บทที่ 4 ผลกำรวิจัย
7. ค ำเปรียบ หมำยถึง ค ำแสดงกำรเปรียบเทียบ
8. ชำติก ำเนิด หมำยถึง ลักษณะกำรเกิดในตระกูลหรือเผ่ำพันธุ์ใดเผ่ำพันธุ์หนึ่ง รวมถึงฐำนะ สถำนภำพ หรือสิทธิหน้ำที่ตำมบทบำทของบุคคล เช่น พ่อ แม่ ลูก ผู้น ำ
40 9. ชื่อเดือน หมำยถึง ชื่อเดือนของล้ำนนำหรือภำคเหนือ ซึ่งเป็นเดือนทำงจันทรคติ
และน ำไปเทียบกับระบบสุริยคติ
10. ต ำแหน่ง หมำยถึง ต ำแหน่งที่อยู่ของสิ่งต่ำง ๆ 11. ถ้อยค ำ หมำยถึง ค ำที่กล่ำวหรือค ำพูด
12. พืช หมำยถึง ส่วนของพืช รวมทั้งพืชประเภทไม้ล้มลุก ไม้ต้น และไม้เถำ
13. รูปลักษณ์หรือสภำพ หมำยถึง สิ่งที่รับรู้หรือเห็น อำจเป็นลักษณะหรือสภำวะ ของสิ่งต่ำง ๆ เช่น รูปร่ำงหน้ำตำ ควำมสั้นยำว ขนำด สี
14. โรคภัยไข้เจ็บ หมำยถึง ประเภทหรืออำกำรของโรค เชื้อโรค สภำพของโรค และควำมรุนแรงของโรค
15. ลักษณะนิสัย ควำมประพฤติ หรือพฤติกรรม หมำยถึง สิ่งที่แสดงถึงนิสัย ควำมประพฤติ กำรกระท ำ กำรปฏิบัติตน พฤติกรรมหรืออำกำรที่มนุษย์ อมนุษย์ สัตว์ เป็นต้น แสดงออกต่อสิ่งใดสิ่งหนึ่ง
16. สติปัญญำ หมำยถึง ควำมสำมำรถในกำรเรียนรู้ของมนุษย์
17. สถำนที่ หมำยถึง ที่ตั้ง แหล่ง บริเวณ หรือพื้นที่ส ำหรับท ำกิจกรรมต่ำง ๆ 18. สภำพจิต หมำยถึง สภำวะทำงจิตที่ไม่ดีหรือผิดปกติ
19. สัตว์ หมำยถึง สิ่งมีชีวิตประเภทสัตว์ขำปล้องที่มีขนำดเล็กและขนำดใหญ่ เช่น แมลง สัตว์มีกระดูกสันหลังและไม่มีกระดูกสันหลัง หรือสัตว์ในนิยำย
20. สิ่งของเครื่องใช้ หมำยถึง สิ่งของส ำหรับใช้กำรต่ำง ๆ
21. สิ่งปฏิกูล มูลฝอย หรือสิ่งไร้ประโยชน์ หมำยถึง สิ่งสกปรกหรือเศษสิ่งของที่ไม่มี
ประโยชน์ของมนุษย์ อมนุษย์ สัตว์ เป็นต้น
22. อวัยวะ หมำยถึง อวัยวะหรือส่วนของอวัยวะทั้งภำยนอกและภำยในร่ำงกำย ของมนุษย์ อมนุษย์ สัตว์ เป็นต้น
23. อำหำร หมำยถึง ของกินที่ท ำจำกพืชหรือเนื้อสัตว์ และของหวำนที่ท ำจำกน้ ำตำล กลวิธีกำรสร้ำงค ำบริภำษภำษำไทยถิ่นเหนือในเฟซบุ๊กแฟนเพจ “ฮำคนเมือง”
แบ่งเป็น 6 กลวิธีหลัก ได้แก่ 1) ค ำบริภำษที่มี 1 องค์ประกอบ 2) ค ำบริภำษที่มี 2 องค์ประกอบ 3) ค ำบริภำษที่มี 3 องค์ประกอบ 4) ค ำบริภำษที่มี 4 องค์ประกอบ 5) ค ำบริภำษที่มี
5 องค์ประกอบ และ 6) ค ำบริภำษที่มี 6 องค์ประกอบ มีรำยละเอียดดังนี้
41 1. ค ำบริภำษที่มี 1 องค์ประกอบ
ค ำบริภำษที่มี 1 องค์ประกอบ เป็นค ำบริภำษภำษำไทยถิ่นเหนือในเฟซบุ๊กแฟนเพจ
“ฮำคนเมือง” ที่ประกอบด้วยควำมหมำยของค ำ 1 กลุ่มควำมหมำย พบทั้งหมด 24 ค ำ แบ่งเป็น 6 กลวิธีย่อย ดังนี้
1.1 ควำมเชื่อ เป็นค ำบริภำษที่ประกอบด้วยควำมเชื่อเกี่ยวกับกำรเวียนว่ำยตำยเกิด และควำมเชื่อเกี่ยวกับผี พบจ ำนวน 3 ค ำ ได้แก่
1.1.1 ผีต๋ำย = ผี + ต๋ำย
ต๋ำย หมำยถึง ตำย (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 284) 1.1.2 พำย
พำย หมำยถึง ผีพรำยเป็นวิญญำณที่แฝงเร้นสิงสู่ในร่ำงคนเพื่อกินของสด คำว และอวัยวะภำยในของคนที่ถูกสิง (ศรำวุธ หล่อดี, 2561, หน้ำ 119)
1.1.3 หม้อนฮก
หม้อนฮก หมำยถึง ขุมนรก (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 786)
1.2 โรคภัยไข้เจ็บ เป็นค ำบริภำษที่ประกอบด้วยอำกำรของโรค พบจ ำนวน 1 ค ำ ได้แก่ หูกวัง
หูกวัง หมำยถึง หูได้ยินไม่ชัด หูแว่ว (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 832) 1.3 ลักษณะนิสัย ควำมประพฤติ หรือพฤติกรรม เป็นค ำบริภำษที่ประกอบด้วย สิ่งที่แสดงถึงนิสัย ควำมประพฤติ กำรกระท ำ กำรปฏิบัติตน พฤติกรรมหรืออำกำรที่มนุษย์
แสดงออกต่อสิ่งใดสิ่งหนึ่ง พบจ ำนวน 12 ค ำ ได้แก่
1.3.1 ขี้จุ๊
ขี้จุ๊ หมำยถึง มักโกหก (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 94) 1.3.2 ขี้โม้
1.3.3 ขี้วอก
ขี้วอก หมำยถึง คนโกหกเก่ง คนตลบตะแลง (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 94)
1.3.4 ขี้โว
1.3.5 แซ่มแล่ม = แซ่ม + แล่ม
แซ่ม หมำยถึง บ่น พร่ ำพูด (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 239) แล่ม หมำยถึง พูดมำก (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 849)
42 1.3.6 ลึก
ลึก (หลึก) หมำยถึง ดื้อรั้น (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 808) 1.3.7 วอก
วอก หมำยถึง โกหก ตลบตะแลง (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 672) 1.3.8 สะลิด
สะลิด หมำยถึง ดัดจริต (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 710) 1.3.9 สะลิดด๊ก
สะลิดด๊ก หมำยถึง มีจริตมำก ดัดจริต แก่แดด (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 710)
1.3.10 สวก
สวก หมำยถึง ดุ ใจเหี้ยม (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 719) 1.3.11 อวดฮู้
อวดฮู้ หมำยถึง แสดงว่ำตนมีควำมรู้และหลักแหลมมำก (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 872)
1.3.12 ฮำกเลือดฮำกไก้ = ฮำกเลือด + ฮำกไก้
ฮำกเลือด หมำยถึง กินเกินขนำด (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 923) ฮำกไก้ หมำยถึง กินเกินขนำด (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 615) 1.4 สติปัญญำ เป็นค ำบริภำษที่ประกอบด้วยควำมสำมำรถในกำรเรียนรู้ของมนุษย์
พบจ ำนวน 3 ค ำ ได้แก่
1.4.1 ง่ำว
ง่ำว หมำยถึง โง่ (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 173) 1.4.2 ปึ๊ก
ปึ๊ก หมำยถึง ไม่ฉลำด (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 440) 1.4.3 สึ่งตึง
สึ่งตึง หมำยถึง ทึ่ม ไม่ฉลำด (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 749)
1.5 สิ่งของเครื่องใช้ เป็นค ำบริภำษที่ประกอบด้วยสิ่งของส ำหรับใช้ในพิธีกรรม พบจ ำนวน 2 ค ำ ได้แก่
1.5.1 ต ำเฮำะ
ต ำเฮำะ หมำยถึง ไม้ที่ใช้พลิกศพ แทงศพ หรือเขี่ยศพบนกองฟอน (ภูเดช แสนสำ, 2555, หน้ำ 202)
43 1.5.2 โบม
โบม หมำยถึง โลงศพ (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 401)
1.6 อวัยวะ เป็นค ำบริภำษที่ประกอบด้วยอวัยวะหรือส่วนของอวัยวะทั้งภำยนอก และภำยในร่ำงกำยของมนุษย์เพศชำยและเพศหญิง พบจ ำนวน 3 ค ำ ได้แก่
1.6.1 แก่นแตด
แก่นแตด หมำยถึง แตด ส่วนแห่งอวัยวะเพศหญิง (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 60)
1.6.2 บะแก่นแตด
บะแก่นแตด หมำยถึง แตด ส่วนแห่งอวัยวะเพศหญิง (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 60)
1.6.3 หน้ำหนังห ำ = หน้ำ + หนังห ำ
จ ำนวนค ำและค่ำร้อยละของค ำบริภำษที่มี 1 องค์ประกอบ แสดงเป็นตำรำงได้ดังนี้
ตำรำง 1 แสดงจ ำนวนค ำและค่ำร้อยละของค ำบริภำษที่มี 1 องค์ประกอบ
กลวิธีกำรสร้ำงค ำบริภำษภำษำไทยถิ่นเหนือ จ ำนวนค ำ ร้อยละ
1. ควำมเชื่อ 3 12.50
2. โรคภัยไข้เจ็บ 1 4.17
3. ลักษณะนิสัย ควำมประพฤติ หรือพฤติกรรม 12 50.00
4. สติปัญญำ 3 12.50
5. สิ่งของเครื่องใช้ 2 8.33
6. อวัยวะ 3 12.50
รวม 24 100
จำกตำรำง 1 ค ำบริภำษที่มี 1 องค์ประกอบมีทั้งหมด 24 ค ำ พบกลวิธีกำรสร้ำง ค ำบริภำษภำษำไทยถิ่นเหนือ ในเฟซบุ๊กแฟนเพจ “ฮำคนเมือง” 6 กลวิธีย่อย เรียงล ำดับ ตำมจ ำนวนค ำจำกมำกไปหำน้อย ได้แก่ ลักษณะนิสัย ควำมประพฤติ หรือพฤติกรรม พบ จ ำนวน 12 ค ำ คิดเป็นร้อยละ 50.00 ควำมเชื่อ สติปัญญำ อวัยวะ พบกลวิธีละ 3 ค ำ คิดเป็น ร้อยละ 12.50 ในแต่ละกลวิธี สิ่งของเครื่องใช้ พบจ ำนวน 2 ค ำ คิดเป็นร้อยละ 8.33 และ โรคภัยไข้เจ็บ พบจ ำนวน 1 ค ำ คิดเป็นร้อยละ 4.17
44 2. ค ำบริภำษที่มี 2 องค์ประกอบ
ค ำบริภำษที่มี 2 องค์ประกอบ เป็นค ำบริภำษภำษำไทยถิ่นเหนือในเฟซบุ๊กแฟนเพจ
“ฮำคนเมือง” ที่ประกอบด้วยควำมหมำยของค ำ 2 กลุ่มควำมหมำย พบทั้งหมด 125 ค ำ แบ่งเป็น 43 กลวิธีย่อย ดังนี้
2.1 กลิ่น1 + อวัยวะ2 เป็นค ำบริภำษที่น ำกลิ่นประกอบกับอวัยวะภำยนอกร่ำงกำย ของมนุษย์ พบจ ำนวน 1 ค ำ ได้แก่
คำวต๋ำ = คำว1 + ต๋ำ2
ต๋ำ หมำยถึง ตำ (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 278)
2.2 ควำมเชื่อ1 + ลักษณะนิสัย ควำมประพฤติ หรือพฤติกรรม2 เป็นค ำบริภำษ ที่น ำควำมเชื่อเกี่ยวกับกำรเวียนว่ำยตำยเกิดและควำมเชื่อเกี่ยวกับผี ประกอบกับสิ่งที่แสดงถึง นิสัย ควำมประพฤติ กำรกระท ำ กำรปฏิบัติตน พฤติกรรมหรืออำกำรที่มนุษย์และอมนุษย์
แสดงออกต่อสิ่งใดสิ่งหนึ่ง พบจ ำนวน 3 ค ำ ได้แก่
2.2.1 ผีกิ๋น = ผี1 + กิ๋น2
กิ๋น หมำยถึง กิน (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 43) 2.2.2 พำยแหมะ = พำย1 + แหมะ2
พำย หมำยถึง ผีพรำยเป็นวิญญำณที่แฝงเร้นสิงสู่ในร่ำงคนเพื่อกินของ สดคำวและอวัยวะภำยในของคนที่ถูกสิง (ศรำวุธ หล่อดี, 2561, หน้ำ 119)
แหมะ หมำยถึง ใกล้ ชิด เคียง แฝง แอบ (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 848)
2.2.3 วอกต๋ำย = วอก1 + ต๋ำย2
วอก หมำยถึง โกหก ตลบตะแลง (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 672) ต๋ำย หมำยถึง ตำย (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 284)
2.3 ควำมเชื่อ1 + สถำนที่2 เป็นค ำบริภำษที่น ำควำมเชื่อเกี่ยวกับข้อห้ำม ประกอบกับสถำนที่อันเป็นที่ตั้ง แหล่ง บริเวณ หรือพื้นที่ส ำหรับท ำกิจกรรมต่ำง ๆ พบจ ำนวน 1 ค ำ ได้แก่
คึดบ้ำนคึดเมือง = คึด1 + บ้ำน2 + คึด1 + เมือง2
คึด (ขึด) หมำยถึง เสนียด จัญไร อัปมงคล (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 96) 2.4 ควำมเชื่อ1 + สัตว์2 เป็นค ำบริภำษที่น ำควำมเชื่อเกี่ยวกับผี ประกอบกับ สิ่งมีชีวิตประเภทสัตว์มีกระดูกสันหลัง พบจ ำนวน 1 ค ำ ได้แก่
พำยหมำ = พำย1 + หมำ2
45 พำย หมำยถึง ผีพรำยเป็นวิญญำณที่แฝงเร้นสิงสู่ในร่ำงคนเพื่อกินของสดคำว และอวัยวะภำยในของคนที่ถูกสิง (ศรำวุธ หล่อดี, 2561, หน้ำ 119)
2.5 ควำมเชื่อ1 + สิ่งของเครื่องใช้2 เป็นค ำบริภำษที่น ำควำมเชื่อเกี่ยวกับผี
ประกอบกับสิ่งของส ำหรับใช้ในพิธีกรรม พบจ ำนวน 3 ค ำ ได้แก่
2.5.1 โบมผี = โบม2 + ผี1
โบม หมำยถึง โลงศพ (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 401) 2.5.2 พำยโบม = พำย1 + โบม2
พำย หมำยถึง ผีพรำยเป็นวิญญำณที่แฝงเร้นสิงสู่ในร่ำงคนเพื่อกินของ สดคำวและอวัยวะภำยในของคนที่ถูกสิง (ศรำวุธ หล่อดี, 2561, หน้ำ 119)
2.5.3 พำยหล้อง = พำย1 + หล้อง2
หล้อง หมำยถึง โลง หีบบรรจุศพ (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 802) 2.6 ค ำบอกเพศ1 + ควำมเชื่อ2 เป็นค ำบริภำษที่น ำค ำเรียกเพศชำยหรือเพศหญิง ประกอบกับควำมเชื่อเกี่ยวกับกำรเวียนว่ำยตำยเกิด ข้อห้ำม ผี และศำสนำ พบจ ำนวน 10 ค ำ ได้แก่
2.6.1 บ่ำคึด = บ่ำ1 + คึด2
บ่ำ หมำยถึง ค ำเรียกเพศชำย ไอ้ (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 387) คึด (ขึด) หมำยถึง เสนียด จัญไร อัปมงคล (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 96)
2.6.2 บ่ำขุมนฮก = บ่ำ1 + ขุมนฮก2
ขุมนฮก หมำยถึง ขุมนรก (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 786) 2.6.3 บ่ำผี = บ่ำ1 + ผี2
2.6.4 บ่ำผีต๋ำย = บ่ำ1 + ผี2 + ต๋ำย2
ต๋ำย หมำยถึง ตำย (อุดม รุ่งเรืองศรี, 2547, หน้ำ 284) 2.6.5 บ่ำผีต๋ำยโหง = บ่ำ1 + ผีต๋ำยโหง2
ผีต๋ำยโหง หมำยถึง ผีที่ตำยกะทันหันจำกอุบัติเหตุ ถูกฆ่ำ หรือฆ่ำตัวตำย (ศรำวุธ หล่อดี, 2561, หน้ำ 117)
2.6.6 บ่ำผีปกกะโหล้ง = บ่ำ1 + ผีปกกะโหล้ง2
ผีปกกะโหล้ง หมำยถึง ผีที่อยู่ในป่ำ ส่งเสียงร้องดังปกกะโหล้ง ๆ หรือปก ปกกะโหล้ง (ศรำวุธ หล่อดี, 2561, หน้ำ 118)