• KINH T E - XA HOI
THAM GIA HIEP DINH HOP TAC KINH T l CHIEN LVOC XUYEN T H A I B I N H DUONG
( 0 HOI VA THACH THtfC m VCII VIET NAM
Nguyen Hda Binh
VCCI
ii^lP^'5
1 '
H i l p djnh Hop t i c Kinh t e Chi^n tUOc xuyen Thai Binh Ducmg (Trans Pacific Strategic Econonnic Partnership Agreement - viet tat la TPP) 11 mot Hiep djnh thUtfng mai nham thiet lap mot mat bSng thuong mai tif do lAi dai cho cac nifdc khu viTc chau A - Thai Binh DUOng.
Hiep dinh nay la sang kien ban dau cOa 4 nUdc (Singapore, Chile, New Zealand va Brunei) dUtfc ky ket ngay 18/7/2005 va co h i i u Iflc t i r n g a y 2 8 / 5 / 2 0 0 6 .
N
di dung ban dau eua Hiep djnh la cam ket giam 90%e l e loai thue xuat, nhap khau thfldng mai gida 4 nfldc thanh vien va cat g i l m b i n g khdng tdi n i m 2015. Ben nay da cd t h e m 8 nfldc tham gia dam p h i n de gia nhap Hiep djnh nay I I : My, Australia, Malaysia, Peru, Canada, Mexico, Viet Nam v l Nhat Ban. Sau vdng dam p h i n lan t h d 19 dien ra vao t h i n g 8 nam 2013 tai Brunei, nhieu ndi dung eo ban eua Hiep djnh da dat dupe su t h d n g nhat rdng rai vdi mong mudn cua l l n h dao cac nudc la TPP se dfldc ky ket v i o cudi nam 2013.
Hien vdi sfl tham gia dam phan eua 12 nfldc (nhat la ele cUdng qudc kinh te cd anh hfldng Idn tdi n i n kinh te the gidi nhU: My, Nhat Bin) khien cho ndi dung cua Hiep dinh dupc m d rdng nhieu hon va cung cd nhflng ddi hdi eao hdn, ben eanh ele cam k i t thfldng mai
truyen thdng nhU: Xoa bd hau h i t thue quan, m d eda nhieu hdn thi trudng hang hda, dich vu, dau t u , cac quy tac ve xuat x d hang hda, ean thiep v l rao e i n ky thuat, t f l do eanh tranh,... TPP cdn de cap nhieu van de mdi, phi truyen thdng nhfl:
Tang mfle bao hp cae quyen sd hflu tri tue, hoan thien the ehe, x i y dflng ehinh quyen minh bach, kiem soat dau t u edng, mua sam cda Chinh phu, doanh nghiep nha nfldc, b l o ve ngfldi lao ddng, van de mdi trudng,... nham hudng tdi x o i bd mpi rao e i n , tao dieu kien eho hang hoa, djch vu dflpc Iflu thdng trong ndi khdi dflpc de dang, e l e nha dau t f l an tam trong mpt mdi trfldng kinh doanh cong bang va the ehe dn djnh. Nhfl vay, vdi mflc dp cam ket kha t o i n dien, chat Ifldng eao, m d cfla thj trfldng nhieu hdn trong ele nfldc npi khdi TPP - day 11 diem k h i c biet eo b i n so vdi c i c hiep djnh thfldng mai khac, ke ca ele
cam ket trong Td chfle ThUOng mai The gidi (V\/TO).
N l u dupe ky ket, TPP se md ra vien c i n h mot khu vUe "thuong mai t u do" vdi nhflng "chuan mUc mdi" cua the ky 21 vdi hOn 792 trieu ngfldi, ddng g d p gan 40% GDP cCia the gidi va k h o i n g 1/3 kim ngach t h u o n g mai toan cau. Vdi viec tham gia cung mpt san choi TPP gifla cac nudc p h i t t r i l n (nhU: My, N h i t Bin, Australia, Canada, Singapore,...) va eac nude ed trinh dp phat trien t h i p hon (nhU: Malaysia, Viet Nam,...) eho thay cd sU chap nhan ve sU k h i c biet trong trinh dp p h i t trien gifla eac nUdc trong TPP. Chinh vi vay, trong d f l t h i o tuyen bd chung TPP cd cam k i t " D i m b l o nguyin t i e e i n bang lpi ieh va cd tinh den chenh leeh trinh dp phat trien gida eic n u d c Bieu dd eho t h l y tham gia v i o TPP tao lpi the eho t i t e l eic nfldc t i n g manh san xuat v l xuat khau, thue day tang trudng kinh
^ 1 2
C o n s o
S I J K I E N ! i/aoia
te ben vflng. Q u i trinh lien doanh, lien ket t r o n g ndi khdi eung tao dieu k i l n t h u hdt v d n dau t u nude ngoai, d i y manh edng n g h i i p hda va hien dai hda nen kinh te moi nUde. Trii lai, ddi vdi cae nudc p h i t t r i l n ed edng nghe hien dai, nang suit lao dpng eao, phuong thflc q u i n ly t i l n tien, ele tap doan kinh te manh, the che kinh te thj trudng h o i n chinh (nhfl: My, Nhat Ban, Canada, Singapore,..,) se eo nhieu Ipi the ve cdng nghe cao, vd tuyen, vien thdng, h i n g khdng, vu tru, s i n xuat m i y mdc thiet bj, khai k h o i n g , hda dau, s i n xuat d td, my pham, thdi trang,... v l trao ddi djch vu vdi cac nfldc. Bdi vdi ele nUdc cd trinh dp p h i t trien thap hon, thi vdi ldi the ve n h i n edng g i l re, ngudn lao dpng tre ddi dao, dieu kien tU nhien (dat dai, rC/ng, bien) va ngudn tai nguyen thien nhien phong phu (dau md, khi dot, than dl,...) cung tim dUde lpi the eanh tranh trong ele mat h i n g ndng s i n , l i m s i n , thdy s i n va ele mat hang edng nghiep sfl dung nhieu lao ddng (nhif: Det may, giay dep, h i n g thu cdng my nghe truyen thdng,...). Nhflvly, tham gia v i o TPP se I I nhflng co hdi song h i n h cung thieh thflc v l nudc nao biet p h i t huy nhCfng Ipi the, nude dd se gat h l i duoc nhieu t h i n h cdng cho qudc gia va edng ddng doanh nghiep.
Cho den nay, TPP dang trong q u i trinh d i m p h i n v l d l them mpt sd nudc bay t d quan tam va cd the tham gia dam phan trong thdi gian tdi (nhU: Thai Lan, Han Qudc, Philippines, Indonesia,...). Cac nudc tham gia TPP ky vpng se ket thue ele vdng dam phan vao cudi n i m nay, tuy nhien vdi su phflc tap hon cda q u i trinh d i m p h i n d nhCftig vdng cudi (ele v i n d l v l sd hflu trf tue, doanh nghiep nha nudc, b l o hd ndng nghiep, mdi trudng,...) v l vdi su tham gia mdi day cua Nhat Bin (7/2013) Id trinh d i m phan cd t h i cdn keo d l i sang n i m 2014.
V i l t Nam tuyen bd tham gia d i m p h i n TPP vdi t u c i c h la t h i n h vien chfnh thdc v i o n g i y 13/11/2010
sau ba phidn d i m p h i n trude dd vdi t u c i c h I I thanh v i i n lien ket.
So vdi eac nudc tham gia dam phan TPP, Viet Nam dang trong q u i trinh c l i e l c h v l m d cfla, luat p h i p v l the ehe v l kinh te thj trudng chfla h o i n chinh, qui m d kinh te, GDP binh q u i n dau ngfldi v l trinh dp phat trien kinh te dat thap nhat trong c i c nfldc tham giaTPR Chfnh vi vay, Viet Nam se dflng trfldc nhieu khd khan, thach thflc hon khi tham gia vao H i l p dinh nay. Lieu V i i t Nam ed the vflpt l i n trong eanh tranh, day manh xuat khau thuong mai mpt c l e h cdng bang, sdng phang vdi c i c nude trong TPP? Nhflng lo l i n g niy, thflc ra eung da dupc dat ra, tham ehi gay g i t hon khi Viet Nam tham gia vao cic Hiep dinh t h u o n g mai da phuong h o l e don phuong trude day (nhU: Hiep dinh t h u o n g mai t u do - FTA, Td chdc Thuang mai the gidi - WTO,...).
Nhung thuc te lai ehdng minh, nhdng lue dflng trflde thdi cd van hdi mdi song hanh cung khd k h i n , thach thfle tfldng chflng khdng the vflpt qua (nhfl tham gia dam p h i n keo dai 12 nam vao WTO vdi h i n g loat sfla ddi ve the ehe, phap luat v l chap nhan Id trinh e l t g i l m thue quan cho nhieu mat hang,...) thi Viet Nam da vflpt len de ddi mdi va phat trien. Viee dam phan tham gia TPP lan nay, Viet Nam eP nhieu Ipi the hdn so vdi thdi diem t r d thanh thanh vien chinh thflc cua WTO (2007), nen kinh te the gidi va trong nudc da phuc hdi sau khung h o l n g kinh te t f l nam 2007 den nay. Mat khac, cung k h i c vdi dam p h i n de gia nhap WTO - Khi dd Viet Nam la nudc d i n mudn nen ehi dUpc dua ra eic cam ket cua minh vdi cie ddi t i c ve m d cda thj trUdng va Ip trinh e l t g i l m thue quan ma khdng the t h u o n g lUdng. Viec d i m phan tham gia TPP ngay t d dau, Viet Nam cd quyen binh d i n g b i n bac, de xuat nhflng yeu cau, lp trinh v l thdi gian thue hien cam k i t vdi cae ddi t i c trong tflng van d l cho phu hdp vdi d i l u k i l n thfle tien eua nflde minh.
KINH T ^ - X A H p i < ^ Theo sd lieu thdng k i n i m 2012, kim ngach trao doi thuong mai 2 chieu eda Viet Nam sang 11 nude I I thanh vien TPP: X u i t khau dat 45,1 ty USD, b i n g 39,4% tdng kim ngach xuat khau cda e l nUdc v l chi ehiem gan 1 % tdng kim ngach nhap khau cua 11 nUde dd; n h i p khau la 30,3 ty USD, b i n g 26,7% tdng kim ngach nhap khau cua c l nude va mdi ehiem 0,5% tdng kim ngach xuat k h i u cua 11 nudc dd; xuat sieu;
14,8 ty USD. Sd lieu n i y cho thay tiem nang xuat khau cda Viet Nam sang c i c nude npi khdi TPP edn rat Idn v l Viet Nam la nflde xuat s i i u nen se dflpc hUdng Ipi trong quan he vdi cic nudc trong TPP. Theo nhieu chuyen gia kinh t l : Vdi viee m d efla thj trfldng va e l t giam thue quan vdi cic nudc trong TPP (trong do cd nude la ddi t i e xuat khau Idn euaVietNamnhU:My, Nhat Bin,...) thi k h i nang xuat khau nhdng mat hang ed the manh nhu: Hang ndng s i n (gao, ca phe, cao su, hat t i i u , dieu, ehe, rau qui,...); hang thuy s i n (tdm, c l , thuy s i n khae); s i n pham t f l go; hang d i t may; da giay;
tui x i c h ; dd npi that; dien thoai, d i i n t d ; may tinh va llnh k i i n , h i n g thu cdng my nghe truyen thdng,...
s i tang nhanh trong thdi gian tdi.
Hiep hpi luong thuc Viet Nam (VFA) cho rang: Tham gia TPP, gao xuat khau cda Viet Nam vao cac thi trfldng nay thue se g i l m t f l 17 - 20% xudng cdn 0%, n i n loi n h u i n thu 6uac va k h i nang eanh tranh vdi gao t d Thai Lan, An Dp, Pakistan,... (nhflng nflde khdng tham gia TPP) la kha Idn. Ddn b i t thdi cd niy, Hiep hdi Ifldng thflc Viet Nam da chi dao eho ele doanh nghiep xuat khau gao hudng tdi xay dung nhflng c i n h ddng mau Idn chat Ifldng eao, m d them n h i m i y , lien k i t vdi ndng d i n de n i n g eao chat lupng gao xuat khau. Cie Hiep hdi k h i c trong nganh ndng, l i m n g h i i p v l thuy s i n (nhU: Hiep hdi thuy s i n Viet nam - VASEP, Hiep hdl C l p h i & Ca cao Viet Nam - VICOFA, Hiep hdi Che Viet Nam -
C o n » < & , , ^ 1 2 / 2 0 1 3 S i f K i t N 13 ^
<?»^ KINH T t - XA HOI VITAS, Hi&p hpi Cao su Viet Nam,...) cung dang cd nhC^g bUdc chi dao tfch eUc xay d u n g nhCfng v u n g s i n xuat chuyen canh, t h i m canh, n i n g cao nang s u i t , chat lupng s i n pham de ddn b i t t h d i eo khi Viet Nam tham gia TPP.
Hiep hdi: N g i n h hang det may cung dang khdi ddng nhieu cudc hdi t h i o lien k i t gida eic doanh nghiep, keu gpi dau t u trong va ngoai nudc vao khau s i n xuat nguyen phu lieu, spi, v i i n h i m hfldng tdi mpt n g i n h det may p h i t trien ben vdng v l ddn d i u eo hdi khi t h u l xuat khau sang eae nude trong TPP dupc g i l m t f l 15% - 1 7 % xuong bang khdng hoac thap hon.
Theo d u b l o kim ngach xuat khau eda mat h i n g det may Viet Nam t f l nay den nam 2025 cd the se t i n g len gap ddi so vdi hien nay va se thu nhan them gan 6 trieu lao ddng khi TPP cd hieu luc. Tiep sau dd giay dep eung I I nganh t h f l hai dupe hudng lpi rd ret khi thue binh quan xuat khau v i o My hien dang I I 1 4 % g i l m xudng thap hon. Cic n g i n h h i n g khac nhU: S i n pham t f l go, dd npi that, dien thoai, dien t d ; h i n g thu edng my nghe truyen thdng,...
vdi ngudn nhan cdng g i l re, kheo tay, nang Iflc s i n xuat ngay eang dupc c l i thien, s i n pham ngay eang cd uy tfn vdi khaeh hang eung dang cd nhflng bUdc khdi ddng, ddn bat thdi cd dupc giam t h u l quan bang khdng h o l e ha thap khi Viet Nam tham gia TPP. Tai cudc hdi t h i o d thanh phd Hd Chf Minh vdi ehu de
"Nhflng t i e dpng cda viec tham gia TPP ddi vdi nen kinh te Viet Nam"
do Bp Cdng ThflOng t o ehfle, mdt so g i i o sfl eua My qua k h i o cflu djnh lupng eho r i n g : Viet Nam se I I mpt trong nhdng nudc dupe hUdng Ipi nhieu nhat khi tham gia TPP, t d nay tdi n i m 2025 vdi 11 t h i n h vien, kinh te Wet Nam se p h i t trien, tao t h e m nhieu viec lam, n i n g cao t h u nhap, ddi sdng, thfle hien t d t cdng t i c xda ddi g i l m ngheo va g i i i quyet t d t e l e van de xa hdi v l mdi trfldng. Cic ehuyen gia kinh te trong hpi thao
deu cho rang tham gia vao TPP I I ca hdi khdng t h i b d Id de tao nen m p t l l n sdng dau tU FDI m d i n h u n i m 2008 khi Viet Nam gia n h i p WTO.
Tuy nhien, ben canh nhufng mat tfch cUc tham gia vao TPP Viet Nam eung dflng trfldc nhieu khd khan, thach thflc. Viec t i n g xuat khau vao eae nudc TPP cung ddng nghia vci viec Viet Nam phai m d cfla thj trfldng trong nfldc cho h i n g hda, djch vu t f l 11 nUdc trong npi khdi. SU gia tang hang hda, djch vu cua nhuYig nude nay se thu hep thi phan nhdng s i n phl'm, n g i n h hang, djch vu trong nUde m l Viet Nam khdng du sflc canh tranh. CP the nhan biet ngay nhflng mat hang Viet Nam gap bat Ipi la cae s i n pham chan nudi (thit, trflng, sfla) so vdi san pham cung loai cOa My, Australia va cac mat h i n g k h i c ed nhieu ldi the cua c i c nUdc p h i t trien. Mpt khd khan khae vdi eac nUde trong TPP 11 xuat xfl h i n g hoa p h i i la s i n xuat vdi nguon n g u y i n lieu trong nude h o l e nhap tflcac nude TPP mdi dupe hudng eac uu dai cda ddi t i c . Bay that sU I I mpt rao cai ddi vdi Viet Nam, vi phan Idn cae san pham cdng nghiep (det may, giay dep, tui xach, d td, xe may,...) ^ le npi dja hda cua Viet Nam ehua eao v l phan Idn nguyen lieu lai nhap t f l ele nude khdng p h i i la thanh vien TPP. Mat khic, vdi nhflng ddi hdi ve ve sinh, an t o i n s i n pham, chat lupng s i n pham eao, san xuat khdng lam ton hai den mdi trudng, khdng sd dung lao ddng tre em,... cung la thach thfle khdng nhd vdi each san xuat nhd le, phan t i n , manh mun d mpt sd vung, mien, dia phUOng d nude ta hien nay. Nhflng khd k h i n tren ddi hdi Viet Nam p h i i ed Id trinh, tieh cue phat trien c i e n g i n h edng nghiep phu trp, t i n g nhap khau nguyen lieu t f l cac nUdc trong TPP, nang eao sflc canh tranh eua hang hda, djch vu trong nude va dam p h i n theo mdt Id trinh phu hpp vdi dieu kien thUe tien trong nUdc. Sau vdng d i m phan lan t h f l 19, trong d f l t h i o tuyen bd chung TPP c i c ddi t i c hau n h u d i chap nhan danh cho
Viet Nam cd sU linh hoat v l xuat xfl h i n g hda, m d cfla thj trudng theo lp trinh thfch hpp, trong do 5 nudc My, Canada, Nhat B i n , Australia v l Mexico da chap nhan eho 4 nfldc Malaysia, Peru, Brunei, Viet Nam 6uac I n ban 5 nam de dieu chinh c i c chfnh sich ddi vdi DNNN va My cung da chap n h i n g i l m thue vdi hang det may eua Viet Nam va ndi ldng dieu kien k h i t khe ve xuat xfl hang hda.
Cac chuyen gia kinh te cung cho rang: Viec m d cfla thi trudng v l eat g i l m thue ben canh nhChig thua thiet Viet Nam van cd 6uac nhCfrig ldi ich eo b i n va lau dai. B d I I viee g i l m thue nhap khau hang hda, djch vu t d eac nude TPP va trudc het ngudi tieu d u n g Viet Nam eung dUdc tiep can ngudn hang hda phong phd, chat lUpng cao, g i l r§
hon, cac doanh nghiep, cac nganh hang s i n xuat bang nguyen vat liiu nhap khau cung se dUdc hudng Ipi, g i l m bdt dflpc chi phf s i n xuat, ning cao k h i n i n g canh tranh. Vile ddi hdi v l chat lUpng s i n pham, v l lao dpng, mdi trUdng tuy I I khd khan true tiep ddi vdi ele doanh nghiep v l ndng d i n nhLfng cung la cd hdi t o t thue day t i i e l u trdc nen kinh t l theo hudng ben vflng, gdp phan b l o ve mdi trudng, b l o ve ngfldi lao ddng. Viec t i l p can nhflng kholn dau t f l d e n tflcac nfldc phat t r i l n vdi nhflng djch vu chat iUdng cao, cdng nghe hien dai va phuong thfle quin ly tien tien setao nen sdcep Idn giiip nang eao k h i nang s i n xuat va djch vu trong nude, fldng thdi, viee cli each the c h i v l luat phap, x i y dung ehinh q u y i n minh bach, kiem soit chat che dau t u cdng, mua s l m eua Chinh phd, xda bd bao cap ehuydn manh sang kinh te thi trUdng, d i m b l o t u do cdng b i n g trong canh tranh gifla c l c t h a n h p h i n kinh t l , . . . theo yeu cau cua TPP se khiln eho bd m i y nha nude trong sach, minh bach hon, g d p p h i n phdng chdng te nan tham nhung, l i n g phf vdn dang la nhflng v i n de d p t h i l t cin k h i c phuc h i l n nay. /.
