¸i niÖm thuÇn tóy ®Þa chÝnh trÞ - vÊn ®Ò thÕ kû ch©u ¸ trong t− duy chiÕn l−îc - chÝnh trÞ, phô thuéc mét c¸ch ®¸ng kÓ vµo viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kh¸c nh− thÕ kû Th¸i B×nh D−¬ng hay Sù suy yÕu t−¬ng ®èi cña Mü…

III. Trung Quèc víi thÕ kû ch©u ¸

VÊn ®Ò thùc sù ®−îc b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m 1950 víi hiÖn t−îng “ThÇn kú NhËt B¶n”. Cô thÓ lµ, sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø Hai, NhËt B¶n víi nh÷ng kinh nghiÖm c«ng nghiÖp hãa cã tõ tr−íc chiÕn tranh, nuèt nçi cay ®¾ng cña kÎ b¹i trËn, chÊp nhËn lµ m¾t xÝch cña Mü trong “vßng cung chèng Céng”, quyÕt t©m lµm l¹i n−íc NhËt b»ng ph¸t triÓn kinh tÕ. KÕt qu¶ thËt ngo¹n môc.

Tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ trung b×nh h»ng n¨m tõ n¨m 1945 ®Õn n¨m 1950

®¹t 9,4%; tõ n¨m 1950 ®Õn n¨m 1955

®¹t 10,9%; tõ n¨m 1950 ®Õn n¨m 1987

®¹t 7,1%. N¨m 1952, tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) cña NhËt B¶n ®· t−¬ng

®−¬ng víi tr−íc chiÕn tranh. N¨m 1968, nî n−íc ngoµi ®· thÊp h¬n cho vay, NhËt B¶n v−¬n lªn vÞ trÝ thø hai vÒ tæng GDP trong thÕ giíi t− b¶n. N¨m 1982, GDP tÝnh tæng thÓ lµ 4.177 tû USD, b×nh qu©n ®Çu ng−êi lµ 10.326,34 USD,

NhËt B¶n trë thµnh c−êng quèc kinh tÕ, kh¼ng ®Þnh ®iÒu thÇn kú cña n−íc NhËt hËu chiÕn^(∗).

Xu thÕ phôc h−ng cña NhËt B¶n, ngay tõ lóc tho¸t khái chÕ ®é chiÕm

®ãng cña Mü vµo n¨m 1952, ®· g©y tiÕng väng ®Õn Hµn Quèc, §µi Loan vµ nhiÒu n−íc ch©u ¸ kh¸c, ®¸nh thøc kh¸t väng tho¸t nghÌo ë khu vùc nµy.

Hong Kong, Philippines, Indonesia råi Thailand, vµ sau ®ã lµ Singapore, Malaysia ®· nhËn ra tiÕng väng vµ b¾t

®Çu thÊy bøc bèi víi t×nh tr¹ng l¹c hËu.

Khi c¸c nÒn kinh tÕ gi÷ ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng ngµy cµng æn ®Þnh th× giÊc m¬

“cÊt c¸nh” ngµy cµng hiÖn râ vµ th«i thóc c¬n kh¸t ph¸t triÓn.

Kh«ng r¬i vµo nh÷ng c¸i bÉy cña sù ph¸t triÓn ®Ó råi ph¶i dõng l¹i ë møc vµi ngh×n USD/®Çu ng−êi/n¨m, bèn nÒn kinh tÕ §«ng ¸ gåm Hµn Quèc, §µi Loan, Hong Kong vµ Singapore tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ ®¹t ng−ìng 10.000 USD/

®Çu ng−êi chØ ch−a ®Çy 20 n¨m sau mèc

®Çu tiªn cña thu nhËp trung b×nh. §ã lµ n¨m 1987 víi §µi Loan, n¨m 1988 víi Hong Kong, n¨m 1989 víi Singapore vµ n¨m 1990 víi Hµn Quèc. C¶ thÕ giíi giËt m×nh - bèn nÒn kinh tÕ §«ng ¸ ®·

“cÊt c¸nh”, hay cßn gäi lµ “ho¸ rång”, trë thµnh c¸c n−íc c«ng nghiÖp míi (NICs/NIEs^(∗∗)), lµm nªn ®iÒu kú diÖu ch©u ¸ thÕ kû XX.

(∗) C¸c sè liÖu nµy do CIA, OECD, IMF vµ WB c«ng bè. Chóng t«i chän vµ so¹n theo http://www.indexmundi.com.

(∗∗)NIEs - gäi ®Çy ®ñ lµ “Çc nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp hãa míi” (Newly Industrialized Economies). NICs - “Çc n−íc c«ng nghiÖp hãa míi” (Newly Industrialized Countries). Sè liÖu nãi vÒ n¨m GDP cña §µi Loan vµ Hµn Quèc ®¹t tíi 10.000 USD/®Çu ng−êi kh«ng thèng nhÊt trong çc tµi liÖu kh¸c nhau. Theo IMF, §µi Loan ®¹t 10.000 USD/®Çu ng−êi n¨m 1990 vµ Hµn Quèc n¨m 1992. Cßn theo çc tµi liÖu kh¸c th× §µi Loan

(6)

Cßn Trung Quèc, b»ng qu¸ tr×nh t¨ng tr−ëng kinh tÕ m¹nh mÏ tõ ®Çu thËp niªn 90 sau chuyÕn “tuÇn du ph−¬ng Nam” cña §Æng TiÓu B×nh n¨m 1992 víi tuyªn bè “mÌo tr¾ng mÌo ®en”

næi tiÕng^(∗), ®Õn nay, quèc gia ®«ng d©n nhÊt thÕ giíi nµy ®· chøng tá ®−îc lµ

“con s− tö ®· tØnh ngñ” (lêi Napoleon gÇn 200 n¨m tr−íc) (xem thªm: 33). ViÖc duy tr× tÝnh chÊt cña chÕ ®é chÝnh trÞ cò, nh−ng l¹i c¶i c¸ch t¸o b¹o vÒ kinh tÕ, tham dù vµ can thiÖp s©u vµo ®êi sèng quèc tÕ, trªn c¬ së kÝch thÝch tham väng phôc h−ng nÒn v¨n minh Trung Hoa truyÒn thèng, ®· t¹o ra mét Trung quèc

®¹i lôc cã vai trß khã phñ nhËn ®èi víi ch©u ¸ vµ ®èi víi thÕ giíi ë thÕ kû XXI.

Sau khñng ho¶ng tµi chÝnh ch©u ¸ 1997-1998, kinh tÕ Trung Quèc vÉn t¨ng tr−ëng cao, ®¹t 9,1% n¨m 2003, 9,5%

n¨m 2004 vµ 9,8% n¨m 2005. TÝnh b×nh qu©n 1970-2008, t¨ng tr−ëng kinh tÕ Trung Quèc lµ 7,9%, thuéc lo¹i cao nhÊt thÕ giíi (31, p.207). Th¸ng 12/2005, Tæng côc Thèng kª Trung Quèc ®· tÝnh to¸n vµ c«ng bè, Trung Quèc trë thµnh nÒn kinh tÕ ®øng thø s¸u thÕ giíi (v−ît Italia víi GDP kho¶ng 2.000 tû USD).

N¨m 2006, Trung Quèc tù c«ng bè lµ nÒn kinh tÕ ®øng thø t− thÕ giíi, tÝnh theo USD, v−ît Ph¸p vµ Anh. Ngµy 16/8/2010, theo tê New York Times,

n¨m 1987 vµ Hµn Quèc n¨m 1990 hoÆc 1991. Tuy nhiªn nhanh chËm 1-2 n¨m ë ®©y kh«ng lµm thay

®æi b¶n chÊt vÊn ®Ò ®ang bµn.

(∗) N¨m 1962, t¹i héi nghÞ L− S¬n, ®Ó nãi lý lÏ cña m×nh vÒ quan hÖ s¶n xuÊt, §Æng TiÓu B×nh nh¾c l¹i mét c©u ng¹n ng÷ Tø Xuyªn: “BÊt kú mÌo tr¾ng mÌo ®en, hÔ b¾t ®−îc chuét th× ®Òu lµ mÌo tèt” (

不管黑貓白貓

,

捉到老鼠就是好貓

^- BÊt qu¶n h¾c miªu b¹ch miªu, trãc ®¸o l·o thö tùu thÞ h¶o miªu). Th¸ng 2/1976, Mao Tr¹ch

§«ng ra chØ thÞ phª ph¸n vµ b¾t giam §Æng v× “lý luËn con mÌo”. Khi th¨m Th©m QuyÕn n¨m 1992, d−êng nh− §Æng ®· nh¾c l¹i c©u nãi nµy vµ tõ ®ã, t− t−ëng nµy ®−îc ca ngîi nhiÒu.

Trung Quèc ®−îc c«ng nhËn lµ nÒn kinh tÕ ®øng thø hai thÕ giíi sau khi NhËt B¶n th«ng b¸o GDP cña m×nh lµ 1.286 tû USD (= 5.474 tû USD tÝnh theo PPP), thÊp h¬n so víi con sè 1.335 tû USD (5.800 tû USD tÝnh theo PPP) cña Trung Quèc. NghÜa lµ, Trung Quèc ®· thÕ chç NhËt B¶n ë vÞ trÝ nÒn kinh tÕ lín thø hai thÕ giíi (34). NhiÒu nhµ kinh tÕ cho r»ng, nÕu gi÷ ®−îc møc t¨ng tr−ëng nh−

n¨m 2010 lµ 10,3%, trong thËp niªn sau, quy m« kinh tÕ Trung Quèc sÏ ngang ngöa víi Mü.

Sù ph¸t triÓn cña Trung Quèc bªn c¹nh c¸c con rång ch©u ¸ tõ cuèi thÕ kû XX ®· lµm dÊy lªn nh÷ng dù b¸o, bµn luËn vÒ diÖn m¹o míi cña ch©u ¸. Cã nh÷ng nghi ng¹i vÒ mét kh¸i niÖm ch©u

¸ kh«ng thèng nhÊt (t−¬ng ®èi) do ë khu vùc nµy vÉn hiÖn râ tÝnh côc bé vµ thiÕu liªn kÕt, hay thiÕu t−¬ng ®ång gi÷a çc n−íc trong sù ph¸t triÓn. Nh−ng kh¸c víi ch©u ¢u, ch©u ¸ x−a nay ch−a bao giê lµ mét khèi thèng nhÊt, dï lµ thèng nhÊt vÒ çch thøc hay chiÒu h−íng ph¸t triÓn. Vµ ®iÒu ®ã chØ lµm phøc t¹p h¬n çc kÕ s¸ch trong chiÕn l−îc vÜ m« cña nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi ®èi víi mét ch©u ¸ cña thÕ kû míi mµ th«i.

Dï ch©u ¸ ®−îc hiÓu theo c¸c kh¸i niÖm kh¸c nhau ®Õn thÕ nµo vµ dï ch©u lôc nµy kh«ng ph¶i chØ lµ Trung Quèc do trªn thùc tÕ cã mét lo¹t n−íc ch©u ¸ trong h¬n 30 n¨m nay ®ang tham dù vµo sù trçi dËy cña khu vùc, nh−ng thµnh phÇn ®¸ng kÓ nhÊt, ®¸ng nãi nhÊt ®Ó thÕ giíi tin r»ng cã mét ch©u ¸

®ang lín m¹nh vµ sÏ chi phèi thÕ giíi nhiÒu h¬n trong thÕ kû XXI lµ sù t¨ng c−êng vai trß vµ vÞ thÕ cña Trung Quèc.

Víi h¬n 30 n¨m c¶i c¸ch vµ më cöa, thÕ giíi ngµy nay ®· quen víi nhiÒu t¸c

®éng toµn cÇu cña nÒn kinh tÕ Trung

(7)

Quèc. Trung Quèc thùc tÕ ®· lµ mét nhµ

®Çu t− vµ th−¬ng m¹i cã uy quyÒn, mét chñ nî lín cña nhiÒu n−íc ¸, Phi, kÓ c¶

n−íc Mü vµ lµ mét nh©n tè cã thÓ lµm thay ®æi çc xu thÕ cña thÞ tr−êng toµn cÇu. Çc nhµ chiÕn l−îc cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc thêi gian gÇn ®©y th−êng kh«ng ngÇn ng¹i t×m çch ®iÒu chØnh l¹i çc chuÈn th−¬ng m¹i vµ çc ®iÒu kiÖn

®Çu t− quèc tÕ cho phï hîp víi quan

®iÓm cña m×nh. DÜ nhiªn c¸c n−íc kh¸c còng t×m c¸ch ®µm ph¸n víi Trung Quèc nh»m ®Þnh h−íng l¹i ®èi víi Trung Quèc. Tuy nhiªn, cã nhiÒu ®iÒu

®· v−ît ra khái kinh nghiÖm cña WTO vµ mét vµi hiÖp −íc quèc tÕ. Sù nghi ng¹i dÇn t¨ng theo thêi gian, kh«ng h¼n do lÖ thuéc vµo c¸c nç lùc më réng qu©n sù cã xu h−íng d©n téc chñ nghÜa cïng víi nh÷ng tham väng trë thµnh c−êng quèc biÓn mµ ng−êi ta thÊy ®Æc biÖt râ tõ n¨m 2009. “ChÕt d−íi tay Trung Quèc” ®· trë thµnh cuèn s¸ch b¸n ch¹y n¨m 2011 ë Mü vµ ë nhiÒu n−íc kh¸c;

vµ nÕu tÝnh ®Õn møc ®é phæ biÕn trªn m¹ng th× cuèn s¸ch nµy gÇn nh− lµ lêi c¶nh b¸o toµn cÇu (23).

Trong mèi t−¬ng quan, ph¶i nãi lµ kh«ng kÐm phÇn trùc tiÕp tíi hiÖn t−îng Trung Quèc trçi dËy - thÕ kû ch©u

¸, cÇn thiÕt ph¶i nãi ®Õn vÊn ®Ò BiÓn

§«ng - vïng biÓn ®· thùc sù “bÞ khuÊy

®éng” (Stirring) trong thêi gian gÇn ®©y (xem: 12, 13). VÊn ®Ò lµ ë chç, kh¸c víi c¸c vïng biÓn kh¸c, kÓ c¶ vïng §«ng B¾c Th¸i B×nh D−¬ng, biÓn §«ng khi “bÞ khuÊy ®éng” ®· g©y ¶nh h−ëng kh«ng nhá, thËm chÝ lµm thay ®æi quan ®iÓm chiÕn l−îc cña mét sè n−íc, trong ®ã cã Mü. Vµ trªn thùc tÕ, vÊn ®Ò biÓn §«ng tõ n¨m 2010 ®· chi phèi kh¶ n¨ng thùc tÕ cña ThÕ kû ch©u ¸.

(cßn n÷a)

Tµi liÖu tham kh¶o

1. Atkinson, Philip. The End Of Western

Civilization, 2012.

http://www.ourcivilisation.com/the end.htm

2. ADB. Asia 2050: Realizing the Asian

Century, 2011.

http://www.unido.org/fileadmin/u ser_media/UNIDO_Worldwide/Asia _and_Pacific_Programme/Document s/AsianDevelopmentBankreport_asi a-2050.pdf

3. Bubalo, Anthony & Cook, Malcolm.

Horizontal Asia. The American Interest. 2010, May/June.

http://www.the-american-

interest.com/article.cfm?piece=804 4. Clinton, Hillary Rodham, Secretary

of State. Press Availability. National Convention Center. Hanoi, Vietnam.

July 23, 2010.

http://www.state.gov/secretary/rm /2010/07/145095.html

5. Clinton, Hillary. America's Pacific Century. Foreign Policy. November, 2011.

http://www.foreignpolicy.com/artic les/2011/10/11/americas_pacific_c entury?page=full

6. Center for a New American Security.

Cooperation from Strength: The United States, China and the South China Sea. January, 2012.

http://www.cnas.org/files/documen ts/publications/CNAS_Cooperation FromStrength_Cronin_1.pdf

7. Ferguson, Niall. Civilization: The West And The Rest. U.S.: Penguin Press, 2011.

8. Ferguson, Niall. The 6 killer apps of

prosperity, 2011.

http://www.ted.com/talks/niall_fer

(8)

guson_the_6_killer_apps_of_prosperi ty.html

9. Friedman, Thomas & Michael Mandelbaum. That Used To Be Us.

How America Fell Behind in the World It Invented and How We Can

Come Back, 2011.

http://www.thomaslfriedman.com/

bookshelf/that-used-to-be-us.

10.Fukuyama, Francis. The End of History and The Last Man. NY.:

Harper Perennial, 1993.

11.Fuller, Graham. Old Europe - or old America? International Herald

Tribune, 12/2/2003.

http://www.digitalnpq.org/archive / 2003spring/fuller.html

12.International Crisis Group. Stirring up the South China Sea (I): Regional Responses. Asia Report No.223, 23

Apr 2012

http://www.crisisgroup.org/~/medi a/Files/asia/north-east-asia/223- stirring-up-the-south-china-sea-i.pdf 13.International Crisis Group. Stirring up the South China Sea (II):

Regional Responses. Asia Report

No.229, 24 Jul 2012.

http://www.crisisgroup.org/~/medi a/Files/asia/north-east-asia/229- stirring-up-the-south-china-sea-ii- regional-responses

14.Kaplan, Robert D. The South China Sea Is the Future of Conflict.

Foreign Policy. Sept/Oct, 2011.

http://www.foreignpolicy.com/artic les/2011/08/15/the_south_china_se a_is_the_future_of_conflict

15.Kagan, Robert. The World America Made. NY.: Alfred A. Knopf, 2012.

16.Kagan, Robert. Not Fade Away. The myth of American decline. The New Republic. January 11, 2012 http://www.tnr.com/article/politics/

magazine/99521/america-world-

power-declinism?id=FoZ4F7oMNW b7y04UpK20GKfyrbir7aLsgUrHpHE N0jQVczVWeQ0QSkXGLNwv2vj2 17.Kurlantzick, Joshua. The Asian

Century? Not Quite Yet. Current History. January, 2011.

18.Kuroda, Haruhiko. Is the Asian

century upon us?

http://www.chinadaily.com.cn/opinio n/2011-05/10/content_12476305.htm.

19.Kurth, James. Pillars of the Next American Century. Tracing the foundations of American global strength, from past to future. The American Interest. Vol. 5, No.2.

November/ December, 2009.

http://trankinhnghi.blogspot.com /2012/03/nghe-nguoi-trung-hoa-noi- ve-hoa-ky-va.html

21.L−u Minh Phóc. GiÊc m¬ Trung Quèc. T− duy n−íc lín vµ ®Þnh vÞ chiÕn l−îc trong thêi ®¹i hËu Mü. H.:

Thêi ®¹i, 2011.

同主题阅读:[ZGPT]未来50年中国的六场战争：将彻底打破世界格局.

http://www.mitbbs.com/article_t/

MiscNews/31207047.html

22.Marquand, David. The End of the West: the Once and Future Europe.

Princeton University Press: 2011.

23.Navarro, Peter & Greg Autry. Dead by China, Confronting Dragon – A Global Call for Action. U.S.: Pearson

Education Inc., 2011.

http://www.deathbychina.com/DB C-excerpt.pdf

24.Nehru, Vikram. Collision Course in the South China Sea. The National Interest, 2012.

http://nationalinterest.org/commen tary/collision-course-the-south- china-sea-7380

25. Clinton, Hillary, Secretary of State (Cook Islands, August 31, 2012).

(9)

Commemorating U.S. Peace and Security Partnerships in the Pacific.

http://www.state.gov/secretary/rm/

2012/08/197262.htm

26.Ngo¹i tr−ëng Mü: COC phï hîp víi lîi Ých cña tÊt c¶ c¸c bªn.

http://hanoimoi.com.vn/newsdetail /The-gioi/558457/ngoai-truong-my- coc-phu-hop-voi-loi-ich-cua-tat-ca- cac-ben.htm

28.Spengler, Oswald. The Decline of the West (Der Untergang des Abendlandes) t.1. 1918, t.2. 1922).

Oxford University Press: 1991.

29.“ThÕ kÑt” cña Trung Quèc ë BiÓn §«ng.

http://nghiencuubiendong.vn/tin-ncbd /1567-qth-ktq-ca-trung-quc--bin-ong 30.Trung Quèc tham väng ®éc chiÕm

biÓn §«ng - KÕ ho¹ch øng phã liªn

minh Mü - Australia.

http://miscellaneous-land.over- blog.net/article-trung-qu-c-tham-v-

ng-c-chi-m-bi-n-ong-k-ho-ch-ng-pho- ng-minh-m-_-uc-106345685.html 31.UNDP. Human Development Report

2010. NY.: 2011.

32.Uren, David. The Kingdom and the quarry: China, Autralia fear and Greed. Black Inc., 2012.

33.NguyÔn L−u Viªn. Trung Quèc ®·

thøc dËy råi... thÕ giíi cã run sî ch−a.

http://vietnamlibrary.informe.com/t rung-qu-c-no-th-c-d-y-r-ei-a-b-s-nguy- an-l-u-vi-dt230.html

34.Vinh NguyÔn. PhÝa sau viÖc kinh tÕ Trung Quèc th¨ng h¹ng.

http://vneconomy.vn/201008171134 14261P0C99/phia-sau-viec-kinh-te- trung-quoc-thang-hang.htm

35.Зиновьев А. А. Запад. M. : Центрполиграф, 1995.

http://www.deloteca.ru/st2/r29/t1/

id501

36.Зиновьев А. A. Что мы теряем?

Сегоднья заnадноевроейская циливизация находиться в сеpьезной опасности. Литературная газета. № 11-12, 22-28 Марта, 2006.

(tiÕp theo trang 36) Tµi liÖu tham kh¶o

6. 10 Countries Where Consumer Spending Could Explode. Business Insider, Jun. 23, 2011.

7. Military spending in South-East Asia. The Economist, May 24^th 2012.

8. World Economic Outlook. IMF.: 2011.

9. V× sao tham nhòng t¹i Singapore thÊp nhÊt thÕ giíi? http://www.thitruong otc.com.vn/Tin-kinh-te/1/214992/

Tai-Sao-Tham-Nhung-Tai-Singapore- Thap-Nhat-The-Gioi.htm

11.C¸c chÝnh phñ giµu nhÊt thÕ giíi.

http://www.acbtreasury.com.vn 12.Lª Phan ThÞ DiÖu Th¶o, NguyÔn

13.Mai Thu HiÒn, NguyÔn ThÞ Nh−

(10)

VÊN §Ò THÕ Kû CH¢U ¸