Gia d i n h va G i o i So 5 - 2 0 1 0
Anh hirofng cua gia tfinh tfoi vdi giao due tfai lioc cua tlianli nien Ha Noi
Phung Thj Kim Anh Vien Gia dinh va Gidi
Tom tat: DUa tren so' lieu cua Dieu tra Vi thanh nien va Thanh nien Ha noi nam 2006, bai vie't tim hieu anh hUdng ciia gia dinh do'i v6i giao due dai hpc ciia thanh nien. Trong boi canh cac gia dinh Viet Nam thUc sU quan tam va ky vong vao giao due bac dai hpc cho con em minh, tac gia tap trung tim hieu anh huSng cua gia dinh do'i v6i viec theo hpc dai hpc va doi'vdi hpc I'Uc ciia sinh
•vien. Sii dung mo hinh phan hoi quy da bie'n, co the giai thich dUdc 20,8 % tac dpng ciia gia dinh do'i vdi ty le theo hpc dai hpc ciia thanh nien va chi giai thich 6,8% tac dpng cua gia dinh doi vdi hpc lUc kha gioi ciia thanh nien ci bac dai hpc. Ke't qua phan tich cu the cho tha'y neu viec thanh nien theo hpc dai hpc chiu anh hUdng dang ke ciia gia dinh thi thanh tich hpc tap (kha gioi) cua thanh nien d bac dai' hpc la do cac ye'u to' ngoai gia dinh quyet dinh nhieu hdn. Cac ye'u to' nay co the la nang lUc ciia moi ca nhan hoac khuon mau trong trUdng hpc hay dae thii ciia thie't che giao due d Viet Nam
Txi khoa: Thanh nien; Giao due; Giao due gia dinh; Giao due Dai hoc.
Gidi thieu
Hoat dgng giao due cua Viet Nam dang cd nhieu bie'n ddi nhanh chdng va manh me, dae biet, giao dye bac dai hoe la dich hudng tdi cua nhidu
40 Nghien ciJu Gia dinh va Gi6i. Quyen 20, s o 5, tr. 39-51
thanh nien hien nay. Sy ra ddi cua nhieu trudng dai hge trong thdi gian vQa qua mot mat the hien sy phat tridn cua giao dye bac dai hge, mat khae, se mang lai cho dfit nudc ngudn nhan lyc ddi dao. Giao dye bac dai hge nhfim nang cao kha nang san sufit ciia ngudi lao ddng bfing each trang bi cho ho nhung kie'n thQc va ky nang huu ich, vi the mang de'n nhidu ca hdi viec lam cho ngudi lao dgng va thu nhap cua hg cung tang dfin theo thdi gian.
Vdi mdt qud'c gia cd, truydn thdng hie'u hge nhu Viet Nam thi anh hudng cua gia dinh ddi vdi viec con cai tham gia hge tap bac giao due dai hge rat dang chu y. Nhieu nghien cQu da chi ra rfing gia dinh vdi chQc nang giao due cd anh hudng de'n viec hge tap ciia con cai ndi chung va giao dye dai hge cho thanh nien ndi rieng. Cac bac cha me d Viet Nam thudng ky vgng con cai hg dat dugc nhung bfing cap nhfit dinh, the hien d viec hg khuyen khich con em minh hge len dai hge, mac du vfin cdn hien tugng nhidu bac phu huynh chua thyc sy quan tam de'n nganh nghe, chat lugng va hieu qua hge tap d dai hge. Cha me thudng dfiu tu vao viec hge tap cho con em hg dudi nhidu hinh thQc, bfit kd tinh trang kinh te xa hdi cua gia dinh, vdi mong mud'n thu dugc thanh qua la con cai hg cd trinh do chuyen mdn, md ra co hgi viec lam vdi thu nhap cao.
Mdt trong nhung anh hudng tryc tiep nhfit cua gia dinh len giao due cua con cai la trinh do hge van hay nghd nghiep cua cha me. Mdt nghidn cuu cua Phan vien Bao chi va Tuyen truydn vdi 600 hg gia dinh d Ha Ndi eho thfiy nhQng bac phu huynh cd trinh do hge van cao han va kha gia hon ve kinh te' cd mQc dfiu tu ldn hon. Dae biet, ye'u td nghe nghiep cua chii ho cung ddng rhgt vai trd quan trong, d cac hd gia dinh cd chu hd hoat ddng phi ndng nghiep cd sy bie'n ddi nhanh hon so vdi cac hd gia dinh lam hdn hgp va thufin ndng nghiep (Pham Huong Tra, 2008).
Phan tich cua Nguydn Thj Minh Phuong (2008) trong mgt nghien cQu tai ba xa Tam Son, Ddng Ky va Phu Luu (ddng bfing Bfic Bd) cung xae nhan anh hudng vd hge vfin va nghe nghiep cua cha me len con cai. Tuy nhien, anh hudng nay kha phQc tap va cd the bi ean thiep bdi nhidu ye'u to.
Dae biet, hge van cua cha me la mot ye'u td quan trpng giai thi'ch su khae biet ve hge van cua con cai thudc cac gia dinh cd hge van bd me khae nhau. Sy khae biet nay cang rd rang khi bd me cd hoe van cap ba trd len va con cai hg cd nhieu kha nang hoc he't cap ba hoac cao hon.
Nhieu ke't qua nghien cu'u cho tha'y mot trong nhQng yeu to cd anh hudng khdng nhd de'n viec di hoc cua eon cai la mQc sdng gia dinh va kha nang dfiu tu cho giao dye cua hd gia dinh. Ky vong vao viec cho con theo
hge dai hge cua cha me cd the khie'n cho cac gia dinh sSn sang bd ra cac khoan chi phi cfin thie't cho giao due vi thyc ra dd la nhung khoan dfiu tu cho sy phat trien trong tuang lai cua con cai hg. Mdt phan tich kinh te' vd mQc chi phi cho giao due eho thfiy mdi hoc sinh Viet Nam dugc gia dinh dfiu tu trung binh mdi nam khoang 781 nghin ddng (tinh theo gia nam 1994). Sd tidn ma cac gia dinh bd ra trung binh hang nam cho mdt sinh vien dai hge la 1.768 nghin ddng, chie'm 69,4% tdng chi phi. Trong khi dd, d mdt qud'c gia khae cd nganh cdng nghiep dai hge phat tridn (My), ddng gdp tQ gia dinh va hge sinh chie'm khoang 43% (Le Nggc Hung, 2006).
Ke't qua khao sat cua dy an nghien cQu "Vi thanh nien va chinh sach dd'i vdi vi thanh nien", cung chi ra muc sd'ng gia dinh tac dgng dang kd de'n viec hge them cua vi thanh nien (qua phan tich hdi quy logistic). Ke't qua cho thfiy vi thanh nien cd hoan canh kinh te' khd khan giam di 30% co hdi hge them so vdi vi thanh nien d cac gia dinh kha gia (Dang Vu Canh Linh, 2003). Tuy nhien, tac ddng cita mQc sd'ng gia dinh den viec di hge kha phQc tap va khdng don gian mdt chidu la cQ giau hon thi ty Ie di hoc cao ban bdi cfin phai tinh de'n cac yeu td phi vat chat nhu sy ddng vien, sy cham sdc, su day dd ciia gia dinh, didu ma khdng hfin sy giau cd cd the giup cha me cd Id'i ddng vien, cham sdc td't han (Nguydn Thi Minh Phuong, 2007).
Cac yeu to xa hdi khae cua gia dinh cung cd tac ddng de'n viec hge hanh cua con cai. Nghien cQu ciia Dang Vu Canh Linh (2003) chi ra ye'u td khu vyc cung la mdt chi bao tac ddng manh den viec hge them cua vi thanh nien vdi vi thanh nien d thanh phd cd ca hdi hge them cao gfip 1,3 lan so vdi vi thanh nien ndng thdn.
Trong mdt nghien cQu vdi 167 ho gia dinh cd con dang trong do tudi di hge d xa Phudc Thach, tinh Tidn Giang, Nguydn Thi Minh Phuong (2007) xae nhan dia vl xa hdi cua cha me cd anh hudng den viec hge tap cua con cai. Qua phan tich so lieu cua hai cugc khao sat mQc sdng dan cu nam 1993 va 1998, Dd Thien Kinh (2005) chi ra xu hudng bat binh dang ve giao dye d Viet Nam Idn nhat la d cap dai hge, the hien d sd lugng tang them sinh vien vao dai hge (tren 100 em trong do tudi thanh nien) d nhdm cd dia vi xa hgi cao ludn Id'n hon sd lugng dd cua nhdm cd dia vi xa hoi thap. Tac gia cho rang dia vi xa hgi ciia gia dinh da cd tac ddng ben vung de'n giao dye dat dugc ndi chung, ddng thdi, sy tac dong nay ndi rd ban d cap dai hoc va tao ra eo hgi vao trudng dai hge cho sd con em thudc nhdm aia dinh cd dia vi xa hgi cao ludn nhidu hon eon em d nhdm gia dinh cd dia vi xa hdi tha'p (Dd Thien Kinh, 2005).
42 Nghien curu Gia dinh va Gi6i. Quyen 20, so 5, tr. 39-51
Nhin chung, anh hudng cua gia dinh khdng nhung lien quan tryc tiep de'n tinh hinh di hge cua thanh nien ma cdn lien quan de'n ket qua hge tap cung nhu dinh hudng vd nganh hoc. Ket qua hge tap cd the gidi hoac kem, mong mud'n vd hge van d cfip hge cao hay thap, sy lya chgn nganh hge se tuy thudc vao mdi lien he giQa thanh nien va nhung dae diem vd nghe nghiep, trinh do hoc van cua cha me. Dua tren ke't qua nghien cQu dinh lugng cua Didu tra vi thanh nien va thanh nien Ha Ndi, bai viet tim hieu anh hudng cua gia dinh de'n thyc trang di hge cao dang, dai hge va sau dai hge (ggi chung la giao dye bac dai hge) va ke't qua bgc tap cua thanh nien hien nay.
Ket qua nghien cufU
Cugc Didu tra Vi thanh nien va Thanh nien Ha Ndi dugc tie'n hanh nam 2006 vdi 6.363 vi thanh nien va thanh nien Ha Ndi tham gia. Muc dich cugc didu tra la dua ra mdt bQc tranh tich cyc vd ddi sd'ng vi thanh nien va thanh nien Ha Ndi vdi nhu'ng co hdi va thach thQc trong bdi canh phat tridn kinh te' xa hoi cua dat nudc. Ndi dung phan tich cua bai vie't tap trung vao van dd giao due bac dai hge cho thanh nien Ha Ndi. Do dd, ket qua phan tich dugc xu Iy tQ dQ lieu cua 4.685 thanh nien (tQ 18 de'n 24 tudi) tham gia khao sat, trong dd, nam thanh nien chiem 49,4%, nQ thanh nien chiem 50,6%. Bdi day khdng phai la cugc khao sat chuyen sau ve giao due nen anh hudng cua gia dinh dd'i vdi giao dye dai hge cua thanh nien Ha Ndi chi dugc phan tich qua ty Ie tham gia va ke't qua hge tap d bac dai hge ciia cac em.
1. Trinh do hoc van va tinh hinh di hoc ciia thanh nien Ha Ngi Ke't qua sd lieu ban dau cho thfiy, trong tdng sd 4685 thanh nien duge khao sat, ed 1,1% ed trinh do tieu hge, 7,8% cd trinh do trung hge co sd, 33,4% da va dang cd trinh do trung hge phd thdng va trung cap. Mgt phfin mfiu khao sat dugc thyc hien tai cac trudng dai hge nen ty Ie thanh nien da va dang theo hoc bac eao dfing, dai hge va sau dai hge kha cao vdi 57,7%.
Xet theo gidi tinh, ty Ie nam thanh nien thfip hon vdi 55,3% trong khi nQ thanh nien la 60,1%.
Bang 1 cho tha'y tuang quan ty Ie thuan giQa trinh do hge vfin cua cha me vdi sd lugng thanh nien da va dang theo hge bac dai hge. Cy the, ngudi cha hoac ngudi me cd trinh do hoc van tidu hoc trd xudng, cd 37,1% va 41,6% thanh nien hge d bac dai hoe, trong khi vdi cac bac cha me cd trinh do cao dfing thi ty le tuong Qng la 84,5% va 85,4%. Nhin chung, trinh do hge van cua ngudi cha hoac ngudi me cang cao thi ty Ie thanh nien theo
Bang 1. Trinh do hoc van ciia thanh nien Ha Ngi tuong quan vdi hoc van ciia cha va me (%)
Tiiiili do hoc van cim thanh nien Tieu hoc
THCS PTTH Oai hoc Tih'^ (N)
Trinh do hoc vdn cua thanh nien Tieu hoc
THCS PTTH Dai hoc Tim (N)
Tieu hoc
TlCdtlj;
6,6 11 4.'i,3 37,1 iM
Tifon, 4,2 10,6 43,6 41,6 3H5
Trung hoc CO so
; quan viii Ir 0,9 12,1 42,4 44,7 1511 g quan viii ti
1,3 10,8 41,0 46,9 1737
Phd thong trung hoc
Cao dang, dai hoc inh dp hpc vdn ciia cha
0,4 3,6 31 65 1704
0 1,4 14,1 84,5 872 inh dp hpc van ciia me
0,2 3,6 29,1 67 1685
0 1,1 13,5 85,4 623
hoc dai hge cang cao. Thyc te' cung cho thay cac bac cha me cd trinh do hge vfin cao thudng dd cao vai trd cua hoc van va cd the cd nhQng yeu cfiu eao hon vd hge hanh cua thanh nien. Nhd cd hge vfin cao nen cha me cd the dinh hudng cho con tdt hon. Mat khae, cha me cd hge vfin cao thudng tie'p tyc keo dai tudi di hge cua con cai hon la cae gia dinh ma cha me cd hoc van thap.
Bang 2 chi ra sy chenh lech rd ret vd ty le thanh nien theo hoc dai hge do tac ddng cua dae didm nghd nghiep cua cha me. Thanh nien cd cha hoac me la can bd vien chQe cd ty le theo hge cao dfing trd len cao nhat vdi 79,7% va 82,3%. Ty le nay giam dfin khi thanh nien cd cha hoac me la cdng nhan (57,5% va 64,9%), budn ban, dich vu (58,5% va 62%) va thfip nha't la ndng nghiep (39,4% va 41,9%). Ngoai ra, so sanh tuong quan hai bie'n tac dgng nghd nghiep cua cha va me dd'i vdi thanh nien cung cd the nhan thfiy anh hud'ng nghd nghiep cua me len ty le thanh nien theo hoc dai hoc cao hon so vdi anh hudng nghe nghiep cua cha mac du sy chenh lech dudng nhu khdng ldn.
Xet theo mQc sdng gia dinh, ed the thay mQc sdng cua gia dinh ty le
4 4 Nghien cQu Gia dinh va Gi6i. Quyen 20, so 5, tr. 39-51
Bang 2. Trinh do hoc vain cua thanh nien Ha Noi tuong quan vdi nghe nghiep cua cha, me (%)
Canbp Buon ban, Cong nhan Nong nghiep vien chute dich vu
Trinh dp hpc van ciia tlianh nien Tumi; quan viii ni-lie nghiep ciia ciia Ti6u hoc
THCS PTTH Dai hoc Tdng(N)
Trinh ip hpc vdn ciia thanh nien Tieu hoc
THCS FTTH Dai hpc T6ng (N)
thuan vdi ty le thanh nien theo hge bac dai hge. Gia dinh cd mQc sd'ng tha'p cd ty le eon cai theo hge dai hge thfip nhfit vdi 49,7%, gia dinh cd mQc sdng cao ed ty Ie eon cai theo hge dai hge cao nhat vdi 72,1%. Didu nay xem ra tuong dd'i sat vdi thyc te bdi didu kien kinh te' gia dinh la mdt yeu td quan trong tac ddng len ty Ie di hge ciia thanh nien. Mac du chua ed bfing chQng dd khfing dinh mQc do cac bac cha me dau tu tidn bac cho con cai trong nghien cuu nay nhung trong bdi canh kinh te thi trudng, mQc do giau ngheo cua gia dinh chfic hfin cd lien quan den ty le thanh nien tham gia bac hge dai hge.
Vd ke't qua hge tap, thanh tich hoc tap cua thanh nien Ha Ndi d bac dai hge nhin chung da sd dat loai kha gidi. Ke't qua khao sat cho thfiy cd 10%
thanh nien cd thanh tich hge tap dat loai gidi va 60,6% cd thanh tich hoc tap dat loai kha va 28,9% dat loai trung binh. Trong dd, nu thanh nidn cd ke't qua hoe tap tdt han nam thanh nien, ty Ie dat loai gidi la 12,1% (nQ) va 7,7% (nam); ty le dat loai kha la 66,3% (nu) va 54,5% (nam). Xet tuong quan gidi ca vd ty Ie theo hge dai hge va ket qua hge tap, nQ thanh nien cd uu the han nam thanh nien.
0,1 2,2 17,9 79,7 1395
0,1 1,2 . 16,4 82,3 1067
0,5 5,6 35,4 58,5 641 TiftMi; quan
0,4 5,3 32,3 62 697
1,3 5,8 35,5 57,5 956
vifi nghe nghiep cita me 1,3
4,8 29 64,9 542
2,1 14,2 44,3 39,4 1651
1,9 1,8 43,4 41,9 2182
Nhu vay, sy khae biet vd dia vi xa hdi cua cha me cd thd tao ra mdt sy khae biet vd co hgi giao due cho thanh nien. Hge van eua cha me cd anh hudng de'n nghd nghiep va viec lam ciia hg. Hoc vfin cua cha me cao thi hg cd the cd viec lam uy tin, cd thu nhap cao va thu nhap thi lai anh hudng de'n cac khoan dfiu tu cho giao dye cua con cai. Hon nQa, nghd nghiep cua cha me cung anh hudng den viec tiep can thdng tin va tao lap mang ludi xa hdi (Nguydn Thi Minh Phuong, 2007). Didu nay lai tiep tyc tao didu kien thuan Igi hon cho con cai hg trong viec tie'p can giao dye cung nhu CO hdi nghd nghiep. Mdi dae diem xa hdi cua cha me lai cd tac ddng khae nhau dd'i vdi viec tham gia giao dye bac dai hge cua thanh nien. Vl vay, trong phfin tie'p theo bai viet cd nhung phan tieh cy thd hon de lam rd tac dgng qua lai cua timg bien sd dd'i vdi viec di hge cua thanh nien d bac dai hge.
2. Tac dong cua gia dinh ddi vdi viec hoc dai hoc cua thanh nien Ha Ngi
De cd mgt hinh dung rd han, md hinh phan tich da bie'n dugc su dung dd xem xet tac ddng ridng Ie cua tQng ye'u td gia dinh dd'i vdi viec thanh nien theo hge dai hge. Giao dye dai hoc ciia thanh nien trong bai vie't nay dugc do ludng qua ty le di hoc dai hge va ke't qua hge tap. Bie'n sd phy thudc dugc xem xet trong phan tich hdi quy la cd di hge dai hge hay khdng (cd - 1) va ke't qua hge tap (kha gidi = 1). Anh hudng cua gia dinh dugc xem xet qua cac bien so dgc lap: nghd nghiep cua bd va me, hge van ciia bd va me, mQc sd'ng cua gia dinh, khu vyc, so the' he, mQc do gfin gui cua thanh nien vdi bd va me, mong mudn ciia bd me vd giao dye bac dai hge cho con cai. Ngoai ra, yeu td gidi cung dugc dua vao xem xet.
Ket qua phan tich hdi quy cho thay mgt sd phat hien kha thu vi.
Theo khu vyc, thanh nien dd thi cd ty Ie theo hge dai hge cao gfip 1,43 Ifin so vdi khu vyc ndng thdn. Didu nay la hgp Iy bdi dd thi la noi tap trung cac ngudn lyc xa hdi danh cho giao dye nen thanh nien d khu vuc dd thi nhin chung cd cd hdi tie'p can gifio dye bac cao td't hon so vdi nhQng ngudi ban sdng d ndng thdn.
Vd tac ddng cua mQc sdng, ket qua cho thay gia dinh cd mQc sdng trung binh cd ty Ie thanh nien di hoe dai bgc cao nhat, va su khae biet vd ty le thanh nien di hge dai hoc trong gia dinh cd mQc sd'ng thfip va gia dinh cd mQc sdng eao la khdng dang ke. Mac du giao dye dai hge d Viet Nam la mdt trong nhung hinh thQc giao due ehi phi cao nhung khdng phai cQ gia dinh cd didu kien kinh te' kha gia thi eon cai cd kha nang theo hge dai hoc. Didu nay cd Ie edn phu thude vao nhieu ye'u td khae, dae biet la dinh
46 Nghien ciifu Gia dinh va Gi6i. Quyen 20, so 5, tr. 39-51
Bang 3. Tac dgng ciia cac ye'u td gia dinh den ty le hoc dai hoc ciia thanh nien Ha Noi
Yen to Gioi Khu virc Mu'c so'ng
Sd the he
Bie'n so
Nu (so sanh) Nam
Nong thon (so sanh Thanh Ihi
Tha'p (so sanh) Trung binh Cao Hai thg' he Ba the he
Ty so chenh lech -1
0,86*
1 1,43***
1 1,22**
1,05 1 0,89
N 1993 1912 1010 2895 1497 1427 981 3340 565
Hoc van ciia cha Tieu hoc (so sanh) 1 278 Trung hoc co so 1,10 1333 Trung hoc pho thong 1.67*** 1506 Cao dang tro len 1,84*** 788 Hoc van ciia me Tieu hoc (so sanh) I 316
Trung hoc CO .so 1,10 1530 Trung hoc pho thong 1,22 1475 Cao dang tro len L34 584 Nghe nghiep ciia cha Nong nghiep (so sanh) 1 1805
Vien chirc 1,8*** 992 Cong nhan 1.3** 476 Buon ban - dich vu 1,18 632 Nghe nghiep ciia-me Nong nghiep (so sanh) 1 1357
1212 792 544 Nong nghiep (so sanh)
Vien chu'c COng nhan Buon ban - dich vu PTTH
CDDH S a u D H
Ttiy nang luc ciia con 1 1,64***
1,39**
1.13 1 3,31***
17.56***
4.68***
Mong muon ciia cha me PTTH 1 357 1857
638 1053
Mirc dp gan gui vdi cha it giin gui (so sanh) 1 952 Kha gan gui 1.17* 1839 Rat gan gui 0.96 1114 Mirc do gan gui voi me it gan giii (so sanh) 1 506
1689 1710 it gan giii (so sanh)
Kha gin giii Rat gan gui
1 1.16 1.33^
Tons
_R: 20.8 Mirc y nghia thong ke: * P < 0.1 ** P< 0.05 *** P < 0.01
hudng, ky vgng cua cha me dd'i vdi giao due dai hge cho con cai.
Trinh do hge van cita ngudi cha va ngudi me tac ddng ty le thuan vdi ty le thanh nien theo hoc dai hge, trinh do hge vfin cita ngudi cha va ngudi me cang cao ty le thanh nien theo hge bac cao dfing trd len cang cao.
Thanh nien cd ngudi cha vdi trinh do hoc van cao dfing trd len thi ty Ie di hge dai hge la cao nhfit, gfip 1,84 Ian so vdi thanh nien cd cha cd trinh do tidu hge. Mdt vfin de khae la neu anh hudng ciia ngudi cha ddi vdi ty le di hoc cua thanh nien la mdi quan he chat che thi finh hudng cua ngudi me lai chua dugc khfing dinh.
Nghe nghiep cua cha va me la nhung ye'u td tac ddng dang ke den viec thanh nien theo hge dai hge. Thanh nien cd cha va hoac me lam vien chQc ed ty Ie theo hge bac hge nay cao nha't, sau dd la nhiing ngudi cd cha me lam cdng nhan. Vdi nhQng ngudi cd cha hoac/va me cd nghe nghiep la budn ban, kinh doanh thi ty Ie thanh nien theo hge dai hge khdng cd khae biet ldn so vdi nhQng ngudi cd cha hoac/ va me lam ndng nghiep.
Mdt dieu thu vi la mong mudn cua cha me ve bac hge cua con cai cd mdi lien he rat chat che vdi ty Ie thanh nien theo hoc dai hge. Dae biet khi cha me mong mud'n cho con cai hoc dai hge thi ty le thanh nien theo hge bac hge nay cao gap 3,3 Ian so vdi nhQng bac cha me mong mud'n con cai hge he't phd thdng trung hge. Mac du mong mud'n cua cha me trong nghien cQu nay la mdt bien sd mang tinh cfim quan nhidu han la mdt bie'n so thyc te, nd cung ggi ra rfing ky vgng ciia cha me dd con cai theo hge dai hge cd Ie la mdt ye'u to tich cyc giup cho ty Ie con cai hg dat dugc trinh do hge van mong mud'n.
Tuong quan giua mQc do gfin gui cua ngudi cha va ngudi me vdi ty le theo hge dai hge cua thanh nien cd ddi chut khfic biet. Neu mQc do gan gui cua thanh nien vdi ngudi cha cd khae nhau thi didu dd khdng tac ddng de'n ty Ie thanh nien theo hge dai hge, ngugc lai, sy gan gui ciia ngudi me lai cd md'i quan he ty le thuan vdi ty Ie thanh nien theo hge dai hge. Thanh nien thudng xuyen tam sy vdi me cd ty le di hge bac dai hge cao gap 1,33 Ifin so vdi thanh nien it tam sy vdi me.
3. Gia dinh va hoc luc d bac dai hoc cua thanh nien
Theo mgt nha giao dye hge, ket qua hge tap ehiu tac dgng true tie'p nha't tQ gia dinh, cy thd la hoan canh kinh te' xa hdi va quan diem giao dye cua cac bac cha me chQ khdng hfin la do mQc chi ngan sach, chat lugng giao vien, giao trinh, bai giang (Le Nggc Hung, 2006). Trong phfin tie'p theo
48 Nghien ciiru Gia dinh va Gi6i. Quyen 20, so 5, tr. 39-51
Bang 4. Tac dgng ciia dae diem gia dinh ddi vdi hoc luc kha gidi cua thanh nien Ha Noi
Yeu to Gioi Khu virc Mirc song
Sd the he
Bie'n sd Mi (so sanh) Nam
Ndng thdn (so sanh) Thanh thi
Tha'p (so sanh) Trung binh Cao Hai the he Ba the he
Ty so' chenh lech 1
0,45***
1 0.77*
1 1,14 1.41***
1 0,92
N 1252 1107 424
1935 778 850 731 2015 344
Hoc van cua cha« Tieu hoc (so sanh) 1 106 Trung hoc co sd 0,90 603 Trung hoc pho thdng 0,84 986 Cao dang trd len LTO 664 Hoc van ciia me . Tieu hoc (so sanh) 1 136
Trung hoc ca sd 0,7 728 Trung hoc phd thdng 1,03 997 Cao ding trd len 126 498 Nghe nghiep ciia cha Ndng nghiep (so sanh) 1 573
Vien chirc ' 1.11 975 Cdng nhan 1.23* 475 Budn ban - dich vu 1,26 336 Nghe nghiep ciia me Ndng nghiep (so sanh) 1 814
Vien chiif 0,79 818 Cdng nhan 0,99 316 Budn ban - dich vu 0 8 2 411 Mong mud'n cua cha me PTTH " 1 74
1029 581 675 PTTH
CDDH SauDH
Tiiy nang lire ciia con - 1
3,35***
4,71***
3,40***
Miic do gdn giii vdi cha
Mirc dp gan gui vdi me
Tong R'
it gan giii (so sanh) Kha gan-gui Rat gan giii it gan gui (.so sanh) Kha gan giii Ra't gin gui
1 1,10 1,44**
1 1,27 1,14
548 1152 659 282 1012 1065 2359 6.8 Mii'c y nghia thd'ng ke : * P < 0,1 ** P< 0,05 *** P < 0,01
chung ta se xem xet tac ddng cita mot sd dae diem xa hdi cua gia dinh tac ddng de'n ke't qua hge tap (kha gidi) cua thanh nien Ha Ndi d bac dai hge nhu the' nao.
Ke't qua phan tich eho thay khu vyc sinh sd'ng ed tac dong dang ke dd'i vdi hge lyc kha, gidi cita thanh nien, trong dd, thanh nien thanh thi cd ty le hge kha gidi thfip hon thanh nien ndng thdn.
Muc sd'ng cd tac ddng ty le thuan dd'i vdi hoc lyc cua thanh nien d chd gia dinh cd dieu kien kinh te'kha gia, ty Ie thanh nien cd hoc lyc kha cang tang. Cu thd, vdi nhQng gia dinh cd kinh te'kha gia, thanh nien cd ty Ie dat dugc hge lyc kha, gidi cao gfip 1,41 Ifin so vdi nhung ngudi cd kinh te'gia dinh d mQc thfip.
Mdt sd dae diem khae cita gia dinh nhu sd the he, hge vfin ciia cha va me, nghe nghiep ciia cha va me khdng cd tuong quan y nghia ddi vdi kdt qua hge tap d bac dai hge cua thanh nien. Ket luan nay cd ve trai ngugc lai vdi nhung phat hien cua cac nghien cuu trudc, vi vay, cfin coi day la mot van dd cfin kiem chQng them trong cac nghien cQu sau hon.
Ngugc lai, md'i quan he giQa mong mud'n cua cha me va hge lue cua thanh nien la md'i tuong quan rat cd y nghia. Cac bac phy huynh mong mud'n con cai dat.trinh do dai hge cd ty le con cai hge luc kha, gidi cao gfip 3-4 Ifin. Nhu tren da ndi, cd the mong mud'n cua cha me tao ra mot ap lyc nao dd va didu nay cd le cd tac dung tich cyc dd'i vdi thanh tich hoc tap d bac dai hge cho thanh nien.
Sy gfin gui cita thanh nien vdi cha va me hfiu nhu khdng cd tac ddng ddi vdi ke't qua hge tap cua thanh nien Ha Ndi. Vdi ngudi me, mQc do gfin gui khae nhau khdng tao nen sy khae biet vd hoc lyc cua thanh nien nhung vdi ngudi cha, mQc do rat gfin gui cua thanh nien vdi ngudi nay khien cho ty Ie thanh nien cd hge lyc kha gidi cao hon 1,14 Ifin so vdi nhQng ngudi it gfin gui vdi ngudi cha.
Thao luan va ke't luan
Tac dgng ciia gia dinh ddi vdi giao dye bac dai hoc cho thanh nien la mdt vfin dd kha dae thu cua cac nghien cQu xa hdi hge. Giao due dai hoe la mdt cfip do giao dye chuyen biet nhfim dao tao ky nang chuyen mdn nghe nghiep cho ca nhan, hay ndi rdng ban la dao tao ngudn nhan luc cho da't nudc. Dfiu tu vao giao due dai hge eho eac cdng dan tre tudi la mot hinh thQc dfiu tu vd'n eon ngudi va each thuc ma cae bac cha me khi ra quydt dinh cho con cai hge dai hoe deu ed xu hudng tfnh toan va phan tich
50 Nghien cQu Gia dinh va Gidi. Quyen 20, so 5, tr. 39-51
SO sanh chi phi va lgi ich trong hien tai va ky vgng d tuong lai (Le Nggc Hung, 2006). Thyc te cho thay, hang trieu gia dinh Viet Nam quan tam, lo Ifing va tich cyc dfiu tu cho con thi vao dai hoc la mdt bfing chQng chQng minh gia dinh thyc sy quan tam va ky vgng vao giao dye bac dai hge cho con em minh.
Anh hudng cua gia dinh dd'i vdi giao dye dai hge cua thanh nien rat khae so vdi giao dye cho hge sinh d cfip tieu hge, trung hge co sd hay trung hge phd thdng. Nhung khdng vi vay ma vai trd cua gia dinh dd'i vdi giao dye dai hge cua thanh nidn giam di ma cang quan trgng va cd y nghia thyc tidn dd'i vdi xa hdi. Neu ty Ie di hge va ket qufi hge tap cua hge sinh phd thdng cdn phy thudc vao md'i lidn he giua gia dinh va nha trudng (Nguydn Thi Minh Phuong, 2008) thi len tdi cfip dai hge, md'i lien he nay dudng nhu kha md nhat. Thay vao dd, sy quan tam, dinh hudng nghd nghiep, dau tu ve tai chinh cua gia dinh se la nhQng nhan to cd vai trd chinh ye'u dd'i vdi nhQng thanh nien da va dang theo hge bac dai hge. Tuy nhien, do gidi han vd mat so lieu, tac gia chua cd didu kien tim hidu ky han vai trd cua gia dinh trong viec dfiu tu tidn bac va thdi gian, sy quan tam va dinh hudng giup thanh nien chgn nganh chgn nghd khi theo hge dai hge.
Tyu chung lai, phan tich cho thfiy cac dae diem xa hoi cua gia dinh da cd anh hudng khfic nhau den viec hge cua con cai ndi chung va hge dai hoc cua thanh nien Ha Ndi ndi rieng. Trong phan tich nay, md hinh phan hdi quy da bien giai thich dugc 20,8% tfic ddng cua gia dinh ddi vdi ty Ie theo hge dai hge cua thanh nien va chi giai thich 6,8% tac dgng cua gia dinh ddi vdi hge lyc kha gidi cua thanh nien d bac dai hge. Ne'u viec thanh nien theo hge dai hge chiu anh hudng dang ke cua gia dinh thi hge lyc cua thanh nien d bac dai hge la do cac ye'u td ngoai gia dinh quye't dinh nhidu han. Cac ye'u td nay cd the la nang lyc cua mdi ca nhan hoac khudn mfiu trong trudng hge hay dae thu eua thie't che giao due d Viet Nam.
Md hinh da bie'n cd the chi ra mdt so dae diem gia dinh cua nhung thanh nidn theo hge dai hge gdm cd: sd'ng d dd thi, kinh te' gia dinh trung binh, ngudi cha cd hge vfin cap 3 trd len, ngudi cha/ngudi me la vien chQc hoac cdng nhan, cha me cd mong mud'n cho con theo hge dai hge, thanh nien kha gfin gui vdi ngudi cha va rfit gfin gui vdi ngudi me. Mdt sd dae diem gia dinh anh hudng de'n ke't qua hge tap (kha gidi) d bac dai hge cua thanh nien gdm cd: sd'ng d ndng thdn, kinh te' gia dinh kha, ngudi cha la cdng nhan, cha me cd mong mud'n cho con cai hge dai hge trd len, rat gfin gui vdi ngudi cha. Xet tuong quan gidi thi nQ thanh nien cd uu the'hon nam
thanh nien. Nu thanh nien cd kha nang theo hge bac dai hge va dat ke't qua hge tap kha gidi ddu cao hon so vdi nam thanh nien.
Theo Dd Thien Kinh (2007), trong bdi canh xa hdi dang tidn hanh cdng nghiep hoa, anh hudng cita gia dinh, dae biet la dia vi xa hdi ciia cha me len giao due dat dugc cua con cai ngay cfing tang. Dich hudng dai hge cho cac cdng dan tre tudi hien vfin la ky vgng cua nhidu gia dinh Viet Nam va cd mdt thyc te'khdng the phit nhan la nhieu bac cha me rat mong mud'n va sSn sang dau tu cho con cai di hoc tdi bac dai hoc. Cae bac cha me du cd hge vfin cao hay thap, nghe nghiep thudc vd ITnh vyc nao cua xa hoi cung ddu mong mud'n con cai cd dat dugc cap hge cao nhat va ke't qua hge tap td't nhfit cd the. Ngoai ra, dieu nay cung phy thudc vao rfit nhidu cac ye'u td khae nhu kha nang, nd lyc cua con cai hay didu kien kinh te cua gia dinh, khu vyc sinh sd'ng. Do dd, cac phan tfch cua bai vie't chi la mdt ggi y de suy nghT vd sy cfin thie't phai cd nhung nghien cQu vd mdi lien he giQa dae diem xa hdi cua gia dinh dd'i vdi giao due dai hoc cho thanh nien dd cd the thu hut them sy dfiu tu khdng chi vd kinh te ma ca cac ngudn lyc phi kinh te'nham phat tridn vd'n con ngudi cho xa hgi.H
Tai lieu tham khao
Bd Y te'. 2004. Dieu tra Quoc gia ve Vi Thdnh niin vd Thanh niin Viit Nam.
Dang VQ Canh Linh. 2003. Vi thdnh nien vd chinh sdch ddi vdi vi thdnh niin.
Nxb. Lao dong - Xa hpi. Ha Npi.
D6 Thien Kinh. 2005. "Ba't binh dang ve giao due d Viet Nam hien nay", Tgp chi Xd hgi hoc, sd 1/2005.
Le Ngoe Hiing. 2006. Xd hgi hge gido due. Nxb. Ly luan ehi'nh tri. Ha Noi.
Nguydn Thi Minh Phuong. 2007. Anh hudng ciia dia vi xd hgi cita cha me lin gido dttc dgt duac cua con cdi. Ky ye'u khoa hpe Ke't qua nghien cii'u tai khao sat b Tien Giang nam 2005. Nxb. Khoa hpc Xa hpi. Ha Npi.
' Nguyfen Thi Minh Phuong. 2008. "Anh hudng ciia cac yeu to' ngoai nha trudng de'n viec hpc tap ciia hpc sinh". Tgp chi Nghiin cifu Gia dinh vd Gidi, Quyen
18, so 2.
Pham Huong Tra. 2008. "Bife'n ddi mu:c diu tu cho giao due ciia gia dinh". Tgp chi Nghiin citu Gia dinh vd Gidi, Quyen 18, so 4.
