رد پای امام رضا )ع( در باغ قدمگاه نیشابور

(1)

۹۳

روباشین هاگمدق غاب رد )ع( اضر ماما یاپ در

»موهفم ات یحارط زا لوا سابع هاش روتسد هب ییاهب خیش زا یراک«

2مامت هداز لضاف هرهز ،^1*یلیبدرا هدازاضر یبتجم

.ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،ابیز یاهرنه سیدرپ ،یرامعم هدکشناد رایشناد ^۱ .ناریا ،زربلا ،رون مایپ هاگشناد ،تمرم هورگ سردم ^۲

)۹۵/۲/۲۲ :ییاهن شریذپ خیرات ،۹۳/۵/۱8 :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ یریگ لکــش رد رایــسب ریثأت ،دریگ یم همــشچرس ینافرع تخانــش کی زا هک توافتم یاه هــشیدنا عون یاه هشیدنا زا رثأتم ،یهاگترایز نک اما زا یکی ناونع هب روباشین هاگمدق .دراد تخاس ناسنا یاهاضف خیش هک یرفــس رد .تــسا هدوب راذگریثأت هعومجم نیا یریگ لکــش رد میهافم نیا و دــشاب یم ینافرع تخاس روتسد سابع هاــش ،هدمآ دهــشم هب ناهفصا زا ق.ه۱۰۲۰ لاــس رد یوفص سابع هاــش اب ییاهب طابترا دوــش یم شلات هلاقم نیا رد .دــش هتخاــس یو یحارط اب هاگمدق و داد لحم نیا رد ار هاگمدق یا هناگ تشه لزانم زا ،نافرع بتارم ریس رد .دوش یسانشزاب ینافرع میهافم اب هعومجم نیا یرامعم هب قح زا ،متشه هلحرم رد و دسر یم للها یفانف هبترم ات هناگ تفه لزانم یط اب کلاس هک دوش یم دای نآ طابترا ،لحارم نیا زا کی ره یاه یگژیو تخانش اب ،دراد یعــس هلاقم نیا .ددرگ یم رب قلخ یوــس دروم تقیرط رکفت ادتبا .دیامن یسررب تقیرط رکفت اب هاگمدق غاب یریگ لکش نتفرگرارق ریثأت تحت اب ار طابترا یدعب ماگ رد و دوش یم هتخادرپ هاگمدق غاب یفرعم و تخانش هب همادا رد دریگ یم رارق هعلاطم رب ینتبم شهوژپ نــیا .دــش دنهاوخ عقاو یــسررب دروم دوجوم تادنتــسم هیاپ رب هزوح ود نــیا ناــیم .تسا یدروم شهوژپ زین و یریسفت ،یلیلحت ،یخیرات شور

یدیلک یاه هژاو .نافرع - یرامعم ،تقیرط رکفت ،)ع( اضر ماما هاگمدق ،روباشین

.E-mail: [email protected] ،۰۲۱ -66۹7۲۰8۳ : ربامن ،۰۹۱۲۲۰6۱۱8۳ :نفلت :لوئسم هدنسیون ^٭ ۱.8 - ۹۳ تاحفص

۱۳۹۵ ناتسبات ۲ هرامش ۲۱ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

(2)

۹4

همدقم

یرامعم .اــضف هب ندیــشخب مظن یارب تــسا یرنه یراــمعم فلتخم یاه کینکت ددــم هب و دراد یوــنعم ^۱ییاوحف زــین یــسدق ادخ رضحم هــب ناــسنا ندناــشک رد ار دوخ یلصا فده ،یراــمعم یــیاضف تــکرح هــب ندیــشخب سدــقت قــیرط زا ار نآ و دــناد یم هــب لــصاح یاــضف ،دــشخب یم قــقحت ؛دــهد یم نامزاــس هــک ســیدقت نارادــنید طــسوت یــنیرفآ تــمرح رد شــتیقفوم نازــیم موــهفم و یــیابیز یــتروص رد اــهنت .)۱8 ،۱۳8۱،یعیدب(دوــش یم ،تدحو ،موــهفم هــک دوــش یم رگ هولج یــمامت هب ،رــثا کــی یرــنه هدازاــضر( دوــش هدــناجنگ نآ رد تــیفیک و فدــه ،یــسدنه مرــف مان هب هک هــچنآ تــسا دقتعم نیکــسار ناــج .)4۱ ،۱۳۹۰، یــلیبدرا تلا ّیخت و تاروــصت زا یا هــشوگ ،دوــش یم هدــناوخ یرنه رــثا کــی نــینچمه ،هدیــشوپ دوــخب لــمع هــماج هــک تــسا دــنمرنه کــی تــسا رکفت یعون هدییاز یرــنه رثا مرــف تــسا دقتعم کدول هــلویو زا رنه ،رصن نیــسح دیــس هتفگ هب .)۱8 ،۱۳8۳،یــلیبدرا هدازاــضر(

نیرت یساسا و تسا ت ّنس لوصا هاگ یلجت نیرت حیرص و نیرت مهم یملاــسا هرود یناریا یرامعم و دــیحوت ینعی یملاــسا ت ّنــس لصا دیحوت نیا هب دوخ تایصوصخ مامت یزاس هچراپکی اب هدرک شلات هن یتنــس یدیحوت هاگدید .)۵۹ ،۱۳7۰،یــنیوآ( دــنک ادــیپ تــسد مرف مه رانکرد هــک ییاه هفلؤم مامت هــکلب ،یرامعم تیمامت اــهنت ار هدام و گنر ،رون ،لکــش ،اضف لیبق زا دنروآ یم دــیدپ ار یراــمعم یمک ظاحل هب هــچنآ اهنت دادعا و یــسدنه یاــه مرف .درــیگ یمربرد .دنراد نیدامن و یــفیک یا هــبنج اهنآ .دنتــسین ،دنــسر یم رظن هب ،دریگب رارق رظن دــم نیدامن تروص هب یتقو ،یلکــش ره و ددــع رــه ریز ار تایفیک و اهزیامت مامت هــک )دیحوت( تدحو زا تــسا ینینط

راتفر و )تعیرــش( یهلا نیناوق هب ت ّنــس یرهاظ دعب .دریگ یم لاب تــسا تقیرط ملاــسا ینافرع و یناحور هــبنج و دزادرــپ یم ناــسنا ناــیفوص ،یــنافرع تاــماقم باــب رد .)۱۵ ،۱۳8۰،راــیتخب و نلادرا(

ار تاماقم یــنافرع قــیرط زا تــفایرد بــسح رب مادــک رــه تــقیرط یراذگ مان و شرامــش رد اضعب هــک ،دنا هدرک یراذــگ مان و شرامــشً لحم هکروباــشین هاگمدق هــعقب و غاب .دــنراد یتافلاتخا رــگیدکی اــب هــعومجم نوــچمه ،تــسا )ع( متــشه ماــما ناراد تــسود عــمجت ناهام رد یلو هلا تمعن هاش هعومجم و یلیبدرا نیدلا یفص خیــش دراد اهنآ کولــس تارکفت و تقیرط لها اب گنتاگنت طابترا ،نامرک نیا هکنیا هــب هــجوت اــب .)8۲ ،۱۳۹۰ ،یراــصنا و یــلیبدرا هدازاــضر(

دراد یعس هلاقم نیا ،هدــش یحارط ییاهب خیــش طــسوت هعومجم ،غاب نیا رد .دــیامن وجتــسج ار طابترا نــیا یــگنوگچ و تــیفیک اــت نامدای کی تقیقح رد یلصا یانب و درادن دوجو یهاگمارآ ای رازم )ع( متــشه ماما روــضح یارب و تــسا موهفم و یــنعم اــب هــک تــسا هک یتاعلاطم اب شهوژپ نیا رد .تــسا هدش هتخاــس ناکم نیا رد هعومجم ناــخولج اب هطبار رد یدانــسا و کرادــم هــب ،دــش ماــجنا رد هک دوش یم هراشا هتکن نیا هب نینچمه .میتفای تسد هاگمدق یارب هاگمدق رد )ع( اضر ماما ترایز زا لبق هک هتــشذگ لاــس اه هد میدرک یم ساــسحا ار بتارم هلــسلس گنر هت ،میدیــسر یم تراــیز رد و هدــش هتخاــس بتارم هلــسلس اب )هعقب و غاب( هعومجم نیا هک نامدوخ تــشادرب اب ار عوضوم نــیا هک مینک یم یعــس هلاقم نــیا .میشاب قفوم ردقچ ات هکنیا لاح و مینک یفرعم

قیقحت شور

و یریــسفت ،یلیلحت ،یــخیرات شور رب یــنتبم رــضاح شــهوژپ تاعلاطم زا سپ ،قیقحت نیا ماجنا رد .تــسا یدروم شهوژپ زین ،فلتخم کرادم و دانــسا یهدنامزاــس و یروآ عمج و یا هــناخباتک لکــش و اضف کــی رد رتتــسم یاــنعم ناــیم هــطبار تخانــش یارــب ناوت یم عقاو رد .میتــسه ناکــم رد روضح هب رــیزگ ان ،نآ یدــبلاک نآ دــبلاک ســمل و نآ رد روــضح اــب طــقف یراــمعم یاــضف ،تــفگ زا ،تــسین یندــش كرد نآ زا جراــخ یــیاج رد و دوــش یم ساــسحا لوکوم یرامعم مــهف ،تــسا یرامعم تیهام و تاذ اضف هک اــجنآ ناکم كرد هــک تــسا یا هطــساو اضف نیاربانب .تــساضف مــهف هــب تاعلاطا و تادنتــسم یروآدرــگ نمض .دنک یم رودــقم اــم یارــب ار و اه همانرفــس و ریواصت ،عوضوم اب طبترم یاه نامزاــس رد دوجوم دهاوــش و یا هنیمز دهاوــش و هدننک نییعت دهاوــش زا یرــیگ هرهب اــب اب قیقحت نیا .مییامن یم طابترا نیا نیودت رد یعــس یطابنتــسا هوحن و تیفیک ات تشاد دهاوخ یعــس دهاوــش نیا یور رب هعلاطم روباشین هاگمدق هعقب و غاب یریگ لکش و تقیرط رکفت نایم طابترا رکفت ادتبا ،رــضاح هلاقم لاؤــس هب یبایتــسد یارب .دزاــس راکــشآ ار

یرجه 400لاس رد روباشین یطابترا یاه هداج و رهش مهم تیعقوم هشقن -1ریوصت .)تسا هدش هداد ناشن سکع رد روباشین رهش تیعقوم(

.)115-114 ،1938 ،یبصنلا لقوح نبا( :ذخأم

تخانش هب همادا رد و دریگ یم رارق هعلاطم دروم تقیرط و تعیرش نایم طابترا ،یدعب ماگ رد .دوش یم هتخادرپ هاگمدق غاب درکلمع .دش دنهاوخ عقاو یسررب دروم روکذم دهاوش هیاپ رب هزوح هس نیا

(3)

۹۵

روباشین هاگمدق غاب رد )ع( اضر ماما یاپ در

لاثم حرــش هب دعب و عوضوم یرــظن ینابم هب ادــتبا ثــحبم رــه رد .دوش یم هتخادرپ هاگمدق هعومجم رد یلمع

تقیرط و تعیرش رکفت

یریگ لکــش رــب تــقیرط و تعیرــش رــکفت رــیثأت تخانــش تــهج هتــشاد رکفت ود نیا هــب یهاگن هک تــسا هتــسیاش ادتبا ،هــعومجم یــهلا نــیناوق قــبط یملاــسا هــعماج رد ی ّتنــس ناــسنا .میــشاب ی هــشیپ بحاص ناــسنا ،نیا رب هولاــع ؛دــنک یم یــگدنز )تعیرــش(

تحاــس هباثم هب هک دیوج یم تقیرط للاــخ زا ار تــقیقح ،صاــخ ،»تــقیرط« .)۵ ،۱۳8۰ ،راــیتخب و نلادرا( تــسا تعیرــش یــنورد و نــیناوق نتخاــس قــ ّقحم و ندروآرد تــیلعف هــب زا تــسا تراــبع ،۱۳74 ،یــیابطابط( ادــخ ىوــس هــب ریــس رد تعیرــش تاروتــسد لزنم نیرخآ و رظن لها ىدیلک و مهم تاملک زا »تقیقح« .)۳8۵ هتفگ .تسا )تقیقح و تقیرط ،تعیرش( هناگ هــس لزانم زا کلاــس یریــس« تقیرط و تــسا تّیدوبع مازــتلا هب رما ،تعیرــش هــک هدــش ره و ت ّیبوبر هدهاــشم ،تقیقح »للها هار ناکلاــس صوصخم تــسا یتقیقح ره و تسین لوبقم ،دــشابن تقیقح هب دَّیؤم هک یتعیرــش رتفد هچابید رد .تــسا لوــصحمریغ ،دــشابن تعیرــش هب د ّیقم هــک هب ندیــسر و لمع و ملع اب بیترت هــب هژاو هــس نیا ،یوــنثم مــجنپ نوچمه تعیرش .)44 ،۱۳88 ،نایفسوی( دنا هتشگ دننامه دصقم هار ،یروآ تسد هب یعمش هکنآ یب و دیامن یم هار هک تسا یعمش ماگ هار نیا رد هک یفوص نآ .)7۹ ،۱۳44، بوــک نیرز( دوــشن هــتفر یط ار یتاماقم دیاب تقیقح هب ندیسر ات و دراد مان كلاــس دهن یم یخرب و تفه یــخرب و راهچ یخرب و هــس ار بتارم نــیا یــخرب .دــنک فده لیلد هــب هن فلاتخا نیا .دنا هتــسناد تــشه یتح ناگرزــب زا ندیــسر فده هک تــسا یدصقم دننام هــب هــکلب ،تــسا تواــفتم دــصقم و أدــبم دــنچ رــه .تــساه تفاسم شرامــش دارــم و نآ هــب نــینچمه و وا یــباختنا هار و رفاــسم ناوــت یــلو تــسا صخــشم نآ یلامک ،یراــمعم رگید دــعب .تــسا تواــفتم هار نــیب یاــه هاگلزنم دیاــش .دهد یم ناــشن ار دوخ یرامعم رثا نطاب و حور رد هک تــسا ،یتنس یرامعم رثا حور رد بولطم لامک نیا روضح لیلاد زا یکی

،ینامرک ینایرکز( دشاب هدوب نآ رامعم یونعم هبترم و یحور لاوحا ساــسحا هــجیتن ،بــلط و تــسا بــلاط ادــتبا ،كلاــس .)۱۲ ،۱۳8۵ و امنهار رــیپ نتفای زا ســپ هک تــسا لامک هب لــیم و هــ ّبنت و صــقن .دوــش یم رــسیم یــلامک ریــسم وا یــیامنهار وــترپ رد ،ندــش دــیرم هجرد هب وا مــلع هک تــسا یــسک نآ ، كلاــس :دــسیون یم یبرعلا نبا و بآ هن هک تسا یعقوم و عضوم ؛یداو .تسا هدیسر نیقیلا نیع یارب یداو ره .اه ناــسنا هن و دنراد رمتــسم روضح نآ رد دیــشروخ هتــشاذگ رــس تــشپ دیاب هک تــسا ییاه ماقم زا یکی فرعم كلاــس تسا دازمه دیما و سرت اب یداو ره ،ددرگ یلمع یو یلاعت ات دوش رب هولاع ،فوــصت تــمکح رــظن زا .)477 ،۱۳8۳،یــیاراخب یــیاجر(

)یدرورهــس لوق هب( »یمتــشه میلقا« ،ییایفارغج »میلقا تــفه«

یاــج لاــیخ رد نآ ی هرتــسگ و تــسا لاــثم مــلاع هــک دراد دوــجو ملاع نیب هک تــسا یموــس ملاع لصفنم لایخ ای لاــثم مــلاع .دراد و یدمحا( دراد رارق سوفن ملاع ینعی هّیدبهپــسا راونا ملاع و هدام زا تسا یزمر زین »نیرحبلا عمجم« .)6۹ ،۱۳88 ،هنماخ ینیــسح نآرق رد ،تسا رضخ ماقم و هاگیاج ،فاق هوک نوچمه و لاثم ملاع :ملاعود یقلات لحم هب تسا هدش هراشا فهک هروس 6۰هیآ رد میرک ندیسر طرش جاربلاا هلاــسر رد یدرورهــس .مــسج ملاع و حور ملاع و دناد یم انف زا سپ یاقب ماجنارس و انف ،قــشع ،قوــش ار لاصو هب یاج رب ینارون یروــضح و دــسر یم نایاپ هب للها یلا رفــس هنوگ نــیا جورع رون یوس هب یلاثم یتاهج رد سفن ،للها یلا رفس رد .دنام یم یحارط اب هاگمدق یانب .)۱۰ ،۱۳8۹، یزاریش و یرلا ینیما( دنک یم هاش اب ییاهب خیش هک یرفــس رد« تسا هدش هتخاس ییاهب خیــش روتسد یوفص سابع هاش ،هدمآ دهشم هب ناهفصا زا یوفص سابع هتخاس یو یحارط اب هاگمدق و داد لحم نیا رد ار هاگمدق تخاس ناــخ یلقاضر هــتفگ هــب .)۱۰۱ ،۱۳8۲ ،یــچریمد( )۲ رــیوصت( »دــش ،هدمآ روباــشین هــب هک یراــب نــیمود یوــفص سابع هاــش« تــیاده ،۱۳74،یــلیارگ( »تــسوا زا هینبا نــیا و دوب هدــش هتخاــس هاگــمدق زا یتدم زا ســپ خیــش هک :هدمآ یــسابع یارآ ملاع خــیرات رد .)۳4۹ زا یگدزلد و رطاخ تملام لیلد هب ناهفصا یملاــسلاا خیــش تمــس

.دنک یم نایب ار هاگمدق هعومجم رد نافرع هناگتشه بتارم هلسلس ؛هاگمدق غاب هعومجم عطقم و نلاپ -2 ریوصت )روباشین ناتسرهش یگنهرف ثاریم نامزاس دانسا ساسا رب ناگدنراگن( :ذخأم

(4)

۹6

دادخر نیا خیرات هک درک یملاسا دلاب رفــس هدارا ،ییایند تبــسانم هاش هک یلاس ینعی .دشاب ق .ه۱۰۰8 ات ۹۹6 یاه لاس نیب دناوت یم هارمه زین یــیاهب خیــش و تفر )ع( اضر ماما ترایز هــب هدایپ ساــبع بورغ :وا ربق گنــس یور رب ییاهب خیــش گرم و دلوت خــیرات .دوــب وا ق.ه ۱۰۳۱ لاوــش :گرم خیرات و ق.ه ۹۵۳ مارــحلا مرــحم هبنــشجنپ هدــش رکذ خیرات رد یــیاهب خیــش ،هــک تــساعدم نــیا دــّیؤم نــیا و تخاس رد سابع هاش روتسد هب هجوت اب .تسا هدوب تایح لاحرد طابترا و سابع هاش اب ییاهب خیش یهارمه هب هجوت اب و »نامدای«

ییاهب خیــش ،سابع هاــش روتــسد نیا رد لااــمتحا ،اــهنآ گــنتاگنتً زا ،دوــب شیوخ راگزور موــلع ماــمت عماج هــک وا .دــشابن رــیثأت نودــب راکشآ قلعت ییاهب خیــش .تفرگرب نوزفا هرهب زین نآ بتارم و نافرع دوخ هک ،لوکشک دننام ،دراد فوصت رد یراثآ یو ؛تشاد فوصت هب .)۹4 ،۱۳8۵ ،یــکوزاپ( تــسا یــشیورد و فوصت هزوحرد نآ ناوــنع

ییاهب خیش هاگدید زا فوصت

:دــسیون یم لوکــشک باــتک رد یــیاهب خیــش »لــئاضفلاوبا«

شتافص و ءامــسأ و هّیدحا تاذ زا نآ رد هــک تــسا یــملع ،فوــصت ثحب ،دنیوا تاذ هــب شتابوــسنم رهاظم هدنناــسر هک ثــیح نآ زا هدوب روهــشم رایــسب یــسدنهم و یرامعم رد ییاهب خیــش .دنک یم .تــسوا یحارط و ریبدت هجیتن هــیوفص هرود یاــهانب زا یرایــسب و ماما دجسم رد یعرــش رهظ هدننک نییعت صخاــش گنــس تخاــس فجن زیراک یزــیر حرط ،داــبآ فجن رهــش راصح تخاــس ،ناــهفصا بآ میسقت ،ناهفصا نوتــس لهچ یانب و ییاهب خیــش مامح ،دابآ دجسم یبرغ و یقرش علض ود هبیتک نینچمه ،اه یدام دور هدنیاز .)۵۹ ،۱۳8۱ ،یداــماد( دنهد یم تبــسن یو هب ار للها فــطل خیــش لوا مــلع ار قــشع هک تــسا لوقعم رــکفت نــیا یاــیوگ ،خیــش رعــش .درادنپ یم شیوخ نافرعو فوصت راک هب ار نآ و درامش یم یقش سیلبا سیبلت یقبام یقشاع ملع ریغ دوبن ملع رایب یراسفا و نلااپ وا رهب رای قشع دوبن ار سک نآ ینعی دوب یقودنص هنهک دوبن هنیس دوب یقوشعمز یلاخرگ هنیس ،خیــش .دناد یمن مه زا ادج ار تعیرــش و تقیرط یــیاهب خیــش دوبعم یوــس هــب یــهار هــمه ار نــیهم تعیرــش و نیتــسار فوــصت هار رد یــعنام ار راتــسد و راّنز و هــقرخ و قــلد و اــبع و اــبق و دــناد یم هک تــسا ینامز رید ،هلاــس ۵۳ یــئاهب خیــش .دــسانش یمن لاــصو زــین ار یــنافرع کولــس و ریــس لــحارم و هدرــک یــط ار لاــمک جرادــم یا هطــساو ار لــقع ،خیــش .)۲7۰ ،۱۳74 ،یرــصق( تــسا هدوــمیپ تقیرط و تعیرــش هار رد مدــق ناوــت یم نآ کــمک هــب هــک دــناد یم نــیرت مهم زا .)۱8 ،۱۳8۹ ،یراــفغ( دیــسر تــقیقح هــب و تــشاذگ و یولوم زا وا مــیظعت ،فوــصت هــب یــیاهب خیــش لــیامت رــب دهاوــش رد ییاهب خیش .)666 ،۱۳77، لداع( لوکــشکرد تــسوا هب تدارا نیا رد ناسنا هک ار ینافرع نومضم نیا دوخ یاه هتــشون و راعــشا اجک ان نامه هــک دوخ یلصا نطوم هــب دیاب و تــسا هناگیب ناــهج .)6۹ ،۱۳78 ،یرها( دنک یم حرط ار ددرگزاب تسا لاثم ملاع ای دابآ غاب هعومجم رد هدش یط لحارم اب بتارم نیا نایم طابترا تهج .تخادرپ میهاوخ هلحرم ره فیرعت هب ،روباشین هاگمدق

روباشین هاگمدق غاب

زورما ،دنا هدرک دای زین باب یلع هب نآ زا هک :)سیرپسا( هاگمدق«

قرــش یرتمولیک ۲4 رد ناخربز شخب زکرم ،دوــش یم دیمان هاگمدق هتشر 4 هاگمدق .دراد رارق دهشم -روباشین هداج ریسم رد ،روباــشین مسا ،ماـن نیا دیاش و هدوب سیرپسا اهنآ زا یکی مان هـک هتشاد تانق یانب یرجه ۱۱ نرـق لیاوا رد هـکنیا سپس و هدوب یدابآ نیا یلصا ،یولوم( تفرگ دوخ هب ار هاگمدق مان لحم نیا ،دش هتخاس هاگمدق ،هدش یراک یشاک دبنگ نورد هک یا هعقب اب یبهذم یانب .)۳۲۰ ،۱۳4۹

»دراد رارــق لکــش عــبرم هــچراپ كــی یهایــس گنــس ،هــلبق فرــطرب ملاــسا زا شــیپ نارود هــب ناکــم نــیا ءاــشنم .)8 ،۱۳74 ،یــلیارگ(

لاــس رد .)6۲ ،۱۳8۹ ،نــمادکاپ( )ناکم س ّدــقت رــظن زا( ددرــگ یمرب مارتحا یارب یا هعقب تخاــس روتــسد ریبک سابع هاــش ،یرمق۱۰۲۰ هاــش یانب رد رــظن دروم گنــس سپــس و دنک یم رداــص گنــس نــیا لاــس رد« .)۳۲۰ ،۱۳4۹ ،یوــلوم( تــسا هدــیدرگ بــصن یــسابع بــلج یارــب یــسابع نوــمأم شرــسپ ،نوراــهزا ســپ ،یرــجه ۱۹۳ ترــضح زا ،ناــسارخ رد اــهنآ نارادــفرط و ناــیولع تــیامح و هــجوت یدهع تیلاو و هدمآ ناسارخ هب ات دومن توعد اضرلا یسوم نبا یلع ریــس طخ نیا ادبم« .)۵8 ،۱۳8۰ ،یرــهاط( »درــیذپب ار وا تــموکحً .)۱۲۳ ،۱۳76،شنم نافرع( )۳ریوصت( »دوب ورم نآ دصقم و هنیدم هــلحم رد روباــشین رد ماــما« هــک هداد شرازــگ قودــص خیــش هبامرگ هــب زورما هــک درک اــنب یــمامح اــجنآ رد و درــک لزــنم یــنیوزق .دوب هدــش مک شبآ هــک دوب یا همــشچ اــجنآ و تــسا روهــشم اــضر ماما .دــش ناوارف ات دروآ نوریب ار نآ بآ هک تــشاداو ار یــسک ماما نییاپ هلپ دــنچ هک تخاــس یضوح نــیمز رــیز رد هزاورد نورــیب رد دــش ضوح لخاد ترضح .تخیر یم نادب همــشچ بآ و تفر یم دندمآ یم مدرم سپس و درازگ زامن نآ یور هب سپس و دمآ نوریب و دندرک یم لسغ ضوح نآ رد و هدیــشون ک ّربت یارب همــشچ نآ زا و نیع زورما ار همــشچ نآ و دندرک یم اعد و هدرازــگ زاــمن نآ یور رــب و رد هــک دوــش یم هدــیمان )هاگــمدق( نوــنک ا مــه و دــنمان یم نلاــهک .)نامه( »دراد رارق دهشم تمس هب روباشین یکیدزن

.ورم ات هنیدم زا )ع( اضر ماما تکرح ریسم هشقن -3 ریوصت )110 ،1376 ،شنم نافرع( :ذخام

(5)

۹7

.

هاگمدق هعومجم اب تقیرط رکفت هطبار

هلحرم .تسا هدش هتخاس فلتخم یاه هرود رد هاگمدق هعومجم ارــسناوراک مود هلحرم ،ق .ـه ۱۰۲۰ لاــس رد هــعقب و غاــب هــعومجم لوا لاــس ۲۰۰ ،ق.ـه ۱۱7۰لاــس رد ماـــمح ،ق. ـــه ۱۰۹۰لاــس رد راــبنا بآ و هاگمدق رد زین یرگید یارسناوراک سابع هاش نامز رد هیراجاق زا شیپ هتــشاد دوجو ینونک یرادهب لــحم رد نآ زا یراــثآ هک هدــش هتخاــس هب ۱۳۱4/۰۹/۱۵ خیرات رد ،هاگمدق هعقب .)۵۵ ،۱۳۵6 ،رلدنیش( تسا تیاس( تسا هدیــسر تبث هب ناریا یلم راثآ تــسرهف رد ۲۳6 هرامــش نیا تاعلاطم رد .)4ریوصت( )یوضر ناسارخ یگنهرف ثاریم نامزاس نآ رد ،هاگمدق هعومجم اب طابترا رد هک میدوب یردرس لابند هب ،راتفگ سوت - خرس هد -روباشین یاهریسم هک ،میدق هتلافــسآ هداج فرط هب دانــسا و کرادم هب دانتــسا اب و هتفرگ تروص تاعلاطم اب اما ،هدوب رد .تسا هدوب تروص نیمه هب ادتبا زا هداج هک دش تباث هدمآ تسد .تسا هدش ادیپ ناخولج ترامع نیمز دانسا نیا مان تقیرط رد یفلتخم بتارم زا ،دش هتفگ رت شیپ هک روطنامه لحارم اب بــتارم نیا نایم هــطبار تخانــش همزلا هک دوــش یم هدرب لحارم نیا زا کی ره نتخانــش ،هاگمدق هعومجم رد هدــش یحارط :درب یم ماــن یداو تفه زا شــیوخ راعــشا رد ،راطع .تــسا بــتارم و نیا .انف و رقف ،تریح ،دیحوت ،انغتسا ،تفرعم ،قشع ،بلط یداو خیش هربقم لثم تقیرط لها شزرا اب راثآ رد هلحرم تفه رد ناکم زا رتلااب یــناکم ،ناکم نیا اما .تــسا هدیــسر تابثا هب نــیدلا یفص یناکم نــیا ،تــسا هدــش هعلاطم دروم لاثم و تــقیرط لــها ناکــم کلاس فوسلیف و یبن ماهلا عبنم ،امکح .تسا للهاءایلوا هب قلعتم ،اه ناسنا داعم ،ءایبنا یحو هلأسم ای دنناد یم لاثم ملاع ار فراع و طسوت ...و )ص( ربمایپ جارعم تیفیک ،نایمدآ گرم زا سپ هاگیاج ،یعساو و یحایر دشرا( دوــش یم ریــسفت و هیجوت ملاع نیمه دوجو هراشا ضرلاا یط هلئسم هب ملاع نیا دروم رد ،دامادریم .)8۱ ،۱۳88 قحلاب نافراع و تامارک نابحاص و للهاءایلوا صاخ یرما هک ،دنک یم تــشه بتارم هلــسلس ،ناکم نیا رد ام .)7۱ ،۱۳78،یرــها( تــسا زار و زمر تروص هب ناــشیا یاپدر و )ع(اضر ماما ماقم هک ار یا هلحرم ،ناخولج میلاع اب ار بتارم هلسلس ام و میهد یم حرش هدش هتشاذگ یاه هفرغ لثم هرادج ،لصفم ناونع هب اه هلپ زا یاقترا و نتفر لااب اب یاه ناکم هب یدورو ردرــس ،موــس و لوا طایح رد هدننکدودحم ،بآ و تعیبط رهاظت ،توکــس ،هسدنه ،گنر ،یتــشه لثم ینعم ناونع هب متشه ماقم رد )ع( اضر ماما یاپدر گنس ،هناخ دبنگ ،رون بتارم ،ییاهب خیش انب حارط رکفت هب هجوت اب اما .مینیب یم زار و زمر .مینک یم یسررب ار نافرع هناگ تشه

بلط لوا یداو

و قح قــیفوت زا یدــنم هرهب هــنیمز ،کلاــس بــلط و قوــش درد :دیوگ یولوم .دنک یم ایهم ار ییاهر قیرط رد نداهن مدق سک نآ ؟دنیب هک وس نآ ،دیامن هر توس نآ درد ات شاب درد اب

.)8 ،۱۳8۹ ،یرلا ینیما( دمآ رطضم درد زک سپس و تدحو هب ددعت زا رذگ زا نخس ،هار زا هلحرم نیلوا رد ره ،ناــیدتبم هک تــسا ناکم نــیا رد .تــسا ترــثک هــب تدــحو زا دیاب اه لاــس .دنراد شیپ رد سفن ره رد لاب دص و بعت دص ینامز زا نوریب ییاضف رد نداهن مدق اب ،كلم زا نتشذگ اب ،ناکم نیا زا تسد ،تسا ینتــشاد هچنآ ره نداد تــسد زا اب و تــسه هچنآ ره نامه ،لد هب كاپ رون نتفرگ نتخات اب .تــسب ناوت »كی« هب لد و یلاعتم هچنآ بلط .ددرگ »بــلط« رازه هدنیاز رارــسا دیلک زیچ كی تقیرط رد ار اه مدق نیلوا هک ،تــسا یکلاــس ره هتــساوخ ،تــسا یاهاتــسار نییعت رد و اه شزرا باختنا رد یلصا شقن .دراد یمرب ،یروباشین( تسا هدشن هدرپــس ناسنا زج یسک تــسد هب تکرح یرامعم یاضف یــنورد ندومیپ هــکنیا زا شــیپ اــ ّما .)۱4۲ ،۱۳88 هدید ،نورد هچنآ رب دمآرد شیپ هتــشاد دوجو یلصفم ،دوــش زاغآ حرش( ۱۳۱4/۲/۲۹ خیرات ۵۹۲ هرامش هیلدع دنسرد .دــش دهاوخ ،)تسا هدش هئارا ۲۵ ریوصت رد ناخولج تیعقوم( )۵ریوصت دنــس مان ،رذگو هــچوکو هعومجم یاــضف هب یدورو ناــیم لصاف دــحرد لبق و ارــسناوراک زا دعب هک ،هدمآ نایم هب ناخولج مان هــب یــترامع هعقب رود« هدمآ سمشلا علطم باتکرد .تــسا هعومجم هب دورو زا رد نیا و دنا هتخاــس غاب نیا یارب یمکحم گرزب برد و تــسا غاب .)۳۲ ،۱۳۲6 ،هلودلا عینص( »دراد یناوخولج

:هدمآ کلم تاصخــشم تمــسق رد هک( روباــشین هاگمدق هعومجم هــیلدع دنــس-5ریوصت یلعف هــسوش هداج لامــش هب یبونج دحرــس نامتخاــس اــهتنا ناــخولج و ناــبایخ نــیمز .)تسا تیبثت دروم طابر و غابراهچ تاقلعتم زرم فاقوا تسایر راهظا بسحرب دهشم

.)92/8/1 ،روباشین هاگمدق لاوحا تبث هرادا( :ذخأم .روباشین هاگمدق –4ریوصت

(6)

۹8

یاه هبنج رطاخ هب افرص هن ،یناریا یرامعم رد ناخولج یاضفً و یونعم یرو هرهب نیمضت یارب یا هلیسو ناونع هب هکلب ،یدرکراک شخب نیلوا ناونع هب ،ناخولج .تسا بطاخم ینهذ یزاس هدامآ رد ندش هدرتسگ اب ،یرامعم یاهاضف هب یدورو بتارم هلــسلس زا رتهب فیرعت ثعاب عیــسو اتبــسن یا هصرع نتفرگرایتخا رد و حطــسً یاهدرکراک زا رــگید یــکی .)۳۰7 ،۱۳7۱ ،یــکملاف( ددرــگ یم یدورو رتهب کرد و اــنب هب هــجوت یارب یا هــنیمز ندوــمن مــهارف ،ناــخولج نهذ ات ،دبای یم ققحت لباقتم یــششک و شزیمآ ییوگ .تــسا نآ هطقن نیا زا سدقم یاضف هب ،یمومع یا هصرع زا ندش دراو یارب دوجو رب دیک أت و دییأت هدنهد ناــشن ،ناخولج یاضف .دوــش هدامآ ییاه هــشیدنا ساــسا رب و هــتفای مــظن یا هــلوقم ناوــنع هــب ،ریــسم و یرــفعج ،روــپ یودــهم( تــسا هــعومجم یراــمعم رد صاــخ و یطیحم و یعیبط رصانع یمامت زا هدافتسا .)6 ،۱۳۹۲ ،یتداعــس موهفم قلخ رد دناوت یم یرامعم رصانع و ءازجا نتفرگ تمدخ هــب اهاضف ،بتارم هلــسلس لصا قبط رــب .دــشاب دمآراک بتارم هلــسلس زا یرایــسب و یدرــکراک شزرا تــیمها ساــسا رــب فــلتخم رــصانع و هلــسلس هب یــسرتسد یارب .دنریگ یم رارق مه رانک رد رــگید لــماوع یرامعم رد .مینک روبع ییاضف صاخ یدنب هدر کی زا دیاب ،بتارم یاه عونت ساــسا رب ،اضف یریگ لکــش ،یزاــس غاب رد هژیو هب یناریا یبتارم هلــسلس دوخ هارمه هب ،هک تــسا یمکحم و ینغ یــسدنه هجیتن هک تــسا یــشمارآ و یناریا تیمرحم همزلا هــک ،دــنیرفآ یم ار

،۱۳8۹ ،رف یــساملا و یراصنا ،ولنادرم یلع( .تــسا للها یلا برــق نآ دننام هب ،ناــمرک ناهام رد یلو للها تــمعن هاــش )تبرت( هرــبقم )48 ،ینآ هرابکی هب هن لصو بتارم رهاظت ،لیبدرا رد یفص خیش هاگمارآ ره یدیرم و ینییآ مــسارم ماجنا اب ،هلحرم دنچ زا رذگ یط اب هکلب سدقم ریسم« :دیوگ یم زتلوــش گربرون .تسا هدــش رــسیم ،هلحرم متیر هلأسم اب فلتخم لاکشا رد هک دیامن یم قیرط یط رب تللاد .»دراد لماک طاــبترا ،دــشاب یم تکرح ریغتم تیصوصخ هــک ماگ و هقلح کی هلزنم هب دوخ ،هــ ّفص ود ای حطــس ود طبار ناونع هب ،هــلپ ،۱۳8۱ ،یــعیدب( دــنک یم لــمع یلصفم یاــضف ناوــنع هــب ،لــصاو رامــش هــب لــصافم نیرت هتخانــش وزــج ،یــسرتسد لــصافم .)۱8۱ ،یتسیز فلتخم یاه هصرع یراذگ هناــشن و یراذگ هلصاف .دنور یم ،تواــفتم یاــهاضف نــیب هــطبار عــطق اــی یرارــقرب تــهج ،یناــسنا ،دعب یاضف هب دورو یارب مزلا یحور و یمسج طیارش زارحا یگدامآ زا...و دوخ رواجم یاضف هب یناــسر تامدخ ،یتکرح ماظن رد رییغت دنتــسه نآ ماجنا هب رداق لصافم نیا هک تــسا ییاهدرکراک هلمج و تــسا تکرح لمحم عوــن کــی اــه هلپ ریــسم .)8 ،۱۳۹۱،یزوروــن(

هب ار ام یواکجنک اذل .تسا بتارم هلسلس رب دیک أت یارب یا هلیسو دروم زیچ هچ ،دنک یم بیغرت یور شیپ یرظنم یاه قافتا و اضف ،نیرفآ هرادج بتارم هلــسلس .)۲۵4، ۱۳7۵ ،رتورگ( ؟تــسام راظتنا ،»لصو هزمه« زاجعا کمک هب ،مــه یولهپ رصانع طباور قــیرط زا یارب یــلاعتم یاوــتحم اب هــصرع موادــت ناــیم رد دــنمفده یــمظن و یــسدق گنهرف کــی رد .دــنک یم مــهارف رــگیدکی هــب اــهنآ لاــصتا ای ییوداج یورین تیونعم نایب یارــب یا هطــساو ،هرادج ،یناحور اه هطساو دنمفده شیازفا ناوت یم ار هرادج راک .تسا زکرم ینافرع هرادج اــب یــسدق زکرم رد روضح رــطاخ نیمه هــب ،تــسناد زــکرم اــت دحاو یدــیحوت ینیب ناهج رد یــسدق زــکرم .تــسا مأوــت باــبح و رد روضح زا هیانک یعوضوم ره هب تــسا یسدق زکرم قلاطا و تــسا ریــس لحارم رد ،لوا یداو .)۳4 ،۱۳8۱،یعیدب( دراد یتــسه بــلق .)7و 6ریواصت( تسا لوا طایح ،هاگمدق هعقب هب ندیسر نآ یوــلج یوــفص دــهع ناــبایخ زا رــتم ۲ ،غاــب فــک نیتــسخن تــسار تمــس رد و تــسا غاــب حطــس نــیرت نییاپ .تــسا رــتدنلب نآ زا کی رــه هت هک یرجآ یاه )هــفرغ( هرجح ،غاب فــک نیتــسخن هک دراد دوجو ،هدش هتخاس شکدود اب قاجا ای گید یارب یلحم هدش هتفرگ رظن رد لحم نیا رد )ع( اضر ماما را ّوز تقو نارذگ یارب ییاه هفرغ ،نآ فرط ود رد و دراد عبرم تابسانت طایح نیا .تسا .دوش یم فیرعت هرادج اب اضف نیا .تسا هتفرگ رارق هدننکدودحم یداو یاــه یگژیو زا تــیاکح یــعون هــب طاــیح ندوــبن راد تــهج یصاخ تاعلاطا ،دوش یم دراو طایح نیا هب هک یسک .دراد بلط .دنیب یمن ار نآ زا یریوصت و درادن هاگمدق هعقب زا

قشع یداو مود

اــهنت ار ماــقم نــیا و تــسا تــقیرط نــکر نــیرت مــهم قــشع ک اردا ،تــسا هدومیپ ار لــماکت و یــقرت بتارم هــک ،لــماک ناــسنا نــیا رد یاــپ ســک رــه )۱۰4 ،۱۳86 ،ناــیرای و یــقداص( دــیامن یم

تیعقوم و لوا هلحرم هب دورو یاه هلپ و روباشین هاگمدق هعومجم رد لوا طایح -6ریوصت .ناخولج نیمز

.هاگمدق هعومجم رد لوا طایح -7 ریوصت

(7)

۹۹

قــشع و دوــش یمن شــتآ زــج ،دوــش یم شــتآ قرــغ ،دــهن یداو اــجنیا رد رــگ ا.دوــش یم شــیع یب یا هدــیدپ شــیارب زــین شــتآ یب و ماــقتنا و یــهابت یوــس هــب هدارا نــیا ،دــیاین دوــجو هــب یــتفرعم رد ییاهب خیــش .)۱4۲ ،۱۳88 ،یروباــشین( دور یم نونج و ترــفن قــشع« :دیوگ یم و هدوــمن رکذ قــشع زا یــفیرعت لوکــشک لوا دــلج زا و یــیابیز ســیطانغم اــب ،بــلق ندــش بذــج زا تــسا تراــبع تــشاد دیابن لماک یــهاگ آ راــظتنا ،شــشک ،بذج نــیا تــقیقح افخ رب ،اــهریبعت نــیمه هک دوــش یم رــیبعت نآ زا یــتارابع اــب اــهنتو یناــسآ هــب هــک یــیابیز دــننام اــنیع دــنیازفا یم عوــضوم ضوــمغ وً .)8۰ ،۱۳۹۰،یــلماع( »دــیآ یمنرد رــیبعت هــب اــما ،دوــش یــم کرد دوهش و فشک زا یا هناشن ،یبهذم یاهانب رد ینییزت یاهرنه و یدوعص یاه سوق و نوزوم یاه لکــش و اه گنر و دراد یپ رد ار شمارآ هدننیب هب مادــک ره ،دراد یمرب هدرپ شنیرفآ زار زا هــک یــلوزن رــنه رد اــه گنر .)6۱ ،۱۳۹۰،نایرطاــش( دــهد یم یوــنعم و یــحور تخانــش و کیره یلیثمت یانعم رب یهاگ آ و یرایــشوه اــب ،یــناریا هتفرگراک هــب ،دهن یــم حوررب اــهنآ یــگنهامه و بــیکرت هــک یــتاریثأت هدهاشم هب ادتبا ،کلاس نیاربانب .)68 ،۱۳7۰ ،تاهکروب ( دنوش یم ،دنراد یــسح ناهج رد هــشیر هــک دزادرــپ یم یــتلاایخ و اــه تروص اه گنر هلیــسو هب هک دنیــشن یم یتاوذ تیؤر هب ،مود ماــقم رد اــما یــتیؤر هــب ،یــسح هدهاــشم بــیترت نــیدب .دنوــش یم راکــشآ وا رــب دوــش یم لیدبت یرون یاه گنر ای یگنر یاــهرون وترپ رد یــسحارف هدام نادرگزاب لصا رد ،هک تــسا یتقیقح یرگ ایمیک نامه نیا و تادهاــشم .تــسا »یفخم ییلاط« هباثم هــب ،شا یلزا ترــطف هــب تفرعم حطس اب بسانتم شیوخ کولــس و ریــس رد ،فراع یناحور هدنایامن اه گنر اــب توافت نیا و دوــش یم توافتم شــحور یــکاپ و گنر هــب یرون ،دــشاب هــما ّول ســفن هــبترم رد کلاــس رــگ ا .دوــش یم یگتــسویپ تملظ اب زونه هلحرم نیا رد ســفن اریز ،دــنیب یم دوــبک یرون ،ددرگ تدایز حور رون و دوــش رتمک سفن تملظ نوچ و دراد دیآ دیدپ یدرز رون ،دریگ هبلغ حور رون نوچ و دوــش هدهاشم خرــس )ملاــسا( دیآ دیدپ دیپــس یرون ،دنامن سفن تملظ نوچ و )نامیا(

سفن( دیآ دیدپ زبس یرون ،دریگ جازتما لد یافص اب حور رون نوچو اب دیشروخ رون نوچ یرون ،دوــش یفاص مامت لد نوچ و )هنئمطم رون نوچ یروــن ،دوب تاــفص لامک رد لد نوــچ و دــیآ دــیدپ عاعــش دیآ دیدپ ،دوــش رهاظ یــفاص هنییآ رد هــک هعــشا لاــمکرد دیــشروخ هک هاگنآ سپ .دــبای رفظ وا رب وا عاعــش توق زا )مــشچ( رظن هتبلا هــک دزیخ یمرب نایم زا گنر رگید ،دسرب لماک دوهش هلحرم هب کلاــس .) 487، ۱۳۹۰،یهق یراخلب( دوش یم مکاح یگنر یب و یا هلپ تفه زا دــیاب ،طایح نیا هب ندیــسر یارب :مود طاــیح رذگ ،دراد دوــجو غاب هیــشاح فرط ود زا لوا طایح یاــهتنا رد هــک ،رتم ۳۵×4۰داعبا هب هطوحم نیا .دیسر طایح نیا حطس هب ات درک ،هطوحم طــسو رد ابیرقت )8رــیوصت( تــسا گرزــب یرختــسا یارادً نیا رختسارانک رد .تــسا رختسا یناقوف تمــسق رد یگنــس راــشبآ لگ اب هزورما طایح نیا .دوــش یم هدید یمیدق یاه تخرد هقبط .دراد دوخ یخیرات قباوــس زا یدای لاامتحا و تسا هدیشوپ خرــسً .)۹ریوصت( دیآ یم رامــش هب قــشع رگ یعادت ،نآ صاخ گنر و رــطع هجوت و نــهذ ،هک تــسا نیا قــشع تیصاخ هــک نیا هــب هــجوت اــب هب ار وا رظن دناوت یمن قیلاع ریاــس و دوش زکرمتم قوــشعم هب یمدآ

ینیب شیپ را ّوز قارطا یارــب یقاط ،یداو نیا رد ،دنک بلج دوــخ نیا تقیقح رد .دشاب یم یتامدخ یدرکلمع رصانع دقاف و هدشن هب تبــسن ،دراد نیریز یاهاضف رگید هب تبــسن هک یعافترا اب اضف هجوت اب .دنک یم اــفیا یرت یصوصخ شقن ،تــسد نییاپ یاــهاضف اب تسدلااب یاضف زا هک یبآ و گرزب اتبــسن ضوح و زبــس یاضف هبً ،دوــش یم داجیا اه یرتفک هنیــس زا نآ رذگزا هک یــشخب مارآ یادص رب ار رــت یمومع یاــهاضف رــیثأت ،دزــیر یم نــییاپ ضوــح لــخاد هــب شیازفا ار غاب سدــقم یاضف هب دورو یارب یگدامآ و هتــساک نــهذ نــیا رد .تــسا مزلا هدارا و تماقتــسا ،قــشع یداو رد .دــهد یم .دراد یمن زاب هار زا ار ناسنا زیچ چیه یداو

تفرعم یداو موس

یزاورــپ ؛تــسا زاورــپ نارــک یــب یاــضف دوــخ ،تــفرعم یداو هــب ندیــسر رد شــقیفوت و یــبای تهج ،تعرــس و یرــیگ جوا هــک نآ زا دنوادخ ،راــطع هتفگ هــب ،هک یا هنزور زا روــن شــبات ،بوــلطم دیؤم دوخ هکنیا وگ ،دراد یم اور فطل و تیانع تادوجوم رــکیپ رــب ،کلاــس .دیآ یم باــسح هب ،هدز مقر شــیپ زا یتــشونرس و رــیدقت نیب ،نآ دح و دــنک باختنا ار شهار دــناوت یم هدرتــسگ یــفیط رد

.مود یاضف هب دورو یاه هلپ و هاگمدق هعومجم رد مود طایح –8 ریوصت

.هاگمدق غاب مود طایح رد زر لگ -9ریوصت روباشین هاگمدق غاب رد )ع( اضر ماما یاپ در

(8)

۱۰۰

دــنک یــم تــکرح یناــسنا تــفرعم لاوز و یــقرت رد .تــسناج و نــت .)۲۲ ،۱۳88 ،یروباشین(

ماقم هــب ب ّرقت لــحارم رد موــس ماگ ،هاگــمدق غاــب هــعومجم رد ،گرزب یوکس نیا یاضف .)۱۰ریوصت( تسا غاب موس حطس ،متــشه ود زا هلپ فــیدر ود هلیــسو هب ،دراد رارق ردرــس نامتخاــس یولج هــک یاراد هبترم نــیا .)۱۱ریوصت( تــسا طابترا رد مود حطــس اــب ،فرــط طایح نیا دننام هاگترپ تلاح ،تسا زاب نامسآ هب ور و تسین تخرد ییاهتنا شــخب رد .دــشاب زاورپ یوکــس زا یا هراعتــسا دــناوت یم زــین نینچمه و دوــش یم هدید مراهچ یاضف هب دورو ردرــس ،طایح نیا زین اضف نیا .دراد رارق ردرــس فارطا رد ،هنیرق تروص هب ییاه ناویا میرح یفرعم ه ّوقلاب تاناکما یاراد هرادج .دوش یم فیرعت هرادج اب .تسا یمومع و یعامتجا هصرع زا یصوصخ هصرع زیامت تیفیک و

انغتسا یداو مراهچ

چیه .دننک یم خر دیدرت و كش اب ،ناکلاس یگدنز زا ماقم نیا رد هناوتــشپ هب و دوب دناوت نوبغم هن و یضار هن ،هدرک هچنآ ره زا ،سک ،هدــش هجاوم و هلباقم نآ اب ای و هدــش ماجنا شیپ لحارم رد هــچنآ ره هرابرد .ناــمتک و هبنت هن و دــیآ یم لصاح نانیمطا و داــضرا هــن هتــشاذگ ثحب هب ،زیچ رــه ماقم و ردــق .دوــش یم هدیــسرپ زاب زــیچ ،هلأــسم ره .دوــش یمن هداد خــساپ لاوئــس چــیه هــب ،رــخآ تــسد و یب .دبای یم رــترود ینامز رد ،رــگید یــناکم رد رــترید ار دوــخ باوــج هب ای دناــشک یم یتــسین هب ار ناــسنا ای ،چیه هب زاین و چیه زا یزاین زج یزیچ هن و ناــمز و نیمز هب شرگن یــگنوگچرد ،زــمر و تــقیقح یکرتشم یاه بسانت ناسنا هک اجنآ زا .)۲۰6 ،۱۳7۱،یکملاف( »نیا رد رتــشیب شواک یارــب هــسدنه زا ،یتنــس رامعم ،دراد تــعیبط اــب ناهج زا ار رگ هفشاکم نهذ ات دنک یم هدافتسا تعیبط یاه هدیدپ رب ،یناریا راــمعم دیک أت .دــنک تیاده لوــقعم ناهج هــب سوــسحم سدنهم تــسد رد یدنمتردق رازــبا ،هــسدنه ملع و تــسا ییابیز ار نامــسآ یاه بــسانت دناوت یم نآ زا هدافتــسا اب هــک تــسا یناریا نیمز یور ار مــظن و ییابیز ،یگنهامه ،لداــعت و دنک یرــیگ هزادنا

سکعنم ار یهلا ییابیز هک تسا یا هنیآ ،یناریا یرامعم .دنیرفایب ،تمکح هطــساو هب ،فراع دنمرنه .)۱8، ۱۳88 ،یزاجح( دــنک یم ار یضایر و یــسدنه نیناوق دناوت یم شینورد تیونعم و تیناحور دیدپ ار شوقن نــیرت فیرظ و نیرتابیز و دروآرد شــیوخ تمدخ هــب مه و دــشاب هدرک نیمضت ماکحتــسا ظاحل زا ار اــنب زاین مــه اــت دروآ نینچ هجیتن ،یراک ســنرقم .دروآ دوــجو هب ار یراد یــنعم یــیابیز کی نوچمه ،ســنرقم .)۱۱4 ،۱۳86،هدازراــمعم( تــسا یا هدــیدپ هب هک یریسم رد ار اضعا زا کی ره ییارگدرف ی هزاــس ،بذاک فقــس یلو .دنک یم وــحم جیردت هب ،درــب یم شیپ تدحو ی هرــیاد یوــس زا نخــس دبنگ نوچ هک ییاج اــت ،دور یم رتارف مــه نــیا زا ســنرقم و دنا هدــش زاغآ هطقن کی زا هک یدوجو بــتارم زا و دــیوگ یم دوــعص ،قوراب یدمحا و رــف یردان( دندرگ یم زاب نآ هــب یمــشچ شدرگ اب .تــسوا اب داحتا و لاــصتا و قــح هــب لوــصو ،وا فدــه .)۳۱ ،۱۳8۹ رارــسا ابلاغ و دهن یم بل رب یــشومخ لفق ،لوصو زا ســپ ور نــیا زاً نایب یارــب مــه یــترابع و ظــفل و دراذــگ یم فوــشکمان ناــنچمه ار هولج ضماغ و موــهفمان شنخــس زین دبایب رگ ا و دبای یمن رارــسا نآ زا نابز ظــفح زا تــسترابع ،توکــس .)8۹ ،۱۳۹۰،هدازاضر( دــنک یم وا هکنیا هن ،دشاب درف تریصب لصاح ،هک تسنآ توکس .راتفگ دیاوز .لاق لها هن تسا لاح لها کلاس .دوش راداو توکس هب رابجا هب

منز مه رب ار توص و فرح و ظفل منز مد وت اب هس ره نیا یب هک ات

هاگنآ و دوش رطعم ناناجرطع هب و دوش رون مشچ ،ناسنا لد رگ ا هب ،کلاس رگ او تسا هوکش اب ،دوش یراج نابز رب رطع نیا و رون نیا للها هملک و تسا یمتح وا توکس رگید ،دیسر کولــس یلاعا هجرد ،۱۳76 ،یتــشهب( دوــش یم رداص رایتخا نودب وا نابز رب هک تــسه یدورو رد رــس زا دیاب ،هاگمدق غاب مراهچ حطــس هب دورو یارب .)۱6۱ نامتخاــس .)۱۲ریوصت( درک روبع ،دراد رارق غاب زا تمــسق نیا رد هک فرــط ود رد وکــس ود .تــسا یــیابیز یراک ســنرقم یاراد ردرــس اجنیا ،غاب یلصا یاــضف هب یدورو رد و دراد رارــق ،ردرــس نامتخاــس

.هرادج و موس یاضف هب یسرتسد یاه هلپ -11ریوصت .هاگمدق غاب رد مراهچ طایح و ردرس -12 ریوصت

.موس یاضف هب دورو یاه هلپ و موس طایح -10ریوصت

(9)

۱۰۱

نیا رد روــضح و گنرد تیمها زا ناــشن نــیا .)۱۳رــیوصت( دراد رارــق یتصرف هلزنم هب نآ یــترصن قاط سدقت و میظع ردرــس .دراد ماــقم سح زا ،نآ یونعم و ینافرع مایپ هجرد بــسانت هب ناــسنا ات تــسا دامن و زمر اب انعم نیا .دوش دنم هرهب اضف رییغت یارب یناحور لاح و کچوک رد کــی سپ زا .دــبای یم مــسجت »ردرــس« یمجح لکــش رد تحاــس ناونع هب نآ زا ناوت یم رگید هــک یلخاد طاــیح زا یرادــقم .دناوخ یم ارف دوخ یوس هب ار ناسنا و دوش یم هدید درب مان روضح هارمه تعرــس و باتــش اب ،لبق هلحرم سکعرب ،هلحرم نیا زا روبع عیفر ردرــس زا ،کلاــس .تــسا هارمه لمأت و گنرد اب هــکلب ،تــسین ،یتشه .دوش یم یتــشه یاضف دراو ،لاصو قوــش هب یهلا تمحر اب اضف نیا .تسا روصحم راوید تشه رد هک طساو دح تسا ییاضف .دراد یم او رکفت و ثکم یوس هب ار فراع یسدنه صاخ یاه یگژیو نایرج زین مراهچ طایحرد یرجآ یاهارجم طسوت ،همــشچ بآ رختسا هب و دنک یم میسقت تمــسق ۲ هب ار فک حطــس و دنک یم ادیپ دوجو غاب مود حطس رد ،غاب یلصا هطوحم هب دورو زا لبق هک یگرزب زا تکرح زا ســپ هظحل نــیا زا نــیرئاز تــکرح ریــسم .دزــیر یم ،دراد .ددرگ یمرب یروحم و ینایم یاضف هب کیرات ینلااد و هیشاح

دیحوت یداو مجنپ

هژاو ود یارــب هک یمیهافم ؛تــسا دیرجت و دیرفت لزــنم ،دــیحوت دنا یقیرط نیبم ،دنا هدش نییعت افرع فیراعت عبانم زا دیرجت و دیرفت تسا ینابایب ،دیحوت یاضف .دومیپ دیاب تقیقح هب ندیسر یارب هک ،یــسبرگ ،سک همه .تــسا یروص طقف یرما د ّدعت و رث ّکت نآرد هک ارذــگ زــین شرارمتــسا رد نــیا و دــبای یم تــقیقح یــکی رد ،یــکدنارگ یناکم ینامز یاضف نایم رد ار دوخ دیحوت یداو رد ،صخش .تسا شرگید یوــس ،هدــش مگ لزا شیوــس كی هک دبای یم صخــشم ریغ تسا دقتعم ،یولوم .)۲۰7، ۱۳7۱،یکملاف( دنراد رارق نایاپ یب دبا تاملظ مامت و دنک یم لمع یمدآ دوجو رد ییورین هباثم هب دیحوت

ل ّدبم ییانشور رون هب کدنا کدنا ار یمدآ دوجو میلقا یاه یکیرات و رد .دوــش یم یلجتم وا دوجو رد هتفر هتفر ،یهلا لامج و دــیامن یمّ دراذگ یم تدحو هصرع هب یاپ ،ترثک ملاع زا ناــسنا هک تــساجنیا زا ییوترپ هکلب ،دوخ زا هن ار شیوخ دوجو رد هدش یلجتم تافص و .)8 ،۱۳86 ،نایورسخ( دنیب یم یهلا لازیلا رون ردرس زا سپ مود یاضف ،هاگمدق غاب هعومجم رد مجنپ حطس .)۱4ریوصت( دراد ناــیرج حطــس نیا ینایم روــحم رد بآ هــک تــسا مراهچ هقبط اب یزکرم هلپ 4 اب هک دشاب یم رتم 4۰ حطس نیا لوط طایح نیا رد هعومجم نــیا داعبا نیرت گرزب ،تــسا طابترا رد غاــب .)۱۵ریوصت( تسا یارب هک دوش یم هدید غاب زا تمسق نیا رد نهک رایسب ناتخرد هراومه یملاسا رواب رد تخرد و بآ .دنتسه تیمها اب رایسب مدرم نیا و تسا هدوب هارمه تکرب و یزبسرس ،تایح اب اریز ،هتشاد دوجو و هدوب مرتحم رایسب هاگمدق یلاها و مدرم یارب ،لاــسنهک ناتخرد .دنتسج یم لسوت و هتــسب لیخد لاــسنهک ناتخرد نیا زا یکی هب دوجو اه هاگــشیاین راوج رد و اه ناتــسروگ رد هــک لاــسنهک ناتخرد ،نهک یبهذم هــبرجت و ک اردا رد و هدوــب مدرــم هدــیزگرب ،دنا هتــشاد .)4۵ ،۱۳۹۲،یداوج( دنا یعیبطارف یاهرواب دامن رایشوه رظن رد زبس ناتخرد گرب

راگدرک تفرعم تسیرتفد شقرو ره

تریح یداو مشش

دیحوت و هتشذگ دیحوت ماقم زا هک دنهن ماگ یناسک ،یداو نیا رد شیوخ یگدنز زا یا هظحل رد هک یناسک .دــشاب هدز مقر ناــشناج رب

.مجنپ یاضف هب دورو یاه هلپ و مجنپ طایح -14 ریوصت

.هاگمدق غاب رد مراهچ طایح ردرس -13ریوصت .مجنپ طایح هب دورو یاه هلپ-15 ریوصت

(10)

۱۰۲

یداو نــیا رد و دنــشاب هدرب یپ نارــک یب یــیاضف رد دوــخ قــیلعت رــب ربارب رد یگنگ و یــجیگ هن و( تریح یداو رد دنــشاب هدمآ هــبرجت رد كرد رد ناسنا ییاناوت مدع هک ،دنوادخ قلطم دوجو )ملاع تدحو رارقتــسا رد یو ییاناوت مدع زین و تــسا هتخادرپ و هتخاــس هچنآ ره هنوگچ .تــسا هلأــسم شا یبرجت یگدنز زا نیعم یعضوم رد اه نیا یو رد رون و دسر انغتسا هب و دزروب قشع هتسناوت هک یناسنا ،دناوت یا هزیگنا هن نآ رد هک دریگ یپ ار یهار ندومیپ ،دــشاب هدــش هدیبات .)۲۰8 ،۱۳7۱ ،یکملاف( دید دــناوت رارقتــسا رد یرابجا هن و كرحت رد غاب یریگ لکــش رصنع نیرت یتایح و نیرت یلصا ناونع هــب ،بآ شــشوپ و یراج بآ بــیکرت زا ،یــناریا یاــه غاب .دــشاب یم حرــطم هجوت اب هک ،دنک یم داجیا کــشخ تعیبط لد رد یا هحاو تخرد تــشهب توارط اب رظانم زا یلیثمت ،غاب و یرــیوک طیحم داــضت هــب راهچ زا یلیثمت ؛یوج راهچ رد نآ تکرح و بآ ندش یراج .تسا ینامز( تسا هدش هتفرگراک هب یناریا غاب رد هک ،تــسا یتــشهب رهن رــصانع طلــ ّست و دوــخ تــعیببط اــب غاــب .)۲7 ،۱۳88 ،نارــگید و نیا هب تایاور رد هــک ،نامــسآ و تخرد و بآ دــننام هدــننک فیطلت یویند ر ّجحت زا ار ناــسنا نآ رد ،تــسا هدــش هراــشا نانآ هصیصخ ییوگ .دنک یم کــیدزن دوخ ترــطف و داهن هــب ار وا و هدیــشخب اــهر زا ناسنا مدق ره اب هک تــسا یا هنافراع کولــس دننام ،غاب رد نتفر هماج اهتنا ماقم هب ندیــسر اب اهتنا رد و درذگ یم یــتیونعم یــفاص دوخ تلاح نیا .)۲6 ،۱۳87،قــیثو و رفعجروپ( دنک یم نت زا اــیند هب نورب زا و ندــمآ نوریب هب نورد زا ،ترــیح یاضف رد ندرــک مــگ .تسا دنوادخ رد بذج یگدامآ هک یتلاح ینعی تسا ندمآ نورد اب هک دراد رارق هعقب ،هاگمدق غاب مــشش حطــس یزکرم تیعقوم رد یانب بآ یوــج ،هدراذگ حطــس نیا هب مدــق یزــکرم هــلپ 6 زا روــبع هعقب ناوــیا 4 یوربور رد ،هدز رود یــیاه ضوح زا روــبع اــب ار هــعقب زا هدافتــسا اب هنیآ دومن .)۱7 و۱6رــیواصت( دوــش یم هدید ضوــح4 ،دوــش یم لصاح هــنیآ دوــمن یــتقو عــقاو رد و دوــش یم داــجیا بآ رد سوکعم تروــص هب نآ لــعفلاب ،دوــب تبثم هوــقلاب هــچنآ یــنعی ندمآرد لعف هــب هوق زا لاح نیا رد .دوــش یم دوهــشم هنیآ حطــس )77 ،۱۳88 ،یرها(لاثم ملاع رد هدام لوخد ینعی ،ریوصت طابترا هدنهد ناــشن ،حطــس نیا رد زین ترضح همــشچ دوجو همــشچ بآ زا نیرئاز .دــشاب یم تــقیرط و تعیرــش رتــشیب هچ رــه .دنوش یم سدقم همشچ هب لسوتم و دنرب یم رامیب یافــش یارب و .... هدــمآ نــینچ همــشچ نــیا هراــبرد سمــشلا علطم باــتکرد ،هدش عقاو هاگمدق هعقب یقرــش رد تــسا لحم نیا رد هک همــشچ

،همشچرس هب دورو ماگنه .دنا هدرک انب فقسم هفص راهچ نآ یور یبآ هک تــسا یکچوک ضوــح اجنآرد .دــنور یم نــییاپ هــلپ هــس ود جاح مانب یتانق هلیــسوب غاب نآ رانک زا ییاراوگ و یــفاص تــیاهن رد .دوــش یم یرایبآ ،هدــش عقاو غاب لخاد رد هک یا همــشچ و دنوخآ شش هک دنوخآ جاح تانق زا ،تسا ترامع لامش رد هک یرختسا فرص و هدــش یم بآ زا ولمم تــسا هاگمدق هعقب فاقوا وزج گناد زا ،اه یوج بآ هــک ینامز .)۳۲8 ،۱۳4۹ ،یوــلوم( هدــیدرگ یم غاــب هب راــشبآ هک تــسا یعیبط دزیر یم رت نییاپ حطــس هب رتلااب حطــس داجیا اه گنــس رد ییاه شارت ،اه یوج حطــس رد و دــیآ یم دوــجو نایرج اب زین مک رایسب بآ و تسا فورعم یکبک هنیس هب هک ،هدش یادص هولاع هب .دیآ یم رظن هب مجحرپ رایسب حوطس نیا رد نتفای فراع یداو نیا رد .دنک یم داجیا زین یشخب مارآ و نیشنلد رایــسب هب ندیسر و درگن یم ،دراد رارق هعقب یاضف یلااب رب هک یدبنگ هب هک یدبنگ هب وا .دنک یم قطن نتسب ورف هب روبجم ار فراع ،تریح یا هسمش هب طقف و درگن یم هتفرگ رارق هناخدبنگ یاضف یلااب رب وا .دوــش یم هریخ ،تــسا قوــشعم دامن و یهلا ت ّینادحو دامن هک نیرتلااب رب هدیمرآ هسمش رد ار نآ دومن و هدرک کرد ار دیحوت ماقم .)8 ،۱۳8۵ ،ینامرک ینایرکز( تسا هدید دبنگ نامسآ هطقن

.هعقب رانک رد همشچ تیعقوم و هاگمدق غاب مشش طایح-16ریوصت .هاگمدق مشش طایح رد ترضح همشچ -17ریوصت