KALIMAH PANANYA DINA NOVÉL KOLÉBAT KUWUNG-KUWUNGAN KINASIH KATUMBIRIAN KARANGAN TATANG SUMARSONO.

(1)

No. 638/0251/FPBS/2013

Diky Arliana, 2013

Kalimah Pananya Dina Novél Kolébat Kuwung-Kuwungan Kinasih Katumbirian Karangan Tatang Sumarsono

Universitas Pendidikan Indonesia repository.upi.edu perpustakaan.upi.edu KALIMAH PANANYA DINA NOVÉL

KOLÉBAT KUWUNG-KUWUNGAN KINASIH KATUMBIRIAN KARANGAN TATANG SUMARSONO

(Tilikan Adegan, Ma’na, jeung Kontéks Pragmatis)

SKRIPSI

Diajengkeun pikeun Nyumponan Salah Sahiji Sarat Ujian Sidang Sarjana Pendidikan Bahasa Daerah

ku Diky Arliana NIM 0904107

JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA DAERAH FAKULTAS PENDIDIKAN BAHASA DAN SENI

(2)

Diky Arliana, 2013

Universitas Pendidikan Indonesia repository.upi.edu perpustakaan.upi.edu LEMBAR PENGESAHAN

DIKY ARLIANA NIM 0904107

KALIMAH PANANYA DINA NOVÉL

KOLÉBAT KUWUNG-KUWUNGAN KINASIH KATUMBIRIAN KARANGAN TATANG SUMARSONO

Disaluyuan jeung disahkeun ku: Pangaping I,

Dr. H. Yayat Sudaryat, M.Hum. NIP 196302101987031001

Pangaping II,

Hernawan, S.Pd., M.Pd. NIP 197810202003121001

Kauninga ku

Pupuhu Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni

Universitas Pendidikan Indonesia,

(3)

No. 638/0251/FPBS/2013

Diky Arliana, 2013

Universitas Pendidikan Indonesia repository.upi.edu perpustakaan.upi.edu KALIMAH PANANYA DINA NOVÉL

KOLÉBAT KUWUNG-KUWUNGAN KINASIH KATUMBIRIAN KARANGAN TATANG SUMARSONO

Oleh Diky Arliana

Sebuah skripsi yang diajukan untuk memenuhi salah satu syarat memperoleh gelar Sarjana pada Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni

©Diky Arliana 2013 Universitas Pendidikan Indonesia

Juni 2013

Hak Cipta dilindungi undang-undang.

(4)

Diky Arliana, 2013

KALIMAH PANANYA DINA NOVÉL

(Tilikan Adegan, Ma’na, jeung Kontéks Pragmatis)1)

DIKY ARLIANA2)

ABSTRAK

Penelitian ini dilatarbelakangi banyaknya struktur pragmatis kalimat tanya yang terdapat pada sebuah novel. Penelitian ini bertujuan untuk mendeskripsikan struktur pragmatis kalimat tanya pada sebuah novel. Seluruh kalimat tanya dalam novel tersebut dijadikan sumber data. Metode yang digunakan dalam penelitian ini adalah metode deskriptif, sedangkan teknik yang digunakan yaitu teknik tinjauan pustaka. Instrumen yang digunakan adalah berupa kartu data. Hasil penelitian dapat disimpulkan 5 pola adegan pragmatis kalimat tanya, yaitu (1) pola I jumlahnya 82 (31%), (2) pola II jumlahnya 39 (14,7%), (3) pola III jumlahnya 34 (12,8%), (4) pola IV jumlahnya 19 (7,2%), dan (5) pola V jumlahnya 91 (34,3%). Ada 12 makna pragmatis kalimat tanya, yakni (1) makna keadaan ada 39 kalimat (14,7%), (2) makna waktu ada 3 kalimat (1,2%), (3) makna penegas ada 38 kalimat (14,4%), (4) makna tempat ada 8 kalimat (3%), (5) makna rasa ada 26 kalimat (9,8%), (6) makna tindakan ada 30 kalimat (11,3%), (7) makna sebab ada 56 kalimat (21,1%), (8) makna cara ada 9 kalimat (3,4%), (9) makna asal ada 4 kalimat (1,5%), (10) makna golongan ada 31 kalimat (11,7%), (11) makna perbandingan ada 3 kalimat (1,1%), dan (12) makna penilaian ada 18 kalimat (6,8%). Konteks pragmatis kalimat tanya terbagi dalam 7 bagian, yaitu (1) undak- usuk bahasa Sunda terbagi menjadi 4 bagian, (2) pemakai bahasa terbagi menjadi 2 bagian, (3) Alur percakapan terbagi menjadi 2 bagian, (4) latar belakang terbagi menjadi 2 bagian, (5) alat yang digunakan terbagi menjadi 4 bagian, (6) rasa dan gaya bahasa terbagi menjadi 2 bagian, dan (7) amanat terbagi menjadi 7 bagian. Hasil dari analisis konteks yaitu adanya tata krama berbahasa, yang memakai bahasa menurut umur dan jenis kelamin, adanya jawaban dari pertanyaan, latar belakang tempat dan waktu dalam berbicara, alat yang digunakan dalam berbicara, rasa dan ragam bahasa, dan amanat berbicara.

Kata kunci: kalimat tanya, adegan, makna, konteks pragmatis

1) Skripsi dibimbing oleh Dr. H. Yayat Sudaryat, M.Hum. dan Hernawan, S.Pd., M.Pd.

(5)

KALIMAH PANANYA DINA NOVÉL

(Tilikan Adegan, Ma’na, jeung Kontéks Pragmatis)1)

DIKY ARLIANA

ABSTRAC

This research is background by many pragmatic structure interrogative sentence contained in a novel. This research aims to describe the pragmatic structure interrogative sentence in a novel. The entire interrogative sentence in the novel as source data. The method used in this research is descriptive, while the tehniques used are engineering review of the literature. The instrument used was a data card. The results of the research can be concluded 5 scenes pragmatic interrogative sentense patterns, namely (1) the pattern I amount 82 (31%), (2) pattern II amount 39 (14.7%), (3) pattern III amount 34 (12.8%), (4) pattern IV amount 19 (7.2%), and (5) pattern V amount 91 (34.3%). There are 12 pragmatic meaning of interrogative sentence, namely (1) the meaning of state there are 39 sentences (14.7%), (2) the meaning of time there are 3 sentences (1.2%), (3) the meaning of affirming there are 38 sentences (14.4%), (4) the meaning of where there are 8 sentences (8.3%), (5) the meaning of sense there are 26 sentence (9.8%), (6) the meaning of action there are 30 sentences (11.3%), (7) the meaning of because there are 56 sentences (21.1%), (8) the meaning of means there are 9 sentences (3.4%), (9) the meaning of origin there are 4 sentences (1.5%), (10) the meaning of classes there are 31 sentences (11.7%), (11) the meaning of comparison there are 3 sentences (1.1%), and (12) the meaning of assessment there are 18 sentences (6.8%). Pragmatic context of the interrogaive sentence is divided into 7 section, namely (1) undak usuk Sundanese divided into 4 sections, (2) the language user is divided into 2 parts, (3) the flow of the conversation is divided into 2 parts, (4) the background is divided into 2 parts, (5) a tool used is divided into 4 parts, (6) the taste and style of language is divided into 2 parts, and (7) the message is divided into 7 parts. Result of the context analysist that is the language of manners, the language used by age and sex, the answer to the question, the background of the place and time of the speech, a tool used in speech, taste and variety of language, and the speak mandate.

(6)

Diky Arliana, 2013

DAPTAR EUSI

kaca

PANGJAJAP ... i

CATUR PANUHUN ... ii

ABSTRAK ... v

DAPTAR EUSI ... vi

DAPTAR TABÉL ... x

DAPTAR BAGAN ... xi

DAPTAR LAMPIRAN ... xii

BAB I BUBUKA 1.1 Kasang Tukang ... 1

1.2 Watesan jeung Rumusan Masalah ... 3

1.2.1 Watesan Masalah ... 3

1.2.2 Rumusan Masalah ... ... 3

1.3 Tujuan Panalungtikan ... 4

1.3.1 Tujuan Umum ... 4

1.3.2 Tujuan Husus ... ... 4

1.4 Mangpaat Panalungtikan ... 4

1.4.1 Mangpaat Tioritis ... 5

1.4.2 Mangpaat Praktis ... 5

1.5 Raraga Tulisan ... 5

BAB II ULIKAN TIORI, RARAGA MIKIR, JEUNG ANGGAPAN DASAR 2.1.Ulikan Tiori ... 7

2.1.1 Kapragmatisan ... 7

2.1.1.1Kasang Tukang Historis Pragmatik ... 7

2.1.1.2Kalungguhan Pragmatik ... 8

(7)

vii

Diky Arliana, 2013

2.1.2 Kalimah ... 10

2.1.2.1Wangenan Kalimah ... 11

2.1.2.2Unsur Fungsional Kalimah ... 11

2.1.2.3 Fungsi Kalimah ... 12

2.1.3 Kalimah Pananya ... 13

2.1.3.1Wangenan Kalimah Pananya ... 13

2.1.3.2Adegan Pragmatis Kalimah Pananya ... 14

2.1.3.3 Ma’na Pragmatis Kalimah Pananya ... 15

2.1.3.4Kontéks Pragmatis Kalimah Pananya ... 16

2.1.4 Novél ... 18

2.1.4.1Wangenan Novél ... 18

2.1.4.2Wanda Novél ... 18

2.2 Raraga Mikir ... 20

2.3 Anggapan Dasar ... 21

BAB III MÉTODE PANALUNGTIKAN 3.1 Data jeung Sumber Data ... 22

3.2 Desain Panalungtikan ... 23

3.3 Métode Panalungtikan ... 24

3.4 Wangenan Operasional ... 24

3.5 Instrumén Panalungtikan ... 24

3.6 Téhnik Ngumpulkeun Data ... 26

3.7 Téhnik Ngolah Data ... 26

BAB IVHASIL PANALUNGTIKAN JEUNG BAHASAN 4.1 Data Kalimah Pananya ... 28

4.2 Adegan Pragmatis Kalimah Pananya ... 38

4.2.1 Pola I: Kal Pany Kp + C + Tnd Pany ... 38

4.2.2 Pola II: Kal Pany C + Kp + Tnd Pany ... 39

4.2.3 Pola III: Kal Pany C + Kp + C + Tnd Pany ... 40

(8)

Diky Arliana, 2013

4.2.5 Pola V: Kal Pany tan Pany Kal War + Tnd Pany ... 41

4.3 Ma’na Pragmatis Kalimah Pananya ... 42

4.3.1 Kalimah Pananya Ma’na Pragmatis Kaayaan ... 42

4.3.2 Kalimah Pananya Ma’na Pragmatis Waktu ... 43

4.3.3 Kalimah Pananya Ma’na Pragmatis Paneges ... 44

4.3.4 Kalimah Pananya Ma’na Pragmatis Tempat ... 45

4.3.5 Kalimah Pananya Ma’na Pragmatis Rasa ... 46

4.3.6 Kalimah Pananya Ma’na Pragmatis Tindakan ... 46

4.3.7 Kalimah Pananya Ma’na Pragmatis Sabab ... 48

4.3.8 Kalimah Pananya Ma’na Pragmatis Cara ... 49

4.3.9 Kalimah Pananya Ma’na Pragmatis Asal ... 50

4.3.10 Kalimah Pananya Ma’na Pragmatis Golongan ... 50

4.3.11 Kalimah Pananya Ma’na Pragmatis Babandingan ... 51

4.3.12 Kalimah Pananya Ma’na Pragmatis Ngajén ... 52

4.4 Kontéks Pragmatis Kalimah Pananya ... 53

4.4.1 Undak-Usuk Basa Sunda ... 53

4.4.1.1Basa Lemes ... 53

4.4.1.2Basa Sedeng ... 54

4.4.1.3Basa Kasar ... 54

4.4.1.4 Basa Campuran ... 55

4.4.2 Nu Maké Basa ... 55

4.4.2.1 Umur ... 56

4.4.2.2Jenis Kelamin ... 57

4.4.3 Galur Omongan ... 58

4.4.4 Kasang Tukang Tempat jeung Waktu ... 59

4.4.4.1 Tempat ... 59

4.4.4.2Waktu ... 64

4.4.5 Alat nu Digunakeun ... 66

4.4.5.1 Omongan Dumasar Cara Kedalna ... 66

4.4.6 Rasa jeung Ragam (Gaya Basa) ... 67

(9)

ix

Diky Arliana, 2013

4.4.6.2Gaya Basa ... 69

4.4.7 Amanat ... 70

BAB V KACINDEKAN JEUNG SARAN 5.1 Kacindekan ... 75

5.2 Saran ... 77

DAPTAR PUSTAKA ... 78

LAMPIRAN-LAMPIRAN ... 80

(10)

Diky Arliana, 2013

Universitas Pendidikan Indonesia repository.upi.edu perpustakaan.upi.edu BAB I

BUBUKA

1.1 Kasang Tukang

Salah sahiji hal anu teu bisa leupas tina kahirupan manusa salaku mahluk individu jeung sosial nya éta basa. Basa mangrupa aspék penting pikeun kabutuhan manusa. Ngaliwatan basa, manusa bisa ngalakukeun hiji komunikasi jeung méré informasi. Basa dipaké pikeun pakakas komunikasi nu kawilang pentingna dina hirup kumbuh sapopoé di masarakat. Éta hal saluyu jeung nu dijéntrékeun ku Sudaryat (2004: 9) yén basa téh dipaké ku manusa pikeun alat komunikasi atawa patali marga di antara anggota masarakatna. Dina makéna basa, urang bisa nepikeun maksud sarta pamadegan ka nu lian. Salian ti éta, manusa bisa nepikeun idejeung gagasan ngaliwatan basa.

Kahirupan manusa moal bisa leupas tina pamakéan basa. Upama euweuh basa, manusa bakal hésé komunikasi jeung interaksi antar papadana. Pamakéan basa pikeun alat komunikasi bisa ditilik sacara lisan jeung tulisan. Salian ti bisa diébréhkeun dina wangun lisan jeung tulisan, basa ogé bisa diébréhkeun dina wangun basa tanda, isarat, jeung réa-réa deui.

Fungsi utama basa kacida pentingna. Salian ti salaku média pikeun ngaéksprésikeun pikiran, gagasan, rasa, ogé salaku alat integrasi jeung adaptasi sosial antar manusa pikeun ngamekarkeun kamajuan jaman.

Dina pamakéanana, basa bisa dipaké dina wangun fiksi jeung non fiksi. Basa dina wangun fiksi lain ngan saukur ngaitkeun tanda jeung naon nu dimaksudna wungkul, tapi ogé mangrupa wujud éksprési pangarang anu di jerona aya ide, gagasan, atawa amanat anu ditepikeun ku pangarang ka nu maca. Pakaitna basa jeung sastra téh bisa katempo tina hasil karya sastra, boh dina wangun prosa, wangun puisi, boh dina wangun drama.

(11)

2

Diky Arliana, 2013

Universitas Pendidikan Indonesia repository.upi.edu perpustakaan.upi.edu

yén “Pragmatik adalah studi tentang makna yang disampaikan oleh penutur (atau

penulis) dan ditafsirkan oleh pendengar (oleh pembaca).

Pragmatik mangrupa salah sahiji tina tilu widang élmu anu dipaluruh ku élmu sémiotik. Salian ti pragmatik aya dua élmu séjén, nya éta sintaksis jeung sémantik. Sakumaha nu ditétélakeun ku Morris (1938) dina Tarigan (2009: 14) sémantik dibagi jadi tilu, nya éta sintaksis, sémantik, jeung pragmatik. Sintaksis maluruh patalina unsur basa nu sipatna formal, sémantik maluruh patalina unsur basa jeung objékna, sedengkeun pragmatik maluruh patalina unsur basa jeung nu napsirkeunana.

Ulikan dina widang basa tangtuna bisa ditalungtik tina rupa-rupa objék, salah sahijina tina segi pragmatik. Situasi pragmatis raket patalina jeung adegan kalimah, saperti kalimah pananya, kalimah wawaran, jeung kalimah paréntah. Dina ieu panalungtikan dihususkeun medar ngeunaan kalimah pananya. Nurutkeun Sudaryat (2009: 264), kalimah pananya (interogatif) nya éta “Kalimah anu fungsi utamana pikeun nanyakeun. Kalimah pananya umumna miharep jawaban anu mangrupa omongan, jawaban vérbal atawa lingual.”

Panalungtikan ngeunaan kabasaan bisa dina wangun média lisan atawa tulisan, fiksi atawa non-fiksi. Anu ditalungtik dina ieu panalungtikan nya éta medar kalimah pananya nu aya dina wangun média tulisan nu mangrupa karangan fiksi nya éta novél. Ku kituna, panalungtikan ieu medar ngeunaan kalimah pananya nu aya dina novél.

Panalungtikan ngeunaan adegan pragmatis kalimah pananya saméméhna geus aya, di antarana waé: “Adegan Kalimah Pananya dina Novél Lain Eta karangan

Moh. Ambri” (Tejaningrum, 2002), “Kalimah Pananya dina Novél Mércédés 190

(12)

Diky Arliana, 2013

Panalungtikan di luhur miboga sasaruaan jeung ieu panalungtikan nya éta sarua

medar ngeunaan adegan jeung ma’na pragmatis dina kalimah pananya.

Panalungtikan Tejaningrum jeung Sukaesih museur kana analisis kalimah pananya tina unsur-unsur fungsional nu aya dina novél. Ari Irma D.K jeung Endhang M museur kana analisis kalimah pananya tina segi hartina. Panalungtikan kalimah pananya tina segi pragmatis nu patali jeung kontéksna sarta dibarengan ku analisis adegan jeung hartina can aya. Jadi, bédana ieu panalungtikan jeung panalungtikan nu geus aya nya éta lebah analisisna leuwih lega ambahanana. Salian ti ngulik adegan jeung ma’na pragmatis, bédana ieu panalungtikan jeung saméméhna nya éta medar ngeunaan kontéks pragmatis kalimah pananya.

Dumasar kana kasang tukang di luhur, bisa dicindekeun yén panalungtikan ieu

dibéré judul “Kalimah Pananya dina Novél Kolébat Kuwung-kuwungan Kinasih

Katumbirian karangan Tatang Sumarsono (Tilikan Adegan, Ma’na, jeung Kontéks Pragmatis).”

1.2 Watesan jeung Rumusan Masalah 1.2.1 Watesan Masalah

Sangkan teu lega teuing jeung leuwih museur kana masalah anu ditalungtik, ieu panalungtikan diwatesanan ngan nalungtik ngeunaan kalimah pananya dina novél Kolébat Kuwung-kuwungan Kinasih Katumbirian karangan Tatang Sumarsono,

anu ditilik tina adegan, ma’na, jeung kontéks pragmatis.

1.2.2 Rumusan Masalah

Dumasar kana kasang tukang jeung watesan masalah, bisa dirumuskeun sababaraha masalah. Éta masalah téh bisa dirumuskeun dina wangun pananya saperti ieu di handap.

a) Kalimah pananya naon waé nu kapanggih dina novél Kolébat Kuwung-kuwungan Kinasih Katumbirian karangan Tatang Sumarsono?

(13)

4

Diky Arliana, 2013

c) Kumaha ma’na pragmatis kalimah pananya dina novél Kolébat

Kuwung-kuwungan Kinasih Katumbirian karangan Tatang Sumarsono?

d) Kumaha kontéks pragmatis kalimah pananya dina novél Kolébat Kuwung-kuwungan Kinasih Katumbirian karangan Tatang Sumarsono?

1.3 Tujuan Panalungtikan

Patali jeung rumusan masalah di luhur, ieu panalungtikan miboga tujuan nu rék dihontal, nya éta tujuan umum jeung tujuan husus.

1.3.1 Tujuan Umum

Sacara umum ieu panalungtikan mibanda tujuan pikeun mikanyaho jeung ngadéskripsikeun ngeunaan struktur pragmatis kalimah pananya nu aya dina novél Kolébat Kuwung-kuwungan Kinasih Katumbirian karangan Tatang Sumarsono.

1.3.2 Tujuan Husus

Tujuan husus nu rék dihontal, nya éta mikanyaho jeung ngadéskripsikeun: a) kalimah pananya nu kapanggih dina novél Kolébat Kuwung-kuwungan Kinasih

Katumbirian karangan Tatang Sumarsono;

b) adegan pragmatis kalimah pananya dina novél Kolébat Kuwung-kuwungan Kinasih Katumbirian karangan Tatang Sumarsono;

c) ma’na pragmatis kalimah pananya dina novél Kolébat Kuwung-kuwungan

Kinasih Katumbirian karangan Tatang Sumarsono; jeung

d) kontéks pragmatis kalimah pananya dina novél Kolébat Kuwung-kuwungan Kinasih Katumbirian karangan Tatang Sumarsono.

1.4 Mangpaat Panalungtikan

(14)

Universitas Pendidikan Indonesia repository.upi.edu perpustakaan.upi.edu 1.4.1 Mangpaat Tioritis

Ieu panalungtikan bisa dipaké pikeun ngeuyeuban kaédah-kaédah katatabasaan patali jeung kapragmatisan kalimah pananya. Ari sababna, dina ieu panalungtikan dipedar ngeunaan adegan, ma’na, jeung kontéks pragmatis kalimah pananya.

1.4.2 Mangpaat Praktis

Sacara praktis, ieu panalungtikan miboga mangpaat: a) pikeun panalungtik séjén, bisa dijadikeun bahan référénsi;

b) pikeun siswa, bisa ngalatih kaparigelan dina paguneman sapopoé; jeung

c) pikeun guru, bisa dijadikeun référénsi dina ngaronjatkeun kamampuh siswa dina raraga neuleuman ma’na nu aya dina kalimah pananya basa Sunda.

1.5 Raraga Tulisan

Ieu tulisan dipidangkeun dina lima bab. Bab I bubuka, eusina ngawengku kasang tukang panalungtikan, watesan jeung rumusan masalah, tujuan panalungtikan nu ngawengku tujuan umum jeung tujuan husus, mangpaat panalungtikan nu ngawengku mangpaat sacara tioritis jeung mangpaat sacara praktis, sarta raraga tulisan.

Bab II ulikan tiori, raraga mikir, jeung anggapan dasar. Eusi bab II medar ngeunaan tiori-tiori kapragmatisan, kalimah, kalimah pananya, jeung novél. Dina subbab ngeunaan kapragmatisan ngawengku kasang tukang historis pragmatik, kalungguhan pragmatik, jeung watesan jeung ciri pragmatik. Dina subbab kalimah ngawengku wangenan kalimah, unsur fungsional kalimah, jeung fungsi kalimah. Dina subbab kalimah pananya ngawengku wangenan kalimah pananya, adegan pragmatis kalimah pananya, ma’na pragmatis kalimah pananya, jeung kontéks pragmatis kalimah pananya. Dina subbab novél ngawengku wangenan novél jeung wanda novél.

(15)

6

Diky Arliana, 2013

Bab IV hasil panalungtikan jeung bahasan, eusina medar ngeunaan data kalimah pananya, adegan pragmatis kalimah pananya, ma’na pragmatis kalimah pananya, jeung kontéks pragmatis kalimah pananya.

(16)

Universitas Pendidikan Indonesia repository.upi.edu perpustakaan.upi.edu BAB III

MÉTODE PANALUNGTIKAN

3.1 Data jeung Sumber Data

Data dina ieu panalungtikan nya éta kalimah pananya nu disusun tina adegan,

ma’na, jeung kontéksna. Data kalimah pananya dicokot tina sumber data.

Sumber data dina panalungtikan nya éta subjék di mana data éta dimeunangkeun. Saupama panalungtik ngagunakeun téhnik dokuméntasi, mangka dokumén atawa catetan nu jadi sumber data, sedengkeun ari eusi catetan disebut subjék atawa variabel panalungtikan (Arikunto, 2010: 172).

Sumber data nu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta novél Kolébat Kuwung-kuwungan Kinasih Katumbirian karangan Tatang Sumarsono.

Novél Kolébat Kuwung-kuwungan Kinasih Katumbirian mangrupa novél karangan Tatang Sumarsono. Ieu novél médal taun 1995 anu dikaluarkeun ku Geger Sunten nu perenahna di Bandung. Ieu novél kandelna 96 kaca, jeung ukuranna 20,6 cm x 14,5 cm x 0,5 cm. Ieu novél kungsi meunang panglélér ti Sastra Rancagé taun 2001.

(17)

23

Diky Arliana, 2013

Universitas Pendidikan Indonesia repository.upi.edu perpustakaan.upi.edu 3.2 Desain Panalungtikan

Desain panalungtikan nya éta sakabéh prosés nu diperlukeun dina rarancang panalungtikan jeung prak-prakan panalungtikan nepi ka patalékan-patalékan nu aya bisa kajawab.

Dina ieu panalungtikan aya sawatara léngkah di antarana waé: (1) maca novél, (2) nyirian kalimah pananya, (3) nyalin kalimah pananya, (4) ngolah data kalimah pananya, (5) ngadéskripsikeun data, jeung (6) nyieun kacindekan. Katitén dina bagan ieu di handap.

Bagan 3.2 Desain Panalungtikan Maca Novél

Nyieun kacindekan Nyalin kalimah pananya

Ngolah data kalimah pananya:  adegan pragmatis

 ma’na pragmatis

 kontéks pragmatis Nyirian kalimah pananya

(18)

Diky Arliana, 2013

Universitas Pendidikan Indonesia repository.upi.edu perpustakaan.upi.edu 3.3 Métode Panalungtikan

Métode panalungtikan mangrupa salah sahiji cara pikeun ngahontal tujuan dina panalungtikan. Sakumaha nu ditétélakeun ku Arikunto (2010: 192), yén métode dihartikeun minangka cara-cara nu bisa digunakeun pikeun ngumpulkeun data.

Ieu panalungtikan maké métode déskriptif nya éta métode anu dipaké pikeun ngaréngsékeun hiji masalah aktual nalika lumangsungna panalungtikan.

Anu didéskripsikeun dina ieu panalungtikan nya éta perkara kalimah pananya dina novél Kolébat Kuwung-kuwungan Kinasih Katumbirian karangan Tatang

Sumarsono ditilik tina adegan, ma’na, jeung kontéks pragmatis.

3.4 Wangenan Operasional

Sangkan ieu panalungtikan téh puguh maksud, tujuan sarta udaganna, ogé teu nimbulkeun rupa-rupa tapsiran, di handap baris ditataan heula istilah-istilah anu aya patalina jeung ieu panalungtikan.

a) Kalimah pananya nya éta kalimah anu gunana pikeun nanyakeun hiji hal ka jalma lian, sipatna kudu di jawab ku éta jalma atawa miboga harepan keur dijawab ku batur, ngabogaan lentong dumasar kana eusina, sarta dipungkas ku tanda tanya.

b) Adegan pragmatis nya éta wawangunan nu ngéntép seureuh, ngulik patali harti jeung kontéks tutur, sarta ngadumaniskeun adegan basa jeung makéna.

c) Ma’na pragmatis nya éta réalisasi maksud pananya nu dipatalikeun jeung

kontéks situasi tutur nu jadi kasang tukangna.

d) Kontéks pragmatis nya éta sagala ciri saluareun basa nu ngahasilkeun ma’na

omongan dina waktu komunikasi.

e) Novél Kolébat Kuwung-kuwungan Kinasih Katumbirian mangrupa salah sahiji novél karangan Tatang Sumarsono.

3.5Instrumén Panalungtikan

(19)

25

hasilna leuwih hadé, dina harti leuwih taliti, lengkep, jeung sistematis sangkan leuwih gampang diolah (Arikunto, 2010: 203).

Sangkan leuwih gampang nganalisisna, instrumén nu dipaké nya éta kartu data. Dina unggal ungkara nu ngandung kalimah pananya dina novél Kolébat Kuwung-kuwungan Kinasih Katumbirian karangan Tatang Sumarsono disalin kana éta kartu data, sarta dieusian ku cutatan data (kartu) diébréhkeun kodé sumber data, kaca, alinéa, jeung jajaran. Sangkan leuwih anteb, contona saperti kieu:

Katerangan kartu data:

(a) R = kode kalimah pananya disusun dumasar alfabet (b) Rék ka mana, Gun? = kalimah pananya nu dicutat

(c) (K4/16/3/1) = kode sumber cutatan

 K4 = singgetan judul novél

KARTU DATA R

Rék ka mana, Gun? (K4/16/3/1)

Adegan pragmatis : Kal Pany Kp + C + Tnd Pany

Ma’na pragmatis : Pananya nu ngabogaan ma’na pragmatis tempat

Kontéks pragmatis :

a. Undak-usuk basa Sunda = basa kasar/loma b. Nu maké basa : umur = rumaja

jenis kelamin = lalaki

c. Galur omongan = jawaban tina pananya “rék ngalongok barudak ka Aula

PKM”

d. Kasang tukang : tempat = ruang Sénat waktu = beurang

e. Alat nu digunakeun = omongan kedaling ucap f. Rasa, nada, ragam basa : rasa = ragu-ragu

nada = saujratna

ragam basa = -

(20)

Diky Arliana, 2013

 16 = halaman novél

 3 = paragraf novél

 1 = kalimah novél

(d) Analisis = adegan, ma’na, kontéks

3.6 Téhnik Ngumpulkeun Data

Téhnik anu dipaké pikeun ngumpulkeun data dina ieu panalungtikan nya éta téhnik dokuméntasi. Téhnik dokuméntasi dipaké pikeun nyungsi informasi dina néangan jeung ngumpulkeun data nu mangrupa catetan, transkip, buku, majalah, naskah drama, jrrd.

Aya sawatara prak-prakan dina ngumpukeun data, nya éta:

a) nangtukeun sumber data nya éta novél Kolébat Kuwung-kuwungan Kinasih Katumbirian karangan Tatang Sumarsono;

b) maca sagemblengna novél Kolébat Kuwung-kuwungan Kinasih Katumbirian karangan Tatang Sumarsono;

c) nyirian kalimah-kalimah nu rék dianalisis;

d) nyalin kalimah pananya nu geus dicirian kana kartu data; e) nyusun kartu data sacara alfabetis;

f) nalaah kalimah pananya dumasar adegan, ma’na, sarta kontéks pragmatis;

jeung

g) nyieun papasingan kalimah pananya dumasar adegan, ma’na, sarta kontéks

pragmatis.

3.7 Téhnik Ngolah Data

Téhnik anu dipaké pikeun ngolah data dina ieu panalungtikan nya éta téhnik analisis téks. Téhnik analisis téks dilaksanakeun alatan sumber panalungtikan mangrupa data tinulis, udaganna pikeun ngolah hal-hal anu patali jeung déskripsi kalimah pananya.

Dina téhnik ngolah data, nu jadi puseur garapanana nya éta:

(21)

27

Universitas Pendidikan Indonesia repository.upi.edu perpustakaan.upi.edu c) ngadéskripsikeun data pragmatis kalimah pananya nu geus dianalisis; d) mariksa deui sakabéh data nu geus dianalisis; jeung

(22)

Diky Arliana, 2013

Universitas Pendidikan Indonesia repository.upi.edu perpustakaan.upi.edu BAB V

KACINDEKAN JEUNG SARAN

Dumasar tina hasil analisis jeung déskripsi data, dina ieu bab dipidangkeun kacindekan jeung saran, saperti ieu di handap.

5.1 Kacindekan

Ieu panalungtikan ngadéskripsikeun kalimah pananya dina novél Kolébat Kuwung-kuwungan Kinasih Katumbirian karangan Tatang Sumarsono anu ditilik tina adegan, ma’na jeung kontéks pragmatis.

Hasil tina panalungtikan bisa diébréhkeun saperti ieu di handap.

a. Tina hasil analisis kapanggih aya 265 kalimah pananya anu bisa diulik tina adegan, ma’na, jeung kontéks pragmatis.

b. Adegan pragmatis kalimah pananya ébréh dina 5 pola, nya éta (1) pola I jumlahna aya 82 (31%), (2) pola II jumlahna 39 (14,7%), (3) pola III jumlahna aya 34 (12,8%), (4) pola IV jumlahna aya 19 (7,2%), jeung (5) pola V jumlahna aya 91 (34,3%).

c. Ma’na pragmatis kalimah pananya kapangggih aya 12 ma’na, nya éa (1) ma’na kaayaan jumlahna 39 kalimah (14,7%), (2) ma’na kaayaan waku aya 3 kalimah (1,2%), (3) ma’na paneges aya 38 kalimah (14,4%), (4) ma’na tempat aya 8 kalimah (3%), (5) ma’na rasa aya 26 kalimah (9,8%), (6) ma’na tindakan aya 30 kalimah (11,3%), (7) ma’na sabab, aya 56 kalimah (21,1%), (8) ma’na cara aya 9 kalimah (3,4%)., (9) ma’na asal, 4 kalimah (1,5%), (10) ma’na golongan, aya 31 kalimah (11,7%), (11) ma’na babandingan, aya 3 kalimah (1,1%), jeung (12) ma’na ngajén, aya 18 kalimah (6,8%).

d. Kontéks pragmatis kalimah pananya dibagi jadi 7 ulikan, di antarana.

1) Dumasar analisis undak-usuk basa Sunda, kapanggih aya opat bagian, nya éta (1) kalimah pananya basa lemes aya 69 (26%), (2) kalimah pananya basa sedeng aya 84 (31,7%), (3) kalimah pananya basa kasar aya 88 (33,2%), jeung (4) kalimah pananya basa campuran aya 24 (9,1%).

(23)

76

Diky Arliana, 2013

a) Nurutkeun umur kabagi jadi dua, nya éta (1) kalimah pananya nu dikedalkeun ku rumaja aya 259 (97,7%), jeung (2) kalimah pananya nu dikedalkeun ku kolot aya 6 (2,3%)

b) Nurutkeun waruga nu nyarita kabagi jadi dua, nya éta (1) kalimah pananya nu dikedalkeun ku lalaki aya 198 (74,7%), jeung (2) kalimah pananya nu dikedalkeun awéwé 67 (25,3%).

3) Dumasar galur omongan nu dipatalikeun jeung jawaban pananya, kabagi jadi dua, nya éta (1) alimah pananya nu aya jawaban aya 164 (61,9%), jeung (2) kalimah pananya nu tanpa jawaban aya 101 (38,1%).

4) Dumasar kasang tukang tempat jeung waktu, nya éta.

a) Nurutkeun tempat, kabagi jadi 7 tempat, di antarana (1) kalimah pananya tempatna di aula PKM aya 4 (1,5%), (2) kalimah pananya tempatna di imah aya 110 (41,5%), (3) kalimah pananya tempatna di jalan aya 28 (10,6%), (4) Kalimah pananya tempatna di kantor aya 34 (12,8%), (5) kalimah pananya tempatna di rohangan sénat aya 29 (10,9%), (6) kalimah pananya tempatna di prakték dokter aya 10 (3,8%), jeung (7) kalimah pananya tempatna di Situ Lémbang aya 50 (18,9%).

b) Nurutkeun waktu, kabagi jadi 4, di antarana (1) kalimah pananya waktuna isuk-isuk aya 35 (13,2%), (2) kalimah pananya waktuna beurang aya 151 (57%), (3) kalimah pananya waktuna soré aya 19 (7,2%), jeung (4) kalimah pananya waktuna peuting aya 60 (22,6%).

5) Dumasar alat nu digunakeun, nya éta dumasar cara kedalna kalimah pananya kabagi dua, di antarana (1) kalimah pananya dumasar omongan kedaling ucap aya 208 (78,5%) jeung (2) kalimah pananya dumasar omongan kedaling haté aya 57 (21,5%).

6) Dumasar rasa, nada, jeung ragam basa/gaya basa, nya éta.

(24)

Diky Arliana, 2013

b) Nurutkeun ragam basa atawa gaya basa, di antarana (1) kalimah pananya gaya basa ngumpamakeun aya 2 jeung (2) kalimah pananya gaya basa mijalma aya 3.

7) Dumasar amanat (tujuan/maksud) kapanggih aya 7 amanat atawa tujuan nu hayan kahontal ku panyatur nalika nanya, nya éta (1) kalimah pananya maksud golongan atawa idéntitas aya 43 (16,3%), (2) kalimah pananya maksud kaayaan aya 91 (34,3%), (3) kalimah pananya maksud waktu aya 3 (1,1%), (4) kalimah pananya maksud tempat aya 10 (3,8%), (5) kalimah pananya maksud pagawéan aya 17 (6,4%), (6) Kalimah pananya maksud sabab aya 84 (31,7%), (7) kalimah pananya maksud cara aya 13 (4,9%), jeung (8) alimah pananya maksud jumlah aya 4 (1,5%).

5.2 Saran

Dumasar kana kacindekan di luhur, aya sawatara saran anu perlu ditepikeun patali jeung ieu panalungtikan.

Kahiji, ieu panalungtikan téh ngajaring kalimah pananya anu kapanggiih dina sumber ragam basa tinulis, nya éta dina wangun novél. Tangtu aya hadéna saupama panalungtikan ngeunaan kalimah pananya dimekarkeun dina sumber ragam basa lisan.

(25)

DAFTAR PUSTAKA

Alwi, H. Spk. (2003). Tata Bahasa Baku Bahasa Indonesia [Edisi Ketiga]. Jakarta: Balai Pustaka.

Arikunto, S. (2010). Prosedur Penelitian [Edisi Revisi]. Jakarta: Rineka Cipta.

Chaer, A. (2009). Sintaksis Bahasa Indonesia (Pendekatan Proses). Jakarta: Rineka Cipta.

Danadibrata. (2006). Kamus Basa Sunda. Bandung: PT. Kiblat Buku Utama.

Iskandarwassid. (2004). Raksa Rasa (Antologi Basa jeung Sastra Sunda Katut Pangajaranana). Bandung: Geger Sunten.

Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah. (2008). Palanggeran Ejahan Bahasa Sunda. Bandung: Sonagar Press.

Leech, G. (2011). Prinsip-prinsip Pragmatik. Jakarta: Universitas Indonesia.

Lembaga Basa & Sastra Sunda. (1992). Kamus Umum Basa Sunda. Bandung: Taraté.

Pateda, Mansoer. (1988). Linguistik (Sebuah Pengantar). Bandung: Angkasa.

Ramlan, M. (2005). Sintaksis. Yogyakarta: CV. Karyono.

(26)

Diky Arliana, 2013

---. (2007). Makaya Basa jeung Sastra Sunda. Bandung: JPBD FPBS UPI.

---. (2009). Pragmatik dalam Bahasa Sunda. Bandung: JPBD FPBS UPI.

---. (2010). Pedaran Basa Sunda. Bandung: CV. Geger Sunten.

---. (2010). Ulikan Wacana Basa Sunda. Bandung: CV. Geger Sunten.

Sudaryat, Y. Spk. (2009). Tata Basa Sunda Kiwari. Bandung: Yrama Widya.

Sumardjo, J & Saini. (1986) . Apresiasi Kesusastraan. Jakarta: Gramedia.

Tamsyah, B. R. (1996). Pangajaran Sastra Sunda. Bandung: Pustaka Setia.

Tarigan, H. G. (2009). Pengajaran Pragmatik. Bandung: Angkasa.

Universitas Pendidikan Indonesia. (2012). Pedoman Penulisan Karya Ilmiah. Bandung: UPI.

Wijosoedarmo, Seokono. (1984). Tata Bahasa Bahasa Indonesia. Surabaya: Sinar Wijaya.